CHƯƠNG TÁM

Thực ra là cả đêm Khanh không ngủ. Ngày mai nàng cùng đoàn ca kịch của Nhà hát dân tộc sẽ rời Thành phố đi biểu diễn ở các địa phương. Nàng muốn xa cách ngôi nhà có cái ổ quỷ này. Cái ổ quỷ này cứ dăm ba ngày lại gây ra một cuộc náo loạn om xòm, hết cãi lộn lại xô xát, không chửi rủa thì củng lại móc máy mai mỉa nhau và tất cả cùng chung thái độ hằm hè thù nghịch ngấm ngầm với nàng.

Kéo nhẹ cánh cửa, bước ra ngoài, Khanh nhận ra cái sân không một bóng người và các căn buồng đều còn đóng cửa. Tư bị Túc chém xả vai mới đi bệnh viện về. Trưa hôm qua nó đã đẩy cái xích lô đi làm và hai tròng mắt vằn tia máu của nó không giấu nổi gian hiểm khi nhìn Khanh lúc Khanh ở nhà hát trở về. Vết thương ở vai tuy đã lành, nhưng người nó từ nay lệch vẹo về một bên, trông càng dị tướng. Đã từng ở tù, giờ lại qua trận đâm chém thành tật, mặt nó càng trơ lì tợn tạo. Trong khi đó vợ Tư thì lại như được thể, bắt đầu chao chát lên giọng bà chủ có quyền thế nhất nhà, đến mức mụ Đống chốc chốc lại xịt nước bọt, chửi: “Tiên sư con đĩ. Rõ tôm lộn c. lên đầu chưa!”. May mà vợ Túc từ ngày chồng bị bắt đã bỏ về bên mẹ. Xấu xa quá thể! Cho đến giờ Khanh cũng chẳng hiểu bản chất sự việc đã diễn ra là thế nào. Cưỡng chiếm hay đồng lòng tư thông? Chỉ biết Túc và vợ Tư đang ở trên giường thì Tư đạp cửa lao vào và sẵn con dao phay vợ Tư để dưới chiếu, Túc rút ra bổ ngay mấy nhát vào Tư khiến Tư ôm vai ngã dụi ngay vào tường, thế thôi. May mà không có án mạng. Nhưng, nhơ nhuốc thì cũng đến thế là cùng rồi! Vợ Túc bỏ đi vì xấu hổ và cũng vì sợ hãi. Từ lâu, chị đã rất ngại thằng Tư. Nó là con quỷ dâm dục. Bất cứ lúc nào nó củng có thể xán tới chị, không ôm được chị, đẩy được chị vào buồng, thì cũng sờ đùi, bóp vú chị. Nó vẫn thường ăn cắp quần áo lót của Khanh. Và bây giờ Huy vẫn thường nhắc Khanh phải đề phòng thằng cha lưu manh cao thủ này.

Buổi sớm mùa thu thoáng hơi sương tê mát. Ra khỏi sân, qua chiếc cổng, khép lại và kéo vòng dây xích khóa hai cánh gỗ, Khanh bước ra ngõ phố, nàng có cảm giác thoát khỏi ngục tù.

“Vào ăn quà đã, cô ơi”. “Đi đâu sớm thế, ăn bún măng hàng bác đi, em”. “Chị ăn xôi gà hay bánh cuốn mở hàng cho em đi, chị Khanh”. Cái ngõ chật. Một chiếc xích lô đi qua, người ăn quà sáng phải dịch ghế lui vào nhường lối. Sin sít hàng quán và chen chúc những người là người giữa những lời mời chào líu tíu sớm mai. Cái ngõ nguyên là lối đi vào một làng quê nhỏ xưa chuyên nghề trồng rau muống đã mất dần dấu vết và bị thu hẹp lại khi đô thị bành trướng, thu nhận nó, biến nó thành một phần tử nhỏ bé của mình. Cái ngõ còn giữ nguyên phong cách thân mật gần gụi chốn làng quê. Ở đây, mọi người đều biết gốc tích, họ hàng của nhau. Ở đây, người ta biết tiểu sử của ba Khanh, người ta nhớ đến tính tình hiền dịu của mẹ Khanh, bà giáo tiểu học xinh đẹp đã dạy dỗ hầu hết con cháu họ, ở đây mọi người vẫn chép miệng tiếc thương mỗi khi nhắc đến cái chết quá sớm của bà. Ở đây, mọi người không lạ gì lai lịch gốc gác mấy mẹ con mụ Đống. Và câu chuyện còn âm ỉ cho đến hôm nay ở các quán hàng vẫn là vụ loạn luân đâm chém nhau giữa hai anh em Tư - Túc. Cũng như thế, Khanh vẫn ở trong cặp mắt nhìn ái ngại lo âu của mọi người.

Trước cửa Nhà hát đậu một chiếc xe con trắng toát như một thứ đồ chơi và sau nó là chiếc Hải Âu màu sữa kẻ sọc xanh bóng loáng, bốn mươi hai chỗ ngồi, trên mui lổng chổng những là bàn ghế, khung tranh, phông màn, đạo cụ đã được chằng buộc kỹ càng, sẵn sàng cho chuyến đi xa.

- Ối chị Khanh, chị đến muộn thế? Chị vào đi!

- Mời người đẹp! Mời người đẹp!

Ngay ở căn buồng đầu hành lang, Khanh đã nhận được lời chào gọi mời mọc thật ồn ào. Hóa ra cả đoàn hơn hai chục người đã họp mặt ở đây từ lúc sáu giờ sáng để chuẩn bị lên đường đi chuyến lưu diễn này.

- Hôm qua các anh ở xã Liên Minh điện lên là đi sớm vì đường xa. Không tài nào báo cho Khanh biết được. Nhưng, yên tâm vì nghĩ thường ngày Khanh vẫn đến sớm. Nào, mời Khanh.

Người vừa đứng dậy nói và chìa bàn tay mời đón Khanh là Chương, đoàn trưởng của đoàn. Chương còn trẻ, mới bốn mươi, mặt trái xoan, mắt hai mí, mũi cao, răng trắng, đều tăm tắp. Đã điển trai, Chương lại thạo đường ăn nói. Nguyên là nhân viên hành chính ở Công ty biểu diễn, chuyển về Đoàn làm nhân viên phông màn, mới được đề bạt đoàn phó ở đoàn này khoảng được hai năm, và khi đoàn trưởng, mất vì nhồi máu cơ tim hồi cuối năm ngoái thì Chương nghiễm nhiên leo lên chức đoàn trưởng.

