Chương 3 MAO TRẠCH ĐÔNG TỪ TRUNG NAM HẢI BƯỚC RA, LIỀN BỊ SA VÀO VÒNG VÂY CỦA QUẦN CHÚNG NHÂN DÂN
Chập tối ngày 10 tháng 8, Mao Chủ tịch chỉ mang theo hai người, tự tin bước ra khỏi Trung Nam Hải, chiến sĩ gác cửa không dám ngăn lại, ông lập tức sa vào vòng vây của biển người. Đại đội cảnh vệ nhanh chóng bổ sung thêm lực lượng, khó khăn lắm họ mới "cứu" được Mao Chủ tịch thoát ra ngoài. Mao Trạch Đông nói: muốn ra đó xem một chút rồi vào ngay, nhưng vừa ra khỏi cửa thì lập tức bị bao vây, muốn về cũng không về nổi.
Trên đầu đoạn phố ở phía tây Trung Nam Hải, từng tràng vỗ tay hoan hô vang dậy đất trời, từng đoàn người tuần hành nối tiếp nhau liên tục đến báo tin vui, dường như họ không biết đến thời gian. Quần chúng nhân dân lũ lượt kéo đến để chúc mừng văn kiện của Hội nghị toàn thể Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc lần thứ 11 khóa VIII, đưa ra quyết định phát động cuộc "Đại Cách mạng Văn hóa của giai cấp vô sản".
Đội ngũ tuần hành bao gồm: cán bộ khối cơ quan; công nhân viên chức nhà máy, xí nghiệp, hầm lò; giáo viên và học sinh, sinh viên. Mặc dù địa vị, thân phận và mục đích xuống đường tuần hành của họ có khác nhau, âm điệu hô khẩu hiệu cũng khác nhau song đều có một âm hưởng thống nhất là "Mao Chủ tịch muôn năm!"
Bên trong Trung Nam Hải chỉ cách khu vực ồn ào một bức tường lại diễn ra cảnh tượng như ngày thường. Tại đây, bất luận là Văn phòng Trung ương Đảng, cơ quan Quốc vụ viện hay bộ đội cảnh vệ đều giữ được tác phong công tác nghiêm túc, trật tự, làm việc có hiệu quả. Cho rằng không có việc gì xảy ra, tôi liền trở về đại đội ăn cơm, vả lại ở đại đội tôi còn một số việc cần làm. Ăn cơm xong tôi cũng không quay trở lại ngay khu vực bể bơi.
Không ngờ, đúng thời điểm này, tại đầu đoạn phố ở phía tây Trung Nam Hải bỗng cất lên một tiếng hô rất to, như một tiếng bom nổ, làm rung động lòng người. Tiếng hô vang vọng bốn phương, vang rền đất trời, ngân nga sông núi, như những làn sóng biển nối tiếp nhau chảy đi xa, xa mãi...
Ngay sau đó có tin báo khiến tôi cảm thấy lo lắng bất an, đó là lúc Mao Chủ tịch đi ra ngoài Trung Nam Hải theo cửa phía tây, bị quần chúng bao vây, muốn về cũng không về được. Tôi biết đầu đoạn phố ở phía tây Trung Nam Hải là trục đường quan trọng đi qua Bắc Kinh theo hướng Nam - Bắc, thường ngày xe cộ, dòng người qua lại rất đông. Nơi đây là một xã hội thu nhỏ, muôn hình vạn trạng, cái gì cũng có. Huống hồ hôm nay, thôi thì đủ hạng người, ủng hộ có, phản đối có. Ai dám bảo đảm trong số quần chúng không có người xấu? Lại còn loại người thần kinh không bình thường nữa... Mao Chủ tịch còn ở ngoài đó phút giây nào là còn không an toàn phút giây đó. Mọi thành viên trong đại đội của tôi đều đã qua tuyển chọn, được huấn luyện kỹ càng, tôi chỉ hô một khẩu lệnh, bất luận là cán bộ hay chiến sĩ, chỉ trong nháy mắt họ đã tập hợp đầy đủ, tự động xếp thành hai hàng dọc ngay sau lưng tôi, chạy như bay về cửa phía tây Trung Nam Hải.
