Trái Tim Yếu Mềm

Hai đồng nghiệp trẻ Arkadi Ivanovichh Nefedevich và Vasia Shumkov sống chung trong một mái nhà, trong cùng một căn hộ, trên cùng tầng tư... Tác giả, tất nhiên, cảm thấy cần thiết phải giải thích cho độc giả vì sao một nhân vật được gọi tên họ đầy đủ, còn nhân vật khác - bằng tên gọi thân mật, dù chỉ để mọi người khỏi cho cách xưng hô như thế là thiếu lịch sự và có phần sỗ sàng. Nhưng để làm việc đó đáng ra cần phải giải thích và mô tả trước cả cấp bậc, tuổi tác, cả danh hiệu, chức vụ và, cuối cùng, thậm chí cả những tính cách của các nhân vật hành động; nhưng vì có nhiều nhà văn bắt đầu viết như thế, nên tác giả thiên truyện vừa này chỉ muốn điều duy nhất là không bắt chước họ (nghĩa là một số người có thể sẽ nói là xuất phát từ lòng tự ái vô bờ của mình), quyết định bắt đầu ngay từ hành động. Kết thúc lời nói đầu như vậy, anh ta bắt đầu vào chuyện ngay.

Vào một buổi chiều, trước thềm Năm Mới, quãng sáu giờ, Shumkov trở về nhà. Arkadi Ivanovich nằm trên giường, thức giấc và mở to mắt nhìn bạn mình. Anh ta nhìn thấy cậu bạn mặc bộ đồ dân sự diện nhất - quần và áo đuôi tôm - và chiếc yếm sơ mi sạch bong. Điều đó, đương nhiên, khiến anh ta ngạc nhiên. “Thằng Vasia đi đâu trong bộ đồ thế nhỉ? Lại không ăn trưa ở nhà nữa!”. Trong khi đó, Shumkov thắp cây nến nhỏ, và Arkadi Ivanovich lập tức đoán ra ngay cậu bạn ra bộ vô tình đánh thức anh ta. Đúng vậy, Vasia đã hai lần ho hắng, hai lần đi đi lại lại trong phòng và, cuối cùng, hoàn toàn vô tình đánh rơi khỏi tay chiếc tẩu anh ta đã nhét thuốc vào đó ở góc phòng, cạnh bếp lò. Arkadi Ivanovich cười mỉm một mình.

- Vasia, cậu ranh ma thế đủ rồi! - anh ta nói.

- Arkasha, cậu không ngủ à?

- Quả thật, có lẽ mình không thể nói được; mình có cảm giác như không ngủ.

- Ồ, Arkasha! Chào cậu, con chim câu! Nào, người anh em, nào, người anh em!.. Cậu không biết tớ sẽ nói gì cho cậu nghe đây!

- Mình hoàn toàn không biết; hãy lại đây nào.

Vasia, dường như chờ đợi điều đó, lập tức đi lại gần, vả lại, anh ta chẳng hề nghi ngờ Arkadi Ivanovich sẽ giở trò giảo quyệt. Cậu này lanh lẹn chộp lấy hai tay anh ta, vặn vẹo, làm sái gân tay anh ta ở phía dưới mình, rồi bắt đầu, như người ta nói, “bóp cổ” con mồi, đến mức có cảm giác cái trò đó khiến anh chàng Arkadi Ivanovich vui tính thích thú vô cùng.

- Sa lưới rồi nhé! - anh ta gào lên, - Sa lưới rồi nhé!

- Arkasha, Arkasha, cậu làm gì vậy? Buông tớ ra, lạy Chúa, buông tớ ra, tớ bẩn áo đuôi tôm rồi!..

- Có đáng gì; cậu cần áo đuôi tôm làm gì chứ? Tại sao cậu nhẹ dạ cả tin thế, tự để cho người ta tóm mình? Hãy nói đi, cậu vừa đi đâu, ăn trưa ở đâu?

- Arkasha, lạy Chúa, hãy buông tớ ra!

- Cậu ăn trưa ở đâu?

- Chính về việc đó tớ đang muốn kể cho cậu nghe.

- Vậy kể đi nào!

- Nhưng trước tiên cậu buông tớ ra đã!

- Không được, tớ không buông tha, chừng nào cậu chưa kể!

- Arkasha, Arkasha! Cậu có hiểu không, rằng không được, không thể nào được! - Vasia sức vóc yếu đuối hét lên, cố giằng thoát khỏi đôi tay cứng khỏe của thằng bạn mình, - bởi có những vấn đề như thế mà!..

- Những vấn đề nào?..

- Những vấn đề mà bắt đầu kể trong tình huống thế này thì mất hết phẩm chất; không thể nào được; chỉ tổ nực cười thôi - nhưng chuyện đây hoàn toàn không nực cười, mà là quan trọng.

- Thôi được, cứ cho là nó quan trọng đi! Đấy, cậu lại phịa chuyện rồi! Cậu hãy kể tớ nghe thế nào để tớ phải bật cười, hãy kể như thế chứ; còn chuyện quan trọng tớ không thèm nghe; còn không, cậu là thằng bạn quái gì nữa? Nào, cậu hãy nói tớ nghe, cậu sẽ là thằng bạn thế nào? Hử?

- Arkasha, thật đấy, không được mà!

- Tớ không thèm nghe nữa...

- Thôi nào, Arkasha! - Vasia bắt đầu, nằm vắt ngang giường và cố làm ra vẻ những lời nói của mình quan trọng lắm. - Arkasha! Tớ, thôi được, sẽ kể; chỉ có điều...

- Điều gì!...

- Chả là, tớ đã đính hôn rồi!

Arkadi Ivanovich, không nói lời bâng quơ nữa, lặng lẽ bế thốc Vasia lên tay, như bế một đứa trẻ, mặc dù người Vasia không ngắn chút nào, mà khá dài, chỉ gầy guộc thôi, và thoăn thoắt bắt đầu bế anh ta từ góc này sang góc khác của căn phòng, làm ra vẻ như đang ru ngủ anh ta.

- Nào, chú rể, tớ sẽ quấn tã cho cậu, - anh ta lẩm bẩm. Nhưng nhìn thấy Vasia đang nằm trên tay anh ta, không nhúc nhích và không nói thêm lời nào, tức thì nghĩ lại và hình dung ra rằng kiểu bông đùa này rõ là đã đi quá xa; anh ta đặt cậu ấy ở giữa phòng và bằng động tác thân mật, chân thành nhất hôn chụt vào má cậu ta.

- Vasia, cậu không giận tớ chứ?..

- Arkasha, nghe này...

- Để đón Năm Mới thôi mà.

- Mình thì không sao; mà sao bản thân cậu điên rồ đến vậy, đúng như một thằng du đãng thế hả? Đã bao nhiêu lần tớ nói với cậu: Arkasha, thật đấy, không tinh tế đâu, hoàn toàn không tinh tế đâu!

- Thôi, đừng tức giận nữa, được không?

- Tớ không sao; có khi nào tớ giận ai đâu! Còn cậu đã làm tớ buồn, cậu rõ chửa!

- Tớ làm cậu buồn à? Tớ đã làm gì cậu?

- Tớ đến với cậu như đến với thằng bạn, với tất cả trái tim, dốc bầu tâm sự cho cậu nghe, kể cho cậu nghe về hạnh phúc của mình...

- Hạnh phúc nào vậy? Sao cậu không nói?...

- Chả là tớ cưới vợ mà! - Vasia đáp lại với vẻ bực tức, vì thật sự anh ta hơi phát khùng.

- Cậu! cậu cưới vợ! Thật thế không? - Arkasha rán cổ mà la. - Không, không... thế là thế nào? - Anh ta nói thế, và nước mắt chảy quanh!.. - Vasia, Vasiuk của tớ, thằng con nhỏ của tớ, đủ rồi! Có thật thế không, hử - Đoạn Arkadi Ivanovich lại nhảy xổ đến ôm chầm lấy anh ta.

- Nào, cậu có hiểu không, vì cái gì mà bây giờ sự thể đến thế này? - Vasia giãy giụa ngang giường làm nhàu hết quần áo, nói - Bởi cậu đôn hậu, cậu là thằng bạn, tớ biết điều đó. Tớ đến cậu với một niềm vui, với sự phấn chấn trong lòng, rồi bỗng nhiên tất cả niềm vui của con tim, tất cả sự phấn chấn ấy tớ phải thổ lộ ra. Cậu hiểu không, Arkasha, - Vasia vừa khẽ cười mỉm vừa tiếp tục nói, - chả là chuyện đó xảy ra thật hài hước: thế đấy, giây phút ấy ở một vài mặt nào đó tớ đã không còn là tớ nữa. Tớ thì không thể hạ thấp cái chuyện đó được... Cậu có thể sẽ hỏi tớ: cô ấy tên gì? Tớ xin thề, cậu có giết tớ, tớ cũng chẳng trả lời cậu đâu.

- Ờ, Vasia, sao cậu đã im lặng! Giá cậu nói trước tất cả chuyện đó cho tớ nghe, tớ đã không đùa giỡn như vậy, - Arkadi Ivanovich gào lên một cách thất vọng thật sự.