- Nào, xin mời nữ nghệ sĩ!

Ngồi bên trái Chương là một người đàn ông mặc bộ com lê Tầu khuy chéo, màu dâu tây, phục phịch, mặt tròn, cằm nhẵn, thắt lưng gài cái máy ảnh nhỏ, vẻ mới nhập cuộc ăn chơi. Bên phải ông khách lạ này là một cô bé gầy teo, mặt lộ cốt, ngực lép, cứng đơ đơ mà son phấn lòe loẹt, nhìn thoáng cũng biết là bồ bịch của ông khách, cầm cốc bia đứng dậy, ông khách nhìn Khanh, kiểu cách:

- Xin giới thiệu với chị, tôi là trưởng ban văn hóa xã Liên Minh. Rất hân hạnh được biết chị. Xin chạm cốc với chị ạ.

- Cám ơn bác.

- Xin lỗi chị, tôi xin mạo muội nói thế này ạ. Chị không biết tôi, nhưng tôi biết chị từ cái buổi chị đóng vai Nam Hậu trong vở Khuất Nguyên năm nảo năm nao kia. Chị nhập vai tài quá. Sau đó, lúc chiêu đãi đoàn, chủ tịch tỉnh tôi vốn là kép cải lương đoàn Chuông Vàng cứ quay ngang quay ngửa tìm chị. Mà chị trốn đâu biệt khiến cả đoàn phải tìm mãi vẫn không thấy, có đúng không?

- Hóa ra ông này cũng là tay sành điệu, hỉ!

- Còn phải kể.

- Hãy khoan!

Giữa tiếng vỗ tay đồm độp của các diễn viên ngồi quanh vòng bộ bàn ghép hình chữ U trên mặt la liệt bánh kẹo, bia chai, Chương liền đứng dậy, ngắt lời tất cả và huơ tay. Chương đề nghị phải tiếp tục vào chầu bia mới. Và không cần dụng cụ khui nắp chai, không cần bất cứ cái gì khác, Chương nhấc ngay một chai Tiger 65 lên, dốc ngược xuống, ghé rìa nắp chai nọ vào đúng cạnh nắp một chai bia khác dựng ở trên bàn. Phịch! Tay Chương bật nhẹ một cái. Phịch! Thật là đơn giản, gọn nhẹ và tài tình vô cùng, cái nắp chai bia đặt ở trên bàn cứ như xưa nay chỉ là gá hờ vào miệng chai, sau một tiếng bật nhỏ, đã buột dời vành miệng, và từ miệng chai, bốc ngay lên một thoáng khói men xanh mờ. Phịch! Phịch! Phịch! Liên tục và điệu nghệ, chi một thoáng, hơn chục chai Tiger đã bật nắp và ồng ộc đổ ra hơn hai chục cái cốc vại to đẫy vòng bàn tay.

- Trông thủ trưởng Chương mở bia biết ngay là đoàn ta đang ăn nên làm ra!

Người đàn ông phục phịch cười tủm bình luận và lại giơ cốc bia về phía Khanh. Chương thét to:

- Trăm phần trăm nhé!

- Cứ từ từ!

- Từ từ không phải lúc nào cũng hay đâu, bác!

- À, khởi đầu là phải từ từ, cho đến khi ăm ắp, oàm oạp mới chuyển giai đoạn, đồng chí đoàn trưởng ạ.

- Báo cáo bác, em là em thích dạt dào, mạnh mẽ. Cứ phải là xung kích một mũi xông vào, chiếm lĩnh tung thâm ngay phút đầu tắp lự!

Cánh nam diễn viên nhạy cảm với lối nói ỡm ờ, thanh tục trộn lẫn cười phá lên. Người đàn ông cạn vại bia, đưa tay quệt mép, mặt đỏ dần dần, lên giọng eo éo như giọng óc:

- Xin giới thiệu với anh chị em nghệ sĩ là xã chúng tôi ở ngay ven biển. Cảnh đẹp thơ mộng hết ý. Còn biển thì vừa trong xanh vừa có sóng lớn. Mùa hè, bãi biển đông cả ngàn người, sóng đánh mà lạc cả vợ lẫn chồng kia.

- Lạc vợ thì không quan trọng, quan trọng là...

- Là cái gì, thủ trưởng nói để xem khẩu khí thế nào nào!

- Sóng đánh lạc cả xu chiêng xi líp thì mới sợ!

- Khá khá khá...

Chương nốc nửa cốc bia, mặt tái nhợt, há miệng cười nhìn người đàn ông nọ.

- Năm ngoái đoàn tôi diễn ở bãi biển Đồ Sơn. Có câu thơ thế này: Không đi không biết Đồ Sơn. Đi rồi mới thấy không hơn đồ nhà. Đồ nhà tuy xấu tuy già. Nhưng là đồ thật không là đồ sơn. Đồ nhà như cái lá đa...

- Tuyệt! Xin thưởng thủ trưởng một vại nữa.

- Hãy khoan! Năm nay đi bãi biển Liên Minh. Vậy có thơ rằng. Không đi không biết Liên Minh. Đi thì mới thấy cửa mình mở ra. Mở ra thì mặc mở ra. Ông lớn ông bé đều qua...

Khanh cúi gằm mặt. Hớp bia bốc men nóng bừng. Ngượng ngập khiến Khanh không dám nhìn ai. Trong khi ấy, Chương và người đàn ông khách lạ như phát rồ, cười tóa lên và bắt đầu trổ tài kể chuyện tiếu lâm tục. Cả hai, chẳng anh nào kém anh nào. Sau trời còn có trời. Cao nhân tất hữu cao nhân trị. Chuyện của anh này tưởng đã thô tục, chuyện anh kể sau lại còn tục tĩu hơn. Cả hai cùng là đại diện của thứ văn hóa đại chúng, rất gần với sự phàm trần, thô lỗ, nét phổ biến trong sinh hoạt văn hóa hôm nay. Tuy vậy, cả hai cũng vẫn là những kẻ sành sỏi đường tính toán. Lát sau, như đồng diễn, cả hai cùng nhấc tay xem đồng hồ và cùng kêu: bỏ mẹ, muộn giờ mất rồi, đi ngay thôi vì đường vừa xa vừa xấu. Rồi quay lại thúc các diễn viên xách hành lý ra ô tô và hẹn sẽ thi tài kể chuyện tiếu lâm hiện đại có treo thưởng mấy ngày tới ở bãi biển Liên Minh.