Ra khỏi cửa, chúng tôi nhìn thấy rất nhiều người vây quanh khu vực dựng tạm bục diễn thuyết, rốt cuộc có bao nhiêu người? Có đến hàng vạn người cũng không phải là nói quá. Điều lo lắng nhất là Chủ tịch đang bị bao vây trong vòng người đông đúc đó, người đứng sau không nhìn thấy Chủ tịch, họ ra sức chen lên để nhìn cho rõ. Còn đám người ở xa, họ chạy đến, họ nhào tới, tạo thành làn sóng người không gì ngăn cản nổi, toàn cảnh hỗn loạn. Trong hoàn cảnh này, cho dù tại đó không có người xấu, chỉ tính đến lực xô đẩy mạnh cũng có thể gây nên hậu quả khôn lường. Quần chúng nhân dân gây nguy hiểm cho lãnh tụ, điều này tuyệt đối không cho phép để xảy ra.
Đứng trước thực trạng này, nhiệm vụ cấp bách nhất lúc đó là tất cả chúng tôi cần kết thành một khối áp sát Mao Chủ tịch, sau đó mới tìm cách thoát ra ngoài, đưa Mao Chủ tịch về Trung Nam Hải an toàn.
"Đi theo tôi!", tôi vung tay về phía các đồng chí đi sau ra lệnh. Tìm chỗ vòng vây hơi mỏng một chút, tôi dẫn đầu gạt mạnh quần chúng nhân dân ra hai bên. Các chiến sĩ nhanh chóng áp sát sau tôi, người nọ áp sát người kia tạo thành đội hình mũi tên[1], giống như chim đại bàng đang vỗ cánh. Chúng tôi vừa len lên vừa lên tiếng yêu cầu quần chúng tránh ra để chúng tôi làm nhiệm vụ. Cuối cùng chúng tôi đến được bên Người.
Lúc đó, ở bên cạnh Người chỉ có anh Vương và Tiểu Ngô, số đông còn lại là quần chúng nhân dân. Mao Chủ tịch bị vây ở giữa, chúng tôi thì lo lắng, còn Mao Chủ tịch thì nét mặt tươi cười rạng rỡ, ung dung tự tại giơ tay ra bắt những bàn tay từ xa vươn tới và nói chuyện thân mật với mọi người.
Chúng tôi nhìn thấy trước mặt là những mái đầu nhấp nhô và hàng ngàn hàng vạn cánh tay đang giơ lên, dường như không nhìn rõ một khuôn mặt nào, chỉ nghe thấy tiếng cười của họ lộ rõ vẻ hạnh phúc. Chúng tôi dự định nhanh chóng đưa Chủ tịch ra ngoài, nhưng Người không bằng lòng, vẫn muốn hướng về phía quần chúng để hỏi han vấn đề gì đó, hoặc vẫn muốn bắt những bàn tay không ngừng vươn tới...
Lúc đó, các nhân viên làm công tác đón tiếp cũng vất vả chen tới, họ mời Chủ tịch đứng lên trên bục diễn thuyết mới dựng tạm thời. Lúc này Mao Chủ tịch đứng trên vị trí tương đối cao, tầm nhìn của Người đã xa hơn, số người nhìn thấy Mao Chủ tịch cũng nhiều hơn.
Mọi tiếng động bỗng im bặt trong giây lát, toàn cảnh im phăng phắc, nhưng ngay sau đó tiếng reo hò, tiếng hoan hô vang lên như sấm dậy, như những làn sóng đang tuôn trào. Họ hô những gì, tôi bị kẹt giữa đám đông, không nghe rõ, chỉ thông qua nét mặt rạng rỡ của họ, thông qua cách họ vẫy tay để đoán ra, đó chính là câu: "Mao Chủ tịch muôn năm!" Cũng có lúc, họ chỉ hô "Mao Chủ tịch", dường như họ e ngại câu hô dài hơn sẽ làm cho tình cảm của họ không nhanh chóng đến được với Người.
Đứng trước quần chúng nhân dân đang hoan hô, Mao Chủ tịch tươi cười rạng rỡ, miệng mỉm cười, tay vẫy vẫy về phía quần chúng cảm ơn họ. Trên, dưới bục diễn thuyết nhộn nhịp vô cùng, tiếng vỗ tay, tiếng hoan hô, tiếng hô khẩu hiệu hòa quyện vào nhau, ngân vang lên tận mây xanh, sự hưng phấn của nhân dân lúc này lên đến cực điểm. Mao Chủ tịch đi đến cạnh micro, hiền từ nhìn về phía quần chúng nhân dân:
"Chào các đồng chí, chào các đồng chí!" Mao Chủ tịch nói, giọng Hồ Nam có ngữ âm cao và mạnh văng vẳng trong không gian, ngấm vào từng trái tim của mỗi người dân. Tiếng vỗ tay, tiếng hoan hô lại bước vào một cao trào mới.