- Thôi nào, đủ rồi đấy, đủ rồi! tớ làm chuyện ấy... Cậu thì biết đấy, vì sao có chuyện đó, - là vì tớ có trái tim đôn hậu. Tớ cứ thấy bực mình rằng tớ đã không thể nói cho cậu nghe, như tớ mong muốn, làm cậu vui, đem lại sự hài lòng, kể cho rõ, thổ lộ một cách lịch thiệp điều bí mật của mình cho cậu... Thật ra, Arkasha, tớ yêu cậu đến mức, nếu không có cậu, thì tớ, tớ cảm thấy vậy, sẽ không cưới vợ, mà cũng chẳng cần sống trên đời này làm gì!

Arkadi Ivanovich vốn là con người nhạy cảm lạ thường, vừa nghe Vasia nói vừa cười và khóc. Vasia cũng vậy. Cả hai lại ôm chầm lấy nhau và quên bẵng về chuyện đã qua.

- Chuyện sao vậy, chuyện thế nào, hử? Hãy kể tớ nghe tất cả, Vasia! Thằng anh em ạ, xin lỗi cậu, tớ ngạc nhiên lắm, rất ngạc nhiên; chẳng khác gì bị sét đánh, thật đấy! Làm gì có chuyện đó, người anh em, không có chuyện đó, cậu chỉ phịa thôi, đúng đấy, cậu phịa thôi, cậu đã nói dối! - Arkadi Ivanovich hét tướng lên và thậm chí với vẻ nghi ngờ thực sự nhòm vào mặt Vasia, nhưng, nhìn thấy trong ánh mắt anh ta sự khẳng định rõ ràng ý định nhất quyết cưới vợ càng sớm càng tốt, liền nhảy bổ xuống giường và bắt đầu nhào lộn trên đó vì vui sướng, đến nỗi những bức tường rung động.

- Vasia, hãy ngồi xuống đây! - anh ta hét lên, cuối cùng ngồi nhỏm dậy ở trên giường.

- Người anh em ạ, thật ra, tớ không biết bắt đầu như thế nào, và từ đâu! - Cả hai trong niềm vui xúc động đưa mắt nhìn nhau.

- Cô ấy là ai, hở Vasia?

- Artemyeva!.. - Vasia nói giọng khẽ đi vì hạnh phúc.

- Thật thế à?

- Chả là tớ đã nói nhàm tai cậu về họ, sau đó im bặt, còn cậu thì chẳng để ý gì cả. Ôi, Arkasha, có đáng gì mà tớ phải giấu cậu; nhưng tớ sợ, tớ sợ nói ra! Tớ nghĩ rằng mọi việc sẽ hỏng bét cả, mà tớ thì đã yêu, Arkasha ạ! Trời ơi là trời! Cậu biết không, câu chuyện chả là thế này, - anh ta bắt đầu, liên tục dừng lại vì xúc động, - cô ấy có anh chồng chưa cưới, từ một năm về trước, rồi đột nhiên người ta phái anh ta đi đâu đó; tớ cũng biết anh ta - trông cũng được, thật vậy, mặc xác anh ta chứ! Thế rồi anh ta hoàn toàn không viết thư về, biệt tăm. Mọi người cứ đợi, đợi hoài, sự việc đó nói lên cái gì?.. Đột nhiên anh ta, bốn tháng về trước, trở về đã là tay có vợ rồi và không thèm bước chân tới thăm họ. Thật lỗ mãng! Đểu cáng! Và chẳng có ai bênh vực họ cả. Cô ấy khóc, khóc sướt mướt, một cô gái tội nghiệp, còn tớ thì phải lòng cô ấy... mà tớ thì từ lâu rồi, bao giờ cũng yêu! Thế là tớ bắt đầu an ủi cô ấy, đến gặp, đến gặp... mà tớ, thực lòng, không biết tất cả việc đó đã diễn ra thế nào, chỉ có điều cả cô ấy cũng yêu tớ; tuần trước tớ không kiềm chế được nữa, bật khóc, khóc nức nở và nói cho cô ấy biết tất cả - rằng tớ yêu cô ấy - tóm lại, nói tất cả... “Bản thân em sẵn sàng yêu anh, anh Vasili Petrovich, nhưng em là cô gái nghèo khó, anh chớ cười giễu em; em sẽ chẳng dám yêu ai cả". Thế nào, người anh em, cậu hiểu chứ! Cậu hiểu chưa?.. Tớ đã hứa hôn với cô ấy bằng lời; tớ nghĩ mãi - nghĩ mãi, nghĩ chán - nghĩ một hồi; tớ bảo: nói với mẹ thế nào nhỉ? Cô ấy bảo: khó đấy, anh để thư thư đã; cô ấy sợ, bây giờ thì, có lẽ, mẹ vẫn chưa cho em lấy anh đâu; tự cô ấy òa lên khóc. Không báo trước cho cô ấy, hôm nay tớ đã nói với bà già. Lizanka quỳ phủ phục trước mặt bà, tớ cũng vậy... rồi bà ban phước lành cho. Arkasha, Arkasha! Con chim câu bé nhỏ! Chúng ta sẽ sống cùng nhau. Không! Tớ sẽ không rời xa cậu bất cứ vì sao.

- Vasia, tớ có nhìn cậu thế nào chăng nữa, nhưng tớ không tin, thật đấy, tại sao đó tớ không tin, xin thề với cậu. Quả là, tớ vẫn có cái cảm giác gì đó... Nghe này, sao cậu lại lấy vợ chứ?.. Sao tớ không biết, hử? Quả thực, Vasia, tớ đây, thú thật với cậu, bản thân tớ, người anh em ạ, đã nghĩ đến chuyện cưới vợ; còn bây giờ cậu cưới vợ, thì đằng nào cũng vậy thôi! Nào, mong cậu hạnh phúc, chúc cậu hạnh phúc!..

- Người anh em ạ, bây giờ mới thấy ngọt ngào làm sao trong con tim, mới thấy trong lòng nhẹ nhõm biết bao... - Vasia nói, đứng dậy và hồi hộp đi lại trong căn phòng. - Có đúng thế không, có đúng thế không? mà cậu cũng cảm thấy thế chứ? Chúng ta sẽ sống nghèo khó, tất nhiên rồi, nhưng chúng ta sẽ hạnh phúc; và đó đâu phải ước mơ huyền hoặc, hạnh phúc của chúng ta đâu phải lấy từ sách vở ra: mà trên thực tế chúng ta sẽ hạnh phúc!..

- Vasia, Vasia, hãy nghe này!

- Cái gì cơ? - Vasia nói, dừng lại trước mặt Arkadi Ivanovich.

- Tớ nảy một ý nghĩ; quả thực, không hiểu sao tớ cứ sợ nói ra với cậu!... Cậu tha lỗi cho tớ, cậu hãy giải quyết những nghi ngại của tớ. Cậu sẽ sống bằng gì chứ? Tớ thì, cậu biết đấy, tớ mừng cho cậu cưới vợ, tất nhiên rồi, tớ mừng và không thể tự chủ được, nhưng - cậu sẽ sống bằng gì? hả?

- Ồ, trời ơi là trời! Cậu sao thế, Arkasha! - Vasia nói, với vẻ rất đỗi ngạc nhiên nhìn lên Nefedevich. - Quả thực, cậu làm sao vậy? Thậm chí đến bà già, bà ấy cũng không nghĩ ngợi đến hai phút, khi tớ đã trình bày rõ tất cả cho bà ấy nghe. Cậu hãy hỏi, họ đã sống bằng gì? Chỉ có năm trăm rúp thôi trong một năm nuôi ba miệng ăn: toàn bộ lương hưu sau khi ông bố mất đi, chỉ có thế thôi. Cô ấy sống, cả bà già nữa, lại còn thằng em trai nhỏ, phải trả tiền học cho nó cũng từ số tiền ấy chứ đâu, - dẫu sao họ vẫn sống đấy chứ! Chỉ có tớ với cậu là tư bản thôi! Còn tớ ấy à, cậu cứ xem xem, năm nào làm ăn khấm khá, thậm chí kiếm được bảy trăm rúp.

- Hãy nghe tớ, Vasia; cậu bỏ qua cho tớ; chứ tớ, thật vậy, tớ nói thế, ấy là tớ chỉ nghĩ sao để khỏi cản trở việc đó thôi, - cậu bảo bảy trăm rúp nào? Chỉ có ba trăm thôi...

- Ba trăm!... Thế còn ông Iulian Mastakovich? Cậu quên rồi à?

