DIỄN GIẢI - NAKAMURA YOSHIHIRO -

Thành thực mà nói, khi đề cập đến việc chuyển thể Án mạng Bạch Tuyết của nhà văn Minato Kanae, tôi đã cho rằng một người chỉ toàn quay những bộ phim hoàn toàn không liên quan đến trinh thám như mình không thể ngay lập tức mà có thể xoay chuyển đầu óc, thay đổi tư tưởng được. Ngay cả khi đọc nguyên tác, tôi cũng không thấy mình có tư duy trinh thám một chút nào.

Nhưng khi vừa gấp sách lại, tôi thực sự tin rằng “Mình có thể làm được”. Bản thân cuốn sách đã rất thú vị, nhưng tôi nghĩ mình dành niềm tin cho tác giả của nó còn nhiều hơn thế. Vượt qua chữ “hiểu”, cảm giác lĩnh hội một cách sâu sắc đã tạo ra niềm tin “có thể làm được”.

Bản thân trước đó chưa từng đọc một tác phẩm nào của nhà văn Minato, tôi chọn đại một cuốn sách khác và bắt đầu đọc, càng đọc tôi lại càng nhận ra mình quả thực có thể tin tưởng vào tác giả này.

“Ừm, viết ở đó à...” “Ồ, ở đó viết như thế à? Tôi thốt lên như thế không biết bao nhiêu lần. Những đoạn khiến tôi phải kêu lên đều viết về trạng thái cảm xúc của con người.

“Nếu có chuyện gì xảy ra, mình cũng sẽ trở nên như thế? Tôi thấu hiểu được tất cả những phân đoạn đã đem lại cho mình cảm giác như thế.

Tác phẩm của nhà văn Minato thường là sự kết hợp giữa lời chứng thực và độc thoại của rất nhiều nhân vật xung quanh, bao gồm cả hung thủ, nhưng tôi nghĩ Án mạng Bạch Tuyết đã mô tả nỗi sợ hãi về sự không chắc chắn trong độ xác thực của câu chuyện, thông tin từ người nào đó, và mức độ nguy hiểm khi không ý thức được về điều đó. Đó là chuyện rất bình thường, ai cũng có thể gây ra, không có gì đặc biệt cả. Sự thiếu nhận thức tạo ra thảm kịch truy đuổi một con người, thậm chí là án mạng. Tác giả đã mô tả cho chúng ta xem quá trình đó một cách xuất sắc bằng những lời khai thật giả lẫn lộn của từng người, từng người một.

Trong câu chuyện này, Akahoshi Yuuji - phóng viên săn tin của Tuần san Taiyo đã thu thập thông tin và tổng hợp lời khai từ đồng nghiệp, bạn bè thời thơ ấu và gia đình của Shirono Miki - nghi phạm trong vụ sát hại nữ nhân viên văn phòng Miki Noriko xinh đẹp, cũng là người đã biến mất ngay sau khi vụ án xảy ra. Điều đầu tiên khiến tôi thấy ấn tượng là tính hiện thực của việc “xuyên tạc sự thật” khi mỗi người được phỏng vấn.

Không rõ Akahoshi là người phỏng vấn kém, hay nghèo nàn trong cách tiếp nhận câu chuyện, mà anh ta không thể khai thác câu chuyện của đối phương một cách đầy đủ. Mỗi khi đối tượng phỏng vấn đặt câu hỏi để đào sâu về phản ứng của Akahoshi, anh ta sẽ bắt đầu lập lờ nói nước đôi về cả đống điều không rõ đúng sai, sau đó lần theo cách mà những câu chuyện được phát triển và phóng đại, cùng thứ cảm xúc déjà vu [*] “Có chuyện A, chuyện B như thế này, như thế kia”.

Bản thân tôi khi được phỏng vấn, đang nói chuyện với ai đó đột nhiên sẽ có những khoảnh khắc “A, mình bắt đầu lan man rồi”. Câu chuyện càng được mở rộng thì nội dung của nó càng xa rời sự thật. Các chương trình talk show hoặc tạp chí, tuần san thích những câu chuyện đã được phóng đại, sau khi biên tập, chỉnh sửa để thu hút nhiều người quan tâm, sự thật sẽ bị xoá bỏ. Điểm mấu chốt khi dựng phim chính là nắm bắt cảm giác déjà vu này.

