CHƯƠNG 2 NHÀ CHA XỨ

Những tia nắng cuối cùng của mặt trời thong thả tắt dần sau cái khối đồ sộ của lâu đài Écouen và những cánh rừng bao quanh nó.

Ở mọi phía trải ra đến hết tầm mắt những cánh đồng rộng với những rãnh cày, đông cứng vì băng giá. Trong cảnh cô quạnh mênh mông ấy, trang trại Bouqueval trông như một ốc đảo.

Bầu trời trong vắt điểm những ráng đỏ, lúc mặt trời lặn, triệu chứng chắc chắn của gió to và giá rét. Những màu sắc đó lúc đầu đỏ thắm, sau thì tím dần cùng với hoàng hôn tỏa khắp không trung.

Trăng lưỡi liềm mảnh, treo lơ lửng như nửa chiếc nhẫn bạc, bắt đầu tỏa ánh sáng nhẹ nhàng trong khung trời xanh và tối.

Im lặng tuyệt đối, giờ phút trang nghiêm. Cha xứ dừng một lát trên đồi ngắm cảnh trời chiều thanh tịnh.

Sau một lát tĩnh tâm, giơ bàn tay run rẩy chỉ nơi tận cùng của chân trời, đã mờ đi vì sương mù buổi chiều, ông nói với Marie đang suy tư bên cạnh.

- Nhìn xem, con của cha, khoảng mênh mông này mà người ta không nhận ra giới hạn, không nghe thấy một tiếng động, cha cảm thấy hình như sự im lặng và vô biên gần như gợi cho chúng ta một ý nghĩ về sự vĩnh hằng; cha nói với con chuyện đó Marie ạ, vì con rất nhạy bén với cảnh đẹp của tạo hóa. Cha thường cảm động trước lòng mộ đạo do những cảnh đẹp ấy gợi nên ở con, mà con đã bị tước bỏ mất. Con bị thua thiệt. Đã khá lâu rồi, bị tước bỏ hết cả. Con có xúc động giống như cha trước sự im lặng hùng vĩ ngự trị trong giờ phút này không?

Marie không nói gì. Cha xứ ngạc nhiên nhìn lại, cô gái đang khóc.

- Thưa cha, con thật bất hạnh.

- Bất hạnh, con… lúc này mà bất hạnh à?

- Con biết con không có quyền phàn nàn về số phận của mình, sau tất cả những gì mọi người làm cho con… vậy mà…

- Vậy mà làm sao?

- Chao ôi! Thưa cha, hãy tha thứ cho những ưu phiền của con, có thể nó xúc phạm đến những người đã ban ơn cho con…

- Nghe đây, Marie, chúng ta thường vẫn hỏi con về nguyên nhân của những nỗi buồn tủi đôi lúc giày vò con và gây nên cho mẹ nuôi con những nỗi ưu phiền gay gắt… con đã tránh không trả lời; chúng ta đã tôn trọng những điều sâu kín ấy, và vẫn sầu não vì đã không thể làm nhẹ đi nỗi phiền muộn của con.

- Than ôi! Thưa cha, con không thể nói với cha những gì đã xảy ra với con. Cũng như cha, ban nãy con cảm thấy rung động trước buổi chiều yên tĩnh và buồn… trái tim con như muốn vỡ ra… và con đã khóc.

- Nhưng con có chuyện gì thế, Marie? Con có biết họ yêu quý con như thế nào không? Nào, hãy nói hết với cha đi! Vả lại, cha có thể cho con biết điều này. Sắp đến ngày bà Georges và ông Rodolphe có mặt trong lễ rửa tội của con và cam kết trước Chúa là che chở cho con suốt đời.

- Ông Rodolphe? Chính ông ấy… đã cứu con! - Marie vừa nói vừa chắp hai bàn tay - Ông ấy lại còn hạ cố thương xót con thêm nữa, chao ôi! Thưa cha, con sẽ không giấu cha điều gì nữa, cha của con, con lo là con sẽ quá bội bạc.

- Bội bạc? Vì sao vậy?

- Để cha hiểu con, con phải thưa với cha về những ngày đầu tiên con đến ở trang trại này.

- Cha nghe con đây, chúng ta vừa đi vừa nói chuyện.