- Ông Iulian Mastakovich! Thực ra cái công việc ấy, người anh em ạ, không vững chắc đâu; đó không phải ba trăm rúp tiền lương thực tế, mà đồng rúp nào cũng như một người bạn chung thủy đâu. Ông Iulian Mastakovich, tất nhiên rồi, cứ cho là con người vĩ đại đi, tớ quý trọng ông ta, hiểu ông ta, không phải vô cớ mà ông ta đứng ở vị trí cao đến vậy và, thật tình, tớ yêu ông ấy, vì ông ấy yêu cậu và thưởng quà cho cậu vì công việc cậu làm, trong khi đó ông ta có thể không phải trả tiền thuê người làm việc, mà phái thẳng một quan chức về làm việc cho mình - nhưng chính bản thân cậu cũng sẽ đồng ý thế chứ, Vasia... Cậu nghe thêm ý này nữa: tớ không nói điều tào lao đâu nhé; tớ công nhận rằng ở cả Peterburg này không tìm đâu ra một nét chữ như của cậu, tớ sẵn sàng nhường chỗ cho cậu, - Nefedevich kết luận với vẻ hoan hỉ, - nhưng rồi bỗng chốc, mong sao điều đó không xảy ra, người ta sẽ không thích cậu nữa, bỗng chốc cậu sẽ không làm vừa lòng ông ấy, bỗng chốc những công việc của ông ấy bị đình chỉ, bỗng chốc ông ấy sẽ nhận người khác vào làm - đúng vậy, cuối cùng thì, thiếu gì chuyện có thể xảy ra! Mà ông Iulian Mastakovich thì đã ở đây và đã biến mất, Vasia ạ...

- Nghe này, Arkasha, đúng, chuyện là như thế, cái trần nhà ở trên đầu chúng ta sắp đổ sập rồi đấy...

- Ờ, tất nhiên rồi, tất nhiên rồi... tớ thì không gì cả...

- Không, cậu hãy nghe tớ, hãy nghe đến cùng - cậu thấy không: bằng cách nào ông ta có thể chia tay với tớ được... Không, cậu hãy cứ nghe cho hết, nghe bằng hết. Tớ thì làm mọi công việc rất nỗ lực; còn ông ta tốt bụng thế mà, ông ấy đã cho tớ mà, Arkasha, ông ấy hôm nay đã cho tớ đồng bạc năm mươi rúp!

- Thật thế ư, Vasia? Đó là tiền thưởng cho cậu chứ gì?

- Tiền thưởng nào chứ! Từ túi ông ta đấy. Ông ấy nói: này, anh bạn, đã tháng thứ năm cậu chưa nhận được tiền; có muốn không, cầm lấy này; cám ơn cậu, ông ấy nói, cám ơn, ta hài lòng... thật đấy! Không uổng công cậu giúp việc cho ta, ông nói, - đúng thế! Ông ta đã nói vậy. Nước mắt tớ cứ trào ra, Arkasha. Lạy chúa!

- Nghe này, Vasia, thế cậu đã viết xong những tờ giấy kia chưa?..

- Chưa... chưa xong.

- Va...senka! Thiên thần của tôi! Cậu làm thế à?

- Nghe này, Arkadi, chẳng sao đâu, hạn còn hai ngày nữa, tớ sẽ kịp...

- Cớ sao cậu chưa viết, hử?..

- Thế đấy, thế đấy! cậu nhìn vẻ như kẻ mất hồn ấy, làm lòng dạ tớ rối bời, con tim đau nhói! Tại sao vậy? cậu bao giờ cũng làm tớ khổ đến chết đi được! Cứ mà la tướng lên: a-a-a!!! Rồi cậu cứ phán đi; thế là thế nào, hử? Nào, tớ sẽ viết xong, thật đấy, tớ sẽ viết xong mà...

- Nếu cậu không viết xong thì sao? - Arkadi quát lên, đứng phắt dậy. - Mà ông ấy thì hôm nay đã thưởng tiền cho cậu! Cậu chẳng sắp cưới vợ là gì... Ai-ai-ai!...

- Không sao, không sao, - Shumkov hét lên, - ngay bây giờ tớ sẽ ngồi viết, tớ sẽ ngồi viết ngay lập tức; không sao đâu!

- Sao cậu lại chểnh mảng đến vậy, hử Vasyutka?

- Ôi, Arkasha! tớ có thể ngồi yên được sao? Tớ có phải con người thế không? Tớ vừa ngồi một lát ở văn phòng mà; bởi tớ không chịu đựng nổi con tim... Ôi! Ôi! Bây giờ đêm tớ sẽ ngồi, và đêm mai cũng sẽ ngồi, rồi cả ngày kia nữa, và - tớ sẽ viết xong!..

- Còn nhiều không?

- Đừng quấy rầy tớ, lạy ông trời, đừng quấy rầy tớ, im đi...

Arkadi Ivanovich kiễng chân rón rén đi lại giường và ngồi xuống; sau đó bỗng nhiên chực đứng dậy, nhưng rồi lại buộc phải ngồi xuống, sực nhớ ra có thể làm phiền bạn, dẫu rằng có ngồi cũng không yên vì hồi hộp: rõ ràng là tin báo kia đã hoàn toàn làm anh ta thay đổi và niềm vui đầu tiên chưa kịp lắng xuống trong anh ta. Anh ta ngó nhìn Shumkov, cậu này ngó nhìn anh ta, mỉm cười, giơ ngón tay đe dọa anh ta, rồi sau đó, chau đôi lông mày một cách giận dữ (dường như trong động tác ấy thể hiện toàn bộ sức lực và toàn bộ thành công của công việc), dán mắt xuống tờ giấy.

Có cảm giác, cả anh ta cũng chưa dẹp nổi sự hồi hộp của mình, thay đổi bút xoành xoạch, xoay người liên tục trên chiếc ghế, tìm cách ngồi cho yên, rồi lại bắt đầu viết, nhưng đôi tay anh ta run run và không muốn cử động.

- Arkasha! Tớ đã nói với họ về cậu đấy, - anh ta bỗng nhiên hét lên, dường như vừa sực nhớ ra.

- Thế à? - Arkadi hét lên, - còn tớ chỉ muốn hỏi cậu thôi; thế nhé!

- Nào! Ờ - ờ, sau tớ sẽ kể hết cho cậu nghe! Đấy, thật tình, tự tớ có lỗi, mình quên bẵng mất, rằng không muốn nói gì, trong khi chưa viết xong bốn tờ; rồi bỗng nhớ đến cậu và đến họ. Tớ, người anh em ạ, chẳng hiểu sao không thể viết nổi: lúc nào cũng nghĩ đến các người... - Vasia cười mỉm.

Cả hai im lặng.

- Khỉ thật! Bút gì mà tồi đến vậy! - Shumkov quát lên, tức giận đập chiếc bút xuống mặt bàn. Anh ta cầm lấy chiếc bút khác.

- Vasia, hãy nghe này! Một lời thôi...

- Gì nào! Nói nhanh lên và là lần cuối cùng đấy.

- Cậu viết còn nhiều không?

- Ôi, người anh em! - Vasia nhăn mặt đến mức dường như không có gì trên đời này khủng khiếp và tai hại hơn câu hỏi đó - Còn nhiều, còn quá nhiều!

- Cậu biết không, tớ vừa nảy ý...

- Ý gì?

- Mà không, không có gì, viết đi.

- Nào, cái gì? ý gì nào?

- Lúc này đã bảy giờ rồi, Vasiuk!

Tức thì Nefedevich cười mỉm và với vẻ láu cá nháy mắt ra hiệu cho Vasia, nhưng, dù sao cũng vẫn có vẻ hơi rụt rè, không hiểu thằng bạn sẽ phản ứng thế nào.

- Vậy thì sao nào? - Vasia nói, hoàn toàn ngừng viết, nhìn chằm chằm vào đôi mắt anh ta và thậm chí tái mặt đi vì chờ đợi.

- Cậu có biết không?

- Lạy Chúa, cái gì nào?

- Cậu biết không? Cậu đang hồi hộp, cậu sẽ không làm việc được lâu đâu... Khoan đã, khoan đã, khoan, khoan đã - tớ biết, tớ biết - hãy nghe đây! - Nefedevich bắt đầu nói, với vẻ phấn chấn vùng dậy khỏi giường và ngắt lời Vasia đang nói, bằng mọi cách ngăn chặn sự phản đối, - Trước tiên phải bình tâm cái đã, phải lấy hơi cái đã, đúng không?

- Arkasha! Arkasha! - Vasia hét lên, đứng phắt dậy khỏi chiếc ghế bành. - Tớ sẽ ngồi suốt đêm, thật đấy, tớ sẽ ngồi mà!

- Thôi được, được! Chỉ tới sáng cậu sẽ thiếp ngủ...

- Không thiếp ngủ, không đời nào thiếp ngủ cả...

- Không, không được, không được, tất nhiên, cậu sẽ thiếp đi, cậu sẽ ngủ lúc năm giờ. Tám giờ tớ đánh thức cậu dậy. Ngày mai là ngày lễ; cậu sẽ ngồi và viết lách cả ngày... Sau đó là đêm và - vậy của cậu còn nhiều không?...

- Còn đây này, đây!..

Vasia, run run vì phấn chấn và vì chờ đợi, giơ quyển vở lên cho bạn xem.

- Đây!..

- Nghe này, người anh em, có còn mấy nữa đâu...