Ô tô đã lăn bánh. Và Khanh có cảm giác y hệt như lúc ra khỏi cổng căn nhà của mình. Nàng rất ngại tiếp xúc với cái thô lậu, dẫu bây giờ nó đang trở thành đặc trưng dễ thấy trong giao lưu, nó đang nhiễm vào mỗi chân tơ kẽ tóc của đời sống thường nhật quanh nàng.

Thành phố đã ở lại phía sau.

Chiếc xe con của ông trưởng ban văn hóa xã nọ cùng cô bé gầy teo mắt xanh mỏ đỏ có nhiệm vụ dẫn đường vừa ra khỏi thành phố, như một gã láu lỉnh hay ăn mảnh đã phóng lên trước và mất biến. Trên chiếc xe Hải Âu, Chương ngự chễm chệ trên ghế số 1, nhưng vừa lên xe đã ngả đầu thiu thiu, sau khi bấu cổ kêu: “Ai có dầu cao cho tôi mượn. Bỏ mẹ không khéo mửa ra đây thì chó đâu nó dọn cho!”. Hơn hai mươi diễn viên và lỉnh kỉnh đàn địch, đồ đoàn khiến chiếc xe chật kín. Khanh ngồi ở đuôi xe, ở đây xóc hơn nhưng lại thưa vắng. Ở đây, nàng dành được phần tự do bên trong, để tha hồ ngắm cảnh bên ngoài và suy tưởng một mình. Một mình suy tưởng là một hạnh phúc hiếm hoi ít người biết hưởng.

Ông trưởng ban văn hóa xã Liên Minh không hiểu là nghe ai nói hay ông đã chứng kiến sự việc, nhưng thật tình là ông nói đúng. Vai đầu tiên Khanh đóng là vai nàng Nam Hậu trong vở ca kịch Khuất Nguyên. Khuất Nguyên, thi sĩ vĩ đại đầu tiên của nước Trung Hoa cổ đại, sống thời Chiến quốc, làm quan đến chức Tả đồ; con người chính trực trung nghĩa ấy chỉ vì Sở Hoài Vương nghe lời bọn nịnh thần mà sa vào cảnh bị đọa đầy khốn khổ. Đau buồn vì số phận bi thảm của đất nước, ông đã nhảy xuống sông Mịch La tự vẫn. Vở ca kịch là một khúc cảm thán thiết tha. Lời thoại và ca từ của nhân vật tràn đầy hình ảnh hào hùng và diễm lệ. Xuất hiện lần đầu trong vai Nam Hậu vợ Sở Hoài vương, Khanh đã diễn tả thật tài tình trạng thái phức cảm trong tâm hồn một phụ nữ đẹp, giầu bản lĩnh. Chinh phục hoàn toàn khán giả, chính Khanh cũng bất ngờ vì thành công của vai diễn. Ông trưởng ban văn hóa xã nọ nói đúng nhưng chưa hết, không phải chỉ là lúc tỉnh chiêu đãi, mà ngay khi vở diễn vừa hạ màn, các quan khách sành điệu môn nghệ thuật này đã ào lên sân khấu, vào hậu đài tìm gặp chúc mừng nàng và nàng phải trốn chạy vì sợ hãi trước vinh quang. “Tại sao ta lại vào cái nghề này nhỉ?”. Nàng đã tự hỏi.

Dạo đó nàng mới mười sáu tuổi và vẫn là cô bé nhút nhát, vẫn chỉ là cái chuối hột của ba nàng. Khanh đã vào nghề diễn viên một cách thật tình cờ. Bởi vì thực ra sáng ấy, Khanh chỉ đi theo một người bạn gái tên Thục đến nơi thi tuyển vào Trường nghệ thuật ca kịch thôi. Thục là bạn học của Khanh từ hồi học cấp hai, sống với ảo giác rằng mình xinh xắn hơn người, nuôi mộng trở thành nghệ sĩ biểu diễn, nằng nặc đòi nàng đi cùng, vì cho rằng nàng có nhiều duyên may. Thi lý thuyết xong, vào vòng thi năng khiếu, Thục run quá. Ngồi ở hành lang chờ đến lượt ban giám khảo gọi tên, Khanh phải liên tục động viên bạn, thậm chí còn mách bảo bạn cách thức đáp trả. Thục tự tin hơn, cô hát trôi chảy một bài và kể lưu loát một câu chuyện nhỏ. “Xong rồi, chứ ạ”. Cô hỏi ông chủ khảo béo tròn, đầu hói. Ông chủ khảo gật đầu: Xong. Nhưng còn một việc. Việc gì ạ? Và Thục đã lồng ra cửa, ôm chầm lấy Khanh, thở không ra hơi, để sau đó chính Khanh cũng kinh ngạc: “Tao có là thí sinh đâu mà ông ấy gọi tao?”.

