Chương 1

Tiếng sấm giữa bầu trời quang đãng cũng chẳng làm nhiều người ngạc nhiên hơn là sự kiện này – Trung úy Côvancốp, Aliôsa Côvancốp đã trốn khỏi Đông Đức để sang Tây Đức và xin cư trú tại đây. Ai có thể tin được, chỉ có điều không ai biết được có chuyện gì xảy ra với trung úy.

Trong Ban tham mưu của khu quân sự quân đội Nga đặt ở Berlin là chiếc bàn không người của Côvancốp. Giữa trưa, các sĩ quan trong Ban tham mưu xúm xít quanh chiếc máy thu thanh nghe lại bản thông báo của Đài phát thanh Tây – Berlin về vụ trốn chạy của sĩ quan Xô Viết Aliôsa Côvancốp. Giọng tiếng Nga của người phát thanh viên vốn đã khó nghe nay lại càng khó nghe hơn vì bản thông báo của anh ta.

Buổi phát thanh đã kết thúc. Dàn nhạc Jazz đã bắt đầu dạo lên một bản nhạc. Mọi người đều nhìn vào chiếc bàn trống của Côvancốp.

- Tôi không tin. Tôi không tin tất cả là như vậy – Đại úy Rát Chúc khẽ nói. Anh không chỉ là người chỉ huy trực tiếp mà còn là bạn của Côvancốp. Họ cùng sống với nhau trong một căn hộ.

- Anh ta có ngủ đêm ở nhà không? – Thiếu tá Dưviaghinxép hỏi.

- Chúng tôi còn chơi cờ với nhau đến chín giờ cơ mà – Đại úy Rát Chúc nhăn trán nhớ lại. Côvancốp muốn đem quần áo đến hiệu giặt… Có tiếng động ở phòng ngoài với chiếc vali. Hình như có một người nào đó đã gọi điện thoại cho anh ta… Ngay sau đó tôi nghe thấy tiếng cửa ra vào đóng lại.

- Anh ta đem theo cả vali đi à? – Dưviaghinxép hỏi luôn.

- Tôi không biết, lúc đó tôi đã lên giường rồi. Đầu nhức, uống viên thuốc cảm nên tôi thiếp đi ngay.

- Thế còn buổi sáng. Lúc nào các anh cũng cùng đi với nhau mà?

- Thường thì tôi phải đánh thức anh ta dậy nhưng ngay từ tối hôm trước anh ta đã thông báo là sẽ dậy rất sớm. Anh ta nói phải đến khách sạn với người đồng hương vừa từ Mátxcơva chuyển gói bưu phẩm tới.

Thiếu tá Dưviaghinxép nhún vai.

- Lạ thật… Rất lạ đấy.

- Tôi không tin tất cả là nhu vậy – Rát Chúc bướng bỉnh nhắc lại – Aliôsa đã chạy trốn rồi lại đề nghị được cư trú. Thật là vô lý!

- Nhưng sự việc đã rành rành ra rồi. Anh ta không còn ở đây nữa – Trung úy Ukhanốp cúi đầu trước bàn trống của Côvancốp – Mới có một năm anh ta sống với chúng tôi tại Ban tham mưu. Làm sao chúng tôi biết tường tận về anh ta được? Như thiếu tá Dưviaghinxép nói thì bản tự khai chưa phải là vết tích.

- Anh có thôi đi không? – Rát Chúc nổi cáu – “Tự khai, tự khai”… chính anh biết rõ rằng anh ta là một thanh niên tốt, một người Nga toàn tâm toàn ý. Vợ chưa cưới của anh ta ở Mátxcơva…

- Cái cô vợ chưa cưới từ đời nào đến giờ? – Ukha nhếch mép cười xỏ xiên.

Ngày hôm đó công việc làm chẳng ra đâu vào đâu. Mọi cán bộ tham mưu làm ra vẻ cứ như là bận bịu lắm. Hai giờ chiều, thiếu tá Dưviaghinxép triệu tập tất cả số sĩ quan cùng làm một ban với Côvancốp đến họp tại chỗ ông.

