Chương II

Có lẽ chẳng mấy ai biết hội Commerxơ là cái gì. Đó là một bữa tiệc trọng thể kiểu đặc biệt, người tham dự là những sinh viên đồng hương và bạn bè thân cận của họ (Lands-manuschaft). Hầu hết những người đến dự hội tiệc đều mặc đồng phục, sinh viên Đức đã được phổ biến từ lâu: áo kỵ sĩ, ủng to và mũ nhỏ có thêu những mẫu hoa nổi tiếng. Sinh viên tụ tập thường vào bữa trưa dưới quyền chủ tọa của lãnh chúa, tức là thị trưởng, và bữa tiệc kéo dài cho đến sáng; họ uống rượu và ca hát, họ hát những bài Cha của những kẻ bần dân , Chúng ta sẽ vui sướng [5] , họ hút thuốc và ra sức phỉ báng Những kẻ an phận thủ thường [6] , đôi khi họ mướn cả dàn nhạc.

Một kỳ hội như vậy đang được tổ chức tại thị trấn L ở ngay cửa một khách sạn nhỏ mang tấm biển “Mặt trời” trong một khu vườn cây sát ngay bên đường phố. Những lá cờ màu tung bay trên nóc nhà khách sạn và trên những ngọn cây trong vườn, những chàng sinh viên ngồi quây quần xung quanh những dãy bàn kê dưới vòm cây bồ đề tỉa xén. Một con chó lài to cao nằm dưới gầm bàn, nhạc công ngồi ở phía bên, trong một căn lều tết bằng dây leo và đang hăng hái trổ hết tài ba ra biểu diễn, họ luôn luôn được tiếp sức bằng bia. Ngoài đường phố dân chúng tụ tập bên dãy tường rào thấp của vườn cây, đó là những thị dân có thiện ý của thị trấn L không muốn bỏ lỡ dịp may ngó xem các vị khách vãng lai. Tôi cũng chen vào đám khán giả đó. Tôi cũng cảm thấy thích thú được đứng xem những chàng sinh viên, họ ôm hôn nhau, tay bắt mặt mừng, họ thốt lên những tiếng kêu vui sướng, những cử chỉ, điệu bộ làm dáng vô tội của tuổi thanh xuân, những ánh mắt cháy bỏng, những tiếng cười vô duyên cớ - những tiếng cười trong sáng nhất trên cõi đời này, - không khí sục sôi một niềm hoan lạc của cuộc sống trẻ trung, tươi mát - lao lên phía trước đi đâu cũng được, miễn là tiến lên. Cái bầu không khí phóng khoáng đầy vẻ đôn hậu ấy làm cho lòng tôi xốn xang và đốt nóng tâm hồn tôi. Tôi tự nhủ: không biết vào nhập cuộc với họ có được không?…

- Axya, xem thế không đủ rồi sao? - tiếng một người đàn ông nói bằng tiếng Nga chợt vang lên ở phía sau.

- Khoan đã anh, - một giọng nữ trả lời cũng bằng tiếng Nga…

Tôi quay ngoắt lại… và nhìn thấy một người đàn ông trẻ và đẹp trai, đầu đội chiếc mũ lưỡi trai và mặc chiếc áo bludông rộng, người đó khoác tay một thiếu nữ dáng người không cao, đầu đội chiếc mũ rơm che khuất phần trên khuôn mặt.

- Ông là người Nga? - một câu hỏi bất giác bật ra khỏi miệng tôi. Người đàn ông kia mỉm cười và nói:

- Vâng, người Nga.

- Thật tôi không ngờ lại gặp… ở cái chốn xa xôi hẻo lánh này, - tôi nói.

- Và chúng tôi cũng không ngờ, - anh ta ngắt lời tôi. - Có sao đâu, càng hay. Xin được tự giới thiệu: tôi là Gaghin, còn đây là em… - anh ngập ngừng trong giây lát, - em gái tôi, ông cho phép được biết quý danh?

Tôi xưng danh, và chúng tôi bắt chuyện với nhau.