- Cha rất khoan dung, phải không thưa cha? Điều con sẽ nói với cha có thể là điều khá tồi tệ.

- Đức Chúa đã cho con thấy là lúc nào ngài cũng lòng lành vô cùng. Hãy can đảm lên con!

- Khi con biết là con sẽ không rời trang trại và bà Georges, - Marie nói sau một phút trầm lặng - con đã tưởng là mình đã có một giấc mơ đẹp đẽ. Lúc đầu con cảm thấy choáng váng trước hạnh phúc, mỗi lúc con lại nghĩ đến ông Rodolphe. Nhiều khi một mình, dù không muốn, con đã ngước mắt lên trời như muốn tìm ông ấy để tạ ơn. Tóm lại… con xin nhận lỗi về điều ấy, thưa cha… con nghĩ đến ông ấy nhiều hơn là đến Chúa vì ông ấy đã cứu con, cho con những điều mà chỉ có Chúa mới làm được. Con đã sung sướng… sung sướng như một người đã vĩnh viễn thoát khỏi một tai họa lớn. Cha và bà Georges đã quá tốt với con, nên con nghĩ là con đáng thương nhiều hơn là đáng trách.

Cha xứ nhìn Marie ngạc nhiên. Cô gái nói tiếp:

- Dần dần con quen với cuộc sống êm đềm này; con không còn sợ hãi mỗi lúc thức dậy khi nhớ lại những lúc còn sống ở quán trọ; con cảm thấy con được ngủ yên giấc, mọi niềm vui của con lúc này là giúp đỡ bà Georges trong những công việc của bà, chăm chú học những bài học mà cha dạy con, thưa cha… và cả những lời khuyến khích của cha. Trừ đôi lúc con cảm thấy xấu hổ mỗi khi nghĩ đến quá khứ, con thấy mình bình đẳng với mọi người, vì mọi người đều tốt với con, cho đến một ngày…

Nói đến đây Marie thổn thức ngừng lại.

- Này con, bình tĩnh lại đi, con tội nghiệp của cha, hãy can đảm lên! Và hãy nói tiếp.

Marie lau nước mắt, nói tiếp:

- Thưa cha, cha có nhớ không, vào ngày lễ Phục sinh, bà Dubreuil quản lý trang trại của Công tước de Lucenay ở Arnouville đến đây chơi cùng cô con gái một thời gian.

- Đúng thế. Cha vui mừng thấy con làm quen với Clara Dubreuil, cô gái ấy có nhiều đức tính tốt.

- Đó là một thiên thần, thưa cha… một thiên thần… Khi con biết cô ấy sẽ đến trại chơi vài ngày, con vô cùng sung sướng và chỉ nghĩ đến lúc sẽ được gặp cô bạn đó. Cuối cùng cô ấy đã đến. Lúc đó con đang ở trong phòng, con phải chuẩn bị thật chu đáo để đón tiếp cô ấy. Con hồi hộp đi vào phòng khách, bà Georges giới thiệu với con về con người trẻ tuổi xinh đẹp dáng vẻ hiền hậu, khiêm tốn và nhân hậu ấy. Bà nói với con: “Marie, đây là một người bạn thân cho cháu”, bà Dubreuil nói thêm: “Ta mong muốn cháu và con gái ta sẽ nhanh chóng thân nhau như hai chị em ruột.” Mẹ của Clara vừa nói hết câu thì Clara đã chạy lại ôm hôn con… Lúc đó, thưa cha, - Marie nói - con không còn biết những gì đột nhiên đến với con… Nhưng khi khuôn mặt trong trắng, mát rượi của Clara áp vào chiếc má đã từng nhơ nhuốc của con… con lại nghĩ đến quá khứ của mình… Con!… Con mà được hưởng những cái hôn của một cô gái trong trắng như thế sao! Chao ôi! Điều đó khiến con cảm thấy như có một sự lừa dối, một sự lạm hưởng lòng quý mến của người khác mà không xứng đáng!