Ngoài thiếu tá ra, trong phòng còn có hai người khác. Một người lạ mặt có thân hình vạm vỡ, tóc, lông mày, lông mi đều bạc trắng, ông ta mặc một bộ quần áo dân sự khá đẹp.

- Các đồng chí, chúng ta sẽ trao đổi với nhau về đồng chí Côvancốp, chúng ta sẽ nói hết những gì mà chúng ta biết và suy nghĩ về anh ta. Thiếu tá ngoảnh đầu về phía hai người kia – chúng ta sẽ ghi lại câu chuyện. Phải làm như thế thôi. Ai sẽ là người bắt đầu nào? Có lẽ là Rát Chúc, bạn của Côvancốp, cứ cho là như vậy đi.

- Tại sao lại “Cứ cho là như vậy”? – Rát Chúc đứng lên – Thực tế tôi là bạn của Côvancốp. Chẳng còn gì để bổ sung nữa ngoài những điều đồng chí đã nghe thấy rồi đấy.

Hai người tốc ký đã chuẩn bị bút trong tay thản nhiên ngó những quyển vở. Người mặc thường phục, ngồi ở một góc đivăng lên tiếng:

- Đại úy! Xin cho biết qua đặc điểm của Côvancốp.

- Trung úy Alêcxây Gavrilovitr Côvancốp – Rát Chúc bắt đầu bằng giọng tẻ nhạt – là đoàn viên thanh niên Cômsômôn sinh năm hai mươi ba, đã là Đảng viên dự bị. Theo quan điểm của tôi thì đó là một đồng chí tiến bộ về chính trị và là một sĩ quan được đào tạo đầy đủ. Trung úy Côvancốp…

- Khỏi phải nói như vậy – Người mặc thường phục nhăn nhó – Nếu có thể được đồng chí hãy cho biết quan điểm về một con người.

Dựa vào yêu cầu của ông, Rát Chúc đã nắm được sự đồng tình có thiện cảm với số phận của trung úy nên Rát Chúc bắt đầu kể theo cách hoàn toàn khác. Qua lời nói của Đại úy, hình ảnh quen thuộc với mọi người của Aliôa Côvancốp – một sĩ quan trong ban tham mưu được mọi người yêu mến vì sự tận tụy trong công tác, vì tính tình vui vẻ và vì anh ta là một người tốt với tất cả mọi người dần hiện ra. Anh sinh ra ở Mátxcơva trong một gia đình nhà giáo, sau khi tốt nghiệp lớp mười anh ta được điều về các đơn vị chiếm đóng. Do nắm vững tiếng Đức nên anh được nhận về Ban tham mưu, làm việc trong ban liên lạc với các cơ quan Dân chủ lâm thời quản lý một trong những vùng ở Đông Berlin.

Rát Chúc nói xong và xin phép ngồi xuống.

- Chờ một lát, đồng chí đại úy. – Người mặc thường phục quay lại hỏi – Có phải anh nói rằng mới đây Côvancốp kết bạn với một cô gái người Đức. Anh biết cô ta chứ?

- Tôi biết – Rát Chúc bối rối trả lời – Tên cô ấy là Rênát.

- Côvancốp có những quan hệ gì với cô ta?

- Rất tốt – Rát Chúc nhanh nhẹn trả lời.

- Đây không phải là câu trả lời.

- Tôi xin nhắc lại là rất tốt. Và đây là câu trả lời chính xác nhất về câu hỏi của đồng chí.

- Phải chăng Côvancốp đã yêu cô Rênát này?

Rát Chúc suy nghĩ và nói:

- Theo tôi chuyện ấy đã xảy ra.

- Nhưng đồng chí lại vừa nói rằng Côvancốp có vợ chưa cưới ở Mátxcơva?

- Rất đúng. Nhưng…

Một thoáng lúng túng. Nhưng rồi Rát Chúc lại mạnh dạn phát biểu:

- Các đồng chí, đây là một việc hết sức phức tạp. Các đồng chí có đồng ý rằng người thứ ba sẽ không thể thông báo chuyện này đầy đủ không? Có lần Côvancốp đã tâm sự với tôi rằng không biết tôi có quyền…

- Có chứ. – Người mặc thường phục cứng cỏi đáp. – Hơn thế nữa, ông còn phải có trách nhiệm đấy.