- Anh bạn thân mến của tôi, còn cả kia nữa đấy, - Vasia nói, nhìn Nefedevich một cách dè dặt - dè dặt, cứ như việc cho phép đi hay không phụ thuộc vào anh ta.

- Còn bao nhiêu?

- Hai... tờ...

- Vậy, thế nào? Hãy nghe này! Chúng ta sẽ kịp kết thúc cơ mà, thật đấy, sẽ kịp thôi!

- Arkasha!

- Vasia! Nghe này! Bây giờ là trước Năm mới rồi, mọi người đều xum họp trong gia đình, chỉ có tớ với cậu là những kẻ không nhà không cửa, đơn độc thôi...! Vasenka!..

Nefedevich ôm vồ lấy Vasia và ghì chặt trong vòng tay sư tử của mình...

- Arkadi, quyết định rồi nhé!

- Vasiuk, mình chỉ muốn nói điều đó. Cậu thấy không, Vasiuk, cái thằng chân vòng kiềng của tao! Nghe này! Nghe này! Mà...

Arkadi ngừng nói, miệng vẫn mở to, bởi không thể nói vì vui sướng. Vasia bá vai anh ta, nhìn anh ta chằm chằm và mấp máy đôi môi, dường như tự mình muốn nói nốt lời của anh bạn.

- Nào! - cuối cùng anh ta buột miệng.

- Hôm nay cậu hãy giới thiệu tớ với họ!

- Arkadi! Ta đến đó uống trà đi! Cậu biết không? Cậu biết không? Thậm chí chúng ta sẽ không ngồi đến Năm mới, chúng ta sẽ rời đó sớm hơn, - Vasia thốt lên trong niềm phấn chấn thật sự.

- Nghĩa là hai tiếng đồng hồ, không hơn không kém!..

- Rồi sau đó chia tay, đến khi nào tớ viết xong...

- Vasiuk!..

- Arkadi!

Trong ba phút Arkadi đã mặc xong bộ lễ phục. Vasia chỉ chải lại quần áo cho sạch sẽ, vì anh ta đã không cởi lễ phục của mình: do quá say mê anh ta liền ngồi ngay vào công việc.

Họ hối hả bước ra đường, người này phấn chấn hơn kẻ kia. Con đường dẫn từ khu bắc Peterburg đến vùng ngoại ô phía nam Kolomna. Arkadi Ivanovich đo từng bước đi một cách phấn chấn và mạnh mẽ, bởi thế chỉ theo dáng bước chân của anh ta thôi cũng đủ để nhận ra được tất cả niềm vui của anh ta về sự thành đạt của anh bạn ngày càng hạnh phúc hơn, đó là Vasia. Vasia lon ton bước những bước ngắn, nhưng không để mất tư thế. Ngược lại, Arkadi Ivanovich chưa bao giờ nhìn thấy cậu ta trong ánh hào quang rực rỡ nhất đối với cậu ta. Trong giây phút ấy anh thậm chí còn thấy không hiểu vì sao lại quý trọng cậu ta hơn, và khiếm khuyết hiển nhiên về cơ thể của Vasia mà đến nay độc giả còn chưa biết rõ (Vasia hơi bị vẹo lưng), bao giờ cũng gợi niềm cảm thông đầy yêu thương sâu sắc trong trái tim đôn hậu của Arkadi Ivanovich, bây giờ lại càng làm tăng thêm tình cảm yêu mến sâu xa, đặc biệt của người bạn đối với cậu ta ở giây phút này và Vasia, đương nhiên, bao giờ cũng xứng đáng với tình cảm yêu mến đó. Arkadi Ivanovich thậm chí muốn khóc vì hạnh phúc; nhưng anh kiềm chế được.

- Đi đâu, đi đâu đấy, Vasia? Qua đường này gần hơn! - anh ta hét lên, nhìn thấy Vasia muốn rẽ về phía Voznesenski.

- Lặng im mồm, Arkasha, lặng im...

- Thật đấy, gần hơn mà, Vasia.

- Arkasha! Cậu biết không? - Vasia cất giọng bí ẩn, nghẹn ngào vì vui sướng, - Cậu biết không? Tớ muốn tặng món quà nhỏ cho Lizanka...

- Quà gì vậy?

- Ở đây, người anh em ạ, trong góc phố madam Leru có một cửa hàng tuyệt vời!

- Thế thì sao nào!

- Có chiếc mũ trùm, thằng bạn thân yêu ạ, có chiếc mũ trùm; hôm nay tớ nhìn thấy chiếc mũ trùm nhỏ như thế, đáng yêu lắm; tớ hỏi: kiểu cắt may, người ta bảo, gọi là kiểu Manon Lescaut* - tuyệt diệu! những dải nơ màu anh đào, và nếu không đắt... Arkasha, mà cho dù có đắt đi nữa!...

*Tiếng Pháp: kiểu cắt may với mục đích quảng cáo mang tên nữ nhân vật trong tiểu thuyết nổi tiếng của Prevost d'Exiles.

- Theo tớ, cậu còn lãng mạn hơn mọi nhà thơ, Vasia! ta đi thôi!..

Họ chạy đi và hai phút sau đã vào cửa hàng. Người đàn bà Pháp với cặp mắt đen và những búp tóc quăn ra đón họ, ngày từ cái nhìn đầu tiên những khách hàng của mình đã tỏ ra vui vẻ và hạnh phúc, như chính các khách hàng, thậm chí hạnh phúc hơn, nếu có thể nói. Vasia sẵn sàng hôn bà Leru vì vui sướng...

- Arkasha! - anh ta khẽ hạ giọng, đưa mắt bình thường nhìn mọi thứ tuyệt đẹp và vĩ đại dựng trên những cọc gỗ nhỏ trên chiếc bàn lớn của cửa hàng. - Kỳ diệu chưa! Đây là cái gì? Kia là cái gì? Cái này này, thí dụ, bonbon*, cậu thấy không? - Vasia nói thì thầm, chỉ tay vào một chiếc mũ trùm trông đáng yêu dựng ở phía ngoài, nhưng nói chung không phải chiếc mũ anh ta muốn mua, vì từ xa anh ta đã ngắm nghía thỏa thuê và mắt nhìn chằm chặp vào chiếc mũ khác, nổi tiếng, chính cống, dựng ở cuối đầu đối diện kia. Anh ta nhìn nó với vẻ mặt, có thể nghĩ rằng, dường như có ai đó sẽ cầm nó lên tay và đánh cắp nó hoặc dường như tự thân chiếc mũ trùm, chính là để khỏi bị rơi vào tay Vasia, sẽ bay khỏi chỗ của mình lên không trung.

*Tiếng Pháp: kẹo.

- Cái này, - Arkadi Ivanovich nói, chỉ vào một chiếc mũ - cái này, theo tớ, tốt hơn.

- Ồ, Arkasha! Cái đó thậm chí càng tôn vinh cậu đấy; nói thật, tớ bắt đầu đặc biệt kính trọng cậu vì óc thẩm mỹ của cậu đấy, - Vasia nói, ranh ma giả bộ như xúc động con tim mình trước Arkasha, - chiếc mũ trùm của cậu thật tuyệt, nhưng hãy lại đây!

- Người anh em, ở đâu có cái tốt hơn?

- Hãy nhìn lại đây!

- Chiếc này à? - Arkadi nói với vẻ nghi ngờ. Nhưng khi Vasia, không đủ sức kiềm chế hơn được nữa, đã giật lấy nó từ chiếc cọc gỗ, nơi anh có cảm giác chiếc mũ tự ý bay đi, dường như nó mừng vui với khách hàng sộp như thế này sau bao lâu chờ đợi, khi tất cả những dải nơ, dải viền và những hình đăng ten của nó bắt đầu kêu lạo xạo, một tiếng thốt vui sướng bất ngờ phát ra từ lồng ngực vạm vỡ của Arkadi Ivanovich. Thậm chí madam Leru, ý thức được tất cả phẩm chất thật sự và ưu thế của mình về óc thẩm mỹ, và bà chỉ im lặng một cách đại lượng trong suốt thời gian khách lựa chọn hàng, đã ban tặng Vasia một nụ cười tán thưởng hết cỡ, đến mức tất cả nơi con người bà, trong cái nhìn, trong cử chỉ và trong nụ cười này, đồng thanh nói lên - Vâng! Anh đã đoán đúng và đáng được hưởng cái hạnh phúc mà anh chờ đợi.

- Nó cứ đứng một mình mà vẫn làm đỏm, làm dáng đó mà! - Vasia thốt lên, trút hết cả tình yêu của mình cho chiếc mũ trùm dễ thương. - Nó cố tình lẩn trốn, kẻ láu cá, chim câu bé nhỏ của ta! - Và anh ta hôn nó, có nghĩa là hôn không khí bao quanh anh ta, bởi anh ta sợ chạm tay đến vật báu của mình.

- Công trạng thật sự và phẩm hạnh vẫn giấu mặt thế đấy, - Arkadi vui sướng nói chêm vào, để thêm phần hài hước đã trích dẫn một câu từ tờ báo sắc sảo anh mới đọc sáng nay. - Bây giờ thế nào, Vasia?

