Chương 5 RIGOLETTE

Dù được an hưởng hạnh phúc vững bền đi nữa, đôi khi con người vẫn còn thèm ao ước những nỗi bất hạnh kỳ quặc để mà ghi sâu và trân trọng cái lớn lao cao cả trong những hành vi tận tụy nào đấy…

(WOLFGANG, L’Esprit-Saint)

.

Rigolette lau nước mắt và nói với Germain đang gục đầu vào song cửa bằng giọng nói vừa cảm động, vừa nghiêm trang, gần như là trịnh trọng, chưa bao giờ thấy ở cô:

– Anh nghe đây, anh Germain, em vốn kém mồm miệng, không hoạt bát được như anh, nhưng những điều gì em sắp nói ra đều đúng và trung thực. Trước hết, phàn nàn mình cô đơn, bơ vơ, là anh nói sai đấy…

– Ôi, tôi chẳng bao giờ quên lòng thương hại của cô đối với tôi đâu! Xin cô đừng nghĩ vậy.

– Lúc nãy em đã không ngắt lời anh khi anh nói đến sự thương hại. Nhưng vì anh cứ nhắc đi nhắc lại mãi từ ấy nên em cần phải nói để anh biết, thứ tình cảm mà em cảm nhận thấy đối với anh hoàn toàn không phải là lòng thương hại chút nào. Em sẽ cố gắng giãi bày để anh hiểu hơn! Khi chúng ta còn là hàng xóm với nhau, em mến anh như là một người anh tốt, như một người bạn hiền, anh giúp đỡ em một số công việc nhỏ nhặt, bù lại em cũng giúp anh. Anh cho em cùng đi vui chơi ngày Chủ nhật với anh, em đã gắng hết sức vui vẻ, hết sức ngoan ngoãn để xứng công anh… Thế là ta sòng phẳng với nhau rồi.

– Sòng phẳng! Ôi, không đâu. Tôi…

– Để em nói đã nào! Khi anh buộc phải rời cái nhà chúng ta đang ở. Lúc anh ra đi, em đã buồn nhiều hơn là khi những người láng giềng khác dọn nhà đi khỏi đấy.

– Thật thế, hở cô?

– Thật chứ! Bởi vì những người khác họ đều vô tâm, chắc chắn là họ chẳng bao giờ thấy thiếu em nhiều hơn anh. Với lại họ chỉ đành chịu làm bạn của em sau hàng trăm lần em buộc phải nhắc đi nhắc lại với họ là họ có thể được em coi như thế, không hơn, không kém. Còn anh thì, ngay lập tức anh đã đoán được ngay là chúng ta sẽ phải thuộc về nhau. Ngoài ra, hễ có thì giờ là anh luôn ở bên em, anh đã dạy em học viết, anh đã khuyên em nhiều điều hay lẽ phải… Tóm lại, anh đã là người tận tâm nhất trong tất cả những người hàng xóm. Và người độc nhất không hề đòi hỏi gì khác, anh đã tỏ ra rất tin cậy em. Thấy anh phó thác một điều bí mật quan trọng cho một thiếu nữ như em, em cũng tự hào… Vì vậy, khi phải xa anh, kỷ niệm về anh lúc nào cũng luôn bên em hơn những người láng giềng khác. Những điều em nói đều là thật. Anh biết mà, có bao giờ em nói dối đâu.

– Có thể như thế được chăng? Em đã phân biệt giữa tôi với những người khác?

– Chắc chắn thế, em đã nhìn anh khác họ, nếu không thì em là kẻ không biết điều. Vâng, em đã tự bảo: “Chẳng có gì tuyệt hơn Germain. Tuy nhiên, chỉ phải một nỗi là chàng ta hơi nghiêm nghị quá. Nhưng chẳng sao, nếu mình có một cô bạn thân nào muốn kiếm một tấm chồng tốt cho sướng thân, thì chắc chắn là mình sẽ khuyên cô nàng lấy chàng Germain, vì cô nào nội trợ giỏi mà lấy được chàng ta thì sướng như tiên!”

Germain không khỏi buồn buồn:

– Cô nghĩ đến tôi… nghĩ cho một cô gái khác!

– Đúng thật đấy! Em sẽ rất hài lòng thấy anh may mắn lập được gia đình như vậy, vì lẽ em đã mến anh như mến một người bạn hiền. Anh thấy không, em thành thực nói hết với anh.