- Nói đi! Thiếu tá Dưviaghinxép yêu cầu.

- Khi Côvancốp được điều động tới đây. – Vợ chưa cưới của anh ấy yêu cầu anh ta gửi một lá đơn xin hủy lệnh điều động lấy lý do hoàn cảnh gia đình và chị ta cũng đề nghị làm ngay thủ tục cưới. Còn anh ấy lại quyết định khác. Anh ấy nghĩ rằng sự nghiệp không còn là sự nghiệp nữa khi cuộc sống gia đình của một sĩ quan lại bắt đầu từ chỗ hủy bỏ mệnh lệnh quân sự. Anh ta tới Berlin. Sau này những người hay giúp đỡ anh đã viết thư báo tin là người vợ chưa cưới của anh ta không thấy buồn khi phải xa anh. Chính cô ta cũng đã viết thư cho anh như vậy. Tôi đã được đọc bức thư đó. Đó là một bức thư rất tồi tệ, rất độc địa… Thế là cách đây nửa năm anh ấy có quen Rênát. Hình như cô ấy làm ở thư viện. Tôi đã được giới thiệu làm quen với cô ta cách đây khoảng nửa năm. Theo tôi cô ấy là một người nghiêm túc và sống tình cảm.

- Liệu anh ta có giấu người khác về sự quen biết đó không?

- Có lẽ có, chẳng hạn anh ta đề nghị tôi không nói với ai về chuyện này. Đồng chí biết đấy, ở chỗ chúng tôi không khuyến khích những chuyện như thế.

- Tôi không hỏi thêm gì nữa.

Sau đó những người khác phát biểu. Mọi người đều có nhận xét tốt về Côvancốp.

Galôtrca, cô gái đánh máy của phòng, đã xúc động khi phát biểu đến nỗi nước mắt cô trào ra.

- Aliôsa là một người tuyệt diệu, hết sức tuyệt diệu. Xin nói thẳng là nếu nghĩ tệ về anh ấy thì thật là xấu… chúng tôi… Cô chưa nói hết câu đã rút từ túi xách ra chiếc khăn mùi xoa và chấm nước mắt.

- Nếu có thể được thì chẳng cần phải thế… Không nói nửa chừng… Thiếu ta Dưviaghinxép khẽ nói.

*

Các sĩ quan đã ra khỏi phòng. Chỉ còn lại hai người với nhau – thiếu ta Dưviaghinxép và người mặc thường phục. Họ im lặng đến vài phút.

- Thế nào, đồng chí cho biết ý kiến ra sao? Đồng chí Rưtragốp? Cuối cùng thiếu ta Dưviaghinxép hỏi.

- Công việc phức tạp đây… - Rưtragốp đứng dậy vẻ suy tư – Anh ghi số điện thoại của tôi để đề phòng có trường hợp bất trắc. Số bổ sung là 33.07.

- Câu chuyện vừa rồi có cung cấp được gì cho anh không?

- Tất nhiên là có. Ít ra tôi cũng hiểu Côvancốp là người như thế nào?

Ngay sau đó Rưtragốp đã báo cáo cho người phụ trách – Đại tá Sêmin biết những gì đã xảy ra trong phòng của thiếu tá Dưviaghinxép. Đại tá ngồi chăm chú nghe với vẻ nặng nề, khuôn mặt ốm yếu. Thỉnh thoảng ông lại gật đầu khẳng định. Khi Rưtragốp báo cáo xong, Đại tá ngồi suy nghĩ một lúc lâu, xoa đầu bằng lòng bàn tay rồi nói:

- Một lịch sử đáng chú ý đấy. Anh còn nhớ những vụ chạy trốn trước đây chứ. Sêlưganốp – một tên vô đạo đức. Bun-trúc – một tên ăn cắp đã cuỗm sạch két tiền của trung đoàn rồi chạy sang bên ấy. Crupnhi-cốp – Kẻ thù của chế độ Xô Viết sau một thời gian dài, khéo léo ẩn nấp. Thế mà giờ đây căn cứ vào những tin tức thu thập được thì việc làm của chúng ta lại rơi vào một chàng trai tốt. Chắc chắn đây là vụ bắt cóc. Trong khi mở rộng hoạt động ở phía Đông, bọn chúng hẳn đánh giá rất cao khi có trong tay một sĩ quan thông thạo và lịch thiệp.

