Chương 8 BÀ GIÁO ĐI HỌC TẬP

Sáng hôm ấy rất đặc biệt, đặc biệt hơn mọi ngày hai anh xã đội địa phương cầm giấy mời đến nhà ông bà Giáo Vân, một người mang súng AK còn người kia đội nón cối loại nón của bộ đội, nhưng ở Xã hình như cán bộ mới được đội loại nón ấy, trên vai có mang xà – cọt màu đà, có bút sắt đóng mở như cặp tắp vào nhà bà giáo.

- Trong nhà có ai không? Một người hỏi lớn

- Ai vậy? Có. Bà giáo Vân vừa nói, vừa bước ra.

- Có phải là cô giáo Vân? Người mang xà - cọt hỏi

- Dạ, đúng rồi, Tôi là Giáo Vân.

- Chào bà, UBND xã có giấy triệu tập mời bà xuống xã làm việc vào 8 giờ sáng mai.

- Dạ thưa, có vấn đề gì không cán bộ?

- Không biết cô à, tôi được lệnh đem giấy triệu tập mời bà, còn việc khác sẽ có chính quyền, mong bà đi đúng giờ.

- Vào nhà uống nước đã các ông, nhà có sẵn trà thơm.

Miễn cưỡng các ông cán bộ vào nhà, sau khi ngồi vào bàn, bà Vân rót 2 tách nước nước:

- Mời 2 ông dùng nước, có chuyện gì mà triệu tập, tôi không biết xin hỏi các ông, các ông biết, nói giúp để chúng tôi còn chuẩn bị cho chu đáo.

- Dạ, không rõ, tôi chỉ biết đi mời đúng người thôi.

- Vậy à, tôi cả đời đi dạy, chỉ biết gõ đầu trẻ chính hiệu, ăn lương có làm gì khác đâu.

- Chúng tôi không biết, bà đọc giấy mời sẽ rõ. Cảm ơn bà đã mời nước, tôi còn vài công việc giải quyết trong sáng nay, xin phép bà giáo, chúng tôi cần phải khẩn trương.

Tiễn 2 ông cán bộ ra khỏi cổng nhà, bà linh cảm chuyện không hay, muốn hay không cũng phải xuống xã ngày mai. Bà ra phía sau, ông giáo đang chuẩn bị chẻ lạt để bó mạ cho ngày cấy hái vụ hè thu, từ khi về ông làm những việc lặt vặt thế này cho vui, gặp ông giáo bà nói:

- Ông à, xã mời tôi, triệu tập ngày mai, không biết chuyện gì? Người đi mời có mang theo súng trường.

Ông bà cùng vào nhà như có điều hệ trọng lắm. Ngồi trên bàn nước, bà mở giấy ra, đây ông à, nội dung thế này… hổng biết có chuyện gì không ông?

- Chắc là có vấn đề rồi, đem theo 3 ngày ăn, bà nhớ tôi hồi ấy không, cũng như vậy, chỉ 7 ngày ăn nhưng gần 2 năm mới về, may là tôi sắp chết, chứ không biết đến bao giờ.

- Tôi, cũng chẳng hiểu nổi lý do gì nữa, ông à. Sợ các con lo không nổi cuộc sống khổ cực, có hai mẹ con đan len cũng chằm đắp được, tôi đi rồi không biết các con ra sao?

Ông thì từ hồi nào đến giờ có biết làm gì đâu, mọi chuyện áo cơm tôi quán xuyến hết. Làm sao đây ông? Ông nói với con Thanh nó quán xuyến nghe.

- Ừ, ừ… Nguy rồi đây, tôi mới về chưa kịp hoàn hồn đến phiên bà, không biết thế nào nữa, lấy phước Trời mà đong thôi, mà thật lạ cả đời bà dạy học cả huyện này ai cũng biết, cũng hiểu như vậy, nhưng tại sao? Ông giáo miên man khá lâu nói.

