Sĩ Vì Tri Kỷ

Năm Nguyên Thú* thứ Nhất, đầu xuân.

(*) (122-117 TCN) nhân chuyến đi săn bắt được 1 con thú 1 sừng 5 mòng mà Hán Vũ Đế đổi niên hiệu thành Nguyên Thú

Tiếng bánh xe nhuốm vệt năm tháng kẽo kẹt vang, sau chốc lát, chiếc vò đầy nước được kéo từ đáy giếng lên, một cô nương chừng chưa quá mười bảy, mười tám xách qua, rào rào đổ nước vào thùng gỗ. Vò nước gốm đáy nhọn cũ kỹ cứ thế lội lên xuống bảy tám lần mới đổ đầy hai thùng gỗ, cô nhuần nhuyễn xỏ đòn gánh, đặt lên bờ vai gánh tới trước, đồng thời cẩn thận né tránh, không cho nước tung tóe lên những người khác trên đài giếng. Cô nương mặc màu vải thô màu nâu đường vân phẳng phiu, vóc người tuy hơi mảnh mai song bước chân gánh nước thật vững vàng.

“Tử Thanh, Dịch tiên sinh có ở nhà chứ? Mấy ngày hôm nay eo ta lại đau, đến tìm ông ấy xoa bóp.” Một lão giả chống gậy vịn eo chậm rãi bước tới.

Tử Thanh dừng bước, nhìn lão giả giữ lễ gật đầu nói: “Có ạ.”

Dứt lời, cô khom người, gánh hai thùng nước lớn, thoăn thoắt bước về nhà.

Bông tuyết mảnh mai đánh xoáy, rơi xuống lọn tóc đầu mày cô, nhanh chóng tan biến. Hơi lạnh nhè nhẹ thấm vào da thịt, Tử Thanh khẽ lắc đầu, hít một hơi dài, luồng khí nóng trắng xoá nhanh chóng tiêu tan trên không trung.

Thôn làng không lớn, nhưng nhà cửa hơi rải rác, Tử Thanh gánh nước vòng qua hai ụ đất mới thấy rõ căn nhà trước mặt. Căn nhà không xây bằng gạch, mà vách tường đắp bằng đất đầm chặt, để tiết kiệm tiền hoặc là bớt việc, trên mặt tường còn không trát vữa, mắt dây thừng để lại lúc đầm tường còn thấy rõ, trải qua mười mấy năm dãi gió dầm mưa, gút dây thừng bên trong sớm đã mục nát.

Cô còn chưa tới cổng, bên trong đã có người ra mở cửa. Phụ nhân Trương thị ở làng bên từ trong đi ra, thấy Tử Thanh gánh nước trở về, ý tứ sâu xa lại thân mật lạ thường cười cười với cô. Tử Thanh không rõ lắm gật đầu chào theo thói quen, chưa đợi bà bắt chuyện đã cúi đầu sải bước vào nhà, người trẻ tuổi trong nhà ra tiễn khách vội nghiêng người nhường đường cho cô.

Đi thẳng vào nhà bếp phía Đông, đổ gánh nước vào trong chum, Tử Thanh dựng thùng gỗ đòn gánh vào góc tường, quay lại thấy không còn nhiều củi, bèn cầm lấy cây rìu…

“Thanh nhi.”

Nghe trong nhà chính có người cất giọng gọi mình, Tử Thanh thả cây rìu về chỗ cũ, ngoái lại nhìn thấy Dịch Diệp vừa phụ trách tiễn khách ban nãy đang dựa cạnh cửa bếp, bèn ngó hắn tỏ ý hỏi.

Nghe vậy, Tử Thanh than thầm, cất bước vào gian nhà chính, đứng ngoài cửa cung kính nói: “Tiên sinh.”

“Vào đi.” Tiếng trong nhà vọng ra.

