Ghi chú:

(1) Tỳ Lô Giá Na là phiên âm của Vairocana, được coi là Pháp thân trong tam thân của Phật Thích Ca (Pháp thân, Báo thân, Ứng/hóa thân).

(2) Phó giáo sư ngạch nghiên cứu.

(3) Đi hạ là nói tắt của đi “an cư, kết hạ”. Theo quy định từ thời Đức Phật Thích Ca, mỗi năm, chư tăng phải tập trung ở một nơi trong ba tháng mùa hạ và/hoặc đông để tu tập miên mật, không ra ngoài. Tại Việt Nam, vào mùa hạ, một số chùa sẽ trở thành trường hạ để cho tăng ni từ các chùa khác tụ về cùng an cư.

(4) Sau này, có lần chúng tôi ở trong điện Mẫu thì thầy giải thích cho tôi các hàng tượng từ trên xuống dưới. Trên cùng là Ngọc Hoàng Thượng Đế. Rồi đến Tam Tòa Thánh Mẫu là Mẫu Đệ Nhất, Đệ Nhị, Đệ Tam - tương ứng với ba lần hóa thân xuống trần khác nhau của công chúa Liễu Hạnh, con gái Ngọc Hoàng. Rồi đến Ngũ Vị Vương Quan (năm ông quan) từ quan Đệ Nhất đến Đệ Ngũ đều là các vị tướng, có công đánh giặc giữ nước. Hàng dưới là Tứ Vị Chầu Bà, từ chầu Đệ Nhất đến Đệ Tứ, là các vị đi cạnh thị giả cho các Mẫu. Bên dưới là Ngũ Vị Hoàng Tử, là năm ông hoàng; dưới nữa là Thập Nhị Vương Cô tức 12 cô; hàng dưới cùng là Thập Nhị Vương Cậu là 12 cậu. Dưới gầm còn có ban thờ quan Ngũ Hổ.

(5) Mộc bản là một tấm gỗ, chư tăng gõ vào khi tới giờ cơm hoặc giờ niệm Phật. Buổi sáng, khi kích mộc bản cho thời khóa niệm Phật, chú tiểu thường phải xướng lớn một bài cảnh sách như sau:

“Mặt trời vừa hé rạng đông.

Lờ mờ mặt đất ánh hồng rạng soi.

Tự tâm xúc cảnh đổi dời.

Muôn màu ngàn sắc mắt người choáng đi.

Sắc phàm đắm chấp làm chi.

Quay đầu tỉnh dậy tu trì hôm mai.

Chuyên cần sáu niệm không sai.

Sao cho công quả tương lai tròn đầy.

Kính lễ Đức Thường Tinh Tiến Bồ Tát Ma Ha Tát.

Kính lễ Đức Thường Tinh Tiến Bồ Tát Ma Ha Tát. Kính lễ Đức Thường Tinh Tiến Bồ Tát Ma Ha Tát.”

(6) Dùng cơm.

(7) Cảnh sách là những bài thơ do các bậc cổ đức soạn ra để cảnh tỉnh, sách tấn, khuyến khích người tu hành. Vào đầu mỗi thời khóa niệm Phật ở các chùa miền Bắc, thường một vị tăng hoặc chú tiểu phải tuyên đọc một bài cảnh sách để nhắc nhở đại chúng. Ví dụ như trước thời khóa niệm Phật lúc chín rưỡi tối, trước khi đi ngủ, bài cảnh sách sẽ như sau:

“Sắc ngày vừa lặn tới sắc đêm.

Đường tối lờ mờ lại tối thêm.

Chỉ biết đuốc ai nhà đó rạng.

Đèn mình sao chẳng thắp thêu xem.

Vẳng lặng mặt trời qua khỏi núi.

Dần dần cửa biển mọc trăng lên.

Tử sinh thay đổi thường như thế.

Tam Bảo sao mà chẳng niệm lên.”

(8) Đây là câu thỉnh phải có trước mỗi bữa ăn của chư tăng. Một chú tiểu hoặc là một Phật tử sẽ là người thỉnh.

(9) Kinh A Di Đà. “Chính tôi được nghe, một thời bấy giờ, Đức Phật ở tại thành Xá Vệ, vườn của ngài Cấp Cô Độc, cây của thái tử Kỳ Đà, cùng với chúng tăng gồm một ngàn hai trăm năm mươi người...”.

(10) Tứ y cứ: Y pháp bất y nhân, y nghĩa bất y ngữ, y trí bất y thức, y liễu nghĩa kinh bất y bất liêu nghĩa kinh. Tức dựa vào pháp, không dựa vào người nói pháp; dựa vào nghĩa, không dựa vào ngôn từ bề mặt; dựa vào trí, không dựa vào thức; dựa vào kinh thuyết về giải thoát rốt ráo, không dựa vào các kinh phương tiện. Đây là bốn nguyên tắc mà người tu Phật phải dựa vào để không sai đường.