Một vấn đề nữa là làm thế nào để có thể nổi bật được sự nông cạn của nhân vật phóng viên Akahoshi Yuuji do diễn viên Ayano Gou đảm nhận. “Người gì mà hời hợt quá vậy? Đó là ấn tượng của tôi về Akahoshi khi đọc nguyên tác. Nếu là người có tinh thần, đạo đức làm nghề dù chỉ một chút, chắc chắn anh ta sẽ có lòng tự tôn với công việc của mình, và trong quá trình tìm hiểu vụ việc đã xảy ra trong thực tế, anh ta buộc phải đặt mình vào vị trí bị coi là thủ phạm của Shirono Miki, tưởng tượng những nỗi đau mà người phụ nữ ấy đã nếm trải. Tôi không cảm nhận được điều này từ nhân vật Akahoshi.

Nếu hỏi anh ta làm công việc đó vì cái gì, thì câu trả lời chỉ có thể là bản thân anh ta. Đấy là những kẻ luôn đặt bản thân lên ưu tiên hàng đầu, và những kẻ như thế lại rất nhiều trong thời buổi này. Tôi ghét cay ghét đắng những kẻ đó. Đây cũng chính là kĩ năng khiến độc giả đồng cảm với nhân vật của nhà văn Minato.

Dù sao thì tôi cũng ghét những kẻ quá đề cao và thích khoe khoang về bản thân, kiểu “Tôi xuất hiện trong rạp phim này” hay “Tôi được đánh giá thế nào mới quan trọng, tác phẩm chỉ đứng thứ hai thôi” chẳng hạn. Quan điểm của tôi là: “Tác phẩm mới là thứ quan trọng nhất bạn cần chuyên tâm, hãy tâm niệm như thế và làm việc đi”

Kể ra hơi xấu hổ, nhưng hồi còn làm trợ lý đạo diễn, tôi từng là người như thế. Tôi chỉ quan tâm đến việc mình có được đánh giá cao hay không, nên thực chất, tôi hiểu suy nghĩ của nhân vật Akahoshi như lòng bàn tay.

Thế nhưng chẳng mấy chốc, lòng ham muốn sự chú ý của tôi đã bị giáo viên, đạo diễn Sai Yoichi đập nát. Trên hiện trường, sự thèm khát hào quang hèn kém không thể tránh khỏi việc bị loại bỏ. Trước bất cứ tác phẩm hay công việc nào, điều tôi được dạy vô cùng kĩ lưỡng là với tư cách đạo diễn, điều đầu tiên tôi có thể nghĩ tới không phải bản thân mình, mà là những gì tôi có thể làm được. Nhờ đó, tôi mới cố gắng không trở thành người theo chủ nghĩa đề cao bản thân như Akahoshi.

Mặc dù thế, có thể nói xã hội trực tuyến như hiện nay đang sản sinh ra hàng loạt người như Akahoshi, chỉ tập trung vào cảm xúc của bản thân, không có khả năng quan tâm đến cảm xúc của người khác.

Điều tôi muốn chú trọng nhất trong quá trình dựng phim là cảm giác có được khi đọc xong nguyên tác lần đầu tiên. Nhà văn Minato đột ngột quăng cho người đọc câu chuyện, rồi từ đó truyền tải cách suy nghĩ và những diễn biến trong tương lai. Với tư cách là một độc giả, và lần này là người chuyển thể tác phẩm, tôi đã muốn thử suy nghĩ về những câu chuyện mà nhà văn Minato chưa đặt bút viết.

Rồi tôi tưởng tượng Akahoshi là người như thế nào. Trong quá trình đó, tôi chợt nảy ra những điều không nằm trong nguyên tác. Khi Akahoshi phỏng vấn Tanimura Yuuko, bạn cùng lớp của Shirono, Yuuko trong truyện đã nói với Akahoshi: “Con người ta chỉ nhìn thấy những thứ ở cách mắt mình 5 cm thôi.” Phải rồi, đúng là như vậy. Akahoshi đi phỏng vấn lấy tin về Shirono nhiều đến thế, mà vẫn không nhìn thấy gì, không nghe thấy gì. Tôi tin rằng kể cả có mặt đối mặt trực tiếp với Shirono, có lẽ Akahoshi vẫn sẽ không hiểu được bản chất của cô ấy.