Tử Thanh xốc mành cỏ thật dày bước vào, trong phòng đốt chậu than, ấm áp êm đềm vui vẻ, một nam một nữ ngồi trên giường, nam đã qua tuổi thiên mệnh*, râu dài rủ xuống ngực, thỉnh thoảng ho khan vài tiếng; nữ dù đã qua tuổi bất hoặc*, người đẫy đà ra, song đuôi mày đáy mắt vẫn nhìn ra được nét sắc sảo năm xưa.

(*) ngũ thập nhi tri thiên mệnh: ý tuổi 50, tuổi thấu rõ sự đời.

tứ thập nhi bất hoặc: tuổi 40, sáng suốt, có thể biết rõ đúng sai

Hành lễ với hai người xong, Tử Thanh ngồi xếp bằng xuống, mặc dù thầm biết đại khái gọi mình là có chuyện, nhưng cũng không lỗ mãng mở miệng hỏi.

“Dạ sáu năm ba tháng.” Tử Thanh hơi cúi đầu, đáp.

(*) tuổi cập kê ~ tuổi cài trâm, 15 tuổi, đôi chín: 18 tuổi

Nghe vậy, Tử Thanh ngẩng lên, như định nói điều gì, thấy phu nhân lời còn chưa dứt, bèn im lặng lắng nghe tiếp.

Bà dừng đoạn, mỉm cười nhìn Tử Thanh, “… Vừa rồi Trương thị làng bên tới cầu thân. Ta chỉ nói lời thật, con trai bà ấy ta có biết, nhân phẩm đoan chính, dù người có hơi yếu ớt nhưng tuyệt đối không phải dạng phúc bạc. Con gả sang, nhà bên ấy chắc chắn sẽ không hiếp đáp con. Thanh nhi, con bằng lòng không?”

Tử Thanh im lặng lắc đầu: “Tử Thanh không muốn.”

Dịch Hi mỉm cười gật gù.

“Thanh nhi, thế con đã có ý trung nhân rồi à?” Dịch phu nhân hiền hòa hỏi.

Tử Thanh không rõ tại sao bà có thể hỏi câu này, giật mình, mới đáp: “Dạ không có.”

Ra là họ hy vọng mình lấy Dịch Diệp.

Tử Thanh ngẩn ra, dáng vẻ Dịch Diệp lướt qua trong đầu, mặt mày mang ý cười và cái giọng nhạo báng không hề có ác ý, ấm áp như nước chảy, nhưng cô chưa từng nghĩ anh ta sẽ trở thành chồng mình, nhưng mà, đây không phải là điểm chính— nơi này là một ngôi làng nghèo, nhà họ Dịch lấy nghề y để sinh nhai kiếm tiền khó khăn, thường phải nương vào bán củi bán thảo dược trên trấn mới có thể sống qua ngày, nếu cưới con gái nhà khác, nhà họ Dịch cũng không bỏ ra nổi số tiền làm sính lễ cho Dịch Diệp; vợ chồng Dịch thị thì tuổi tác đã lớn, từ khi nghe tin đứa con trai cả Dịch Bàn đền nợ nước nơi biên quan, thân thể càng ngày càng sa sút, họ có ơn với mình, mình hẳn nên tận tâm tận sức chăm sóc họ…

Tử Thanh gật đầu, thi lễ lui ra.

Không biết anh ta muốn chỉ cửa hôn nhân nào, trong phút chốc không biết nên nói gì, Tử Thanh cúi đầu, khẽ mím môi, cũng không đáp, quay lại nhà bếp cầm một cuộn dây cỏ giắt bên hông, lại cầm rìu…

“Em muốn đi đốn củi hả?” Dịch Diệp vội nói, “Chờ ta với, ta định lên núi tìm thảo dược, còn hai loại cha chỉ định chưa hái được.”

Tử Thanh hơi khựng lại, thả chậm bước.

Dịch Diệp quay lại cầm theo cuốc đào thuốc, lưng đeo gùi, thuận tay vớ lấy hai chiếc mũ rộng vành, sải bước chạy ra ngoài, gặp Tử Thanh đứng trước cửa chờ hắn.

