Diễn giải Kirino Natsuo

Tôi từng nghe nói người Nhật là một dân tộc hiếm hoi còn lưu giữ số lượng lớn các ghi chép và nhật kí. Đọc truyện Ác ý, một lần nữa tôi chìm đắm trong cảm xúc rằng con người đúng là loài sinh vật ghi chép.

Những sự việc xảy ra, cảm xúc, tâm tư, dòng chảy thời gian. Con người muốn lưu lại, muốn để lại những điều đó nên ghi chép. Nếu tiểu thuyết là một loại ghi chép thì cuốn sách này là một tiểu thuyết trinh thám tráng lệ lấy chính ghi chép làm chủ đề.

Trước hết, có lẽ không ai nghĩ rằng ghi chép là một sự thật trọn vẹn. Vì ai cũng hiểu ghi chép là sự thật theo chủ quan của người ghi chép. Ấy vậy mà, con người vẫn dễ dàng bị đánh lừa. Không, là muốn bị đánh lừa. Hình như trong con người có bản năng mong muốn hòa mình vào cái chủ quan được viết ra, dù là của người khác. Ví dụ, nếu dễ dàng đồng cảm với nhân vật chính thì ta thấy dễ đọc và thích thú, ngược lại thì ta thấy cuốn sách thật nhàm chán.

Vì vậy, cái gọi là tường thuật ngay từ đầu đã có sức mạnh thần kì. Cuốn sách này có phong vị kì lạ, tô vẽ nhiều tầng tham vọng của con người, đó là muốn ghi chép, và muốn cho rằng thứ được ghi chép là sự thật. Có thể nói vì bản thân tác giả là người ghi chép gọi là nhà văn hiểu rõ ma lực của tường thuật, và đây là thể loại trinh thám, nên mới sinh ra cuốn tiểu thuyết kì lạ như thế này.

Chảy sâu dưới đáy câu chuyện là dòng sông đen có tên ác ý của con người. Có thể mơ hồ nghe được tiếng chảy của ác ý, nhưng lại không thấy được dòng chảy đó. Không rõ nhân vật trong truyện đã khéo léo che giấu, hay không nhận ra, hay vì dòng chảy đó quá sâu dưới lòng đất, mà mãi nó không hiện lên trong ghi chép của các nhân vật. Hẳn độc giả đã không kìm nổi sự sốt ruột, ra sức đọc và phân tích từng hàng chữ trong ghi chép, thủ kí của các nhân vật? Tác giả rất tự tin với mánh lới trong ghi chép mà thách thức độc giả.

Truyện được viết đan xen giữa hồi kí và ghi chép của hai nhân vật là người kể (hay phải gọi là người ghi chép nhỉ), và diễn biến kì lạ của vụ án dần được khắc họa. Những gì cho là thật lại không phải vậy, những gì đã đoan chắc là giả hóa ra lại là thật. Độc giả bị đánh lừa nhiều lần, vừa bị xỏ mũi vừa bị vả mặt. Còn không khí truyện lại yên ả một cách đáng sợ như màu mực đen tối đang thấm dần.

Thủ kí đầu tiên được viết bởi Nonoguchi Osamu.

Nonoguchi là nhà văn viết truyện thiếu nhi. Anh ta từng làm giáo viên môn Quốc ngữ ở trường cấp hai, nhưng đã nghỉ việc để tập trung sáng tác qua sự giới thiệu của Hidaka Kunihiko, bạn cùng lớp thời cấp hai. Nonoguchi gặp phải một chuyện xấu, đó là vụ án Hidaka Kunihiko bị giết.

Hidaka Kunihiko là nhà văn nổi tiếng. Tuy đã ra mắt mười năm trước nhưng sự nghiệp của Hidaka không có gì nổi bật, cho đến khi tác phẩm Đốm lửa không cháy viết về cuộc đời người thợ làm pháo hoa giúp anh nổi tiếng. Hidaka đạt giải thưởng văn học cao quý với tác phẩm đó và vụt sáng, trở thành nhà văn ăn khách ít ỏi trên văn đàn Nhật. Tình bạn giữa nhà văn lớn Hidaka và Nonoguchi, người viết văn học thiếu nhi nhưng ôm tham vọng thầm kín muốn viết cả tiểu thuyết, như thế nào? Ngay từ đầu, độc giả đã bị lôi cuốn.

Hidaka lên kế hoạch di cư sang Canada cùng vợ. Nonoguchi đến nhà Hidaka để chia tay lần cuối, tình cờ gặp qua một người. Đó là thân thích của người là nguyên mẫu cho nhân vật trong tiểu thuyết Vùng cấm săn bắt của Hidaka. Người này cho rằng sự riêng tư của người đã chết bị xâm hại nên đang tranh chấp với Hidaka, khi biết Hidaka sẽ đi Canada thì tìm đến để nói chuyện.