Hàng ngàn hàng vạn người nhảy lên, họ đổ xô về phía
Mao Chủ tịch, miệng hô vang: "Mao Chủ tịch muôn năm! Mao Chủ tịch muôn năm!"
Trong suốt quãng đời làm công tác bảo vệ Mao Chủ tịch, tôi thấy bất luận đi đến đâu, Người đều có sức lôi cuốn quần chúng rất lớn, vô hình trung điều này đã mang lại rất nhiều khó khăn cho công tác bảo vệ.
Đó là những năm nào, tôi không còn nhớ rõ nữa. Có lần Mao Chủ tịch bơi ở sông Tương (Tương Giang) Trường Sa, Người đã thấm mệt, Người leo lên cồn đất[2] ở giữa sông, chân không đi giày, Người đi từ đầu cồn đất bên này sang đầu cồn đất bên kia, khoảng cách hai đầu dài đến vài trăm mét. Trong kế hoạch của chúng tôi đề ra trước đó không có tình huống này, đây hoàn toàn là tình huống bất ngờ, rất ít người biết đến, do đó nơi đây rất yên tĩnh. Nghỉ trên cồn đất một lúc, Người lội xuống nước tiếp tục bơi, sau đó Người lên bờ ở chỗ bến thuyền, xe con chờ sẵn ở đó. Nào ngờ quần chúng phát hiện, người đứng trên bờ ngày một đông, có đến vạn người. Tiếng vỗ tay, tiếng hoan hô vang dậy đất trời. Mao Chủ tịch vui vẻ giơ tay vẫy chào đáp lại thịnh tình của quần chúng nhân dân. Thế là chúng tôi lại một phen khổ sở, rất vất vả mới dẹp được một lối đi nhỏ để Mao Chủ tịch bước lên xe.
Vất vả nhất phải kể đến một lần bơi qua sông Trường Giang, đoạn ở Vũ Hán. Mọi công tác chuẩn bị đã được sắp xếp rất chu toàn, xe đã được chuẩn bị sẵn, để khi Người từ dưới nước bước lên là vào xe, đến Đông Hồ ngay. Ai ngờ, Người vừa đặt chân xuống nước, chỉ trong nháy mắt quần chúng đã tập trung trên bờ, đông đến hàng vạn người. Mao Chủ tịch bơi đến đâu họ lại đổ xô đến đó cổ vũ, hoan hô Người. Khi Mao Chủ tịch bước lên bờ, quần chúng vây kín
Mao Chủ tịch. Tại chỗ để xe, quần chúng vây kín không nhìn thấy xe đâu nữa. Kinh nghiệm cho chúng tôi biết rằng Người không thể lên bờ ở chỗ này được. Trong lúc cấp bách, tôi bỗng nảy ra mẹo nhỏ, khuyên Chủ tịch kéo dài hành trình bơi, Mao Chủ tịch vui vẻ nhận lời.
Thế là Mao Chủ tịch không lên bờ theo kế hoạch đã định, Người tiếp tục bơi, vừa bơi Người vừa giơ tay đáp lại lòng nhiệt thanh của nhân dân, từng tràng pháo tay lại được dịp vang lên. Còn chúng tôi phải chọn địa điểm Người lên bờ ở chỗ khác. Lại cắt cử nhân viên, điều xe, khống chế chỗ lên bờ mới.
Vậy đó, kế hoạch bảo vệ của chúng tôi có lúc cũng phải thay đổi, sự sắp xếp có lúc cũng không được hợp lý, ổn thỏa, song Người chưa một lần trách mắng chúng tôi, Người dường như tỏ ra rất vui sau mỗi lần kế hoạch của chúng tôi bị thay đổi.
Như hôm nay chẳng hạn, ngay trước cửa nhà mình, xuất hiện canh chen lấn xô đẩy, đây là việc không nên để xảy ra.
Mặc cho chung tôi lo lắng căng thẳng, Mao Chủ tịch vẫn ung dung tự tại, thần sắc vui vẻ, cao giọng nói với mọi người:
"Chào các đồng chí! Các đồng chí cần quan tâm đến quốc gia đại sự, cần phải tiến hành cuộc Đại Cách mạng Văn hóa của giai cấp vô sản đến cùng!"