Câu chuyện hóa ra rất ngộ, rất bất ngờ. Hóa ra ông béo mời Khanh vào phòng thi và bảo nàng hát thử cho ban giám khảo nghe một bài. Hát thì có gì là lạ. Nàng hát luôn bài Đàn chim Việt của nhạc sĩ Văn Cao. Xong, định đứng dậy, ông béo lại giơ tay ra hiệu ngồi xuống, đoạn ghé vào tai ông bên cạnh, rồi nheo mắt nhìn nàng. Nàng kinh ngạc: “Dạ, tại sao em lại phải kể một câu chuyện ạ? Em chẳng nhớ chuyện gì đâu ạ”. Ông béo cười: “Nói chuyện vui thôi, có gì hệ trọng đâu, cô bé”. Nàng nghĩ, đã thế thì trêu ông béo một trận và không hiểu sao bỗng nhớ đến ông già bán kẹo kéo gầy như que củi ở đầu ngõ. Thế là nàng kể: “Ở ngõ nhà em có ông bán kẹo kéo. Ông gầy gò như các vị La Hán. Hàng ngày ông cắp một cái bàn gỗ, trên mặt bàn có một khối kẹo kéo phủ một mảnh khăn trắng dính đầy bột. Vừa đi, ông vừa rao, giọng ông dẻo như kẹo của ông: “Nào ai ốm yếu gầy mòn. Ăn xu kẹo kéo béo tròn cối xay!”. Em nghĩ: “Có lẽ tất cả những người béo đều là người đã ăn kẹo kéo của ông...”. Vừa nghe đến đấy, cả ban giám khảo năm ông trong đó có ông béo liền cười phá lên. Mọi người đều biết nàng chọc ông béo. Ông béo cũng biết vậy, ông có vẻ thích lắm. Ông gật đầu: Được rồi, bây giờ tôi hỏi cô bé một câu: Tổ tiên loài người là gì? Nàng đáp ngay: tất nhiên là hai vợ chồng con khỉ. Ông béo bật cười, rồi quay lại các vị đồng nghiệp, và nháy mắt với nàng, nói oang oang: Trong hai vợ chồng con khỉ ấy, một con thì hiền lành, một con thì hung tợn, vì thế nên loài người vừa thích xem bi kịch, vừa thích xem hí kịch, có phải không, cô bé xinh đẹp!

Khanh đã trúng tuyển một cách ngẫu nhiên vào Trường nghệ thuật ca kịch. Nàng trở thành diễn viên sân khấu, sau cả năm năm trời học tập, năm năm dài dằng dặc, tương đương với thời gian người ta đào tạo Điền trở thành một chiến sĩ trinh sát. Nhưng lần đầu tiên đóng thành công vai Nam Hậu trong vở ca kịch Khuất Nguyên, Khanh còn ngơ ngác: “Tại sao ta lại vào cái nghề này nhỉ?”. Trong khi đó Điền đã xác định chắc chắn hướng đi của đời mình, nghề nghiệp mình, anh sẽ phụng sự cho đến chết sự nghiệp chống trả cái ác.

Từ một người biết việc đến một người thạo việc, từ một người thạo việc phát triển thành một tài năng là một dặm đường xa khôn cùng. Hơn một trăm làn điệu, từ giọng hò tới câu ca vọng cổ, đâu chỉ là sự kết hợp và đối nghịch những âm thanh trầm bổng thoát ra khỏi không gian, hối hả chạy nhanh qua thời gian; âm nhạc là phát kiến ở trên mọi khôn ngoan của mọi triết lý, là tiếng vang vật chất biểu hiện tâm hồn nàng. Nàng hát tức là tâm hồn nàng lấy ra làn điệu từ chính nó. Nàng yêu nghệ thuật ca kịch vì đó là cái đẹp không thể tìm thấy ở bất cứ nơi nào.

Thấm thoát Khanh đã có tới hai mươi vai diễn, nhiều nhất toàn đoàn. Chân lý sẽ không có nếu nó không hiện ra. Khanh đã tự biểu hiện mình bằng vai Nam Hậu ở vở Khuất Nguyên, là công chúa Phụng Dương vợ Trần Quang Khải trong vở Khuôn mặt đời Trần, là Bà Huyện trong vở Nghêu Sò Ốc Hến. Là cô Tuyết mắt nhung trong vở Một thời đã yêu. Là Tiên em trong vở Mẫu đơn tiên, là Hoàng Hậu trong vở Khúc hát tình đời. Là thím Ba trong vở Hòn Đất. Là Bà Chánh án trong vở Đôi dòng sữa mẹ. Là Kiều Nguyệt Nga trong vở Lục Vân Tiên... Nàng thanh cao, trung hậu, tận tụy; sân khấu và cuộc đời hài hòa là một trong nàng.

Hạnh phúc cho Khanh nhiều là thế, vì nghệ thuật không chỉ là một cách biểu hiện, nghệ thuật còn mang ý nghĩa thanh lọc. Nghệ thuật giúp nàng vượt qua những đau khổ, buồn phiền do cái ổ quỷ của mụ Đống gây nên. Nàng đã gặp một ngẫu nhiên may mắn là được lập nghiệp bằng nghề này. Năm tháng hoàn thiện thể chất nàng. Giờ đây, ở tuổi hai mươi hai nàng đẹp như hoa nở viên mãn. Gương mặt nàng vừa đoan trang vừa quyến rũ. Mắt nàng tươi vui và đắm đuối. Môi nàng dịu dàng và mê đắm, tóc nàng dầy rậm, tràn trề sinh lực, ngực nàng gợi cảm giác hư ảo, giống như nốt ruồi trên má nàng, duyên dáng và bí ẩn. Chúng mở ra sự vô hạn, tự do và gần với lẽ phải, niềm tin.

Cái đẹp bao giờ cũng phong phú và dồi dào sức sinh sôi. Càng đi sâu vào nghề, kinh nghiệm mĩ cảm của Khanh càng giầu có. Nàng hiểu thêm, nghệ thuật chính là một nỗ lực bền bỉ vô song của con người để chống trả lại định mệnh. Định mệnh! Khanh đã nhìn ra nó trong những ẩn mật ở đời sống hiện thực của xung quanh và ở chính nàng. Cái kết cục bi đát của đời cha nàng, cái hoàn cảnh nghịch dị lúc này nàng bỗng lâm vào và chưa thể nào cởi thoát.