Buổi tối cả nhà ngồi lại, chung quanh là con cái, tuy chẳng hiểu điều gì thực sự sẽ xảy ra nhưng chắc chắn là tin chẳng lành. Ai cũng buồn thiu. Con bé út khóc òa sợ mẹ đi lâu không về, hoặc về rất lâu như cha, ai cũng vỗ về nó.

Cả đời bà giáo Vân làm người đưa đò, dẫn dắt các em đến các bậc tri thức đầu đời, nhất là trong chiến tranh biết bao hiểm nguy nào pháo kích, nào chiến trận… không bao giờ từ nan, chăm chỉ như ong cứ đều đặn đến lớp từ phố về quê cho các em nền móng kiến thức ban đầu của cuộc làm người mong mai sau phục vụ cho xã hội như câu châm ngôn trên vách các trường chưa xóa nhòa trong ý thức của các em học sinh thời ấy: Ngày nay học tập, ngày mai giúp đời.

*

Buổi sáng hôm ấy, Dũng chở bà xuống UBND xã, một túi xách vải Jean đựng 5 lon gạo, ít lương khô cho 3 ngày ăn và túi lớn Air VN đựng đồ đạt cá nhân, nhất là cái mền len và mùng tuyn. Cả nhà chẳng ai thiết đi làm gì, đưa mẹ đi tập trung về xã, con Vện đứng buồn thiu, nó cũng có nổi buồn, đừng tưởng loài chó không biết buồn, nó lặng lẽ quanh chân bà giáo Vân, không rời nửa bước, bà buồn lắm, cúi mặt quyệt dòng nước mắt chảy dài xuống má.

- Sao gia đình mình khổ thế này, Tôi đi nghe mình,

- Mẹ mầy ráng cẩn thận, bảo trọng. Lành dữ khó lường!

Cả nhà không khóc thành tiếng nhưng mắt nào cũng đỏ hoe.

- Mẹ ráng cố gắng nghe mẹ, các con chờ mẹ.

Có lẽ, trong đời các con chưa có cuộc cuộc tiễn đưa nào buồn hơn, bởi có đi đâu về đâu cũng biết được thời gian và nơi chốn, còn cuộc tiễn đưa nầy không biết bà giáo sẽ đến đâu? Dũng chở mẹ qua khúc quanh, bà giáo Vân còn nhìn lại hình dáng cha con không chớp mắt, đến khi ngôi nhà mờ đục trong nước mắt lưng tròng trên người bà. Bà nói với Dũng:

- Con à, con là lớn trong nhà, ba con đã lành ghẻ và sức khỏe có vẻ đỡ hơn trước nhiều, nhưng còn yếu lắm sẽ còn những di chứng, chị Thanh mẹ đã dặn dò cả rồi, nổ lực cùng chị nhắc nhở các em, cố gắng đến trường kiếm chữ nghĩa, cả đời cha mẹ mong các con có chữ nghĩa thôi, mẹ biết bây giờ gia đình chúng ta khổ sở lắm, nhưng rồi cũng sẽ qua, mẹ đi chưa biết khi nào về, phải cần kiệm tối đa chờ mẹ về.

- Dạ, con biết phải làm gì.

Dũng ở lại cùng những người có thân nhân đi tập trung trong chuyến này trong sân UBND xã, phụ nữ duy nhất chỉ có bà Giáo Vân, đến khi mọi người vào tập trung vào phòng bên trong, các ông du kích yêu cầu tất cả ra về. Dũng còn nấn ná bên ngoài dây thép gai rào chắn, đến khi vắng ngắt mới nặng nề đạp xe về nhà.

Trưa hôm ấy, ông Giáo buồn nằm một mình, chưa biết san sẻ nỗi niềm cùng ai, bà Giáo đi rồi hình như ông trống vắng chưa có chỗ dựa tinh thần, chỉ có Dũng có thể chuyện trò, nhưng nó còn có việc, còn suy tư cho tương lai, ông cũng ngại.