(11) Đại ý: Nguyện cầu cho hương này cùng mây bay đi khắp mười phương, tới khắp các quốc độ Phật, làm trang nghiêm các cõi Phật và Bồ Tát.

(12) Tự quy y Phật (về nương tựa vào Phật), nguyện cầu cho tất cả chúng sinh đều thấu hiểu đạo lớn, phát tâm rộng lớn, vô thượng. Tự quy y Pháp, nguyện cầu cho tất cả chúng sinh đều thâm nhập vào ba tạng kinh điển, trí tuệ như biển lớn. Tự quy y Tăng, nguyện cầu cho tất cả chúng sinh, hòa hợp lẫn nhau, không quản ngại khó nhọc.

(13) Thực tại bị bóp méo.

(14) Anh là người vị hiến (người tuân thủ theo Hiến pháp, tức các điều về quyền tự do).

(15) Khi muốn nói "Hãy tập trung", người Mỹ thường đặt một bàn tay vào giữa trán, ngón tay hướng ra phía ngoài, giống như có tia laser mọc ra từ não, để ngụ ý các ý nghĩ cần phải đi cùng một hướng và sắc bén như tia laser. AJ xuyên tạc thành "mọc sừng" vì trông giống như mọc một cái sừng từ trán; và gọi là “Be horny! (cùng có nghĩa là hãy hứng tình lên”. Các cách chơi chữ này rất khó giải thích trong tiếng Việt.

(16) "Thoughtist" là người suy nghĩ, "writist" là người viết, "penist" là người cầm bút nhưng nếu đánh vần không rõ sẽ giống như "penis"tức là "dương vật".

(17) Có nhiều phiên bản của chuyện này. Có chuyện nói Phật bảo ông nhẩm vậy trong lúc lau mình, có chuyện nói Phật bảo ông nhẩm trong lúc lau chùi dép của các tỳ-kheo khác, có chuyện nói ông nhẩm lúc quét chùa.

(18) Phật nói có tám thứ khổ: sinh khổ; lão khổ; bệnh khổ; tử khổ; sở cầu bất đắc khổ (mong muốn mà không được); ái biệt ly khổ (yêu thích mà phải xa cách); oán tăng hội khổ (oán ghét mà phải ở cùng); ngũ ấm xí thạnh khổ (khổ do có thân ngũ ấm cảm thọ nóng lạnh).

(19) Một show hài trên truyền hình Mỹ.

(20) "Sup" là viết tắt của "What's up?" (Có việc gì thế?)

(21) Lễ xuống tóc.

(22) Thân cùng ở một nơi trụ xứ.

(23) Miệng nói lời nhu hòa, không tranh cãi hơn thua.

(24) Ý cùng nhau vì Phật sự.

(25) Giới luật cùng giữ.

(26) Các thấy biết thì cùng nhau luận giải.

(27) Các việc lợi dưỡng thì chia đều nhau hết, không ai được hơn ai, không ai được tích của riêng, được có riêng Phật tử cúng dường đồ riêng mà đều là của thường trụ hết.

(28) Nguyện đoạn trừ tất cả ác.

(29) Nguyện tu tất cả thiện.

(30) Nguyện cứu độ tất cả chúng sinh.

(31) Địa ngục chưa trống không, nguyện không thành Phật. Chúng sinh chưa độ hết, nguyện chưa chứng quả Bồ Đề.

(32) Nguyện sinh về cõi nước Tịnh Độ ở Tây phương cực lạc. Chín phẩm hoa sen là cha mẹ (hóa sinh trong hoa sen chứ không từ tinh cha huyết mẹ như loài người). Hoa nở thấy Phật, chứng nhập Vô sinh pháp nhẫn (pháp chân thật). Làm bạn với các bậc Bồ Tát đã đạt quả vị bất thoái (tức không còn trở lui trên đường tu xuống hạng phàm phu hay Thanh văn, Duyên giác).

(33) Vầng ô sắp hé phương Đông. Lờ mờ mặt đất ánh hồng rạng soi. Tự tâm xúc cảnh đổi dời. Muôn màu ngàn sắc mắt người choáng đi. Sắc phàm đắm chấp làm chi. Cất đầu tỉnh dậy tu trì hôm mai. Chuyên cần sáu niệm không sai. Sao cho công quả tương lai tròn đầy. Kính lễ Đức Thường Tinh Tiến Bồ Tát Ma Ha Tát.

(34) Giới Bồ Tát gồm 10 giới trọng, 48 giới khinh - như đường lộ giành cho những người phát tâm Bồ Tát, muốn hành đạo Bồ Tát mà làm lợi lạc cho chúng sinh. Mỗi tháng hai lần vào ngày 14 và ngày cuối tháng, người thọ giới sẽ phải về chùa tụng giới hoặc nếu không về được thì tự tụng giới một mình.

(35) Ý là "Chư Phật mười phương, luôn ở thế gian, nói pháp không ngừng, mùi hương kỳ diệu (của giải thoát) luôn tràn đầy, vị pháp trùm khắp không gian".