- Nhưng con của cha…

- Ôi! Thưa cha, - Marie ngắt lời cha xứ mà nói trong tâm trạng đau đớn - khi ông Rodolphe đưa con ra khỏi khu Nội Thành, con đã ý thức một cách mơ hồ về sự trụy lạc của mình. Nhưng cha có tin là sự giáo dục, những lời khuyên bảo, những gương sáng mà con đã nhận được ở bà Georges và ở cha, là cho trí óc sáng rạng hơn. Than ôi, lại làm con hiểu là con đã tội lỗi nhiều hơn là khốn khổ… Trước khi cô Clara đến, những ý nghĩ đó đã cắn rứt con, con đã cố gắng làm vừa lòng bà Georges và cha để cho khuây khỏa cha của con, cũng chính là tự con cảm thấy xấu hổ với quá khứ của mình… Con thấy giữa con và cô Clara cùng tuổi dịu dàng là thế, đức hạnh là thế, có một khoảng cách vĩnh viễn… Lần đầu tiên, con cảm thấy những vết nhơ không thể nào xóa bỏ được… Từ hôm ấy, suy nghĩ đó cứ ám ảnh con không rời. Từ hôm ấy, tóm lại con chẳng còn một phút nào thư thái nữa.

Marie lau hai hàng nước mắt đầm đìa. Sau một hồi nhìn cô vừa âu yếm, vừa thương hại, cha xứ nói:

- Con của cha, hãy suy nghĩ lại. Nếu bà Georges muốn con là bạn thân của tiểu thư Dubreuil thì chính là vì bà thấy con rất xứng đáng với quan hệ đó, vì hạnh kiểm tốt đẹp của con. Những lời con tự trách gần như chạm đến chính bà mẹ thứ hai của con đấy!

- Con rất hiểu điều đó, thưa cha, chắc con đã sai lầm, nhưng con không thể vượt lên trên sự xấu hổ và nỗi lo sợ… Chưa phải đã hết… con phải có đủ can đảm để nói cho hết…

- Hãy nói tiếp đi, Marie, cho đến lúc này sự câu nệ của con, hay nói đúng hơn nỗi hối hận của con là những bằng chứng hùng hồn cho tấm lòng tốt đẹp của con.

- Khi Clara đến trang trại, lúc đầu con nghĩ rằng mình sẽ vui sướng vì có được một người bạn gái cùng tuổi nhưng con cũng lại cảm thấy buồn. Clara trái lại rất vui vẻ, người ta đã kê một chiếc giường cho cô ấy trong phòng của con. Buổi tối đầu tiên, trước lúc đi ngủ cô ấy đã ôm hôn con và nói là đã yêu quý con rồi, cô ấy thấy rất quyến luyến với con! Cô ấy bảo con gọi cô ấy là Clara, như cô ấy gọi con là Marie. Thế rồi, cô ấy cầu Chúa và nói với con là cô ấy sẽ gắn tên mình vào lời cầu nguyện của con. Con không dám từ chối điều đó. Sau vài phút trò chuyện, cô ấy đã ngủ, còn con, con chưa ngủ được, con lại gần cô ấy, vừa khóc vừa ngắm nhìn khuôn mặt thiên thần ấy rồi lại nghĩ đến việc cô ấy ngủ chung phòng với con… với con, mà người ta đã thấy ở nơi quán trọ của mụ Quỷ Cái với những tên trộm cướp và những kẻ giết người… Con đã run sợ như chính mình đã làm những việc xấu, con đã có những nỗi khiếp sợ vu vơ… Con có cảm tưởng là Chúa sẽ trừng phạt con một ngày nào đó… Con ngủ và mơ những giấc mơ khủng khiếp, con thấy lại những bộ mặt hung ác mà hầu như con đã quên lãng: Chọc Tiết, Thầy Đồ, mụ Vọ, cái mụ chột đã hành hạ con lúc con còn nhỏ ấy. Chao ôi! Lạy Chúa! Đêm gì? Những giấc mơ gì? - Marie nói mà vẫn run khi nhớ lại những kỷ niệm đó.

- Marie tội nghiệp của cha! - Cha xứ cảm động. - Tại sao con không thổ lộ sớm với cha những chuyện riêng buồn tủi đó? Cha có thể đã làm con yên lòng hơn… Nhưng con hãy nói tiếp đi.