“Mau đội vào.”

Dịch Diệp đưa tay nhẹ phủi bông tuyết vương trên đầu cô, mới cài mũ rộng vành.

“Đa tạ.” Tử Thanh lùi một bước cảm ơn xong, lập tức không nhiều lời, sải bước đi đến sau núi.

“Cô ngốc, quen biết đã lâu năm còn giữ kẽ rồi ra vẻ xa lạ.”

Dịch Diệp cười lẩm bẩm, lắc đầu, bước nhanh đuổi theo.

Trên đường đi, Dịch Diệp lại ngân nga, đại khái là vì không phải ở trước mặt Dịch Hi nên hơi lớn giọng chút, loáng thoáng nghe ra câu chữ trong đó:

“… Tuy tắc như đồ… Cảo y như lô, liêu khả dữ ngu…”

(*) bài phú của Khổng Tử, Kinh thi: Xuất kỳ Đông môn, dịch nghĩa trên thivien:

Ra khỏi cửa đài trên thành cong,

Có cô gái đẹp như hoa tranh.

Tuy đẹp như hoa tranh,

Nhưng chẳng phải chỗ lòng ta mơ tưởng đến.

(Người vợ nghèo khó của ta) dù áo trắng áo đỏ,

Nhưng vẫn có thể làm ta yêu thích.

Tử Thanh lắc đầu.

Thấy Tử Thanh khom lưng nhặt củi, hắn cũng tới giúp cô cùng nhặt, hỏi tiếp: “Thế sao không đáp?”

“Chưa hề để ý.” Tử Thanh hờ hững.

Tử Thanh không đáp, xách rìu bắt đầu chặt một gốc cây khô không lớn bên cạnh, bộp, bộp, bộp,… mới hai ba rìu đã lõm một miệng, cô thủ thế, ra hiệu với Dịch Diệp đứng sang bên cạnh, sau đó dùng lưng rìu không nhẹ không nặng khõ lên thân cây một cái, cây khô liền thuận theo hướng cô muốn mà đổ xuống. Cô cất bước đi tới, tuỳ ý xoay lưỡi rìu trong tay, ngồi xổm xuống bắt đầu chặt chạc cây, để dễ cột thành bó.

Rìu vung rất nhanh, Tử Thanh vùi đầu làm việc, không màng tới hắn.

“Sức của em…”

Dịch Diệp có phần hâm mộ nhìn cô bó một bó củi khác, dù sao thì mình cũng không giúp được gì, bèn xoay người tự mình vạch cỏ khô nhặt nhạnh, tìm chút thảo dược có thể dùng mang về.

Chia đều mớ cây khô bó thành từng bó xong, Tử Thanh mới dừng tay, xoay người nhìn bóng dáng Dịch Diệp đăm đăm, nhớ lại lời Dịch phu nhân…

Tử Thanh đàng hoàng lắc đầu: “Em không để ý… Là cô nương nhà ai thế?”

Đây là tín hiệu Đình trưởng triệu tập người trong làng, mỗi khi gặp chuyện lớn cần tuyên bố.

Dịch Diệp nhíu mày, mơ hồ cảm thấy trước có điềm xấu, mấy năm gần đây đương kim Thánh thượng mỗi năm đều dụng binh, trưng binh, thu thuế, trưng mã thay nhau can qua Hung Nô, lần này lại là chuyện gì?

Đương lúc hắn còn suy nghĩ, Tử Thanh đã nhanh nhẹn chất mấy bó củi, bó lại bằng dây thừng, chất bó củi cao cỡ một người lên lưng, xoay lại thấy Dịch Diệp không nhúc nhích, quái lạ gọi:

“Dịch Nhị ca?”

Dịch Diệp giật mình, tỉnh táo lại, vội vàng mang gùi, nhanh chân theo cô xuống núi.