Tôi được biết Gaghin cũng đang đi du lịch chỉ cốt để tiêu khiển như tôi, trước đây một tuần anh rẽ vào thị trấn L và cũng đang sa đà ở đây. Phải nói thực là tôi miễn cưỡng làm quen với người Nga ở nước ngoài. Tôi nhận ra người Nga ngay từ xa vì dáng dấp và kiểu ăn mặc của họ, nhưng chủ yếu là những biểu hiện trên mặt họ. Cái vẻ mặt tự mãn và miệt thị, thường là hách dịch đột nhiên biến sắc thành thận trọng và rụt rè… Trong con người đó tất cả bỗng nhiên trở thành cảnh giác, con mắt chao đảo tỏ ra lo lắng… “Cha mẹ ơi! Tôi không nói bậy nói bạ đấy chứ, người ta không chê cười tôi đấy chứ?”. Dường như cái nhìn vội vã kia nói lên điều gì đó… Một khắc đi qua và cái diện mạo vĩ đại phảng phất nỗi băn khoăn mu muội lại trở lại. Thật vậy, tôi xa lánh người Nga, nhưng Gaghin thì tôi lại thích ngay từ phút ban đầu. Trên đời này có những khuôn mặt phúc hậu mà bất kể ai, chỉ nhìn vào khuôn mặt ấy thôi cũng cảm thấy như nó đang sưởi ấm tâm hồn ta hay đang âu yếm vuốt ve ta. Nét mặt ấy chính là nét mặt của Gaghin, nom nó dịu dàng, đáng yêu với cặp mắt to hiền hậu và mái tóc quăn mềm mại. Giọng anh nói mới dễ nghe làm sao, thậm chí không nhìn vào mặt anh mà chỉ nghe những âm thanh trong giọng nói của anh thôi ta cũng đã cảm thấy là anh đang mỉm cười.

Thiếu nữ mà anh giới thiệu là em gái mới thoạt nhìn cũng đã thấy là một cô gái rất đáng yêu. Trong tư chất nàng có nét gì đó riêng, rất độc đáo, trên khuôn mặt tròn, nước da rám nắng với cái mũi nhỏ thanh thanh, đôi má bầu bĩnh như má trẻ con, đôi mắt sáng đen lay láy. Thân hình nàng nom rất duyên dáng nhưng hình như chưa thật phát triển. Nàng chẳng giống anh trai nàng chút nào.

- Anh vui lòng rẽ vào chỗ chúng tôi chứ? - Gaghin nói. - Với tôi có lẽ ta đứng xem người Đức như vậy cũng quá đủ rồi. Quả thật nếu là người Nga chúng ta thì có lẽ họ đã đập vỡ hết cửa kính và bẻ gãy hết chân ghế, nhưng những người này ở đây nom họ khiêm nhường đến não lòng. Chúng ta về thôi chứ, Axya, em thấy thế nào?

Thiếu nữ gật đầu tỏ vẻ xác nhận lời anh.

- Chúng tôi ở ngoại thành, - Gaghin nói tiếp, - giữa một khu vườn nho, một ngôi nhà đơn độc trên quả đồi cao. Rồi anh sẽ thấy, chỗ chúng tôi ở dễ chịu lắm. Bà chủ nhà đã hứa hôm nay sẽ làm cho chúng tôi món sữa chua. Bây giờ trời cũng sắp tối rồi, và chờ lúc trăng lên anh hãy sang sông thì tốt hơn.

Chúng tôi đi. Qua mấy cái cổng thành thấp (một bức tường cổ xây bằng đá hộc bao bọc xung quanh thành, thậm chí cả những lỗ châu mai cũng chưa bị hỏng mấy) chúng tôi ra cánh đồng và đi men theo hàng dậu đá khoảng một trăm bước thì đừng lại trước một cái cổng rào hẹp. Gaghin mở khóa và dẫn chúng tôi đi theo lối mòn dốc trèo lên đồi. Hai bên đường nho mọc trên các thửa vườn hình bậc thang, mặt trời vừa mới lặn, hoàng hôn mà đỏ thắm thướt tha như một tấm voan mỏng trải trên những dây nho xanh, trên các nhị hoa, trên mặt đất khô lổn nhổn đầy những mảnh đá phiến to nhỏ đủ cỡ, và trên bức tường trắng của gian nhà nhỏ với những chiếc dầm ngang đặt nghiêng và bốn ô cửa sổ nhỏ sáng màu, ngôi nhà ấy nằm trên chính ngọn quả đồi mà chúng tôi đang trèo lên.

- Chỗ của chúng tôi đấy, - Gaghin nói khi chúng tôi vừa tới gần căn nhà nhỏ, - bà chủ nhà đang xách bình sữa kia.