- Phải hết sức cảnh giác vì ở đây có liên quan tới phụ nữ - Rưtranốp nói – nó giống như trường hợp của Sêlưganốp.

- Tôi nhớ. – Đại tá Sêmin im lặng. – Nhưng tại sao đài phát thanh của họ lại thông báo cho thế giới về anh trung úy này nhanh như vậy? Anh nhớ chứ, ngay cả đối với tên bịp bợp và đồi bại Sêlưganốp mà cũng phải mất tới cả tuần lễ để ép anh ta làm cái việc mà họ cần. Thế mà ở đây lại là một thanh niên tốt bỗng nhiên lại đồng ý được với anh ta như vậy… Tóm lại, hoặc các đồng chí của Côvancốp không hiểu biết gì về anh chàng này, hoặc đây là một sự bắt cóc.

- Nhưng với những trường hợp ấy thì bọn chúng không thông báo đâu.

- Dù sao tôi vẫn cảm tưởng rằng anh ấy không phải kẻ đào tẩu. Nói cách này hay cách khác, chúng ta vẫn cần phải tiến hành điều tra gấp cho ra vụ này và soạn thảo cho xong kế hoạch hành động đối phó của chúng ta. Cần phải chú ý có thể Côvancốp đã bị đưa sâu vào Tây Đức rồi. Tôi hy vọng vào anh. Anh nghe thấy không?

- Tôi sẽ cố gắng, thưa Đại tá.

Còn một ngày để Paven Rưtragốp ngồi nghiên cứu tập hồ sơ ghi lại những vấn đề cần thiết. Ông phân tích những sự việc có liên quan tới những lần chạy trốn công khai sang khu vực phía Tây. Nếu đó là một vụ chạy trốn công khai thì điều đó là rõ ràng. Còn nếu là một tên vô lại, vô đạo đức không chịu nổi cuộc sống phục vụ trong quân đội thì bằng sự láu cá của mình, có khi theo bản năng hắn đã nghĩ rằng cuộc sống ở phía Tây là dễ chịu hơn. Quả thực, chuyện đó là có thực vào những năm thứ nhất, thứ hai, thứ ba. Ảnh của hắn được in trên các tờ báo, đài phát thanh truyền đi những lời phát biểu của hắn, các phóng viên coi hắn là mục tiêu. Hắn được ăn uống thoải mái. Nhưng thông thường mọi việc đều có kết thúc như nhau – hắn sẽ bị đào thải ra khỏi cuộc sống giống như một quả chanh bị vắt hết nước thì người ta sẽ vứt ra hố rác. Có khi hắn còn bị thủ tiêu.

Rưtragốp rút bức ảnh trung úy Côvancốp từ trong túi ra. Một chàng trai vui tính có đôi lông mày đen, rậm với đôi mắt sáng long lanh trông tinh quái. Chắc trung úy chụp làm việc nên cố ý tỏ ra nghiêm trang đứng đắn nhưng vẫn không giấu được tính cách của mình. Phần dưới không phù hợp với cặp mắt vui vẻ ấy – nó thô và sắc đặc biệt là những nếp nhăn bên miệng rất nghị lực. “Hiện giờ cậu đang ở đâu?”. Rưtracốp thở dài và kéo chiếc cặp hồ sơ về phía mình. “Ở đây không có kẻ chạy trốn mà phải gọi là một vụ bắt cóc mới đúng”. Những sự việc đã xảy ra trong tập hồ sơ này khẳng định một cách chính xác sự biến mất của một người. Hiểu cho đúng điều gì xảy ra với anh ta quả là rất khó.

Sau khi nghiên cứu tập hồ sơ, Rưtragốp thoáng nhớ đến tên tuổi một thiếu tá Khaútson được nhắc tới trong vài báo cáo của cán bộ tình báo của ta. Nói chung Rưtragốp có biết tên này. Khaútson là một tình báo viên Mỹ có kinh nghiệm sống ở Đức.