– Tôi cảm ơn cô đến tận đáy lòng. Thật là một niềm an ủi cho tôi khi biết là giữa các bạn của cô, tôi là người được cô ưa hơn cả.

– Sự việc mới chỉ đến đó! Lúc tai họa ập đến với anh, cũng chính lúc đó em nhận được lá thư đáng buồn báo em biết cái điều mà anh gọi là tội lỗi đã phạm, thứ tội lỗi mà tuy kém cỏi em vẫn cứ cho là một hành động tốt đẹp, nhân đức. Chính vào lúc đó anh đã nhờ em đến nơi anh trọ tìm những giấy tờ khiến cho em biết là anh yêu em đã từ lâu mà chưa dám ngỏ lời. – Rigolette ứa nước mắt. – Trong những tờ giấy ấy, nghĩ đến tương lai sau này của em, e rằng do bệnh tật hoặc thiếu việc làm mà đời sống của em vất vả, cơ cực, anh đã chỉ định em làm người nhận di tặng của anh trong trường hợp anh bất đắc kỳ tử, như là anh sợ sẽ có thể xảy ra… Anh tặng lại cho em số của cải ít ỏi mà do cật lực làm việc và dành dụm anh để ra được…

– Vâng, vì nếu tôi đang còn sống, mà có bị thất nghiệp hoặc ốm đau thì cô sẽ tìm đến tôi hơn là tìm đến ai khác, có phải không? Tôi chắc thế đấy. Cô nói đi, nói đi! Tôi không nhầm chứ?

– Nhưng thế là thường thôi! Anh còn muốn em trông cậy vào ai khác nữa nào?

– Ôi, cô ơi! Những lời cô vừa nói làm tôi hả lòng hả dạ, khuây đi bao nỗi buồn rầu…

– Em thì không thể diễn đạt được rõ hơn để anh biết tất cả những điều em cảm nhận khi đọc… cái từ mới gở làm sao chứ… bản di chúc mà mỗi hàng chữ đều nhắc đến một kỷ niệm về em, hoặc một suy nghĩ về tương lai cho em. Thế mà em chỉ có thể biết được những dấu hiệu tình cảm thiết tha gắn bó ấy của anh, khi anh đã chẳng còn trên đời. Chao ôi! Biết sao được? Trước một xử sự cao thượng như thế, tình yêu đột nhiên đến, thì có gì đáng ngạc nhiên nhỉ? Cũng là đương nhiên thôi! Có phải không, thưa anh Germain?

Cô thiếu nữ nói những lời sau cùng thật hồn nhiên, đáng yêu và thành thực. Đôi mắt nhung đen đăm chiêu nhìn thẳng vào Germain, khiến cậu ta lúc đầu ngỡ ngàng, chưa hiểu ra ngay, vì đâu dám ngờ rằng Rigolette lại đem lòng yêu mình đến thế.

Những lời nói rõ ràng đến vậy rung động đến tận đáy lòng người tội phạm. Cậu ta hết đỏ lại tái mặt mà bảo:

– Cô nói sao? Tôi sợ rằng… Ôi, lạy Chúa! Biết đâu là tôi lầm…

– Em bảo là, đúng vào lúc em thấy anh quá tốt với em như thế mà anh thì lại lâm vào cảnh khổ cực như thể em đã yêu anh khác với tình bạn, và nếu lúc này có cô bạn nào muốn lấy chồng – Rigolette đỏ mặt mỉm cười – thì em chẳng còn khuyên họ kết hôn với anh đâu, anh Germain ạ!

– Em yêu tôi! Em yêu tôi!

– Em còn phải tự mình nói ra nữa sao? Vì anh có yêu cầu em như thế đâu!

– Có thể như thế được sao?