- Con ngủ khá muộn. Cô Clara tới đánh thức con và ôm hôn con. Để chế ngự sự lạnh nhạt của con, và để bày tỏ tình bạn thân thiết với con, cô ấy đã muốn cho con biết điều bí mật của mình: khi tròn mười tám tuổi, cô ấy sẽ lấy con trai một người điền chủ ở Goussainville mà cô ấy yêu tha thiết: ngày cưới đã được ước định khá lâu giữa hai gia đình. Sau đó cô ấy kể sơ lược về quá khứ của mình, một cuộc sống giản dị, lặng lẽ, sung sướng: cô ấy chưa bao giờ phải xa nhà mà cũng không bao giờ phải xa mẹ vì người yêu của cô ấy sẽ cùng khai khẩn trang trại với ông Dubreuil. “Bây giờ, Marie ạ, - cô ấy nói với con - chị hãy coi em như một người em gái; chị hãy kể cuộc đời của chị cho em nghe…” Nghe xong, con muốn chết vì xấu hổ… con đỏ mặt, con ấp úng. Con không rõ bà Georges đã nói những gì về con, con sợ sẽ cải chính lời bà. Con trả lời mơ hồ là con mồ côi từ nhỏ và phải sống với những người nghiêm khắc nên lúc nhỏ không được sung sướng và chỉ có được hạnh phúc kể từ khi về ở với bà Georges. Lúc đó Clara vì quan tâm đến con hơn là tò mò, đã hỏi con là được nuôi ở đâu, ở thành thị hay ở nông thôn? Cha con tên gì? Cô ấy hỏi con là con có nhớ đã được thấy mẹ con lần nào chưa? Mỗi câu hỏi đó làm con lúng túng bao nhiêu thì cũng khiến con phiền muộn bấy nhiêu. Bởi vì con đều phải trả lời bằng những lời dối trá và thưa cha, cha đã dạy con nói dối là xấu xa như thế nào… Nhưng Clara không thể tưởng tượng được là con đã nói dối cô ấy. Cho rằng sự ngập ngừng trong các câu trả lời là do nỗi phiền muộn của con khi phải nhắc đến những kỷ niệm thời thơ ấu, Clara tin con, thương hại con với một lòng nhân hậu khiến cho con tủi hổ. Ôi! Cha của con, cha không bao giờ có thể hình dung được con đã đau khổ như thế nào trong lần tiếp xúc đầu tiên đó! Con phải chịu đựng bao nhiêu vì rặt phải nói những lời dối trá!

- Con bất hạnh của cha, mong rằng sự giận dữ của Chúa sẽ giáng xuống đầu những kẻ xô đẩy con vào con đường sa đọa tồi tệ buộc con phải chịu đựng suốt đời những hậu quả khắc nghiệt của tội lỗi ban đầu.

- Ôi! Quả vậy, những người đó thật là ác nghiệt, thưa cha của con. - Marie chua xót nhắc lại. - Bởi vì sự ô nhục của con không thể nào xóa sạch được. Chưa hết. Trong khi Clara nói về hạnh phúc đang chờ cô ấy, đám cưới và cuộc sống êm đềm trong gia đình, con không khỏi so sánh số phận của con với số phận của cô ấy, bởi vì mặc dù những điều tốt lành mà người ta dành quá nhiều cho con, số phận con là cứ phải khốn khổ suốt đời. Cha và bà Georges dạy cho con hiểu được điều tốt cũng là dạy cho con thấy được hậu quả của quá khứ ti tiện của con, không gì có thể ngăn cản con đã là thứ cặn bã của những gì xấu xa nhất trên đời. Than ôi! Sự hiểu biết về điều thiện và điều ác đối với con bi thảm biết bao, tại sao người ta không để mặc con cho số phận bi thảm của con!

- Chao ôi! Marie! Marie…

- Có phải thế không, thưa cha của con… điều con nói thật là không tốt? Than ôi! Đó là điều con không dám thưa với cha. Vâng, đôi khi con thật bội bạc, vì không nhận ra những điều tốt lành mà người ta dành cho mình để mà tự nhủ rằng: “Nếu người ta không kéo mình ra khỏi sự ô nhục thì chắc chắn sự khốn cùng và những xúc phạm mà mình phải chịu đựng có thể sớm giết chết mình nhanh chóng, ít ra mình sẽ chết mà không ý thức được sự trong sáng mà mình quyến luyến suốt đời.”