Khanh yêu nghề. Nàng yêu công việc của mình, yêu từ tòa Nhà hát của mình yêu đi. Nhà hát của Khanh, một cấu trúc mang phong cách cổ điển, với hàng cột tròn đội những thanh xà ngang lớn, tạo nên một khung đỡ đường bệ đã trở nên nhẹ nhõm, tươi sáng nhờ các họa tiết phù điêu cầu kỳ và mĩ lệ, nơi hàng ngày bay lượn các giai điệu âm vang một chiều sâu ý thức, một vang hưởng tâm tình, đó là thánh đường thuần khiết của nàng. Ở đó, con người được sống trong bình yên thanh thản, trong những tình cảm cao quý, sự cao thượng bình dị, trí tưởng tượng huy hoàng. Ở đó, cả nỗi đau đời cũng vẫn mang vẻ đẹp dịu dàng sâu lắng. Ớ đó, nghệ sĩ là một tập thể, xấu có, tốt có, nhưng khi nhập cuộc, nhập vai, họ tạo nên một diện mạo tinh thần bị chi phối bằng nỗi đam mê nghệ thuật mà đặc trưng là sự hết lòng. Không có sự vô luân trên sàn diễn. Nghệ thuật giữ một khoảng cách với đời thường. Ở đây không có sự cố; dẫu ở ngoài đời cuộc thăng trầm đã trở thành thông lệ, vào buổi kinh tế thị trường khi sân khấu ca kịch truyền thống đang trở thành một món hàng ế ẩm.

Người nẩy bật lên cùng với túi hành lý, Khanh vội đưa tay nắm chặt thành ghế. Chiếc xe vừa xuống qua cầu đường sắt, lại xuống dốc và thụt vào một ổ gà. Người trong xe ngổn nghển xiêu vẹo. Đầu xe có tiếng ai kêu to: “Kìa, anh Chương!”. Đã thấy Chương đổ nghiêng ngã uỵch xuống sàn xe, chống tay ngồi dậy, nói như đang trong cơn mê:

- Khiếp quá. Vừa thiếp cái đã mê. Mê đang đi trên đường cái lại thấy một chiếc cán gáo Mĩ nó bay là là ngay ở trên đầu, nó quạt tung cả đám cỏ gianh mình đang nấp và gọi loa trúng tên mình: “Hỡi anh Hoài Chương Việt Cộng, mau mau ra hàng, giữ lấy tấm thân ngàn vàng bằng không sẽ gửi xác nơi lam sơn chướng khí, hoặc tan thây vì bom của pháo đài bay khổng lồ, thần chết B52”.

Chương dụi mắt quay nhìn ra cửa xe. Ai cũng nghĩ Chương bịa. Chương chưa hề đi bộ đội, ra chiến trường lấy một ngày gọi là. Mọi người đều có thể bịa; bịa vô hại, bịa cho cuộc sống thêm vui thì cũng có sao. Chương bịa giỏi, nhưng bịa có mục đích. Vì lúc này Chương cần một trang tiểu sử như thế, Chương còn muốn leo lên chức vụ phó, vụ trưởng, Chương rất khéo léo che đậy mình. Và Chương che đậy được. Trời cho cái mẽ bề ngoài, để anh che đậy cái sơ sài bên trong. Chương sơ sài, hời hợt, không có năng lực, bản lĩnh, chỉ rặt những khôn ngoan cùng tai quái, độc địa thôi.

- Có chuyện gì kể cho đỡ buồn ngủ nhỉ. - Chương ngồi lại ghế của mình, đưa tay che miệng ngáp. - Đây là đâu rồi?

- Chưa được một phần ba đường, anh ạ.

- Hừ, nghĩ cũng hay thật. Đang buồn ngủ thì gặp chiếu, nhưng không phải chỉ là chiếu manh, mà còn là chiếu hoa mới thú vị chứ. - Quay hẳn người lại, anh đoàn trưởng nghển cổ nhìn Khanh. - Tuần trước mình đang ngồi buồn ở quầy bia thì gặp một ông đeo cái xa cốt, tay ôm bọc quần áo to đùng đi vào, ngồi xuống bên cạnh. Chưa kịp dịch chỗ cho ông đã thấy ông quay sang, rụt rè như nhà quê lên tỉnh, hỏi: “Thưa anh, anh có biết Đoàn ca kịch dân tộc Thành phố hiện đóng ở phố nào không ạ”. Mình giật bắn người lên. Vì đêm qua ngủ mê gặp một cảnh y sì như thế. Chỉ khác, người trong mơ là đàn bà.

- Hay thật đấy!

- Thế thì tôi hỏi các bạn, có số không nào?

Chiếc xe ồn lên. Anh lái trẻ da bánh mật, để ria mép đen sì như con bọ hung dưới mũi, từ lúc lên xe mặt khó đăm đăm, giờ như gãi đúng chỗ ngứa, quay lại, dằn:

- Có mạnh đi chứ. Nói thật chứ, vị nào không tin thì, cứ thử đi xem nào. Cứ thử liệm, chôn người nhà chết vào ngày giờ: dần, thân, tị, hợi xem, không trùng tang cứ chặt đầu tôi đi. Đây này, thằng bạn tôi, ông thầy nói: tháng năm vừa rồi có cái hạn to. Nó sợ, cả tháng năm bỏ tay lái. Đến ngày mồng một tháng sau, mới lên xe, yên trí là đã qua vận hạn. Ai ngờ, tám giờ lăn bánh, tám giờ năm mươi tám, nổ lốp trước, xe lộn xuống vực, chết nát như tương.

- Sang hôm sau rồi cơ mà?

- Không phải. Ngày ba mươi phải đến chín giờ sáng hôm mồng một mới là tận.

Chương gật gù:

- Số quá đi chứ! số tù thì không làm gì cũng bị còng số tám nó quặp, số làm quan thì dửng dưng cũng cứ thăng quan. Chuyện này, chính tôi chứng kiến, bây giờ nghĩ còn tởn. Hồi ấy, Đoàn này các người chưa về, mới chỉ có tôi, cô Khanh và mấy vị thôi. Cô Khanh có nhớ cái vụ rắn cắn hai người chết ở Hậu Lộc không?