- Hoan hô, Arkasha! Hôm nay cậu ăn nói hóm hỉnh lắm, cậu sẽ có một Phuro*, như người ta nói, giữa đám đàn bà, mình tiên đoán cho cậu đấy. Madam Leru, madam Leru!

*Tiếng Latinh: thành công xuất sắc.

- Ngài muốn gì ạ?

- Ồ, quý bà thân yêu, madam Leru!..

Madam Leru đưa mắt nhìn Arkadi Ivanovich và mỉm cười đầy kiêu hãnh.

- Bà sẽ không tin đâu, tôi quý mến bà đến chừng nào trong giây phút ấy... Bà cho phép tôi hôn bà... - và Vasia hôn bà chủ cửa hàng.

Quả đúng là trong giây phút phải tập trung được mọi phẩm chất để không hạ thấp mình trước một anh chàng du đãng như thế này. Nhưng tôi khẳng định rằng với anh ta cần tỏ rõ tất cả phép lịch thiệp bẩm sinh, không giả dối và vẻ kiều diễm, như madam Leru đã tiếp nhận niềm vui sướng của Vasia. Bà ta đã tha thứ cho anh ta, và trong tình huống này bà đã biết xử sự một cách thông minh, một cách kiều diễm đến thế nào! Làm sao có thể tức giận cậu Vasia?

- Madam Leru, giá bao nhiêu ạ?

- Cái này giá năm rúp bạc, - bà ta đáp, trấn tĩnh lại, nở nụ cười mới.

- Còn cái này, madam Leru, - Arkadi Ivanovich nói, tay chỉ vào mặt hàng mình đã chọn.

- Cái này giá bảy rúp bạc.

- Nào, xin phép bà! Nào, xin phép bà! Nào, bà hãy đồng ý nói cho chúng tôi biết, madam Leru, cái nào tốt hơn, kiều diễm hơn, dễ thương hơn, cái nào trong số đó bà thích hơn?

- Cái kia đắt hơn, nhưng cái anh chọn - c'est plus coquet*.

@Tiếng Pháp: đỏm dáng hơn.

- Vậy là chúng tôi lấy cái này!

Madam Leru cầm lên tay một tờ giấy mỏng tang, lấy kim găm găm lại và, có cảm giác, tờ giấy với chiếc mũ trùm gói bên trong trở thành nhẹ hơn là không có chiếc mũ. Vasia cầm cái gói đó một cách nâng niu, thở nhẹ, cúi chào madam Leru, còn nói thêm gì đó nữa làm bà ta hài lòng rồi ra khỏi cửa hàng.

- Tớ là thằng vivơ*, Arkasha, tớ sinh ra là một thằng vivơ! - Vasia thốt lên, cười hô hố, kéo dài tiếng cười thần kinh, nhỏ nhẹ, không nghe rõ và chạy quanh những người qua đường, nghi ngờ tất cả bọn họ thế nào cũng sẽ mưu hại làm nhàu nát cả chiếc mũ trùm quý báu nhất của anh ta!

*Tiếng Pháp: kẻ phí phạm cuộc sống.

- Nghe này, Arkadi, hãy nghe này! - anh ta bắt đầu nói sau một phút im lặng, và có cái gì đó long trọng, có cái gì đó yêu thương hết mực ngân vang trong giọng nói của anh ta. - Arkadi, mình hạnh phúc quá, hạnh phúc quá!..

- Vexenka! Mình đây cũng hạnh phúc làm sao, con chim câu của tôi!

- Không, Arkasha, không, tình yêu của cậu đối với tớ là vô hạn, tớ biết; nhưng cậu không thể cảm nhận được một phần trăm những gì tớ cảm nhận trong giây phút này. Con tim tớ chứa chan, tràn đầy hạnh phúc! Arkasha! Tớ không xứng đáng với hạnh phúc ấy! Tớ nghe thấy, tớ cảm thấy điều đó. Cớ sao mình bị trừng phạt, - anh ta nói với giọng đầy tiếng rên rỉ bị đè nặng, - mình đã làm điều gì không phải, cậu hãy nói cho tớ nghe! Cậu xem đấy, có biết bao con người, biết bao nước mắt, biết bao nỗi khổ, biết bao cuộc sống thường nhật thiếu vắng ngày lễ! Còn tớ! Một cô gái như thế yêu tớ, yêu tớ... nhưng cậu sẽ trực tiếp nhìn thấy cô ấy bây giờ, sẽ tự đánh giá trái tim cao thượng đó. Tớ sinh ra từ tầng lớp dưới, bây giờ cấp bậc của tớ và thu nhập độc lập - đó là đồng lương. Tớ sinh ra với cơ thể khiếm khuyết, tớ hơi bị vẹo lưng. Hãy xem đây, cô ấy đã yêu tớ, với thân hình của tớ hiện nay. Hôm nay ông Iulian Mastakovich rất dịu dàng, rất quan tâm, rất lịch thiệp; ông ấy ít khi nói chuyện với tớ; ông ấy đến gần: “Thế nào, Vasia (thật đấy, ông ấy đã gọi tớ là Vasia), đi chơi bời trác táng trong ngày lễ, hả?” (Tự ông ta cười.) “Dạ, vâng, tớ nói, thưa đại nhân, có công việc ạ, nhưng ngay lúc đó tớ phấn chấn và nói: - và, có thể, sẽ chơi bời một chút ạ, thưa đại nhân”, - thực tình, tớ đã nói thế. Ông ấy liền cho tiền tớ ngay, sau đó còn nói với tớ đôi lời. Tớ, người anh em ạ, khóc òa lên, nói thực, nước mắt giàn giụa, còn ông ấy, có cảm giác, cũng xúc động, vỗ vai tớ và nói: “Cứ cảm nhận đi, cậu Vasia, hãy mãi mãi cảm nhận như cậu đang cảm nhận lúc này...”

Vasia im bặt trong khoảnh khắc. Arkadi Ivanovich quay mặt đi và cũng đưa nắm tay lên lau nước mắt.

- Và còn nữa, còn nữa... - Vasia nói tiếp. - Tớ chưa bao giờ nói với cậu điều này, Arkadi... Arkadi! Cậu làm tớ hạnh phúc bằng tình bạn của mình, thiếu cậu có lẽ tớ đã chẳng sống trên đời này, - không, không, cậu đừng nói gì hết, Arkasha! Đưa tớ bắt tay cậu, cho tớ cả...m ơ...n cậu. - Vasia lại không nói hết câu.

Arkadi Ivanovich muốn nhảy xổ tới ôm cổ Vasia, nhưng vì họ đang qua đường và hầu như phía trên tai họ vang lên tiếng hét “pát - pát, pađi!” - cả hai, vừa hãi sợ vừa lo lắng, chạy ù té tới vỉa hè. Arkadi Ivanovich thậm chí còn thấy mừng vì chuyện đó. Anh ta đã tha thứ sự thổ lộ tình cảm biết ơn của Vasia phải chăng chỉ đặc biệt ở giây phút này. Bản thân anh ta thì thấy bực tức. Anh ta cảm thấy đến hôm nay anh ta đã làm quá ít cho Vasia! Anh ta thậm chí thấy ngượng cho bản thân, khi Vasia bắt đầu cảm ơn anh ta vì những việc làm ít ỏi đó! Nhưng còn cả cuộc đời ở phía trước, và Arkadi Ivanovich thở dài thoải mái hơn...