– Chẳng đã phải mất đến hai lần dẫn dụ mới làm cho anh hiểu được điều ấy sao? Thôi được! Ngài đã không muốn hiểu ngầm, ngài lại còn buộc người ta phải thú nhận, nói ra kia. Có thể như thế là không hay hớm gì, nhưng vì chỉ có anh có quyền trách móc em là quá dạn dĩ, em cũng bớt e ngại. – Rigolette nghiêm giọng nói tiếp, dịu dàng mà đằm thắm. – Vả lại, lúc này thấy anh ủ rũ, não nề, tuyệt vọng như thế, nên em không kiên nhẫn được nữa, em cũng tự ái đấy chứ, để mà tin là khi bộc lộ mối tình thành thực từ đáy lòng, em sẽ làm cho anh từ nay về sau không còn đau khổ. Em tự bảo: “Cho đến lúc này mình đã cố gắng nhiều mà không mấy kết quả để giải khuây và an ủi anh chàng, làm kẹo bánh cho thì lại càng biếng ăn. Mình gượng vui thì lại càng làm tủi thân khóc già, lần này thì ít ra cũng…” Chà, lạy Chúa! Anh làm sao thế này? – Rigolette thấy Germain úp mặt vào hai bàn tay bèn kêu lên. – Đấy! Thấy không, chẳng phải quá tệ là gì? Làm thế nào đi nữa, nói thế nào đi nữa, cũng cứ vẫn não nề mãi thế này… Như thế thực là quá ác đấy và cũng quá ích kỷ nữa kia! Cứ như thế chỉ có mỗi mình anh đau khổ thôi ấy!

– Hỡi ôi! Tôi còn khổ đến thế nào nữa đây! – Germain tuyệt vọng. – Em yêu tôi đúng giữa lúc tôi không còn xứng đáng với em nữa.

– Không còn xứng đáng với em nữa? Điều anh nói rõ là chẳng có chút lương tri nào. Thế cũng như là nếu trước đây em nói là em chẳng xứng là bạn anh vì em đã từng bị ngồi tù. Vì, dù sao, cả em nữa, em cũng đã bị bỏ tù. Nhưng đâu có phải vì thế mà em kém lương thiện như ai?

– Nhưng em bị ngồi tù chỉ vì em là một đứa trẻ nghèo khổ, vô thừa nhận, còn tôi thì, lạy Chúa, khác nhiều chứ!

– Tóm lại, về chuyện tù đày thì chúng ta chẳng ai trách ai được! Bao giờ cũng thế… Chính em là người nhiều tham vọng thì đúng hơn vì, với nghề nghiệp như em, em chỉ nên nghĩ đến chuyện kết hôn với một người thợ. Em là một đứa trẻ bị bỏ rơi, người ta nhặt được, em chẳng có gì hơn ngoài cái buồng bé nhỏ và ý chí vững vàng, tuy nhiên, em cứ mạnh dạn mà đề nghị anh lấy em làm vợ đấy!

– Than ôi! Trước đây thân phận tôi mà được như vậy thì đấy hẳn phải là giấc mơ, phải là điều may mắn trong đời tôi! Nhưng lúc này, bị buộc tội một cách nhục nhã, tôi sẽ lạm dụng lòng độ lượng tuyệt diệu của em, biết đâu đấy, lòng thương hại của em đối với tôi đã làm em lầm lạc? Không! Không!

– Nhưng, lạy Chúa! Lạy Chúa! – Rigolette sốt ruột và đau khổ, gắt nhẹ. – Nói thẳng với anh đây! Đâu phải là em thương hại anh, thực sự là em yêu anh đấy! Em mất ăn, mất ngủ, hình ảnh anh, buồn rầu và hiền hậu, lúc nào cũng theo sát bên em, như thế có phải là lòng thương hại không đấy? Lúc này đây, nói chuyện với em thì giọng nói, khóe mắt của anh thấm tận trái tim em. Giờ phút này đây, trên con người anh có hàng nghìn thứ làm em say đắm mà trước đây em không hề lưu ý nhận ra. Em yêu khuôn mặt anh, yêu đôi mắt anh, yêu tư thế của anh, yêu trí tuệ của anh, yêu tấm lòng tốt của anh, như thế có phải là lòng thương hại nữa không? Tại sao trước thì mến anh như bạn, nay lại yêu anh như một người tình? Em cũng chẳng biết nữa! Tại sao trước đây em vui như điên khi còn là bạn mà nay, từ lúc em yêu anh, em lại thẫn thờ? Em cũng chẳng biết nữa! Tại sao em lại đợi để quá chậm trễ mới thấy anh vừa đẹp người, vừa có cả tâm hồn? Em cũng không biết nữa hay đúng hơn là nếu em biết thì đó là em đã phát hiện được lòng anh yêu em tha thiết thế, mà chẳng bao giờ dám nói thành lời. Anh đã tỏ ra thật cao thượng và tận tâm làm sao! Thế là tình yêu làm sáng tầm nhìn, khác nào giọt lệ giây phút chạnh lòng nhỏ ra.