Không nghe Khanh đáp, Chương e hèm:

- Năm ấy, bọn mình đi diễn ở xã Hòa Lục xứ Thanh Hà. Chính mình đứng ra ký hợp đồng với một ông từa tựa như cái ông đang dẫn mình về xã Liên Minh đây này. Hợp đồng ký là bẩy đêm diễn bẩy vở liền: Khuất Nguyên, Nghêu Sò Ốc Hến, Mẫu Đơn Tiên, Bà Chánh án, Lục Vân Tiên, vân vân... Hai đêm đầu dân chúng toàn xã năm ngàn người mê mệt vì vở Khuất Nguyên và vở Lục Vân Tiên. Nhất là vở Lục Vân Tiên. Đặc biệt là cảnh “Vân Tiên tả đột hữu xung, khác nào Triệu Tử phá vòng Đương Dang” đánh bọn cướp Phong Lai “mặt đỏ phừng phừng” cứu Kiều Nguyệt Nga. Trắc trở xảy ra ngay từ sáng thứ ba. Sáng ấy, sau trận mưa lớn lúc nửa đêm, không hiểu từ đâu dạt vào bến sông xã nọ một chiếc thuyền nan rách. Chủ tịch xã, người ký hợp đồng với mình, kẻ hăng hái nhất trong quyết tâm nâng cao mức hưởng thụ văn hóa cho dân làng, cùng dân quân xã ra bến sông. Mò vào lòng thuyền, họ kéo ra được xác chết một người đàn ông. Người này không có vết xây xước ở cơ thể, trừ một nốt tím bầm ở gáy. Xem chứng minh thư thấy tên là Quản, sinh năm Quý Tỵ. Đưa xác người nọ lên bờ, chủ tịch xã cùng tuổi Quý Tỵ, xuống sông rửa chân tay. Vừa thò chân xuống nước khỏa bỗng thấy nhói một phát ở gan bàn chân, chỉ kịp kêu một tiếng, và nhận ra một cái đầu rắn đen bóng nhô lên, ngụp xuống cách mình chừng hai sải nước, mặt đã tối sầm. Đưa được lên bờ, bàn chân trái đã sưng u, đỏ bầm. Mấy người dân quân vội đỡ vị đứng đầu xã lên cáng đưa đi bệnh viện huyện. Ác cái cơn mưa đêm qua lớn quá, nên đường làng còn trơn nhẫy. Ca cấp cứu đưa được tới nơi thì đã quá ngọ. Chủ tịch xã đã chết. Một lương y tới. Ông nói: Đưa đến trước giờ Tỵ thì chữa được. Tính ra người đàn ông và ông chủ tịch cùng tuổi Tỵ, bị rắn cắn lại vào giờ Tỵ, ngày Tỵ, tháng Tỵ. Vậy là tứ hành xung!

Thấy mọi người trong xe im phắc, chặc chặc lưỡi, Chương tiếp:

- Thế là hợp đồng tự nó phải hủy bỏ. Sàn diễn biến thành nơi để linh cữu người xấu số. Ban nhạc đoàn ca kịch biến thành đội nhạc hiếu. Nhưng cũng chỉ được hai đêm là rút liền và suốt năm đó đi diễn ở nơi nào củng hãm.

Khanh đã không còn nghe thấy tiếng Chương, cũng chẳng để tâm tới anh ta, và những gì quan hệ giữa anh ta với Khanh nữa. Kể cả câu chuyện anh ta kể sau câu chuyện Tứ hành xung ở xã Hòa Lục là việc tử vi vợ anh ta có sao thiên mã nên dẫu có nghèo khó long đong vất vả cuối cùng vẫn hưởng lộc là bay sang nước ngoài làm một cuộc du lịch, vì vừa trúng một cái giải độc đắc xổ số kiến thiết thành phố. Chương không phải là nghệ sĩ. Là đoàn trưởng, nhưng Chương không phải là nghệ sĩ. Không biết một nốt nhạc, một điệu đàn, một câu ca, một cách nhả hơi lấy chữ đã đành, Chương căn bản không có tâm hồn của một người làm nghệ thuật. Mà vợ Chương củng vậy thôi. Vợ chồng Chương, thật chồng nào vợ nấy. Kẻ tham thâm có mấu. Kẻ khôn ngoan lọt vành ông Tạo. Mà họ đâu có phải là những kẻ nghèo khó. Vợ Chương làm ở Công ty biểu diễn, y ngấm ngầm gia nhập xã hội đen, chung vốn buôn thuốc phiện. Trót lọt nhiều lần, gia tài họ đã có tới bạc tỉ. Nhưng đùng cái đường dây bị bể. Bọn đầu sỏ bị bắt và vợ Chương rơi vào tình thế khó lòng thoát khỏi án tù. Chính vợ Chương cũng đã chuẩn bị tinh thần ngồi tù ít ra là mười năm. Vậy mà cuối cùng y lại vô can. Ai biết được tất cả những lắt léo của cái sự sống bí ẩn bên trong các sự kiện? Chương đã trổ tài luồn lọt. Chương đã dùng tới các thủ đoạn mua chuộc bẩn thỉu nhất, trong đó có cả việc y hiến em gái cho gã công an thụ lý vụ việc này. Ai biết tất cả điều đó? Khanh! Chính là Khanh biết vì một sự tình cờ, trớ trêu. Ôi, khôn ngoan như Chương mà cũng có lúc hớ là thế. Chương đã khôn ngoan và đã hớ hênh. Nghĩ rằng Khanh vốn quảng giao, nàng được nhiều vị chức sắc thành phố mến mộ, lại quen thân Điền, lại là chỗ quen biết ông Hói thủ trưởng một ban quan trọng trong Trung Tâm điều tra hình sự, nên Chương đã kể lể hết sự tình cho Khanh nghe, kể hết, không giấu diếm, bỏ sót một chi tiết nhỏ nhặt nào của câu chuyện để Khanh liệu đường nhờ cậy người che đỡ, biến báo giúp cho. Chương đã thổ lộ hết các mánh khóe ngón nghề bẩn thỉu nhất. Chương đã để lộ vở, nói theo ngôn ngữ phố phường. Và ngay sau khi biết rằng đã chọn nhầm địa chỉ, rằng Khanh sẽ không bao giờ cứu giúp một việc bất lương như thế, Chương chỉ còn cách là mang hận đầy lòng; nhất là sau khi y đã dùng một số tiền lớn chạy chọt xong vụ việc này.