Rõ ràng là mọi người đã không chờ họ nữa! Điều chứng minh - họ đã ngồi uống trà! Mà nói thật, đôi khi người già tinh tường hơn thanh niên, hơn nữa loại thanh niên nào chứ! Bởi Lizanka thì quả quyết rằng anh ta sẽ không đến; “anh ấy sẽ không đến đâu, mẹ ạ; con tim con cảm nhận rằng anh ấy sẽ không đến”; còn bà mẹ vẫn nói con tim bà, ngược lại, cảm nhận nó nhất định sẽ đến, rằng nó sẽ không ngồi yên, rằng nó sẽ chạy lại đây, rằng bây giờ nó không phải làm việc công, rằng ngày mai là Năm mới rồi! Lizanka mở cửa ra, hoàn toàn không chờ đợi - nàng không tin vào mắt mình, và nàng đã gặp họ, thở hổn hển với con tim bỗng bị tắc nghẽn, như trái tim con chim non bị người ta vồ bắt, toàn thân nàng rực ánh hồng, đôi má ửng đỏ, như quả anh đào mà trông nàng giống hệt nó. Trời ơi, điều bất ngờ siết bao, tiếng thốt “ôi!” sung sướng biết bao bật ra từ cửa miệng nàng! “Anh chàng lừa dối ơi! Con chim câu nhỏ của em ơi!” - nàng hét lên, ôm quàng lấy cổ Vasia... Nhưng xin hãy hình dung tất cả sự ngạc nhiên của nàng, tất cả sự hổ thẹn bất ngờ của nàng: ở ngay phía sau Vasia, dường như muốn ẩn nấp sau anh ta, Arkadi Ivanovich đang đứng đó, dáng vẻ hơi luống cuống. Phải thừa nhận rằng anh ta lúng túng trước mặt các phụ nữ, thậm chí rất lúng túng, thậm chí đã có lần xảy ra chuyện... Nhưng chuyện đó nói sau. Thế nhưng, hãy đặt ta vào tình huống của anh ta: ở đây không có gì đáng buồn cười cả; anh ta đứng ở phòng ngoài, đi đôi giày lót cao su, mặc áo dạ dài, đầu đội chiếc mũ lông có hai quai mà anh ta đang vội vã giật cởi nó ra, toàn thân được quấn quanh trông rất xấu xí bằng chiếc khăn quàng đan màu vàng tồi tàn với nút thắt ở phía sau cho thêm phần ấn tượng. Tất cả cái đó cần phải gỡ rối, tháo rỡ cho thật nhanh, để có được hình thức đẹp hơn, vì rằng không có ai lại không muốn được giới thiệu trong một hình thức có lợi cho mình. Còn Vasia đứng đây, vẻ tức giận, không chịu nổi, mặc dù, tuy nhiên, tất nhiên rồi, vẫn là cái anh chàng Vasia dịu dàng, đôn hậu ấy, nhưng, cuối cùng, đó là Vasia không chịu nổi, không thương tiếc! “Đây, - anh ta hét lên, - Lizanka, giới thiệu với em đây là Arkadi của anh! Trông anh ấy thế nào? Đây là người bạn tốt nhất của anh, em hãy ôm anh ấy, hôn anh ta đi, Lizanka, hãy hôn trước đi, sau sẽ biết rõ hơn, tự em hôn thắm thiết vào...”. Thế nào đây? Tôi hỏi, Arkadi Ivanovich biết làm gì đây? Anh ta còn đang tháo cởi mới được một nửa chiếc khăn quàng! Thật ra, thậm chí đôi khi tôi thấy hổ thẹn vì niềm vui sướng dư thừa của Vasia; tất nhiên, nó nói lên trái tim nhân hậu, nhưng... bất tiện, không tốt!

Cuối cùng, cả hai đã vào nhà. Bà già rất đỗi vui mừng làm quen với Arkadi Ivanovich; bà đã nghe nhiều về anh ta, bà... Nhưng bà đã không nói hết câu. Tiếng kêu vui sướng “ôi!” vang lên ở trong phòng đã khiến bà dừng lại ở nửa câu nói, Trời ơi! Lizanka đang đứng trước chiếc mũ trùm đột nhiên mở ra, khoanh hai tay với vẻ quá ngây thơ và cười mỉm, cười mỉm như thế... Trời ơi, mà sao ở chỗ madam Leru lại không có chiếc mũ trùm tốt hơn thế nữa!

Ôi, trời ơi, ở đâu anh có thể tìm được chiếc mũ trùm tốt hơn chứ? Chỉ có mũ xoàng thôi! Anh tìm đâu ra chiếc mũ tốt hơn? Tôi nói nghiêm chỉnh đấy! Cái đức tính vô ơn đó của những người yêu nhau, cuối cùng, khiến tôi hơi bực mình, thậm chí phần nào còn làm tôi khổ sở. Nào, thưa các ngài, tự các ngài hãy xem đi, hãy xem đi, cái gì có thể tuyệt hơn chiếc mũ trùm thần tình yêu amura này chứ! Nào, hãy ngắm nhìn đi... Nhưng không. Không, những lời trách móc của tôi cũng bằng thừa; tất cả họ đã đồng tình với tôi; đó chỉ là sự lầm lạc thoáng qua, màn sương mù, sự bốc đồng tình cảm; tôi sẵn sàng tha thứ cho họ... Thay vì cái đó, các ngài hãy xem kìa... xin các ngài thứ lỗi cho, thưa các ngài, tôi vẫn chỉ nói về chiếc mũ trùm kia thôi: bằng vải tuyn, nhẹ tênh, dải băng rộng, màu anh đào, với lớp đăng ten phủ ngoài, nằm giữa chỏm mũ và viền vải bọc và từ phía sau có hai dải băng rộng, dài; chúng sẽ buông xuống thấp hơn gáy, buông xuống cổ... Chỉ cần biết đội toàn bộ chiếc mũ trùm hơi ngả về phía sau gáy; nào, các ngài hãy xem đi; nào, tôi sẽ lại hỏi các ngài sau đó!... Nhưng các ngài, tôi thấy, không nhìn gì cả!.. Với các ngài, có cảm giác, xem hay không xem cũng thế cả! Các ngài đã nhìn đi chỗ khác... Các ngài hãy xem kìa, hai giọt nước mắt to - to, như những hạt trai, trong nháy mắt đã sôi lên trong đôi mắt đen nhánh, rung động trong khoảnh khắc trên những mi mắt dài rồi sau đó biến mất tăm vào bầu không khí này, hơn là vào tấm vải tuyn, nơi hình thành nên tác phẩm nghệ thuật của madam Leru... Và tôi lại thấy bực mình: bởi lẽ hai giọt nước mắt kia hầu như không dành cho chiếc mũ trùm!... Không! theo tôi, một vật như thế này phải trao tặng một cách điềm nhiên. Chỉ có thế mới đánh giá được nó một cách thật sự! Thú thực, các ngài ạ, bao giờ tôi cũng ủng hộ mũ trùm!

Mọi người đã ngồi xuống cả - Vasia ngồi với Lizanka, còn bà già ngồi với Arkadi Ivanovich; câu chuyện bắt đầu và Arkadi Ivanovich hoàn toàn giữ được thế chủ động. Tôi vui sướng đánh giá công bằng anh ta. Thậm chí khó mà chờ đợi cái tính đó ở anh ta. Sau vài câu nói về Vasia, anh ta kịp nói chuyện trôi chảy về ông Iulian Mastakovich, ân nhân của Vasia. Anh ta nói rõ thông minh, thông minh lắm, đến mức cuộc trò chuyện, tình thực, kéo dài một tiếng rồi chưa dứt. Cần phải nhìn thấy, với sự khéo léo như thế nào, với sự tế nhị thế nào Arkadi Ivanovich nói về một vài đặc điểm của ông Iulian Mastakovich có quan hệ trực tiếp hoặc gián tiếp đến Vasia. Vì thế cả bà già cũng mê mẩn tâm hồn, thực sự bị quyến rũ: tự bà thú nhận điều đó, bà cố tình gọi Vasia ra chỗ khác và ở đó bà nói với anh ta rằng bạn của anh ta là chàng trai trẻ tuyệt vời nhất, nhã nhặn nhất và, cái chính là một chàng trai trẻ nghiêm túc, đĩnh đạc đến vậy, Vasia suýt nữa phá lên cười hô hố vì hạnh phúc. Anh ta nhớ lại Arkasha đĩnh đạc là thế đã quay tròn anh ta suốt mười lăm phút ở trên giường như thế nào! Sau đó bà già nháy mắt ra hiệu cho Vasia và nói để anh ta đi theo bà lặng lẽ và thận trọng hơn sang phòng bên. Cần phải thú nhận rằng bà ấy đối xử với Lizanka hơi tệ: bà ta, tất nhiên bởi con tim rung động quá nhiều, đã phản bội nàng và nghĩ cách giấu giếm đem khoe quà tặng của Lizanka chuẩn bị cho Vasia nhân dịp Năm mới. Đó là cái ví tiền thêu hột cườm, kim tuyến và với bức tranh đẹp tuyệt vời: một mặt có hình thêu con hươu, trông y như thật, nó chạy rất nhanh, hình thêu giống quá, đẹp mỹ mãn! Mặt kia là chân dung một viên tướng nổi tiếng, cũng được thêu rất khéo léo và rất giống. Tôi chưa nói đến niềm vui sướng của Vasia. Trong lúc đó ở căn phòng thời gian không trôi qua một cách phẳng lặng. Lizanka tiến thẳng đến chỗ Arkadi Ivanovich. Nàng cầm đôi tay anh ta, nàng cảm ơn anh ta vì điều gì đó, và Arkadi Ivanovich cuối cùng đoán ra được nàng đang nói về anh chàng Vasia yêu quý nhất của mình. Lizanka thậm chí xúc động sâu sắc: nàng nghe nói Arkadi Ivanovich là người bạn thực sự của vị hôn phu, rất yêu mến anh ấy, quan tâm đến anh ấy, lo từng bước đi, cho anh những lời khuyên cứu giỗi, nên, thực ra mà nói, Lizanka không thể không cảm ơn anh ta, không thể kìm nén lời cảm ơn, rằng nàng hy vọng, cuối cùng, Arkadi Ivanovich sẽ yêu mến cả nàng nữa, dù chỉ bằng nửa phần yêu Vasia. Sau đó nàng bắt đầu hỏi đủ thứ, rằng Vasia có giữ gìn sức khỏe của mình không, thổ lộ một vài lo lắng về tính nóng đặc biệt của anh ấy, về sự hiểu biết con người và cuộc sống thực tiễn chưa đầy đủ, nàng nói, với thời gian nàng sẽ ngoan đạo theo dõi anh ấy, bảo vệ và nâng niu số phận của anh ấy và rằng nàng hy vọng, cuối cùng, Arkadi Ivanovich không những không để họ lại một mình, mà thậm chí sẽ ở cùng với họ.