Dũng thao thức, Tại sao mẹ lại tập trung để học tập, chắc phải có lý do? Nhưng đầu óc anh suy luận cũng chẳng thể hiểu. Suốt cả đời bà chỉ dạy tiểu học, cho đến khi chế độ Cộng Hòa kết thúc, bà mới thôi dạy, chẳng lẽ dạy học, đầu tư kiến thức cho thế hệ kế tục cũng có tội sao? Mở trang sách nhưng tất cả quay cuồng, mịt mờ, khi suy nghĩ vấn đề gì tất cả bị phân tâm, không thể tập trung dù một trang giấy. Dũng bèn xuống cùng cha, chỉ cha mới có thể hiểu và cho mình biết.

Cha ơi, nghe tiếng Dũng, ông lên tiếng:

- Có gì không, con?

- Con phải hỏi cha cho bằng được, tại sao mẹ cũng tập trung đi học tập, sáng nay con nghe ngóng ở xã, hiểu rằng mẹ có thể đi cải tạo xa, tại sao đi dạy học cũng có tội, chế độ cách mạng kiểu gì, ai làm việc cho chính quyền cũ cũng có tội, họ không hiểu rằng: “Mọi công dân đều phải được học hành mới thành người tốt cho xã hội, đó là giềng mối cơ bản về đạo đức, tri thức để xã hội ổn định và phát triển muôn thuở, là cội nguồn của dân tộc Việt Nam, không biết họ là dân tộc gì? “Mọi sự tốt hay xấu trong xã hội đều do giáo dục mà ra cả” như Johnlock từ thế kỷ 15 đã nói.

- Ngoài Bắc cũng được học tập, nghĩa là trên hành tinh nầy quốc gia nào cũng thế, có thể ngoài ấy học theo chính sách Trung Cộng hay Nga Sô nên có lẽ họ chỉ dạy cho con người tính chiến đấu, tình yêu chủ nghĩa cách mạng cộng sản, lòng hận thù về giai cấp. Lòng thù hận chính là tinh xà, là ác quỷ nó mất đi tính người. Con người cốt lõi là tình thương yêu, là nhân văn, tình dân tộc, nghĩa đồng bào.

Cái cao quý nhất của đời người là tình yêu thương chân thành và danh dự trách nhiệm của một người trước gia đình, xã hội, dân tộc và tổ quốc, như con học thời ấy.

Nếu mãi suy nghĩ theo số ít nhóm cai trị thì đào sâu tình dân tộc, nghĩa đồng bào.

Giải phóng có nghĩa là làm cho tự do hơn, thoát khỏi sự gò bó chật hẹp, tốt đẹp hơn, hoàn thiện hơn, chứ nào phải trả thù giai cấp. Một sai lầm không thể hiểu nổi của giới cầm quyền phía Bắc. Lịch sử sẽ không tha thứ vấn đề này.

Mẹ con là một nhà giáo có uy tín của huyện này, có thể là đảng Dân Chủ của ông Tổng thống Thiệu, ai làm cho chính phủ cũ cũng là đảng viên Dân Chủ, nhưng đó chỉ là hình thức thôi. Cha cũng vậy, nghĩa là công chức chính phủ đều là đảng Dân Chủ cả, chỉ là hợp thức hóa công chức, không biết mấy ông này suy diễn thế nào?

- À, có thể vậy, con hiểu rồi. Như vậy cả người miền Nam Việt Nam phải vào tù.

Vô lý thật.