– Thật thế hay sao? Nghe em nói mà tôi cứ tưởng đang mơ.

– Thế còn em đây thì sao? Chẳng bao giờ em có thể tin là em dám nói với anh tất cả những điều này. Nỗi tuyệt vọng của anh đã dồn buộc em đấy! Vậy thì, thưa anh, bây giờ anh biết rồi đấy, biết là em yêu anh như bạn của em, yêu như yêu người tình của em, yêu như yêu chồng của em! Anh có còn nói đấy là lòng thương hại nữa không, hở anh?

Nỗi ngần ngại cao thượng của Germain phút chốc tiêu tan trước lời thú nhận hồn nhiên và mạnh mẽ ấy.

Một niềm vui sướng bất ngờ bứt cậu ta ra khỏi những mối hận lòng canh cánh bấy lâu.

– Em yêu anh! Anh tin em, giọng nói của em, đôi mắt của em, tất cả đều nói lên điều ấy! Anh không muốn tự hỏi mình làm sao mà lại xứng đáng có được niềm hạnh phúc như thế, anh chỉ còn biết hết lòng hết dạ với nó mà thôi. Đời anh, toàn bộ đời anh chưa đủ đền đáp ơn em. Chao ôi! Anh đã đau khổ nhiều, nhưng giờ phút này đã xóa bỏ hết!

– Thế là anh khuây khỏa rồi nhé! Ôi, em chắc là thế nào em cũng đạt mục đích bằng được! – Rigolette gần như reo lên, tràn trề hạnh phúc.

– Ngay giữa chốn ngục tù ghê gớm này đây, khi tất cả đều dằn vặt thế này đây, mà anh lại được niềm đại hạnh phúc thế này! – Germain nghẹn ngào không nói hết lời.

Ý nghĩ đó nhắc cậu ta trở về với thực tế, những điều e ngại vừa mới khuây đi càng gay cấn thêm khi nhớ lại, cậu ta tuyệt vọng nói tiếp:

– Nhưng anh hiện tại đang ngồi tù vì bị buộc tội trộm cắp, anh sẽ bị kết án, tiêu ma danh dự, có thể thế đấy! Vậy mà anh lại dám nhận sự hy sinh dũng cảm của em, anh lại lợi dụng phút hứng khởi cao thượng của em! Ôi, không đời nào! Không! Anh chưa đến nỗi đê tiện đến thế!

– Anh nói những gì thế?

– Anh có thể bị kết án tù giam… đi tù nhiều năm…

– Thế thì… – Rigolette bình tĩnh và kiên quyết trả lời. – Thiên hạ sẽ thấy em là một đứa con gái có đức hạnh và người ta sẽ không từ chối làm lễ cưới cho chúng ta ngay trong tu viện của nhà tù.

– Nhưng anh có thể bị giam ở xa Paris thì sao?

– Khi đã trở thành vợ anh, em lập nghiệp ở đây, em sẽ tìm được việc làm và ngày ngày em sẽ đến thăm nuôi anh.

– Nhưng anh đã bị nhục nhã trước mắt thiên hạ…

– Anh yêu em hơn mọi sự, phải không?

– Sao em có thể hỏi anh điều đó?

– Như vậy thì có gì hệ trọng đối với anh? Dưới mắt em, còn lâu anh mới nhục nhã, và em thì em vẫn coi anh như là người bị đọa đày vì nghĩa, vì lòng hào hiệp.

– Nhưng bàn dân thiên hạ họ sẽ cáo buộc em, họ lên án, họ sẽ xuyên tạc sự lựa chọn của em.

– Thiên hạ người đời! Thiên hạ, đó là anh đối với em, là em đối với anh, chúng ta cứ mặc cho họ đàm tiếu.

– Cuối cùng, khi được phóng thích thì cuộc sống của anh sẽ bấp bênh, cùng khốn, đi đến đâu cũng bị xua đuổi, có thể không tìm được công ăn việc làm! Vả lại, nghĩ đến mà sợ, dù anh không muốn thì tương lai của em sẽ thế nào đây?