- Than ôi! Marie, điều đó là số mệnh! Một tạo vật đã được hóa công ban phát dồi dào dù chỉ có một ngày bị chìm ngập trong vũng bùn và sau đó, được lôi ra, vẫn giữ một vết nhơ không gì xóa nổi… Đó là định luật bất di bất dịch của chính nghĩa chí tôn!

- Cha đã thấy rõ, cha của con, - Marie đau đớn kêu lên - con phải thất vọng cho đến chết.

- Con không hy vọng xóa bỏ khỏi cuộc đời con những trang sầu thảm đó, - cha xứ nói bằng giọng buồn rầu và trang trọng - nhưng con phải hy vọng vào lòng khoan dung vô hạn của… Đấng Tối cao. Dưới trần thế này, đối với con, con đau khổ của cha, là nước mắt, sự hối hận, sự chuộc tội, nhưng một ngày kia trên cao… - cha vừa nói vừa giơ tay lên trời đầy sao - trên đó là xá tội, là chân phúc vĩnh hằng.

- Xin rủ lòng thương, xin rủ lòng thương… Lạy Chúa! Con còn quá trẻ và đời con chắc sẽ còn khá dài! - Marie nói giọng đau đớn, quỳ xuống chân cha xứ.

Marie quỳ dưới chân cha xứ Cha xứ đứng trên đỉnh đồi, tu viện cách đó không xa; tấm áo choàng đen, bộ mặt đáng kính khuôn trong bộ tóc bạc dài, được dịu dàng chiếu sáng bởi những ánh sáng cuối cùng của hoàng hôn, tất cả in trên nền trời trong sáng tuyệt vời: vàng nhạt phía tây, ngọc lam trên đỉnh.

Cha xứ giơ lên trời một trong hai bàn tay run rẩy, còn bàn tay kia ướt đầm nước mắt của Marie.

.

Cái mũ trùm đầu của áo choàng màu xám, lúc này phủ trên đôi vai, để lộ khuôn mặt nhìn nghiêng rạng rỡ của cô gái, cái nhìn cầu xin dễ thương đầy nước mắt… cổ cô gái trắng ngần với sợi dây mềm mại buộc bộ tóc màu vàng hung tuyệt đẹp.

Cái cảnh đơn giản và vĩ đại đó tương phản mà cũng trùng hợp một cách kỳ cục, với một cảnh đê tiện, cùng lúc đó đang diễn ra ở con đường trũng giữa lão Thầy Đồ và mụ Vọ. Trốn trong bóng tối của bờ mương, ám ảnh bởi nỗi lo sợ hèn nhát, một tên sát nhân hung bạo, chịu cái nhục đầu hàng, quỳ gối trước con mụ đồng bọn đang ra sức giễu cợt, trả thù, hành hạ lão không thương xót và đẩy lão đến những tội ác mới… Con mụ đồng bọn của lão, mụ Vọ - người đã gây nên nỗi đau khổ đầu tiên của Marie.

Marie bị giày vò bởi nỗi ân hận khôn nguôi.

Từ thuở nhỏ đã bị bao quanh bởi những kẻ đốn mạt, gian ác, đê tiện, người con gái đau khổ đó phải chăng cho đến nay vẫn chưa hề biết đến điều tốt, điều lành, hoàn toàn xa lạ với những tình cảm cao thượng, mộ đạo cũng như sự huy hoàng rực rỡ của thiên nhiên?

Và bỗng chốc, cô từ bỏ nơi ô trọc bẩn thỉu để đến sống một cuộc sống thú vị, quê mùa, từ bỏ cuộc đời dơ bẩn để sống một cuộc sống sung sướng, thanh bình với những con người đức hạnh nhất, dịu dàng nhất và thông cảm nhất với những nỗi bất hạnh của cô…

Trước quang cảnh hùng vĩ đó, trí tuệ cô rộng mở, năng lực nhận thức của cô phát triển, bản năng cao quý được thức tỉnh…, cô cảm nhận ở cuộc sống đã qua một nỗi đau đớn và khiếp sợ không thể quên, và hiểu được, than ôi! như cô đã nói, rằng có những vết nhơ không thể nào xóa đi được.

