Chương 7 CUỘC TRÒ CHUYỆN THÚ VỊ

Sau bữa cơm trưa, Dũng không làm gì, nằm nhà đọc sách, nó thích đọc sách khi rảnh rỗi đang đọc Tự do đầu tiên và cuối cùng của Krishnamuti đến chương Tín ngưỡng, đoạn mở đầu: ‘Tín ngưỡng là kiến thức có mối quan hệ rất thân thiết, nếu ta có khả năng thông hiểu hai vấn đề này thì chúng ta có thể thấy dục vọng hoạt động như thế nào và hiểu được những khía cạnh phức tạp của nó’.

Ông Giáo thấy cần trao đổi vài ý với con, sau khi nghe bà Giáo nói về Dũng rất nhiều, ông bèn gọi Dũng:

- Dũng à, xuống đây cha nói chuyện với con tí.

- Dạ, anh cẩn thận xếp miếng giấy nhét vào trang sách làm dấu trang đã đọc và xuống nhà ngang ngồi cùng ông. Ông rất điềm đạm:

- Con à, chuyện không được bước tới giảng đường đại học cũng không là chuyện ghê gớm, bình thường thôi, đừng buồn phiền lắm. Biết bao nhiêu người sau cuộc đổi thay lịch sử họ còn rơi vào hoàn cảnh nghiệt ngã dữ dội hơn, con không thể tưởng tượng nỗi, thế nhưng ấy chỉ là hoàn cảnh tạm thời, tất nhiên sẽ thay đổi, nhưng đòi hỏi phải có thời gian, có khi phí cả đời người, đành phải chập nhận. Thời bây giờ ví như trong một ly nước với đủ các loại đất, đá, cát, sạn… đang được khuấy động với cường độ cao, đến lúc nào đó sẽ ngưng hẳn, nước trong sẽ ở trên cùng, thứ nặng nhất sẽ nằm dưới đáy đó là quy luật tự nhiên, nhưng thời gian sẽ làm ổn thỏa mọi chuyện, con còn trẻ đời các con còn dài, tương lai còn phía trước đây chỉ là một thử thách của con, đừng chán nản hãy nỗ lực cho ngày mai, đời người ai cũng có những trở lực nhất định. Cha biết con buồn vì không được vào giảng đường như chúng bạn, mỗi đời người có mệnh số của nó, nhưng đây chỉ là bước đầu con hãy cố gắng đừng chùng bước trước nghịch cảnh. Các em con nữa chưa chắc như con…

Cha biết con sẽ làm được, không phải cứ ở trường đại học bước ra mới thành công. Nhân loại rất nhiều người như vậy con à, con đọc nhiều cũng hiểu điều này phải không? Con đã học hết chương trình phổ thông ấy là may mắn, con hãy bình yên ý thức suy nghĩ để đi tiếp chặng đường còn lại, cha biết chắc rất khó khăn, trở lực là thước đo nghị lực và ý chí của mỗi người, hãy dũng cảm con nhé.

- Dạ, con sẽ suy nghĩ và cố gắng trong điều kiện có thể.

Ông trầm ngâm một lúc rồi nói tiếp:

- Cha mẹ nào trên thế gian này cũng mong con mình sẽ là nhân tố tốt để phụng sự cho bản thân, gia đình, nhân quần và xã hội, vấn đề là mỗi cá nhân phải giữ được nhân cách, danh dự của mình, điều này khó lắm con à, sau này con sẽ hiểu hãy cẩn thận trong ý thức và sự làm việc mai này. Bây giờ cả miền Nam chứ chẳng phải mỗi gia đình ta hay cá nhân con. Sự tồn tại và phát triển là cả hành trình đời người. Cõi đời này ai không bước qua gian nan thử thách mà thành công, phải không? Con suy nghĩ tìm một phương hướng con nghĩ là đúng và con cứ mạnh dạn bước đi trong ý thức của con, có thể đúng, có thể sai, sau đó chính con điều chỉnh, như vậy mới tiến bộ và phát triển tốt. Thời trước, quốc gia không bao giờ cho phép một ông trưởng ty bổ nhiệm con cháu mình vào cơ quan đó.