– Anh sẽ không sa đọa, không đâu, vì giờ thì anh đã rõ là em yêu anh, nghĩ đến tình yêu, anh sẽ có đủ sức mạnh để chống lại mọi tấm gương xấu. Anh sẽ nghĩ rằng, lúc anh được tha, dù cho tất cả mọi người đều xua đuổi anh đi nữa, tin chắc là anh vẫn cứ là người lương thiện… Nói như vậy thì anh thấy lạ phải không? Ngay em đây cũng lạ cho em nữa là… Em không hiểu từ đâu đã giúp em nghĩ ra được những điều em nói với anh, có lẽ từ đáy lòng em, nhất định thế… Và điều đó sẽ thuyết phục được anh, nếu không, nếu anh lại coi thường một tấm lòng chân thực hiến dâng, nếu anh không muốn nhận mối tình thắm thiết của một cô gái nghèo khổ không…

Germain thiết tha say đắm ngắt lời Rigolette:

– Vậy thì, anh xin nhận! Vâng! Anh cảm thấy như thế này: Đôi khi khước từ một sự hy sinh nào đấy thì thật là hèn nhát, là tự mình không xứng đáng được thế! Anh xin nhận, hỡi người con gái cao quý và dũng cảm!

– Có thật không? Lần này thật rồi chứ?

– Anh xin thề với em… Vả lại, em đã nói với anh những điều kể ra thì đã làm anh kinh ngạc nhưng lại làm cho anh thêm can đảm.

– Rõ may chưa! Thế em đã nói những gì?

– Em nói là vì em mà từ nay trở đi, anh mãi mãi phải giữ mình là con người lương thiện… Phải, trong tư duy ấy, anh sẽ tìm thấy sức mạnh để cưỡng lại những ảnh hưởng đáng ghét xung quanh. Anh sẽ thách thức sự lây lan, và anh sẽ biết cách gìn giữ cho trái tim này, vốn đã thuộc về em, xứng đáng với tình em!

– Ôi, Germain, sao mà em sung sướng thế! Em đã làm được những gì cho anh để anh ban thưởng cho em đến thế này?

– Vả lại, em thấy không, dù em có tha thứ cho tội lỗi của anh, chẳng bao giờ anh lại dám quên là nó nghiêm trọng… Về sau này trọng trách của anh sẽ là gấp đôi, vừa chuộc lỗi quá khứ vừa xứng đáng với hạnh phúc em đã ban cho. Vì điều đó, anh sẽ làm việc thiện. Vì dù có nghèo mấy đi nữa thì cơ hội có bao giờ lại thiếu.

– Hỡi ơi! Lạy Chúa! Đúng đấy, khi nào cũng vẫn có người đau khổ hơn mình.

– Thiếu tiền nong thì…

– Thì rỏ nước mắt xót thương, điều mà em đã làm cho nhà Morel cùng khổ ấy!

– Và đấy là một điều bố thí thiêng liêng. Lòng thiện trong tâm chẳng kém gì lòng nhân cho bánh.

– Vậy thì, anh nhận lời em chứ? Anh sẽ không nuốt lời đấy chứ?

– Ồ, không bao giờ, chẳng bao giờ, bạn của anh ơi, vợ của anh ạ! Đúng, anh đã lấy lại được can đảm, hình như anh vừa tỉnh giấc chiêm bao, anh đã thôi không nghi ngờ mình nữa, anh đã lầm, may sao là anh đã lầm. Trái tim anh sẽ không rộn ràng như lúc này, nếu nó đã mất đi nghị lực cao quý.

– Ôi! Germain, nói những lời như vậy thì sao mà anh cao thượng thế! Anh làm em thêm tin tưởng, không phải là cho em mà ngay cả cho anh đấy! Vì vậy, anh hứa với em nhé, có phải không, vì nay đã có tình em bảo vệ rồi, anh chẳng còn sợ phải chuyện trò với những con người hung tợn kia để khỏi kích động họ giận dữ anh.

– Em yên tâm! Thấy anh buồn rầu và ủ rũ, dĩ nhiên họ sẽ cáo buộc anh là đang bị hối hận giày vò, thấy anh vui vẻ và ra điều ta đây, thì họ sẽ tin là chất vô liêm sỉ của họ đã thắng.

– Ờ, thế mà đúng đấy, họ sẽ không còn ngờ vực anh nữa. Và anh sẽ yên tâm… Thế nhé, không được khinh suất nữa đấy! Từ nay, anh là của em, em là người vợ bé nhỏ của anh nhé!