Hắn xuất hiện ở Tây Berlin ngay khi chiến tranh vừa mới kết thúc. Lúc đó bộ phận phản gián của ta đã chú ý đến viên thiếu tá này. Hắn tự xưng là người được ủy quyền của Hội chữ thập đỏ. Dưới chiêu bài tìm kiếm những quân nhân Mỹ ở hậu phương Đức nhưng chủ yếu hắn sục sạo ở những nơi có sự bố trí đóng quân của binh đoàn Xô Viết.

Khi hắn được nhắc nhở rằng hắn không được có mặt ở những nơi ấy khi đi tìm những người đồng bào của mình thì tên đặc mệnh toàn quyền này cũng mất tăm mất tích luôn. Tuy vậy các cán bộ của ta vẫn thấy những ảnh của hắn nằm trong tập hồ sơ về các vấn đề cần được nghiên cứu cẩn thận.

Ít lâu sau người của ta đã xác định được rằng tên thiếu tá này không quan tâm đến số phận những người đồng bào của mình. Giờ đây hắn phụ trách những tổ chức gián điệp nằm trong các binh đoàn Xô Viết đóng tại phía Đông.

Một trong các nhiệm vụ của hắn là phải khéo léo tổ chức được thường xuyên những người chạy trốn khỏi khu vực phía Đông.

Rưtragốp ngắm nghía ảnh chụp của Khaútsen. Một bộ mặt kiên nghị, khô khan với những hố mắt sâu đến nỗi không thể nhìn rõ được con ngươi… Mái tóc thưa được chải cẩn thận. Thiếu tá đang ngồi sau một chiếc bàn con. Đối diện với Khaútson là người lạ nhìn không rõ mặt. Rưtragốp mỉm cười: nhìn chung trong ảnh không thấy rõ “bộ mặt nào cả, chỉ thấy bóng một cái đầu có đôi tai to tướng và hai vai dốc”. Tất cả chỉ thấy như vậy.

Quãng mười giờ tối, Rưtragốp đứng lên, ông vươn vai, dụi tay vào đôi mắt mệt mỏi rồi chuẩn bị ra về.

Ông bước đi trên đường phố vắng lặng không một bóng người. Berlin đã chìm vào giấc ngủ. Trên bức tường của những ngôi nhà trắng xóa các biểu ngữ kêu gọi người Đức xây dựng một Nhà nước dân chủ, yêu chuộng hòa bình. Cơn gió lạnh đang xua đi những chiếc lá khô trên mặt đường nhựa. Bỗng nhiên đèn chiếu quét thành những luồng ánh sáng trên bầu trời Tây Berlin. Tiếng gầm gào của những chiếc máy bay rít trên bầu trời đen, ông nhếch mép cười: cảnh tượng này đối với ông quá quen. “Chiếc cầu hàng không” bắt đầu hoạt động. Bản thân “chiếc cầu” này cũng là một phần của cuộc đấu tranh chính trị của phương Tây chống phương Đông. Các cường quốc phương Tây đã dùng những đơn vị tiền tệ của mình để đánh phá nền kinh tế của khu vực phía Đông. Hai loại tiền cùng một lúc được sử dụng ở Berlin. Để ngăn ngừa sự phá hoại chính quyền Xô Viết áp dụng một vài biện pháp hạn chế trên các đường dẫn sang phía Tây, thế là ầm ĩ lên chuyện bọn đỏ của miền Đông định phong tỏa. Chúng cứ làm ra vẻ để cứu cho dân Tây Berlin khỏi bị nạn đói, máy bay Mỹ chuyên chở lương thực và than đốt tới đây: “chiếc cầu hàng không” là tên gọi người Mỹ đặt cho việc làm phiêu lưu của mình. Đúng là sự phiêu lưu của người dân Berlin cứ phớt lờ và được tiếp tế từ Liên Xô. Chỉ ít lâu sau mọi sự mới vỡ lở: “Cầu” hoạt động ở cả hai phía. Cũng bằng những chiếc máy bay đó họ đã chở từ nước Đức đi các đồ quý giá của dân tộc.