- Chúng ta sẽ sống tay ba như một người! - nàng thốt lên trong niềm vui sướng đầy thơ ngây.

Nhưng đã đến lúc ra về. Đương nhiên là họ muốn giữ khách lại, nhưng Vasia liền nói dứt khoát không thể được. Arkadi Ivanovich cũng xác nhận điều đó. Mọi người, đương nhiên, hỏi tại sao, và lập tức bí mật được hé mở rằng có công việc của ông Iulian Maxtackovic giao cho Vasia, việc gấp, cần thiết, khủng khiếp, mà sáng ngày kia đã phải nộp, rằng công việc đó không những chưa kết thúc, nhưng thậm chí còn hoàn toàn bị xao nhãng. Bà mẹ thì thốt lên một tiếng ngạc nhiên, khi nghe thấy chuyện đó, còn Lizanka đơn giản hãi sợ, lo lắng và thậm chí xua đuổi Vasia về nhà. Cái hôn cuối cùng nói chung không bị từ bỏ vì chuyện ấy; Nó ngắn hơn, vội vã hơn, nhưng, thay vào đó, nóng bỏng hơn và mạnh mẽ hơn. Cuối cùng họ đã chia tay, và đôi bạn ra về.

Lập tức cả hai người bắt đầu đua nhau chia sẻ những ấn tượng của mình, khi vừa mới ra tới đường. Và sự việc đã diễn ra đúng như phải thế: Arkadi Ivanovich đã phải lòng, phải lòng đến chết cô Lizanka! Và tốt nhất nên gửi gắm niềm tin về chuyện này với ai, ngoài bản thân anh chàng hạnh phúc Vasia kia? Anh ta đã làm như vậy: anh ta chẳng ngượng ngùng gì và lập tức thú nhận hết với Vasia. Vasia cười phá lên một cách khủng khiếp và mừng vui quá đỗi, thậm chí cho rằng điều đó nói chung không thừa và rằng bây giờ họ sẽ càng là những người bạn thân thiết hơn. “Cậu đã đoán đúng tớ, Vasia, - Arkadi Ivanovich nói, - đúng! Tớ yêu cô ấy như tớ yêu cậu; đó sẽ là thiên thần của tớ, cũng như của cậu, để mà hạnh phúc của các người truyền sang cho tớ và nó sưởi ấm lòng tớ. Đó sẽ là cô chủ của cả tớ, Vasia ạ; hạnh phúc của tớ sẽ nằm trong tay cô ấy; để cô ấy làm công việc nội trợ cho cậu và cho tớ. Đúng, tình bạn với cậu, tình bạn với cô ấy; bây giờ đối với mình hai bạn không tách rời nhau; chỉ có điều ở bên tớ sẽ có hai con người như cậu, thay vì một người...”. Arkadi ngừng nói vì tràn ngập tình cảm trong lòng, còn Vasia xúc động đến đáy sâu tâm hồn vì những lời nói của bạn. Sự thể là anh ta chưa bao giờ chờ đợi những lời lẽ như thế của Arkadi. Arkadi Ivanovich nói chung không biết ăn nói, ước mơ anh ta cũng hoàn toàn không thích; nhưng bây giờ thì ngay lập tức anh ta thả hồn vào những ước mơ vui vẻ nhất, tươi mát nhất, hoan hỉ nhất!

“Mình sẽ bảo vệ hai bạn, nâng niu các bạn thế nào nhỉ, - anh ta lại cất giọng. - Một là, tớ, Vasia, sẽ đỡ đầu tất cả con cái của cậu, tất cả, đến đứa con cuối cùng, còn hai là, Vasia, phải quan tâm đến cả tương lai nữa. Cần mua sắm đồ đạc. Cần thuê căn hộ, làm sao để cả cô ấy, cả cậu, cả tớ có căn phòng nhỏ riêng rẽ. Vasia này, cậu biết không, ngay ngày mai tớ sẽ chạy ra xem những nhãn hiệu treo trên cổng lớn. Ba... không, hai phòng, chúng ta không cần nhiều hơn. Tớ thậm chí nghĩ rằng, Vasia, tớ hôm nay đã nói điều nhảm nhí, sẽ kiếm ra tiền; thế ư! Tớ nhìn vào đôi mắt cô ấy, lập tức thoáng hiện niềm hy vọng sẽ kiếm được. Tất cả dành cho cô ấy! Úi chà, chúng ta sẽ làm việc thế nào đây! Bây giờ, Vasia ạ, ta có thể mạo hiểm và trả hai mươi nhăm rúp cho căn hộ. Căn hộ, người anh em ạ, là tất cả! Những căn phòng tốt đẹp... ở đó, con người vui vẻ và những ước mơ thật hoan hỉ! Còn hai là, Lizanka sẽ là cô thủ quỹ chung của chúng ta: sẽ không có đồng kôpêch nào thừa! Để được thế, tớ bây giờ sẽ chạy đến quán rượu! Ờ, cậu coi tớ là hạng người nào chứ? không đời nào! Mà ở đây thì món ăn được gọi thêm, sẽ có những phần thưởng, vì chúng ta sẽ phục vụ đến nơi đến chốn, úi chà! Chúng ta sẽ làm việc như thế nào, như bò thiến cày ruộng ấy chứ!... Đấy, cậu cứ mường tượng mà xem, - và giọng nói của Arkadi Ivanovich khẽ dần bởi tâm trạng hài lòng, - bỗng dưng thế là hoàn toàn bất ngờ vớ được ba chục hoặc hăm nhăm rúp!... Mà nếu không phải phần thưởng, thì cũng là một chiếc mũ trùm, tấm khăn quàng nhỏ hay đôi bít tất dài nào đó! Cô ấy nhất định phải đan cho tớ chiếc khăn quàng; xem này, chiếc khăn của tớ mới tồi tàn làm sao: vàng khè, của bỏ đi, nó làm tớ khốn khổ hôm nay! Mà cậu thì, Vasia, nom bảnh bao: cậu hình dung ra chứ, còn tớ ôm gánh nặng, phải chịu tủi hổ... nhưng nói chung không phải chuyện đó! Mà này, cậu thấy không: tớ nhận phần mua các đồ bằng bạc! Tớ đã hứa sẽ có quà tặng cho hai bạn cơ mà - đó là danh dự, đó là sĩ diện của tớ!... Mà những phần thưởng của tớ sẽ không biến đi đâu cả: hay các bạn sẽ bán chúng cho Skorokhodov? Chắc là chúng sẽ không nằm mốc trong túi của chú diệc đó. Tớ, người anh em ạ, sẽ mua cho các bạn những chiếc thìa bạc, những con dao tốt - không phải những con dao bạc, mà là những con dao hảo hạng, và một chiếc áo gilê, nghĩa là chiếc gilê cho bản thân: tớ sẽ làm nghề lái xe mà! Chỉ có điều bây giờ cậu hãy cố sức lên, hãy cố lên, không thì cả hôm nay, cả ngày mai, suốt đêm tớ sẽ cầm gậy đứng canh cậu, người anh em ạ, sẽ bắt cậu làm việc khốn khổ đấy: kết thúc đi! kết thúc đi, người anh em, nhanh lên! Rồi sau đó ta lại đến dạ hội, sau đó hai chúng ta lại hạnh phúc; ta sẽ chơi lô tô!... chiều chiều sé ngồi với nhau - úi chà, thật là tuyệt! ối dào, quỷ tha ma bắt! quả là bực, tớ không giúp gì được. Giá tớ có thể viết thay cậu tất cả, tất cả... Tại sao tớ với cậu lại không cùng nét chữ cơ chứ?”.

- Đúng! - Vasia đáp. - Đúng! Phải nhanh tay lên thôi. Tớ nghĩ, bây giờ sắp mười một giờ rồi; phải nhanh tay thôi... Bắt đầu vào việc thôi! - Và, nói xong câu đó, Vasia, bao giờ cũng lúc thì mỉm cười, lúc thì bằng cách nào đó ngắt lời tâm sự dốc hết tình cảm bạn bè của bạn bằng một lời nhận xét hồ hởi nào đó và, nói tóm lại, tỏ ra rất đỗi phấn khởi, đột nhiên lắng lại, im lặng và gần như chạy vụt ra đường. Có cảm giác, một ý tưởng nặng nề nào đó bỗng nhiên đóng băng cái đầu rực lửa của anh ta; có cảm giác, cả trái tim anh ta co thắt lại.