Ngay sau đó, Hidaka bị giết, Nonoguchi là người phát hiện đầu tiên và bị cuốn vào vụ án. Rồi Nonoguchi bắt đầu viết hồi kí để ghi chép lại vụ án.

“Một ngày như vậy hẳn không dễ mà có lại trong một đời người. Nghĩ vậy, tôi cảm thấy ngủ thì thật tiếc, dù cho đây là một ngày bi kịch […] Thế là tôi nảy ra một ý tưởng. Phải ghi lại trải nghiệm này. Tôi sẽ tự tay viết lại bi kịch người bạn thân bị sát hại.”

Nonoguchi có mục đích gì? Đó là thái độ của một nhà văn. Khởi đầu của một ghi chép hóa ra cũng có điểm thấp kém như thế. Ngoài ra, vấn đề xâm hại quyền riêng tư của nguyên mẫu cũng có liên quan với thái độ của một nhà văn của Nonoguchi. Nói cách khác, trong thử thách ghi chép sự kiện và con người này có một khía cạnh, đó là vẫn phải tiếp tục viết dù là vì lòng hiếu kì có thể nói là thấp kém này. Ngay từ đầu, Higashino đã phơi bày sự đáng ngờ của việc ghi chép, thật thú vị.

Ngoài ra, còn một người ghi chép nữa là cảnh sát Kaga. Kì diệu thay, Kaga từng dạy cùng trường cấp hai với Nonoguchi. Kaga vốn là giáo viên môn Xã hội, nay đã bỏ nghề giáo vì một sự việc và chuyển sang làm cảnh sát.

Bằng cách xây dựng nhân vật Kaga là một người vừa đồng cảm với Nonoguchi vừa không chút lơ là trong việc truy tìm sự thật, những ghi chép của Kaga đóng vai trò kiểm chứng ghi chép của Nonoguchi. Cuối cùng, Kaga phanh phui mâu thuẫn giữa lời tường thuật của Nonoguchi với kết quả điều tra thực tế, khẳng định Nonoguchi là hung thủ giết hại Hidaka một cách khá dễ dàng.

Nhưng từ đây, câu chuyện đột ngột trở nên gay cấn. Bằng cách chỉ rõ thủ phạm ngay từ đầu, câu chuyện dẫn dắt người đọc vào một hành trình kì lạ không phải tìm thủ phạm mà là truy tìm động cơ.

Tại sao Nonoguchi ghi chép?

Tại sao nơi ở của Nonoguchi có một số lượng lớn bản thảo của Hidaka Kunihiko?

Tại sao Nonoguchi giết Hidaka?

Để rồi, Kaga kinh ngạc khi nghe sự thật khó tin từ Nonoguchi. Tác phẩm Đốm lửa không cháy đã đưa Hidaka Kunihiko lên thành nhà văn nổi tiếng vốn là của Nonoguchi. Xuất hiện vấn đề không ngờ đến, đạo văn. Và từ đó hiện lên sự tồn tại của những ác ý vô hình.

“Điều mà cậu thấy sợ hãi không phải bạo lực, mà là năng lượng tiêu cực phát ra từ những kẻ ghét mình. Từ trước đến nay, cậu chưa từng tưởng tượng lại tồn tại ác ý đến mức đấy trên thế giới này.”

Đây là những dòng trong tiểu thuyết Vùng cấm săn bắt của Hidaka Kunihiko. Vùng cấm săn bắt là tiểu thuyết đang bị người nhà nguyên mẫu nhân vật phản đối. Nhưng không rõ ai là tác giả. Nếu vậy, ai đã khiến ai rơi vào hoàn cảnh như thế nào, ở đó ác ý đang tồn tại thế nào? Năng lượng tiêu cực đó hướng đến ai?

Phần này là tóm tắt truyện, nhưng có lẽ không được phép viết hơn nữa. Tuy nhiên, tôi có thể nói không chỉ bản thân vụ án, mà chính cuốn sách này cũng chồng chất những tình huống phức tạp. Cứ tưởng là tiểu thuyết trong tiểu thuyết thì lại nhẹ nhàng biến chuyển, đã tin vào lời thú nhận tưởng chừng chân thật của tác giả nào ngờ giả dối, ngỡ là dối trá thì lại là sự thật, làm sao cũng không thể bắt được đằng chuôi.

Bởi lẽ cuốn sách này vừa vẽ nên ác ý tận cùng của con người, vừa buộc ta không thể không đọc tấn bi kịch của người đàn ông không biết tự bao giờ đã bị cầm tù trong ghi chép. Cũng có lẽ vì bản thân cuốn sách là một ghi chép, khiến chúng ta đủ chìm đắm trong sự cuốn hút của nó.