- Guten Abend, madam! [7] … Chúng tôi dùng bữa tối ngay bây giờ đấy nhưng trước hết - anh nói thêm, - anh hãy ngó thử xem cảnh vật thế nào?

Phong cảnh quả thật là tuyệt vời. Trước mặt chúng tôi dòng sông Ranh lấp lánh ánh bạc nằm giữa hai bờ cây xanh; hoàng hôn cháy rực trên một khúc sông màu đỏ thẫm. Trên bờ sông thành phố hiện ra với tất cả phố xá và nhà cửa; núi đồi và đồng ruộng trải rộng mãi ra phía xa. Ở dưới nom đã đẹp, nhưng lên cao nom lại càng đẹp hơn: điều làm tôi sửng sốt là bầu trời trong sáng và sâu thăm thẳm, bầu không khí trong suốt như ánh hào quang. Không khí nhẹ và mát mẻ khẽ chao động và dập dềnh như những đợt sóng, tựa hồ như càng lên cao không khí càng thoáng đãng hơn.

- Anh đã chọn được một chỗ ở tuyệt vời, - tôi khẽ thốt lên.

- Đó là do Axya tìm ra đấy, - Gaghin trả lời, - nào, Axya, - anh nói tiếp - ra tay đi thôi chứ. Em cho dọn cả ra đây. Chúng ta sẽ ăn tối ở ngoài trời. Ở ngoài này tiếng nhạc nghe rõ hơn. Phải không anh, - anh quay lại phía tôi và nói tiếp, - khi ở gần nghe cái tiếng nhạc vanxơ ấy thật chối hết chỗ nói, những âm thanh thô thiển, tầm thường, nhưng ở xa lại thấy nó tuyệt diệu! Nó làm cho tất thảy mọi dây tơ trong lòng ta cứ thế rung lên với một nỗi niềm man mác mông lung.

Axya (tên thực của nàng là Anna, nhưng Gaghin lại gọi nàng là Axya, và tôi cũng mạn phép được gọi nàng như vậy) đi vào nhà và trở ra ngay cùng với bà chủ. Hai người cùng nhau khênh ra một cái khay lớn, bên trên có một bình sữa, mấy cái dĩa, mấy cái thìa, âu đường, hoa quả và bánh mì. Chúng tôi ngồi vào bàn dùng bữa chiều. Axya đã cất bỏ mũ: mái tóc đen cắt ngắn và chải như tóc con trai chờm xuống tai và cổ, bết thành từng món cong cong. Trước mặt tôi lúc đầu nàng tỏ ra ngại ngùng; nhưng Gaghin đã nói với nàng:

- Axya, đừng có co rúm người lại như thế, anh ấy không biết cắn đâu.

Nàng mỉm cười và sau đó một lát thì tự nàng đã bắt chuyện với tôi. Tôi chưa hề gặp một người nào hiếu động hơn nàng. Không mấy lúc nàng chịu ngồi yên, nàng đứng lên ngồi xuống, chạy ra chạy vào, miệng khe khẽ hát và cười luôn miệng, và tiếng cười của nàng nghe mới kỳ lạ làm sao, người nghe có cảm tưởng rằng nàng cười không phải vì tất cả những gì đập vào tai và vào mắt mà là do bao nhiêu ý nghĩ hỗn độn nảy ra trong đầu nàng. Cặp mắt to của nàng nom cương trực, trong sáng và mạnh dạn, nhưng đôi khi hai hàng mi hơi cụp xuống, và lúc ấy ánh mắt nàng bỗng nhiên trở nên sâu thâm thẳm và nom thật dịu dàng.