Arkadi Ivanovich thậm chí bắt đầu thấy lo lắng; anh ta hầu như không nhận được câu trả lời nào của Vasia về những câu hỏi dồn dập của mình, anh bạn chỉ nói chêm vào một vài từ nào đó thôi, đôi khi bằng một tiếng thốt thường không liên quan gì tới công việc. “Cậu làm sao vậy, Vasia? - cuối cùng anh ta hét lên, đuổi gần kịp bạn, - Chẳng nhẽ cậu lo lắng đến vậy ư?.. “Ôi, người anh em, tán gẫu thế đủ rồi!” - Vasia đáp lại thậm chí với vẻ bực bội. “Đừng buồn, Vasia, đủ rồi, - Arkadi ngắt lời, - tớ thường thấy cậu viết trong thời hạn ngắn nhất kia mà... cậu việc gì phải lo! Đơn giản là cậu có tài! Trong trường hợp bất đắc dĩ có thể thậm chí viết ngoáy đi: có phải in litô chữ mẫu viết tập đâu chứ. Cậu sẽ kịp thôi! đấy, nếu bây giờ chỉ lo lắng, lơ đãng là công việc sẽ nặng nề thêm đấy...” Vasia không trả lời hoặc cúi gầm làu bàu cái gì đó và cả hai với vẻ lo lắng thật sự chạy ù về đến nhà.

Vasia lập tức ngồi xuống bàn, trước mặt những tờ giấy. Arkadi Ivanovich ngoan ngoãn và lặng thinh cởi áo quần rồi lên giường nằm, mắt vẫn không rời Vasia... Anh ta thấy kinh hãi thế nào ấy... “Cậu ấy làm sao vậy? - anh ta tự nói một mình, nhìn lên khuôn mặt tái nhợt của Vasia, đôi mắt cháy bỏng của bạn, vẻ lo lắng biểu lộ trong mỗi động tác di chuyển. - Và tay cậu ta đang run lên kìa... đồ khỉ, rõ cái thằng...! có nên khuyên cậu ấy ngủ hai tiếng không nhỉ; cho dù để qua cơn kích động này”. Vasia vừa viết xong một trang, ngước mắt lên, tình cờ nhìn Arkadi, đoạn lập tức cúi gầm, tay lại với chiếc bút.

- Nghe này, Vasia, - Arkadi Ivanovich bỗng cất giọng, - Cậu ngủ đi một chút có tốt hơn không nào? Trông kìa, rõ cậu đang xúc động mạnh...

Vasia với vẻ bực bội, thậm chí giận dữ nhìn Arkadi và không trả lời.

- Nghe này, Vasia, cậu làm sao vậy?..

Vasia lập tức hồi tỉnh.

- Ta làm cốc trà chứ, Arkasha? - anh ta nói.

- Thế là thế nào? Để làm gì?

- Để có thêm sức. Mình không muốn ngủ, mình sẽ không ngủ đâu! Mình sẽ viết liên tục. Còn bây giờ có thể uống trà, nghỉ ngơi chút đã, may ra khoảnh khắc nặng nề sẽ qua đi.

- Linh hoạt đấy, người anh em Vasia ạ, tuyệt vời! Đúng thế đấy; bản thân mình cũng muốn đề nghị như vậy. Nhưng mình tự ngạc nhiên, sao mình không nghĩ ra điều đó nhỉ. Chỉ có điều, cậu biết không? Cô Mavra sẽ không dậy đâu, có sấm đánh bên tai cô ấy cũng sẽ không thức giấc đâu...

- Đúng...

- Có gì đâu, không sao! - Arkadi Ivanovich kêu lên, đứng phắt dậy khỏi giường, đi chân đất. - Tự tớ sẽ đặt ấm trà samova. Đây là lần đầu tiên với tớ hay sao?..

Arkadi Ivanovich chạy vào bếp và loay hoay với việc đặt ấm trà; trong khi đó Vasia ngồi viết. Arkadi Ivanovich mặc quần áo rồi chạy thoáng một cái đến cửa hàng bánh mì, để Vasia có thể hoàn toàn chắc bụng thức đêm. Qua mười lăm phút ấm sanova đã đặt ở trên bàn. Họ bắt đầu uống trà, nhưng câu chuyện thì không mặn mà lắm. Vasia lúc nào cũng lơ đãng.

- À này, - cuối cùng anh ta nói, dường như vừa hồi tỉnh, - ngày mai phải đi chúc Tết...

- Việc đó cậu không cần làm.

- Không, người anh em, không được, - Vasia nói.

- Để tớ sẽ ký thay cậu ở tất cả các nhà... việc gì cậu phải đi chứ! Ngày mai cậu cứ làm việc đi. Hôm nay cậu có thể ngồi tới khoảng năm giờ, như tớ đã nói, rồi sau đó đánh một giấc. Bằng không ngày mai trông cậu sẽ giống ai? Tớ có thể đánh thức cậu đúng tám giờ...

- Nhưng cậu ký thay tớ, thế có tốt không? - Vasia nói, nửa đồng ý.

- Còn cách nào tốt hơn không? Mọi người đều làm thế cả!..

- Thật vậy, tớ sợ...

- Sợ cái gì, cái gì nào?

- Việc này, cậu biết không, với những người khác thì chẳng sao, còn ông Iulian Mastakovich - ông ta, Arkasha, là ân nhân của tớ; nhỡ ông ấy để ý thấy là có bàn tay kẻ lạ...

- Để ý à! Thật sự mà nói, cậu là cái thằng thế nào nhỉ, Vasiuk! Làm sao ông ta có thể để ý thấy?.. Mà rồi tớ, cậu biết đấy, ký tên cậu giống khủng khiếp và làm một nét ngoáy móc câu như của cậu nữa, thật đấy. Thôi đủ rồi, cậu làm sao vậy! Ai ở đây sẽ để ý thấy chứ?..

Vasia không đáp lại và vội uống nốt cốc trà của mình... Sau đó anh ta lắc đầu với vẻ nghi ngờ.

- Vasia, chim câu ơi! Ôi, bằng cách nào ta có thể đạt được mục đích! Vasia, cậu làm sao vậy? Cậu đơn giản làm tớ sợ! Cậu biết không, tớ bây giờ sẽ không ngủ, Vasia, tớ sẽ không chợp mắt được. Cậu đưa tớ xem, cậu còn nhiều không?

Vasia nhìn anh ta với vẻ mặt khiến trái tim của Arkadi Ivanovich bị đảo lộn và lưỡi cứng lại.

- Vasia! Cậu làm sao thế? Cậu sao vậy? Sao cậu nhìn chằm chằm vậy?

- Arkadi, tớ nói thật, ngày mai tớ sẽ đi chúc ông Iulian Mastakovich.

- Được, cậu cứ đi đi, xin mời! - Arkadi nói, mở to mắt nhìn anh ta trong sự chờ đợi đến mệt mỏi.

- Hãy nghe này, Vasia, viết nhanh lên một chút; mình không khuyên cậu điều ác đâu, thật đấy mà! Đã bao nhiêu lần tự ông Iulian Mastakovich nói rằng ông ta thích nhất nét bút rõ ràng của cậu! Chả là Xkoropliokhin thì chỉ thích nét bút rõ ràng và đẹp, như chữ mẫu viết tập, để rồi sau đó bằng cách nào đó đánh thó tờ giấy đem về nhà cho đám trẻ con chép lại: anh ta không mua nổi, đồ ngốc, các chữ mẫu viết tập! Còn ông Iulian Mastakovich thì chỉ nói, chỉ đòi hỏi: rõ ràng, rõ ràng và rõ ràng!... Cậu cần gì hơn nữa! Thật đấy! Vasia, tớ thì không biết nói thế nào với cậu đây... Tớ thậm chí thấy sợ... Nỗi buồn của cậu làm tớ khổ.

- Không sao, không sao! - Vasia nói, vẻ mệt mỏi ngã gục trên ghế. Arkadi rất lo lắng.

- Cậu muốn uống nước không? Vasia! Vasia!

- Đủ rồi, đủ rồi, - Vasia nói, nắm tay anh ta, - Mình không sao; mình chỉ thấy buồn buồn thế nào ấy, Arkadi ạ. Tự mình thậm chí cũng không thể nói được vì sao. Nghe này, tốt nhất hãy nói chuyện khác; đừng nhắc cho tớ...

- Bình tâm lại đi, lạy Chúa, hãy bình tâm lại đi, Vasia. Cậu sẽ viết xong, thật đấy, cậu sẽ viết xong! Mà nếu không viết xong, thì có tội vạ gì đâu? Cứ như tội phạm nào đó không bằng!

- Arkadi - Vasia nói, nhìn bạn mình một cách đầy ngụ ý, khiến anh bạn thật sự phát sợ, vì chưa bao giờ Vasia lo lắng một cách khủng khiếp đến thế. - Giá tớ chỉ có một mình, như trước kia... Không! tớ nói không phải thế. Tớ chỉ muốn nói với cậu, thổ lộ với cậu, như với thằng bạn... Tuy nhiên, việc gì phải bắt cậu bận tâm nhỉ?.. Cậu thấy không, Arkadi, một số người thì được nhiều, số khác thì làm được chút ít thôi, như tớ đây. Nào, nếu như người ta đòi hỏi cậu phải biết ơn, phải cảm tạ,- thì chắc cậu cũng không làm được điều đó?..

- Vasia! Tớ thật sự không hiểu cậu!

- Mình chưa bao giờ là kẻ