Chiến tranh kết thúc là chuyện mừng rồi, con đã chứng kiến chiến tranh, nó hủy diết tất cả, chỉ cần tích tắc đã thay đổi, một trái pháo nổ xuống sống và chết như chơi, ai cũng mong hòa bình, nhất là những người lính trực tiếp tham gia chiến tranh, họ khao khát cháy bỏng mong yên bình trở về với đời sống an lành không có tiếng súng, nhằm xây lại quê hương, chiến tranh đã làm tan hoang, chỉ vậy thôi. Thế nhưng sau khi kết thúc chiến tranh lẽ ra họ phải được hưởng sự bình yên, hòa bình nhưng tất cả ngược lại, chẳng những không bình yên lại rơi vào hệ lụy thảm thương đến nỗi cả gia đình và dòng tộc họ gánh chịu khổ đau, ly tán. Tại sao? Có thể chế độ sai lầm rất nhiều điều cũng bởi họ vì bảo vệ cái chính quyền mới lấy được của miền Nam nên họ còn lúng túng chưa hiểu nguyên tắc quản trị nên đẩy những người tài ba của đất nước rơi vào hoàn cảnh dỡ chết dỡ sống, làm tang thương cả nửa nước, nếu như họ tĩnh ngộ biết trọng người tài, nghe lời phải, lấy nhân trị cha nghĩ sẽ khác, nhưng thôi, chuyện đã qua rồi, như cha đây, là một công chức hạng trung, dạy tư thục thêm một đời tận tụy phụng vụ cho người, cho đời, để sống đàng hoàng trước xã hội, chưa bao giờ nghĩ sẽ có ngày tàn tệ như bây giờ, thế mà cũng phải học tập cải tạo, mà sự thật có cái gì để học tập, chỉ lao động chân tay, tuy chưa phải khổ sai thôi chứ ngày đến tối rừng với núi đốn củi, trồng rau, nuôi heo bò, sống không ra sống trong trại cải tạo, thèm thịt đến nổi bắt châu chấu ăn, trông như dã thú, mà con biết không, toàn những người quan quyền, cán bộ cũ trí thức ngày trước đời sống rất vương giả, giá như nếu những người chiến thắng cứ cho họ làm việc theo chuyên môn trở lại với sự quản lý nhân văn, có tình thương đồng bào thôi, có lẽ quê hương, đất nước sẽ khác hơn rất nhiều. Cho nên có một nhà thơ viết ‘Mỗi đời sống phải trả bằng nước mắt/ mỗi mặt trời trả giá một hoàng hôn’ câu thơ nầy rất hàm súc.

- Dạ, với đầu óc non nớt chưa hiểu, chưa có nhận định như ba, nhưng con cũng biết những vấn nạn cha trình bày. Nhưng cha ơi, tại sao chế độ ngày trước người cha làm ty trưởng chính phủ không cho bổ nhiệm con hay người thân vào làm cùng nhiệm sở?

- Con đặt vấn đề tại sao như vậy là cha vui, người ta đã nghiên cứu thấu đáo về nguyên tắc quản trị ấy, quan hệ tình cảm khắn khít giữa cha con, vợ chồng và anh em và cả dòng tộc nữa bao giờ cũng có tình cảm, trên thế gian này ai không có tình cảm, vì vậy khi bổ nhiệm một người thân dưới quyền chắc chắn sẽ có thiên vị, cất nhắc dù cho người ấy bất tài hơn, để tránh những sai lầm ấy, chính phủ Việt Nam Cộng Hòa không cho phép, vậy thôi.

Bản chất của con người là tham lam và ích kỷ, luôn tạo phe cánh thân hữu, nếu không ngăn chặn điều ấy sẽ tạo nên khủng hoảng tâm lý cho những người tài ba, có trách nhiệm biết phụng sự cho xã hội, cho đời, dễ đi đến thao túng tham nhũng. Rất nguy hiểm.

Dũng lặng yên nghe những lời tâm sự của người cha, người thầy, như lời vàng.

Bất chợt có tiếng chó sủa ngoài nhà, thì ra người cùng làng đến thăm, Dũng vội đi nhường chỗ cho ông giáo và người láng giềng.

- Chào anh, nghe anh mới về em ghé thăm. Chú Năm Mẫn nói:

- Chào chú Năm, tôi mới về mấy tuần rồi, cả nhà khỏe cả hả chú? Ông giáo nói

- Thấy anh về nhà là vui rồi, tuy sức khỏe không được như trước.