- Lý của kẻ chiến thắng có súng, thế thôi, con đừng nhọc tâm chuyện này nữa, chẳng lợi lộc gì, thậm chí phiền muộn. Con đã lớn rồi, như chim đủ lông đủ cánh bay thẳng vào cuộc đời. Cuộc đời rất công bằng ai thật thà, nổ lực, chăm chỉ sẽ có đời sống tốt, còn những giả dối, lọc lừa có thể trước mắt họ có tiền bạc và danh vọng nhưng chắc chắn sẽ hệ lụy và khổ đau về sau, cổ nhân có câu ‘Lưới trời lồng lộng’ là vậy. Bây giờ, chưa phải là thời vì quá nhiều nghịch cảnh, không sao, khi còn khó nhọc, chưa có thời lập thân, đồng thời lập chí, nhất là danh dự, phải gìn giữ và chăm bón bởi danh dự chính là nhân cách của con người, điều này khó nhất trong cuộc làm người trần gian con à.

Như vỡ lẽ, Dũng nắm bắt được một số ý niệm, để vào đời với ý thức sống tốt đẹp và làm người xứng đáng. Dũng tính hỏi đôi điều nữa, nhưng thôi.

* *

Đã 2 tuần trôi qua không biết bà Giáo Vân đến phương trời nào, dấu hỏi trong đầu của cậu thanh niên là tại sao? Dũng bức bối lắm, bèn muốn nói cùng cha, nhưng có lẽ thấy ông buồn rười rượi chẳng tha thiết gì cũng thương, nên nấn ná chưa đặt vấn đề. Buổi cơm chiều đông đủ, Dũng bèn mạnh dạn nêu lên:

- Cha à, lý do gì mà người ta bảo đem theo 3 ngày cơm mà bây giờ mẹ biền biệt không biết đến nơi đâu, hay là cha xuống xã hỏi thử.

Trầm ngâm một lúc lâu, ông nói:

- Cha còn bị quản chế, khó nói lắm, các con xuống xã hỏi thử mẹ bây giờ ở đâu, còn biết mà liệu tính.

- Thôi được, ngày mai con sẽ xuống xã hỏi mấy ông cán bộ thử thế nào? Dũng nói.

- Đúng vậy, em là thanh niên hỏi để cả nhà biết, các chị em không ai bằng em, cố gắng nhé, nhưng tránh tranh cải với cán bộ xã, nguy hiểm em nhé. Chị Thanh nói

- Em hiểu mà…

Sáng ấy, Dũng xuống xã áo quần chỉnh tề, mang dép cao su (Thường chẳng bao giờ mang) vào tận bàn của vị cán bộ xã.

- Anh đi đâu, có việc gì? Một cán bộ hỏi

- Thưa anh, tôi xuống hỏi mẹ tôi - Bà Giáo Vân, vài tuần trước được UBND xã có giấy triệu tập mang theo 3 ngày ăn, đến hôm nay, nửa tháng rối, gia đình không biết đi đâu, mong anh trả lời giúp

- Không rõ anh à, xã chúng tôi đã chuyển bà lên huyện, như thế không còn trách nhiệm, anh chịu khó lên huyện hỏi.

- Thưa anh, khi xã triệu tập, mẹ tôi chấp hành, lẽ ra phải thông báo cho gia đình.

- Chuyện ấy xã không rõ, tôi bảo anh lên huyện mà hỏi nhé.

- ???

Quá bực tức, UBND xã triệu tập, nhưng khi hỏi họ không có trách nhiệm với dân, trả lời qua loa đã chuyển lên huyện, hình như họ coi chuyện ấy bình thường, hồi ấy vấn đề hành chánh không quan trọng, quan trọng nhất vẫn là quản lý người, tất cả hệ thống quản lý rất chặt chẽ, từ tổ, ấp hội đoàn rất chặt chẽ một ai tới lui địa phương người ta đều biết, có lẽ chính quyền mới chưa biết quản trị, nhưng công việc quản lý nhân khẩu phải nói rất tuyệt, những năm tháng mới giải phóng hầu như vậy, người dân cố dò dẫm tìm ra để giúp đỡ cho thân nhân mình ‘máu chảy ruột mềm’ mà, có khi mấy tháng sau mới biết chính xác, bởi người thân nhắn nhủ cho gia đình để thăm là chính. Cuối cùng Dũng phải ra về, cả buổi sáng coi như công toi.