Chương 2 BÁO CHỮ TO
Thượng tuần tháng 8, bên ngoài nhà ăn Đại táo ở Trung Nam Hải có dán một tờ báo chữ to của Mao Trạch Đông "Pháo bắn vào Bộ Tư lệnh", giấy đỏ chữ đen khiến ta giật mình. Các chiến sĩ cảnh vệ thì thầm hỏi nhau: "Không biết ai đã khiến cho Mao Chủ tịch nóng giận đến vậy?"
Ngày 18 tháng 7 năm 1966, Mao Chủ tịch về đến Bắc Kinh, ông ở trong khuôn viên Phong Trạch hai, ba ngày, cảm thấy sống ở trong ngôi nhà mới sửa không dễ chịu, liền dọn sang ở trong phòng thay đồ của bể bơi Trung Nam Hải. Không ngờ ông ở liền 10 năm. Tại đây ông đã trải qua những năm tháng cuối cùng của mình cùng với diễn biến của cuộc Đại Cách mạng Văn hóa.
Năm 1966, Mao Chủ tịch 73 tuổi, ông thường nói: "Nhân sinh thất thập cổ lai hy", song ông dường như chưa cảm thấy mình đã già, vẫn tràn đầy khí thế, hăng hái xông pha.
Sáu tháng đầu năm 1966, ông không ở Bắc Kinh. Thời gian này ông lần lượt tiến hành khảo sát điều tra, thị sát ở Thượng Hải, Hàng Châu, Nam Xương, Trường Sa, Vũ Hán,... Ngày 16 tháng 7 ông còn bơi ở Trường Giang, một lần nữa ông lại lập kỷ lục mới, "bơi qua Trường Giang vạn dặm".
Ngày 26 tháng 7, trên trang đầu tờ Nhân dân nhật báo đăng tin này kèm theo bài xã luận "Hãy tiến lên cùng Mao Trạch Đông trong phong ba bão táp" và ảnh Mao Chủ tịch nói chuyện với nhà báo.
Mao Chủ tịch là bậc cao niên đã 73 tuổi, bơi qua Trường Giang nước chảy xiết dài 15km, hết 75 phút, trong số các nhà lãnh đạo chính trị trên thế giới, không ai có thể làm được kỳ tích này. Điều này một lần nữa chứng tỏ ông là một nhà cách mạng triệt để, mặc dù tuổi tác của ông đã ở vào thời kỳ chiều tà xế bóng, không tránh khỏi sự lão hóa, song tinh thần, ý chí của ông vẫn vững vàng.
Chủ tịch hoàn thành quãng đường bơi, trèo lên ca-nô hộ tống quay trở lại bờ bên kia, ca-nô tăng tốc lướt sóng bay đi trong gió, ông tràn đầy mãn nguyện, tay giơ cao vẫy chào những người cùng bơi, vẫy chào quần chúng nhân dân đứng kín trên bờ, tiếng hô: "Mao Chủ tịch muôn năm!" đồng loạt vang lên như sấm dậy. Chủ tịch nở nụ cười tươi, tay giơ cao đáp lại: "Nhân dân muôn năm!".
Chủ tịch còn nói với nhà báo: "Bơi lội là sự vận động đấu tranh với thế giới tự nhiên, chúng ta cần phải tiếp xúc với nó để rèn luyện mình". Người còn hài hước nói: "Trường Giang, ai cũng nói sông này lớn. Quả thực lớn, nhưng không đáng sợ!..."
Điều khiến tôi nuối tiếc mãi là lần bơi đó của Mao Chủ tịch, tôi bận việc đơn vị nên không tháp tùng ông được. Tại thời điểm này, tôi được bổ nhiệm chức Phó Đại đội trưởng - tiểu đoàn Một, thuộc trung đoàn cảnh vệ Trung ương, phải ở lại đơn vị huấn luyện bộ đội tập quân sự. Bởi vì tôi đã học qua trường bộ binh cao cấp, nắm chắc kỹ chiến thuật tác chiến nên tôi được giao nhiệm vụ huấn luyện này.
Song, trong lần Chủ tịch trở lại Bắc Kinh này, tôi được ở cùng ông trong phòng thay đồ bể bơi Trung Nam Hải. Ngay sau khi trở lại Bắc Kinh, Trung ương Đảng tổ chức họp dồn dập như trống đánh liên hồi, khẩu hiệu, biểu ngữ chính trị luôn được thay mới, không khí chính trị ngày một tăng, khiến cho đầu óc mọi người quay cuồng, căng thẳng, không hiểu tình hình ra sao. Tài liệu phê phán "tam gia thôn" (làng ba nhà) phát cho đại đội đọc chưa xong, rất nhiều nội dung còn chưa hiểu, cấp trên đã phát tài liệu mới, thật sự tiếp thu không nổi.