Phía đông, trời chợt rạng lên sắc nắng sớm. Ở đó, biển ngời lên lóng lánh xanh như ngọc. Còn ở những nơi ăn sâu vào đất liền, biển trong vắt, lặng tờ soi bóng những cánh rừng thông xanh om và những dải đồi phủ phục hình cánh cung, đẹp như tranh thủy mặc. Đồi núi bên đường xe đi lực lưỡng mà hiền hậu. Thưa vắng, nhưng đất nồng nàn hơi thở mang mùi lửa than. Hiện hình thành những vệt cắt chéo cánh sẻ hùng vĩ là những con đường lên tầng, trên đó rầm rì những đoàn xe bò tót lặc lè trên lưng cả ba chục tấn than đá. Đôi lúc như bị bỏ quên, giữa thung lũng vắng vẻ, chẳng cần ai biết đến, lầm lì một chiếc máy xúc vuông vức khối hình ung dung tự tại, vung cánh tay gầu như một thói quen tự động. Bánh xe những chiếc đại xa in nét rối rít trên đường, rõ từng đường kẻ, như những bí hiệu lạ lùng về một cuộc sống cần lao, kiệm lời. Rất ít âm thanh mà nao lòng quá, những thị trấn nhỏ bên đường, mỗi khi lướt qua kính xe. Những ngôi nhà cổ xù xì đá tảng tạo móng xây hình cẩm quy như chứng tích của một thời xa xưa, bên những túp nhà nhỏ lợp ngói âm dương nhỏ bé, co lại bên nhau, không bao giờ ở cách xa nhau, đến nỗi người ở gác trên từ bên đường phố này có thể với tay sang căn nhà đối diện.

Tuy nhiên, từ lúc quá ngọ, vắng vẻ như nhiễm tính bất thường đã bắt đầu ẩn chứa nghi ngại; nhất là vào quãng ba giờ chiều, trời đã nhạt nắng và những đám mây màu chì không hiểu từ đâu dồn tới đã giăng thành lớp lớp song song ở phía biển. Gió lay những búi lau rậm, xòa xòa lá tỏa và rung rinh những bông lau xám trắng hắt hiu. Con đường 12 Y hút cái nhìn của mọi người về xa như về vô cực và Chương chốc chốc lại xem đồng hồ rồi lại quàu quạu: “Hay là lạc đường? Đường đếch gì mà vừa xa vừa xấu thế! Mà cái thằng cha Liên Minh đi với con bồ nhí thế là mất hút con mẹ hàng lươn!”.

Người lái xe thỉnh thoảng lại thò tay trái ra cửa xe phẩy phẩy, dấu hiệu của mệt mỏi. Chiếc xe mình đầy bụi, nghe tiếng máy, thấy ngay là nó đã ráng sức lắm. Người ở trong xe sau hơn nửa ngày ngồi xe xóc nẩy ê ẩm, hết ngủ lại thức, trò chuyện đủ kiểu đã nhạt cả miệng, giờ mặt mũi đã hốc hác lại thêm ngác ngơ. Và con đường mỗi lúc như lạc xa, vì từ những bụi rậm cũng như từ các khoảng trống vắng rợn người hai bên đường, không khí tiết ra một nỗi bất trắc chập chờn rất khó hiểu. Khịt mũi, Chương quay sang anh lái:

- Cậu có hay chạy đường này không?

- Lần đầu. Bọn em ngại con đường này lắm.

- Sao? Cướp à?

Nhìn cái lắc đầu của anh lái, Chương nhếch mép:

- Sợ cóc gì! Sơn ăn tùy mặt ma bắt tùy người. Nó cướp bọn tớ để lấy đàn sáo à! Với lại, tớ tính rồi. À mà hôm nay ngày mấy nhỉ?

- Mồng mười!

- Ngày ta cơ? Xem nào! Mồng một tây là ngày hăm chín ta. Thôi, bỏ mẹ, hôm nay đúng ngày...

Chương chưa kịp nói hết câu, anh lái đã bập cả hai bàn tay vào vành tay lái, đánh nhanh một nửa vòng tròn và đạp chân phanh đánh két đột ngột. Chiếc xe dừng khựng. Đầu xe húc vào một bụi lau bên rệ đường. Và thật kinh khủng! Giữa đường, như từ dưới đất mọc lên bất thình lình, ba thân hình đàn ông lừng lững đồng phục đen tuyền bó chẽn, đầu mặt bịt kín, chỉ hở hai con mắt. Tay cầm tiểu liên và dao nhọn, điệu bộ cả ba người đàn ông nọ không hề giấu diếm vẻ bất lương định gây sự. Làm sao lại có thể tưởng tượng được một cảnh tượng như thế giữa thanh thiên bạch nhật, trước mắt mình?

Hơn hai chục con người ngồi trong xe cùng há hốc miệng kinh hoảng, sợ hãi đến thất thần, lạc trí. Vì ở ngoài sự nghĩ ngợi, vì quá bất ngờ. Vì bọn này rõ là lũ lục lâm thảo khấu định giở trò cướp của giết người hoặc chí ít củng là chẹn đường đòi tiền mãi lộ. Vì bọn này làm điều phi pháp, mà lại quá điềm nhiên oai vệ. Vì điều hung hiểm này xuất hiện sau cả loạt những câu chuyện tạp nhạp về định mệnh, vận hạn khiến mọi người thẩy đều u oải mệt nhọc và kinh sợ, giống như một điềm tiên báo không thể thoát khỏi.

Mấy phút trôi qua căng thẳng. Bây giờ mới nhận ra là chiếc xe dừng giữa một vùng vắng vẻ, bên là một vụng biển hoăm hoẳm lặng ngắt, bên là bãi lau hoang vu rậm rịt. Và cách mũi xe chẳng xa, chỉ chừng năm bước chân là ba tên du thủ du thực tướng sĩ tượng, đứng giữa là một đại ca cao lớn như tượng ông Ác ở đình chùa. Tên này vừa nhấc chân, thong thả bước lại. Rất thong thả, nhưng có lối đi uốn mình, vai lắc như rắn lượn, đại ca vòng qua đầu xe, đặt chân đánh thình một tiếng lên bậc lên xuống ở cửa trước chiếc xe. Mặt tròn, tai lớn, mồm vuông, hai bên mép râu ria lồm xồm loắn xoắn, y hất hàm và búng tay một phát, lập tức ở các ô cửa chiếc xe đã thấy áp sát những gã trai trẻ ngực trần xăm toàn hình đàn bà cởi truồng, mặt bịt khăn đen. Hóa ra chiếc xe đã bị vây kín bốn phía.