Vừa lúc đó, người gác cổng cựa mình tỉnh giấc.

– Nhanh lên anh! – Rigolette thầm thì nói khẽ, rất khẽ, miệng mỉm cười duyên dáng và e thẹn, trìu mến. – Nhanh lên, chồng của em, hãy đặt một cái hôn đằm thắm lên trán em đi, hôn qua song cửa ấy. Lễ đính hôn của chúng ta đấy!

Và cô thiếu nữ đỏ mặt, áp trán vào tấm lưới mắt cáo. Germain cảm động vô cùng, qua song cửa, lướt nhẹ môi trên vầng trán thanh khiết và trắng ngần.

Một giọt nước mắt người tù lăn trên đó như một giọt ngọc trai…

Lễ rửa tội cho mối tình trong trắng, u buồn, đẹp đẽ ấy mới cảm động làm sao!

– Ồ, ồ! Đã ba giờ! – Người gác cổng đứng dậy. – Thế mà khách thăm lẽ ra đã phải ra về lúc hai giờ. Thôi nào, cô gái thân mến, – ông nói với cô thợ đỏm dáng – thật tiếc, nhưng ta phải về thôi!

– Ôi, xin cảm ơn! Xin cảm ơn! Thưa ông, ông đã để cho bọn cháu được trò chuyện tự do. Cháu đã đem can đảm đến cho Germain đấy. Anh ấy có trách nhiệm thôi không rầu rĩ như trước nữa, thế là chẳng còn gì để mà sợ những người bạn tù hung dữ nữa. Có phải không, anh bạn của em?

– Em cứ yên tâm! – Germain mỉm cười. – Sau này anh sẽ là người vui nhất nhà ngục đấy!

– May quá! Thế thì họ chẳng còn phải dòm ngó anh làm gì nữa. – Người gác nói.

Rigolette nói tiếp:

– Đây là cái khăn cà vạt cháu mang đến cho anh Germain, thưa ông, thế có phải đưa gửi ở phòng lục sự không ạ?

– Thường thì vẫn phải thế, nhưng dù sao, đằng nào cũng phạm vào điều lệ, thì có hơn kém đi một việc nhỏ nhặt cũng thế thôi. Nào, để cho nó trọn ngày, tự cô hãy trao quà cho cậu ấy nhanh lên.

Người gác cổng mở rộng cửa hành lang.

– Ông già trung hậu ấy nói có lý đấy, ngày hôm nay thế là sẽ trọn vẹn. – Germain nói vậy và nhận lấy cái cà vạt tận tay Rigolette và trìu mến nắm lấy tay cô. – Tạm biệt! Mong sẽ gặp lại, giờ thì anh chẳng còn ngần ngại nài em đến thăm anh sớm hơn.

– Em cũng thế, em chẳng còn e ngại gì để hứa với anh như thế! Tạm biệt anh Germain nhân hậu nhé!

– Tạm biệt cô bạn bé nhỏ nhân hậu của anh!

– Nhớ tận dụng cái khăn đấy nhé, phải nhớ phòng rét đấy, ở đây ẩm ướt thế kia mà.

– Cái cà vạt mới đẹp làm sao! Khi anh nghĩ đến là em đã tự đưa khăn lên miệng…

– Úi dào! Giờ thì anh bắt đầu thấy ngon miệng rồi, em hy vọng đấy. Vâng, anh có muốn em dọn cho anh một bữa tiệc nhỏ không?

– Nhất định là có và lần này thì anh phải ăn rõ thực thà!

– Vậy thì cứ yên tâm, anh bạn háu ăn, anh sẽ phải khen cho mà xem. Thôi, tạm biệt nhé! Cảm ơn ông, thưa ông. Hôm nay cháu thật yên tâm, sung sướng mà trở về nhà. Tạm biệt anh Germain!

– Tạm biệt người vợ bé nhỏ của anh! Mong gặp lại.

– Mãi mãi bên nhau!

Vài phút sau, Rigolette gan dạ xỏ chân vào guốc, tay cầm ô, bạo dạn đi ra khỏi nhà ngục, nhanh nhẹn gấp mấy lần lúc mới vào.

Trong khi Germain và cô thợ chuyện trò, nhiều cảnh tượng khác đã diễn ra ở một trong các sân của nhà ngục, nơi chúng tôi xin đưa quý vị độc giả đến.