Bỗng một hôm, tôi chỉ nhớ là thuộc thượng tuần tháng 8 (có lẽ là mùng 8 tháng 8, hoặc muộn hơn), buổi sáng hôm đó, một vài nhân viên công tác giúp việc Mao Chủ tịch dán tờ báo chữ to lên tường bên ngoài nhà ăn Đại táo cách bể bơi không xa. Tại khu vực này có rất nhiều người thường xuyên qua lại, nên người xem rất đông. Ăn cơm trưa ở đại đội xong, trên đường về bể bơi phải đi qua đây, tôi cũng đứng lại xem một lát.
Đó là một tờ giấy màu đỏ loại thông thường, chữ đen, nét chữ có thể nói là chưa ngay ngắn, song từng con chữ lại rất rõ ràng, hiển hiện trước mắt. Tiêu đề của tờ báo chữ to là "Pháo bắn vào Bộ Tư lệnh". Tờ báo viết:
"... Trong hơn 50 ngày qua, có một số đồng chí cán bộ lãnh đạo từ Trung ương đến địa phương...đứng trên lập trường của giai cấp tư sản phản động, thực hiện chuyên chính của giai cấp tư sản, đánh mạnh vào cuộc Đại Cách mạng Văn hóa của giai cấp vô sản, đảo lộn phải trái trắng đen, vây ráp phái cách mạng, đàn áp ý kiến bất đồng, thực hiện khủng bố trắng, đắc ý, tự coi mình là giai cấp tư sản oai hùng, quyết tâm tiêu diệt giai cấp vô sản, có gì độc ác hơn!"
Tôi vừa đọc vừa nghĩ, nét chữ viết trên tờ báo chắc ai cũng biết, nhưng nội dung thì không thể lý giải nổi. Không ai hiểu những kẻ "đánh vào cách mạng, lẫn lộn phải trái trắng đen, thực hiện khủng bố trắng" là ai?
Báo chữ to viết tiếp:
"Liên hệ với khuynh hướng sai lầm: hữu khuynh năm 1962 và hình thức tả khuynh thực chất hữu khuynh năm 1964, há không khiến ta tỉnh ngộ hay sao?"
Cuối bài viết ghi tên tác giả: Mao Trạch Đông, thời gian: 5/8/1966. Khi đọc tới tên tác giả, tôi vô cùng ngạc nhiên, bất giác lẩm bẩm, là ai, ai đã khiến cho Chủ tịch nóng giận như vậy?
Mặc dù nội dung của các cuộc họp của Trung ương Đảng tôi không được biết, sự kiện kinh thiên động địa này rất nhiều người cũng không hề hay biết, song tôi cũng đã ý thức được rằng: nhất định trong nội bộ Đảng đã có sự chia rẽ, xảy ra mâu thuẫn. Những ngày sau đó người tôi cứ lơ lửng như đang bay trên chín tầng mây.
Trong tiềm thức của tôi, Trung ương Đảng là một khối đoàn kết. Bởi vì có đoàn kết mới giành thắng lợi trong cuộc chiến tranh, từ trong đống tro tàn đổ nát của nước Trung Hoa cũ, sáng lập nên nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa mới, nhanh chóng hàn gắn vết thương chiến tranh, tiến hành công cuộc cải tạo xã hội và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Đầu thập kỷ 60 là những năm tháng vô cùng khó khăn, trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội đã xảy ra một số vấn đề, song nội bộ Đảng cũng không trách cứ, chỉ trích nhau, mà cùng nhau tiếp thu những bài học kinh nghiệm, đoàn kết chiến đấu, trên dưới một lòng, vượt qua khó khăn chồng chất, xoay chuyển nền kinh tế quốc dân theo hướng tích cực, ai nấy đều phấn khởi, đối với Đảng và Mao Chủ tịch, quần chúng nhân dân đã tin tưởng hơn, ủng hộ mạnh hơn, vậy hà cớ gì lại có nhiều vấn đề nghiêm trọng?
Tôi còn cho rằng, bất luận là trong nội bộ Đảng có vấn đề gì, Đảng nên triệu tập hội nghị giải quyết, đâu cần phải cho người ngoài biết như vậy. Cho dù là ở tại Trung Nam Hải thì cũng không nên phân chia trong Đảng ngoài Đảng, nếu không, tránh sao khỏi loan lạc. Lần này, cách xử lý vấn đề nội bộ Đảng khác hẳn, tôi cảm thấy sự việc đã rất nghiêm trọng, càng nghĩ càng lo.
Rất lâu sau tôi mới biết, "báo chữ to" đã sớm được phân phát cho toàn bộ đại biểu tham dự Hội nghị toàn thể Ban chấp hành Trung ương XI khóa VIII rồi, tờ báo mà tôi nhìn thấy là một bản sao của một đại biểu dự hội nghị dán lên tường.
Song còn vấn đề tôi nghĩ mãi mà vẫn chưa thông, đã là văn kiện Trung ương sao không phân phát theo hệ thống tổ chức từ trên xuống dưới? Cớ sao lại đem bản sao dán lên tường? Tôi vẫn chưa hiểu, quay nhìn sang những người đứng cạnh, thấy họ to nhỏ rỉ tai nhau bàn tán về nội dung tờ báo, người công khai bàn luận sôi nổi cũng không ít, họ nói toàn những điều sáo rỗng, kiểu a dua hô khẩu hiệu, còn đại đa số có tâm trạng giống như tôi.