- Ôi! Bất hạnh cho con! - Marie thất vọng thở than. - Cuộc đời con dẫu còn dài, dẫu cho trong sạch được như cuộc đời cha, thì thưa cha, từ nay về sau sẽ héo úa đi vì con ý thức rõ và vì nhớ lại quá khứ. Thật bất hạnh cho con!

- Hạnh phúc cho con, trái lại, Marie ạ, hạnh phúc cho người mà Thượng đế gửi đến những hối hận đầy cay đắng nhưng trong lành ấy, nó chứng tỏ độ nhạy cảm thầm lặng trong tâm hồn con! Nhiều kẻ khác không được bề trên phú cho cao quý bằng con; ở hoàn cảnh con, họ đã nhanh chóng quên quá khứ để chỉ nghĩ đến việc hưởng thụ đại phúc nhãn tiền! Một tâm hồn nhạy cảm như con gặp những nỗi đau khổ ở nơi mà kẻ phàm phu tục tử không cảm thấy một chút đau đớn nào. Nhưng mỗi nỗi đau khổ đó sẽ được Thượng đế quan tâm, hãy tin ở cha. Chúa để cho con sống một thời gian trong cuộc sống xấu xa là để dành cho con vinh quang của sự ăn năn hối lỗi và phần thưởng vĩnh viễn do sự đền tội đem lại. Chính ngài đã chẳng dạy con: “Những kẻ làm điều tốt mà không phải chiến đấu và đến với ta với nụ cười trên môi, những người đó là những người được ân sủng, những kẻ bị thương trong chiến đấu đến với ta đầy máu và tử thương, những kẻ đó là những người được ân sủng nhất trong những người được ân sủng của ta!”… Can đảm lên, con của cha!… Sự nâng đỡ, chỗ dựa, những lời khuyên sẽ không thiếu đối với con… Cha đã già rồi, nhưng bà Georges và ông Rodolphe còn sống lâu… Nhất là ông Rodolphe, người quan tâm đến con biết bao… người đã theo dõi sự tiến bộ của con với sự chăm sóc ân cần và sáng suốt nhường nào… Hãy nói đi, Marie, có thể nào con lại hối tiếc đã được gặp con người ấy?

Marie sắp sửa trả lời thì ngừng lại bởi người phụ nữ nông dân, người đi cùng đường với cô và cha xứ, vừa theo kịp họ. Đó là một người đầy tớ gái trong trang trại.

- Xin lỗi, thưa cha xứ, - người đó nói với cha xứ - bà Georges bảo con đem rổ quả này đến nhà xứ và đón cô Marie về vì trời đã tối. Nhưng con đã đưa Turc đi cùng, - người nữ nông dân vừa nói vừa vuốt ve một con chó lớn vùng Pyrénées, loại chó có thể đánh thắng một con gấu. Dù không có chuyện gì xảy ra trong vùng nhưng như thế vẫn thận trọng hơn.

- Con nói có lý, Claudine ạ. Vả lại, chúng ta đã đến nhà xứ, nhờ con cảm ơn bà Georges giúp cha.

Rồi ghé sát Marie, cha xứ nói rất nhỏ bằng giọng trang nghiêm:

- Sáng mai cha phải đi dự một cuộc nói chuyện ở giáo khu, nhưng cha sẽ về lúc năm giờ chiều. Nếu con muốn, con của cha, cha sẽ đợi con ở nhà xứ. Cha thấy, với tâm trạng hiện nay, con cần trao đổi nhiều nữa với cha.

- Con cảm ơn cha, thưa cha. - Marie trả lời. - Ngày mai con sẽ đến vì đã được cha cho phép.

- Bây giờ chúng ta đã đến cửa vườn rồi. - Cha xứ nói. - Để rổ quả ở đây, Claudine, bà quản gia của cha sẽ nhận. Con hãy quay nhanh về trang trại với Marie vì trời sắp tối và đã rét hơn. Ngày mai, Marie, năm giờ nhé!

- Vâng, ngày mai, thưa cha.

Cha xứ đi vào trong vườn.

Marie và Claudine, có Turc theo sau trở lại con đường cũ dẫn về trang trại.