Chúng tôi ngồi nói chuyện với nhau đã hai tiếng đồng hồ. Ánh ngày đã tắt từ lâu, và ráng chiều lúc đầu đỏ rừng rực như ánh lửa, sau đó lại trong sáng và đỏ tươi, rồi lại nhạt đi và trở lên đục ngầu ngầu, lặng lẽ tan ra và chuyển dần thành bóng tối, vậy mà buổi nói chuyện của chúng tôi vẫn cứ tiếp nối một cách êm ả và hiền hòa như bầu không khí bao quanh chúng tôi. Gaghin cho lấy ra một chai rượu “Reinvein”, chúng tôi nhấm nháp từng ngụm nhỏ. Tiếng nhạc vẫn cứ vọng lại chỗ chúng tôi như lúc ban đầu, tiếng nhạc giờ đây nghe càng êm dịu và ngọt ngào hơn, thành phố và thuyền bè trên sông đã lên đèn. Bỗng nhiên Axya gục đầu xuống, làm cho những mớ tóc xõa xuống mắt, nàng ngồi im lặng. Axya khẽ thở dài, sau đó nàng nói với chúng tôi là nàng buồn ngủ và bỏ vào trong nhà; thế nhưng tôi vẫn nhìn thấy nàng còn đứng hồi lâu trong căn phòng không thắp đèn, sau khung cửa sổ khép hờ. Cuối cùng trâng đã lên và đùa rỡn trên mặt sông Ranh, cảnh vật bừng sáng lên, tối đi rồi lại sáng, luôn luôn biến động, đến rượu vang trong mấy chiếc cốc đa giác của chúng tôi cũng óng ánh trong cái ánh sáng mờ mờ ảo ảo đầy vẻ huyền bí ấy. Gió ngừng bặt như con chim xếp cánh, và không khí lặng như tờ, trời đêm hơi đất bốc lên nóng ngột ngạt.

- Thôi nhé? - tôi nói, - kẻo lại không có đò.

- Thôi vậy! - Gaghin nhắc lại.

Chúng tôi xuống đồi theo con đường mòn. Chợt có tiếng lá rơi lạo xạo ở phía sau. Đó là Axya đã đuổi kịp chúng tôi.

- Thế ra em vẫn thức ư? - anh trai nàng hỏi nàng, nhưng chẳng nói chẳng rằng, nàng lặng lẽ chạy vượt qua chúng tôi lên phía trước.

Những ánh lửa cuối cùng của sinh viên đốt trong vườn khách sạn cháy leo lét, hắt ánh sáng lên những vòm lá cây làm cho chúng có cái vẻ tưng bừng và huyền ảo. Chúng tôi gặp lại Axya ở bờ sông, nàng đang nói chuyện với người lái đò. Tôi nhảy lên thuyền và từ biệt những người bạn mới của tôi. Gaghin hứa hôm sau sẽ sang thăm tôi.

Tôi bắt tay anh rồi chìa tay cho Axya nhưng nàng chỉ nhìn tôi và lắc đầu. Con đò rời bến và lao ra giữa dòng sông chảy xiết. Người lái đò là một ông già phấn chấn, ấn mạnh mái chèo xuống làn nước tối đen.

- Ông đã lọt vào luồng ánh trăng rồi đấy, ông làm vỡ nó mất rồi, - Axya hét với theo tôi.

Tôi cúi xuống, quanh thuyền nước tối đen, sóng khẽ nhấp nhô bên mạn thuyền.

- Thôi, tạm biệt nhé! - tiếng nàng lại vang lên ở phía bờ.

- Mai nhé! - Gaghin nói tiếp theo nàng.

Con đò cập bến. Tôi bước lên bờ và ngó lại. Chẳng thấy ai nữa ở phía bờ bên. Luồng ánh trăng lại đổ dài như chiếc cầu vàng bắc qua suốt dòng sông. Âm hưởng điệu vanxơ cổ của Lannerơ [8] bay vụt tới như để tạ từ. Gaghin nói đúng, tôi cảm thấy tất cả mọi dây tơ trong lòng tôi đều rung lên như để đáp lại những âm điệu mơn trớn kia. Trên đường về nhà tôi đi ngang qua cánh đồng tối om om, vừa đi tôi vừa hít thở bầu không khí thoang thoảng mùi đất mới cày, và khi về đến phòng mình, tất cả trong tôi đều chùng xuống vì cái cảm giác rã rời khoan khoái trong niềm mong đợi mông lung và không cùng. Tôi cảm thấy mình sung sướng… Nhưng tại sao tôi lại sung sướng? Tôi không mong đợi, tôi chẳng nghĩ ngợi gì… Vậy là tôi sung sướng rồi.

Chút nữa tôi bật cười vì cái dư vị của những cảm giác khoan khoái và ngộ nghĩnh, tôi gieo mình xuống giường và vừa nhám mắt, tôi sực nhớ ra rằng suốt buổi tối hôm nay tôi không hề nhớ tới người đàn bà đẹp tàn nhẫn của tôi… “Như vậy nghĩa là thế nào nhỉ? - tôi tự hỏi mình - phải chăng tôi không còn say đắm nữa?” Nhưng vừa đặt ra cho mình câu hỏi ấy thì hình như tôi lại ngủ thiếp đi ngay như một đứa trẻ nằm trong nôi mẹ.