Đúng lúc này, lực lượng bộ đội tiếp ứng cho chúng tôi cũng vừa đến nơi, mở ra một lối đi nhỏ hẹp, chúng tôi chớp cơ hội này, vây quanh Mao Chủ tịch, hộ tống Người rời khỏi bục diễn thuyết, ra khỏi vòng vây.
Khi nhìn thấy Mao Chủ tịch từ trong Trung Nam Hải bước ra ngoài, quần chúng nhân dân nhanh chóng ào đến, họ tranh nhau vượt lên phía trước để được ngắm Chủ tịch rõ hơn, làm tắc nghẽn mọi lối đi trên phố, lát sau thành một biển người, họ chen nhau, giẫm đạp lên nhau, thật là nguy hiểm.
Chúng tôi rời khỏi khu vực sôi động, đưa Chủ tịch vào trong Trung Nam Hải, tảng đá nặng đè lên ngực tôi dường như đã được nhấc đi. Nhìn các chiến sĩ cảnh vệ ai nấy người ướt đẫm mồ hôi, như vừa bước từ dưới nước lên.
Nhìn thấy bộ dạng chúng tôi như vậy, Mao Chủ tịch cười, nói với giọng hóm hỉnh: "Nếu không có các cháu đến giải vây, tôi không thể trở về dễ dàng như vậy được." Tôi nhận thấy, câu nói này của Mao Chủ tịch có ý an ủi chúng tôi và pha trò để chúng tôi vui lên. Những ngày khác thì chúng tôi sẽ phá lên cười, nhưng lần này chúng tôi không thể cười được.
Tôi đáp: "Chúng cháu chưa chuẩn bị được gì cả, Chủ tịch đã ra ngoài rồi...", tôi không có ý trách cứ ai, mà chỉ muốn nói rằng đi ra ngoài như thế rất nguy hiểm.
Mao Chủ tịch nói tiếp: "Vốn chỉ định ra ngoài xem một chút rồi vào ngay, nhưng vừa ra khỏi cửa đã bị... bao vây, nên chẳng nhìn thấy gì cả, muốn quay về cũng không được..."
Trước đây Mao Chủ tịch thường than phiền các cháu cảnh vệ gây cản trở không cho Người tiếp xúc nhiều với quần chúng nhân dân, có lúc Người nóng giận, phê bình, thậm chí có lúc phê bình rất gay gắt.
Trong "Hội nghị Thành Đô" tháng 3 năm 1958, Mao Chủ tịch phê bình: "Quy chế bảo vệ của ta rập khuôn theo Liên Xô, sợ chết người, tiền hô hậu ủng, mấy chiếc xe con, không cho phép tham quan, không cho bơi, không cho dạo phố mua giày, không cho vào cửa hàng."
Năm đó (tức năm 1958), từ ngày mùng 8 đến ngày 26 tháng 3, tại Thành Đô, Mao Trạch Đông triệu tập hội nghị công tác, thành phần tham dự bao gồm: cán bộ lãnh đạo khối cơ quan Trung ương, bí thư thứ nhất các tỉnh, thành, khu tự trị. Trong hội nghị có đề cập tới vấn đề: căn cứ vào tình hình thực tế của nước nhà để làm việc, không được rập khuôn kinh nghiệm của nước ngoài vào trong nước.
Vậy mà lần này, Người một lòng một dạ muốn gần dân, gặp gỡ nhân dân trao đổi tâm tình thì lại bị chúng tôi "giải vây bằng được" để đưa về, đây chẳng phải là cản trở Người liên hệ với quần chúng sao? Tôi áy náy mãi về vấn đề này.
Sau lần ấy, không những Người không phê bình mà còn nói một câu hàm ý khen ngợi và khẳng định việc làm lần này là đúng, trong ký ức của tôi, đây là ngoại lệ chưa từng xảy ra trước đó.
Mao Chủ tịch đã trở về!
Về sau tôi mới hiểu được nguyên do của sự kiện đó.
Vốn dĩ hôm đó, tức chập tối ngày 10 tháng 8, như thường lệ, Người ra ngoài đi dạo. Tháp tùng Chủ tịch đi dạo chỉ có hai người, một là anh Vương cận vệ và một là bác sĩ Tiểu Ngô. Hai người tháp tùng Chủ tịch từ chỗ ở, thuận chiều đi theo phía nam con đường nhỏ qua Trung Nam Hải, đi đến cửa Bảo Quang rồi rẽ về phía tây, đi tiếp đến trước cửa Hoài Nhân Đường, bỗng nghe thấy tiếng trống, tiếng thanh la từ phía cửa tây Trung Nam Hải vọng tới, tiếng hoan hô, tiếng hô khẩu hiệu vang lên, huyên náo cả một vùng.