- Em lạy các anh. Các anh tha cho chúng em. Chúng em đây là...

Sau này Chương sẽ nguyền rủa mình cả ngàn lần nữa vì sự ngu xuẩn này. Nhưng Chương đâu chỉ có ngu xuẩn. Chương đã buột mồm không đúng lúc vì y quá sợ hãi và y đã tính rồi. Trên tay y có chiếc đồng hồ vàng Citizen, trong túi y có đô la và tiền Việt đủ để chuộc mạng y. Chương đã khôn mà không ngoan. Tên tướng cướp nhà nghề là bậc cao thủ trong nghề thảo khấu, lại là tay anh chị trong cuộc trấn lột vốn rất ưa thích các trò chơi tâm lý. Đã bước lên xe, đang đi dọc theo lối đi giữa xe, nhìn chằm chằm vào mặt từng người có tính chất khủng bố tinh thần, chân xéo lên bất kể đồ đạc gì, nghe tiếng van xin của Chương, y liền quay lại và đưa bàn tay hộ pháp tóm lấy gáy Chương “Dạ, thưa anh”. Chương vừa há mồm đã bị giật ra khỏi ghế. Và chẳng cần vận sức, đại ca chỉ thúc nhẹ nắm đấm vào bụng Chương, Chương đã bắn ra ngoài cửa xe.

- Thằng này là lãnh đạo, hả? - Tên tướng cướp quát. - Nhẹ thì cho nó một liều thuốc mê. Nặng thì cắt tiết, thái thịt phơi khô lấy mỡ đốt đèn.

- Em xin anh. - Ngã còng queo dưới đất, Chương vội nhổm dậy, mặt cắt không còn hột máu, chắp tay run lẩy bẩy, lắp bắp tưởng như chết đến nơi rồi.

- Chúng tôi xin các anh.

- Các anh tha cho chúng tôi...

Lào xào đây đó những tiếng van xin run rẩy. Mạng người là quý. Người làm ra của chứ của không làm ra người. Tất cả mọi người hiểu vậy, và kinh nghiệm sống này có tính chất kế thừa bẩm sinh, không cần truyền bảo, nên đã thò tay vào túi lôi ra tiền bạc, các đồ nữ trang. Và câu chuyện không hiểu sẽ diễn ra theo kịch bản nào, nếu lúc đó Khanh không đứng dậy. Khanh không hiểu vì sao Khanh lại đứng dậy lúc đó. Lòng căm giận, niềm tự tin, sự tự trọng và thái độ bất khuất hay tình thương với mọi người và sự liều lĩnh? Khanh không hiểu. Nhưng Khanh đã đột ngột đứng phắt dậy khi tên tướng cướp bước tới trước mặt mình.

- Bớ tên Phong Lai kia, người chớ nên động đến những người dân lành này!

Khanh đã đứng dậy, nhìn đại ca, giọng nữ trầm có sắc thái đùa nghịch và như là buột miệng một câu phóng tác từa tựa những câu thoại trong các tình huống kịch. Chà! Thật đột ngột và cũng thật tự nhiên, Khanh đã đứng dậy cất tiếng nói lên án đĩnh đạc. Chính Khanh cũng không thể ngờ hành vi tự nhiên và quả cảm của mình lại mang lại hiệu quả. Sau tiếng kêu há tròn mồm vì kinh ngạc, đại ca giật lui, trợn trừng hai con mắt xếch nhìn Khanh và nhận ra dáng vẻ dung mạo cực kỳ kiêu sa và xinh nhã của nàng, y liền bật tiếng cười kha kha:

- Hóa ra là nghệ sĩ sân khấu thật à!

- Đúng! Tôi yêu cầu bảo đảm an toàn cho toàn đoàn chúng tôi.

- Chà! Hóa ra còn hơn cả nàng Kiều Nguyệt Nga. Người đẹp mà lưỡi nhọn dễ sợ hỉ!

- Các vị làm điều phi pháp. Khôn ngoan hơn cả là các vị rút đi để đảm bảo an toàn tuyệt đối cho chúng tôi.

- Chà, đã không thu được tí mầu nào, lại còn bị mắng mỏ. Như thế là không hợp lý, có phải không người đẹp?

Đầu gật gật, khoái trá vì câu nói văn hoa, chứng tỏ đã học qua chương trình văn học cấp hai, và vẫn còn nhớ tiết đoạn Vàn Tiên đánh bọn cướp Phong Lai cứu Kiều Nguyệt Nga, nhưng đại ca vẫn thật sự là một tên lục lâm già đời, vì sau đó, mặc dầu rất muốn đưa bàn tay lợi dụng vuốt má Khanh, y vẫn kìm lại, hấp tấp bước xuống bậc xe. Kéo dài thời giờ là bất lợi. Thời gian không ủng hộ y.

Thời gian quả nhiên đã không ủng hộ bọn cướp! Chúng đã mất đà, đánh mất thời cơ và nhất là chọn nhầm đối tượng. Khanh có cảm giác các sự kiện đã diễn ra sau đó như xảy ra trong một chiêm bao nào đó đã xa mờ. Một chiếc xe ô tô cảnh sát sơn xanh vừa xịch đỗ ở đuôi chiếc Hải Âu. Bóng ba chiến sĩ rắn rỏi và nhanh nhẹn nhảy xuống. Hai tiếng súng chỉ thiên nổ váng. Bọn cướp đường biết ngay là đã sa vào bẫy phục kích của công an liền hò nhau chạy tóe xuống bãi lau. Ba chiến sĩ công an súng lăm lăm sục ngay vào các bụi rậm. “Đứng lại! Đứng lại!”. Tiếng thét của một chiến sĩ công an khơi nguồn một giao cảm thần diệu. Khanh nhảy xuống đường, cất tiếng gọi thật to: “Điền! Anh Điền!”. Khanh không để ý, dưới đất, Chương vừa lóp ngóp bò dậy, phủi quần áo, nhổ bọt: “Mẹ nó chứ, tôi tương kế tựu kế, kéo dài thời gian, làm bẫy để công an họ kịp đến. Đúng là Phong Lai chưa kịp trở tay. Bị Tiên một gậy thác rày thân vong!”.