Khi tôi đem chuyện này nói với đội sản xuất, chúng tôi đã bàn luận về ý kiến cho rằng nếu gặp thật nhiều lần thì sẽ hiểu, nhưng tôi không nghĩ như vậy. Không hiểu sao tôi lại chẳng thể nhượng bộ trong vấn đề này. Khi dựng phim, tôi đã để cho Akahoshi và Shirono đi ngang qua nhau, nhưng Akahoshi vẫn không nhận ra cô ấy. Tôi muốn cho người xem thấy được bản chất nông cạn của con người, chỉ có thể nhìn thấy những thứ cách mắt mình 5 cm.

Còn một phân cảnh nữa không có trong nguyên tác đã được thêm vào mà tôi nghĩ những người đọc truyện, sau đó xem phim sẽ nhận ra. Đó là ở bối cảnh kết thúc bộ phim, khi Shirono Miki và Tanimura Yuuko – hai người bạn gọi nhau với cái tên “Anne” và “Diana” từ thời tiểu học - từ cánh cửa sổ của hai ngôi nhà cách nhau hàng trăm mét, vừa quơ tay trước ánh nến để ra hiệu, vừa gửi gắm tâm tư tình cảm đến đối phương trong suy nghĩ.

Khi đọc đến đoạn Anne tóc đỏ dưới chái nhà xanh trong quan hệ giữa Miki và Yuuko, suy nghĩ về năng lực tưởng tượng cũng như mối liên kết của con người, điều tôi muốn làm nổi bật chính là cảm giác về hướng nhìn của tác giả. Tôi cùng đội sản xuất đọc và học hỏi Anne tóc đỏ dưới chái nhà xanh , từ đó cho ra đời phân cảnh cuối này. Một cách chính xác, đây không phải phân cảnh không được nhắc tới trong truyện. Nói đó là phân cảnh bắt theo điểm nhìn cuối cùng của tác giả có lẽ hợp lí hơn.

Tôi sử dụng cảnh đó để làm nổi bật sự tương phản trong mối quan hệ thông qua những bài đăng trên Twitter, Facebook. Những cuộc trao đổi rần rần trên mạng có thật không? Người mình yêu mến thực sự đang dành sự quan tâm cho người khác sao? Mình có đang thản nhiên làm tổn thương, phản bội người khác để phóng đại sự thật hay không?

Đương nhiên, nguyên tác của nhà văn Minato không có bất cứ dòng chữ nào giống với những giáo điều bên trên. Ngược lại, tác giả còn thản nhiên vẽ ra mối quan hệ sát phạt nhau giữa người với người, cùng kết cục của những tin đồn mất kiểm soát. Chính vì thế mà nó mới đáng sợ. Trên xã hội trực tuyến, chương trình talk show, tuần san, tạp chí, hay bất cứ phương tiện gì tương tự, khắp nơi đều ngập tràn ác ý thiếu nhận thức như vậy.

Tôi không thể nói quá chi tiết vì e ngại làm lộ nội dung với những người bắt đầu đọc tác phẩm này từ phần diễn giải này, nhưng lí do lớn nhất khiến tôi muốn sở hữu quyền chuyển thể phim nằm ở sự bất ngờ về danh tính thủ phạm. Với những tác phẩm trinh thám thông thường, tới khoảng giữa truyện là chúng ta đã có thể phác ra được nét chính về thủ phạm. Không phải tác phẩm nào cũng giữ được bí ẩn về thủ phạm đến cuối, nhưng Án mạng Bạch Tuyết là một trong số đó. Tôi thực sự không đoán ra được thủ phạm cho tới những dòng cuối cùng. Theo đánh giá của tôi, truyện đã thành công trong việc đem tới cảm giác run lên vì phấn khích khi chân tướng thủ phạm được tiết lộ.

Tôi rất hạnh phúc vì được dựng phim của cuốn tiểu thuyết mà mình có thể đồng cảm. Nói cách khác, tôi chưa từng đảm nhận tác phẩm nào mà mình không có sự kết nối trong cảm xúc. Không ai có thể cảm thấy hạnh phúc khi chuyển thể một tác phẩm mà bản thân không liên kết được với nguyên tác. Do đó, tôi nghĩ rằng tìm thấy tác phẩm của nhà văn Minato chính là vận may hiếm có trong cuộc đời làm phim của mình.

(Đạo diễn Nakamura Yoshihiro)