Mao Chủ tịch không còn hứng thú đi dạo như mọi khi, Người tự tin đi về hướng tây, bộ hành qua Trung Nam Hải. Vốn dĩ Chủ tịch chỉ định ra ngoài quan sát một lát, không ai nỡ ngăn cản, vả lại nguyện vọng của Người từ trước đến nay là được gần gũi quần chúng.
Mao Chủ tịch vừa ra đến ngoài cửa thì gặp ngay đội hình tiên phong của những người đến chào mừng. Ngày thường, mọi người muốn gặp Mao Chủ tịch cũng không có cơ hội, muốn tận mắt nhìn thấy Người cũng khó, hôm nay ngẫu nhiên tương ngộ, còn gì sung sướng bằng, mọi người dường như đều bị kích động mạnh, họ vỗ tay hoan hô, hô khẩu hiệu, cất cao giọng hát, biểu thị niềm hân hoan của họ khi gặp Người. Một số quần chúng còn mạnh dạn tiến đến gần Người, giơ cao tay vẫy chào, bắt tay, nói chuyện, thật là thỏa lòng ước mong.
Mao Chủ tịch phấn khởi khi được gần quần chúng, Người chưa từ chối gặp gỡ quần chúng bao giờ, mà đã gặp là rất nhiệt tình, Người mỉm cười giơ hai tay ra bắt tay quần chúng..., thế là vô số bàn tay của quần chúng đưa ra mong được bắt tay Mao Chủ tịch, người được Mao Chủ tịch bắt tay rồi thì không muốn bỏ tay ra, muốn được bắt tay lâu hơn, họ còn muốn được nói chuyện với Người. Những người đứng sau thì nôn nóng, thế là xảy ra cảnh chen lấn xô đẩy như đã nói ở trên.
Ngày 12 tháng 8, trên trang đầu của tờ Nhân dân nhật báo đăng tít lớn: "Sau khi công bố quyết định phát động cuộc
Đại Cách mạng Văn hóa của gia cấp vô sản, Mao Chủ tịch hội kiến quần chúng cách mạng thủ đô", bài thông tấn viết:
"Trong tiếng hoan hô vang dậy của quần chúng, Mao Chủ tịch bước đến bục diễn thuyết của trạm đón tiếp. Vị lãnh tụ vĩ đại của chúng ta nở nụ cười rạng rỡ, Người vừa vui mừng đón nhận thư chúc mừng, quyết tâm thư, thư báo tin vui, vừa giơ cao tay vẫy vẫy đáp lại thịnh tình của quần chúng vây xung quanh.
Cùng ngày, tờ báo này còn ra một bài thông tấn nữa, đây là hồi ký của một đồng chí trực ban trước bục báo tin vui:
"Hơn 19 giờ chiều nay, Mao Chủ tịch đến trạm đón tiếp gặp mặt quần chúng nhân dân. Lúc này nơi đây là một biển người.
Quần chúng nhân dân đứng chật kín đường phố, không còn lối đi lại, Người tay trong tay với các đồng chí vây xung quanh, mọi người giãn ra thành một lối đi nhỏ để Người bước lên bục diễn thuyết, tôi cũng bước lên bục theo Người, Mao Chủ tịch nói với những người đến báo tin vui: "Chào các đồng chí! Chào các đồng chí!" sau đó thân mật bắt tay mọi người.
Nhìn thấy Mao Chủ tịch có dáng người cao to, khuôn mặt hồng hào, tôi bất giác cảm động trào nước mắt, với giọng nói nghẹn ngào, tôi hô to: "Mao Chủ tịch! Mao Chủ tịch!"
Mao Chủ tịch đưa đôi mắt hiền từ nhìn tôi rồi hỏi: "Cháu đến phục vụ à? Cháu từ đâu đến?"
Tôi đáp: "Cháu đến để phục vụ, cháu là nhân viên công tác thuộc Văn phòng Trung ương Đảng."
Mao Chủ tịch bắt tay tôi, cũng bắt tay các đồng chí khác đứng trên lễ đài bắc tạm. Lúc này người đến mỗi lúc một đông thêm, không biết bao nhiêu bàn tay đưa ra bắt tay Mao Chủ tịch.