- Về tới nhà là phước chú à, tôi tưởng bỏ xác ở rừng rồi không về được tới quê nhà.

- Có gì dữ vậy, anh?

- Mấy tuần trước khi về tôi sốt cao, nằm li bì, ăn uống không được, đi không nổi luôn, tôi tưởng mình không qua, tôi có nói với các anh em trong trại, nếu có mệnh hệ gì báo cho người nhà tôi, rồi bỗng có ông y sĩ trong trại xuống khám và cho ít thuốc cầm cự, cả tuần, sau đó tôi có lệnh được phóng thích, có lẽ họ sợ tôi chết trong trại thì nguy to, cầm giấy ra trại mừng hết lớn, anh em trong trại cầu mong tôi sẽ kịp về được gặp vợ con cũng an lòng. Khi tiễn tôi về ai cũng bùi ngùi, xúc động đặc biệt. Tình yêu anh em trong trại lớn lắm, lúc hoạn nạn mới thấy hết cái tình của những người đồng cảnh ngộ. Ai có hoàn cảnh ấy mới thấu hiểu.

Hôm nay thế này là đỡ lắm, nhờ có thuốc trụ sinh của chú y tá quân đội cũ còn lại ở xóm trên, sự bồi bổ của gia đình, ơn trời và phước đức ông bà chú à.

- Thì ra vậy, Giờ anh tính sao?

- Tính với toán gì chú, bây giờ vợ con tôi thêm gánh nặng nữa, ở trại có gánh nặng của trại, về nhà có gánh nặng của nhà, vừa thêm nhân khẩu, vừa thuốc men, trăm sự nhờ nhà tôi và các con. Chú uống nước đi.

- Dạ, sau khi hòa bình lặp lại tưởng đoàn tụ, ai ngờ ly tán, mạnh ai nấy lo cho mình, kẻ đi Nam, người vào trại, kẻ vượt biển tìm tự do…biết bao tang thương anh hả? Theo suy nghĩ anh đất nước rồi sẽ ra sao?

Trầm ngâm một chút, ông giáo nói:

- Nếu không kịp thời thay đổi cách trị nước rất khó bình yên, cổ kim đến giờ muốn muốn bình phải an dân, người miền Nam vốn họ có sẳn tự do, dân chủ và khai phóng, đột ngột bị nhốt vào rọ họ cảm thấy ngột ngạt khó thở, như vậy sẽ cựa quậy, có khi phản kháng nếu những người lãnh đạo có trí tuệ và khôn ngoan tìm ra phương kế tốt sẽ an được, còn ngược lại thì khó với cách nầy, thời gian rất lâu. Có thể vài ba mươi năm.

Chiến tranh kết thúc là niềm vui lớn cho dân tộc, thế nhưng chính sách mãi kìm hãm và cho cán bộ quân cán chính chế độ cũ, người ta cho là ngụy rồi bắt phải học tập cải tạo, chẳng biết khi nào về. Họ đâu phải người có án, nếu có án thì án gì? Phục vụ cho tổ quốc, dân tộc là điều đương nhiên của một công dân ái quốc, không phụng sự trốn tránh mới là người có tội. Bất cứ người công dân tốt nào trên hành tinh có tổ quốc đều như thế cả, thế nhưng khi chính quyền mới chiến thắng lại áp đặt những người phụng sự cho chế độ miền Nam là có tội, ấy là sai lầm lớn, lý của kẻ mạnh, lý của người chiến thắng, cái sai lớn đó sẽ có nhiều vấn nạn về sau, nên ‘tiến bộ’ mới cho về, bằng không thì ở trại mãi không biết kêu đâu. Thế nào là tiến bộ cũng thật mơ hồ, nghĩa là nói sao hay vậy gọi là tiến bộ, chó nói mèo cũng ừ, là tiến bộ sao? Chú thấy rồi, ấy là sự thật làm sao có giải pháp hợp lý được, phải không?

Chú 5 gật, gật đầu có vẻ đồng ý nhận định ông giáo vừa nêu, và tiếp:

- Anh nghĩ thế nào về mai sau?

- Chú nhớ bức tranh dân gian Đông Hồ: Đám cưới chuột chứ?