Tóm lại, những điều nhìn thấy, bản thân tôi không thể lý giải nổi thì làm sao mà ủng hộ nhiệt liệt được?
Trong những ngày này, tuy sống ngay cạnh bể bơi nhưng Mao Chủ tịch không có hứng thú, cũng không có thời gian bơi lội. Hàng ngày, nếu ông không tham dự các hội nghị lớn nhỏ thì lại gặp hết người này đến người khác đàm đạo, vô cùng bận rộn. Tôi không rõ tại sao Mao Chủ tịch lại căng thẳng đến vậy, tôi chỉ có dự cảm Trung ương Đảng sắp phát động phong trào chính trị nào đó.
Quả nhiên không ngoài dự tính, sau khi tờ báo chữ to dán lên tường được ba ngày hoặc lâu hơn một chút, trên trang đầu của các tờ báo lớn ở Bắc Kinh đăng tải tin với tiêu đề chữ lớn, in màu đỏ thắm: "Nghị quyết của Hội nghị toàn thể Ban chấp hành Trung ương XI khóa VIII", tức là "Quyết định của Trung ương Đảng về Đại Cách mạng Văn hóa của giai cấp vô sản" (điều thứ 11).
Hôm đó, tại Bắc Kinh, quần chúng nhân dân dấy lên cao trào chào mừng văn kiện Đại Cách mạng Văn hóa mang tính cương lĩnh do đích thân Mao Chủ tịch biên soạn (điều 16). Gọi là quần chúng nhân dân nhưng thực ra toàn là cán bộ và nhân viên khối cơ quan Trung ương, họ tuần hành trên đường phố rất có tổ chức và kỷ luật.
Họ đánh trống khua chiêng, phất cao cờ hồng, vỗ tay hoan hô, hô vang khẩu hiệu. Khẩu hiệu hô to và nhiều nhất là "Mao Chủ tịch muôn năm". Dòng người tuần hành ngày một đông thêm, tất cả đều hướng về cửa phía tây Trung Nam Hải. Họ còn muốn trao thư chúc mừng, thư báo tin vui cho Trung ương Đảng và Mao Chủ tịch, hoặc ngay tại đây họ đọc quyết tâm thư và tuyên thệ. Khu vực phía tây Trung Nam Hải bỗng chốc náo nhiệt hẳn lên. Lòng nhiệt tình vô bờ của quần chúng nhân dân đối với Đảng và Mao Chủ tịch khiến ta phải rung động.
Để quần chúng nhân dân thích nghi dần với biến động mới này, đồng thời hướng mọi sự nhiệt thành, sôi nổi đến tính tích cực và có tổ chức, Văn phòng Trung ương Đảng nhanh chóng đưa ra biện pháp chỉ đạo: nhằm giúp quần chúng nhân dân có nơi để nói lên tâm tư tình cảm của mình, quyết định đặt bục diễn thuyết ngay bên ngoài cửa phía tây Trung Nam Hải. Phía sau bục diễn thuyết treo một lá cờ đỏ năm sao rất lớn làm nền, chính giữa treo ảnh màu Chủ tịch Mao Trạch Đông, kèm theo băng rôn và câu đối. Câu đối bên phải: "Đảng Cộng sản Trung Quốc muôn năm"; câu đối bên trái: "Chủ tịch Mao Trạch Đông muôn năm"; băng rôn:
"Giương cao cờ hồng tư tưởng Mao Trạch Đông vĩ đại, tiến hành Đại Cách mạng Văn hóa của giai cấp vô sản đến cùng!"
Văn phòng Trung ương Đảng phân công nhau trực ban, thay mặt Trung ương Đảng tiếp nhận thư chào mừng của quần chúng nhân dân và duy trì trật tự. Từ hôm đó trở đi, quần chúng nhân dân có chỗ để nói lên tiếng nói của mình, để được hoan hô, diễn thuyết, ca hát, tay vung cao hô khẩu hiệu,... Dòng người đến mỗi lúc một đông, bất luận trong lòng họ đang nghĩ gì, đang có tâm tư gì, đứng trước cảnh biển người ai nấy mặt mày hớn hở, miệng hô vang khẩu hiệu "Mao Chủ tịch muôn năm!", tay đánh trống khua chiêng vang lừng, họ dường như bị lôi cuốn theo. Từ sáng đến tối, thậm chí đến tận đêm khuya, không khí huyên náo không lúc nào ngừng đã gây tác động mạnh đến tất cả cán bộ và chiến sĩ ở Trung Nam Hải. Tất cả các hoạt động trên đều toát lên một chủ đề: quần chúng nhân dân tôn kính và yêu mến Mao Chủ tịch vô bờ.
Đến ngày 10 tháng 8, không khí vốn đã rất huyên náo, khi Mao Chủ tịch từ Trung Nam Hải bước ra, quần chúng nhân dân càng thêm phấn khích, sự náo nhiệt nhanh chóng được đẩy lên cao trào mới.