Các đồng chí đứng trên lễ đài nhiều lần nhắc nhở Mao Chủ tịch về nghỉ, lúc đó Người mới vẫy tay chào mọi người để ra về."
Một công dân thành phố từng nhìn thấy Mao Chủ tịch kể lại:
"Hôm đó chúng tôi đang ăn cơm tối, nghe thấy tiếng hô rất to, đồng thời vẳng đến tin chào mừng, tôi vội bỏ bát đũa xuống, chạy như bay về phía bục diễn thuyết. Nhìn thấy Mao Chủ tịch đứng trên lễ đài, thỉnh thoảng lại hướng về phía quần chúng vỗ tay, tay giơ cao vẫy vẫy, quần chúng tranh nhau tiến sát lễ đài. Hai học sinh trung học của trường chúng tôi cũng chen lên sát lễ đài, tay giơ cao muốn bắt tay Mao Chủ tịch. Mao Chủ tịch quay trở về Trung Nam Hải rồi, mọi người đi theo Người đến tận cửa, thật là thỏa khát vọng được gặp Người!"
Một bạn nhỏ tên là Lô Kiện Hoa trong một bức thư gửi cho chú ruột đã miêu tả lại cảnh gặp Mao Chủ tịch tại trạm đón tiếp như sau:
"Hơn 7 giờ tối hôm qua, cháu đang chơi trên phố thì nhìn thấy đội ngũ những người đến chào mừng, bỗng có người kêu rất to: "Mao Chủ tịch đến rồi!" Cháu nhìn thấy khuôn mặt Mao Chủ tịch hồng hào... bèn chạy tới, vừa chạy vừa hô "muôn năm!"... Khi Mao Chủ tịch ra về, cháu đi cùng, đến tận cửa Trung Nam Hải, sau đó mới nhảy lò cò về nhà."
Về sau, Mao Chủ tịch nói chuyện với các nhân viên phục vụ, Người cảm động nói: "Các cháu còn sướng hơn tôi, muốn đi đâu thì được đi đấy. Tôi thì không được, vì người ta vẫn chưa chuẩn bị xong."
Ánh mắt Người lóe lên sự thèm muốn được sống như những người bình dị.
Lại một lần nữa, Người nói với một nhân viên công tác khác về vấn đề này: "... Tôi bây giờ không được đi đâu cả, thật là khổ!"
Đây là sự thật, Mao Chủ tịch đi đến đâu thì nơi đó xảy ra chen lấn xô đẩy, đặc biệt là thời kỳ "Đại Cách mạng Văn hóa".
Lần ra ngoài vừa rồi của Mao Chủ tịch, chúng tôi không có sự chuẩn bị gì cả, sau đó cũng không kịp báo cáo, thật là nguy hiểm, ngay đến việc duy trì trật tự cũng không làm nổi, vậy thì làm sao đảm bảo an toàn được? Đối mặt với tình huống đột ngột này, chúng tôi thấy rõ khả năng thích ứng trước biến động đột xuất của đội chưa cao. Mao Chủ tịch bị bao vây, rất dễ xảy ra chen lấn xô đẩy, đã xảy ra chen lấn xô đẩy ắt sẽ nguy hại tới tính mạng của nhân dân.
Không được phép nguy hại tới tính mạng của nhân dân là nguyên tắc và là kỷ luật của đội ngũ cảnh vệ chúng tôi, cho dù chỉ là vô ý cũng không được phép. Những người làm công tác bảo vệ phải nghĩ đến điều này, phải tìm được phương án hữu hiệu nhat để tránh xảy ra mọi sự cố. Nếu suy nghĩ chưa chu toàn hoặc biện pháp chưa hữu hiệu thì hãy cách chức người tổ chức thực hiện.
Sau khi xảy ra sự kiện ngoài ý muốn đó, khi quần chúng giải tán, giày dép, thư báo và các vật dụng khác của quần chúng thất lạc chất đầy một số sọt, không những thế, có một số người bị thương phải đưa đến bệnh viện chữa trị vết thương do chen lấn giẫm đạp gây ra, qua đây thấy rõ tình hình chen lấn xô đẩy xảy ra rất nghiêm trọng lúc bấy giờ.
Chú thích:
[1] Nguyên văn: Đội hình theo kiểu chữ "nhân".
[2] Nguyên văn: Đảo nhỏ.