- Dạ thấy, nhưng sao anh lại nói đến đám cưới chuột?

- Về tự nhiên, mèo là bắt chuột, ăn thịt chuột. Thế nhưng ở đây, dụ ngôn dân Việt ta đứng trên xa quan điểm Khổng giáo, ngang tầm với Thích Ca, Giesu đừng nói chi chủ nghĩa Mác- Lê trả thù giai cấp. Nó hàm súc và nhân văn, một triết lý tuyệt vời của Việt tính.

Mèo như bậc quyền năng sinh sát vẫn hạ mình xuống làm chủ lễ cho vợ chồng nhà chuột khi chuột thật sự có nhu cầu để được hạnh phúc, đến nộp mạng và xin ngài Mèo, làm chủ lễ đám cưới, suy nghĩ và quyết định làm chủ lễ để cho đại gia đình nhà chuột thỏa mãn khát khao được hạnh phúc, duy trì nòi giống, rất nhân văn, đó không phải là bài học cho người Việt sao? Tôi nghĩ một câu chuyện của người Việt xưa đâu thua kém, thậm chí còn hơn cả La Fontaine – Ông vua của ngụ ngôn nữa.

- Cha mẹ ơi, anh nói em mới biết từ hồi nào đến giờ cứ xem tranh Đông hồ thấy vui mắt thôi chứ nào tìm hiểu chi căn nguyên đâu, người xưa tuyệt quá anh hả, cảm ơn anh mở thêm kiến thức cho em, trong cả buổi chiều.

Chiều đã xuống tự khi nào, đàn trâu bò đi ngang trước nhà kêu lên vài tiếng ụm bò, các anh chị thợ cày, thợ cấy dắt nhau hàng đoàn lũ lượt trở về sau một ngày vất vả ngoài đồng áng. Buổi chiều nơi thôn dã bình yên lạ thường, thỉnh thoảng cơn gió chiều đem lại sản khoái cho sự oi bức mùa hạ, chú Năm Mẫn mới chịu chào ra về.

Tiễn chân chú, ông giáo đưa ra tận sân nhà.

Cả chiều ấy, bà giáo đã lặng yên, chăm chỉ ở phòng bên hoàn thành vạt áo len, bà nhoẽn miệng cười thật tươi khi sản phẩm đã xong, chờ các con ngoài ruộng trở về quây quần bên nhau trong bữa cơm ấm áp sau ngày làm đồng. Nói với ông giáo:

- Ông à, bây giờ lòng người đổi thay nhanh chóng lắm, ông cẩn thận mới về chưa hiểu đâu, ông nói chuyện trong cách sống, đừng nói quan điểm, chuyện tai vách mạch rừng làm sao hiểu được lòng thiên hạ, lỡ rắc rối thì khổ.

Như hiểu và cảm thông, ông vẫn ôn tồn:

- Bà à, chú Năm trước là nhân viên của tôi, lòng chú chân thành, từ tâm tôi nghĩ chú không đến nỗi nói bậy, làm bậy, nghi ngại là đúng nhưng với người nào, chứ ai cũng nghi làm sao có người để chuyện trò, thời nào cũng còn có người tốt, kẻ xấu, cần nhất là biết và hiểu.

- Tôi chỉ nhắc chừng ông để ông nhớ thôi. Thời này nhiều kẻ táng tận lương tâm lắm, không như trước đây, đạo đức và luân lý như giềng mối kết thật bền chắc cho gia đình và xã hội. Làng dưới, chú Tư cảnh sát cũ mới về có 3 tháng bị chính quyền bắt lại, không biết lý do gì, cả huyện ai cũng biết. nghe đâu chú Tư bị người ta phỉnh phờ lừa vào tổ chức gì đó.

- Vậy à. Ông giáo phân vân…

Bọn nhỏ í ới về đến ngõ, ông bà giáo không nói nữa, vội quay về chuẩn bị cho thành viên nhà bữa cơm chiều, nhà quê chỉ sinh hoạt buổi chiều, đến tối có khi đi họp thanh niên, họp nông dân, họp phụ nữ đủ việc, có thể đến cả nửa đêm mới về đến nhà, không đi họp phải có lý do chính đáng, hội đoàn người ta quản lý rất chặt chẽ, nhất là gia đình mình.

(…)