MÙA XUÂN MUỘN MÀNG

Gần bên thị trấn Estonia này, biển Baltic không bao giờ đóng băng. Trong những hôm trời bão, trong nhà nghe thấy rõ tiếng rào rào của đá sỏi do các cơn sóng rút đi kéo xuống biển.

Các binh đoàn đã tiến về miền Tây để truy kích bọn Đức đang kháng cự. Trong thị trấn chỉ còn lại một nhóm nhỏ chiến sĩ hải quân, họ làm nhiệm vụ bảo vệ bờ biển.

Một trong những sĩ quan của nhóm này, trung úy Lugovoy, sống ở ngoại ô trong một căn nhà bỏ hoang trên cồn cát. Quanh nhà mọc lên những cây thông thâm thấp và thạch thảo. Đang lúc xuân muộn, lạnh lẽo. Ngày nào những trận cuồng phong kèm theo mưa cũng đổ vào từ biển Baltic và có lẽ vì khí trời ẩm ướt mà Lugovoy cảm thấy cánh tay bị thương luôn nhức nhối.

- Khí hậu khốn khổ! – Các chiến sĩ hải quân nguyền rủa, than phiền.

Nhưng dường như trêu tức cái khí hậu này, ngoài cửa sổ nhà bên cạnh những bông hoa phong tín tử và một loại hoa trắng nào đó vẫn nở rộ. Lugovoy ngạc nhiên vì sự nhẫn nại của những người đã trồng những loại hoa đó giữa mùa xuân không mấy rộn ràng nơi đây. Từ căn nhà bên cạnh, thỉnh thoảng, cô gái Estonia đau ốm - chủ của những bông hoa này - cô gái có mớ tóc sáng và hàng mi trắng lại bước ra.

Vào cuối tháng tư, đội hải quân được báo là nữ danh ca Natalya Samoylova, người Moskva sẽ đến thị trấn và biểu diễn cho các chiến sĩ nghe. Tin này do thiếu úy Osypov - một sĩ quan dạn dày nắng gió, ồn ào và lúc nào cũng như đang có điều gì xúc động, mang đến cho Lugovoy.

- Anh hiểu không! - Anh ta la lên không nhận ra Lugovoy nhăn mặt lại vì tiếng to. - Chị ấy chỉ mang những bài hát của mình đến những đội quân nhỏ có trời biết là đóng ở đâu nữa. Chẳng hạn như đơn vị mình ấy. Giỏi thật! Người ta còn nói chị ấy gốc từ một gia đình Di-gan đấy. Sao anh nhăn mặt lại thế? Tay đau hả?

- Một chút thôi. Hơn nữa cậu cứ la tướng lên thế.

- Thật ư? - Osypov ngạc nhiên. - Tôi kêu lên thế vì xúc động trước sự kiện phi thường. Tôi được giao nhiệm vụ đón tiếp Samoylova và tổ chức tất cả. Anh đã nghe chị ấy hát bao giờ chưa?

- Nghe rồi.

- Quả thực là người Di-gan à?

- Mình làm sao mà biết được!

- Mọi người đều vui mừng, Osypov tỏ vẻ tiếc nói. - Vậy mà riêng anh thì cáu kỉnh.

- Mình không cáu kỉnh. Mình khó ở.

- Anh uống cà phê đi, - Osypov khuyên.

- Vậy cô ấy sẽ hát ở đâu? Lugovoy hỏi.

- Trong nhà hát thành phố.

- Nhưng ở đó không có ánh sáng cơ mà.

- Chà! - Osypov tự đắc nói - Thế những ngọn nến để làm gì? Chị ấy sẽ hát trong ánh sáng của các ngọn nến. Chúng ta sẽ làm sống lại thế kỷ thứ mười tám, các chiến sĩ hải quân ạ!

Osypov đi. Lugovoy đứng bên cửa sổ nhìn ra mặt biển phủ bọt trắng, nhìn bầu trời thấp, sau đó khoác áo ca-pốt ra khỏi nhà. Nhưng anh không đi vào thành phố, mà theo các cồn cát đi dọc bờ biển.

Gió rít trong các cây thông ẩm ướt. Lugovoy nhìn thấy ở đầu mỗi ngọn lá thông nước đọng thành giọt, rồi rời ra, rơi xuống cây thạch thảo. Và cứ như vậy, giọt nọ tiếp giọt kia suốt cả ngày, tuồng như những cây thông thấp rỏ xuống vô tận những hạt lệ hiếm hoi.

- Ừ... - Lugovoy nói. - Tất cả thật lạ lùng. Tốt nhất là mình không nên đến dự buổi ca nhạc.

Nhưng ngay đó, anh lại nghĩ rằng anh sẽ đến dự buổi biểu diễn bất kỳ điều gì xảy ra. "Mình sẽ ngồi ở hàng cuối. Dưới đèn nến, sẽ không ai nhận ra mình cả". Lugovoy bước lên bờ biển, đứng hồi lâu nhìn biển Baltic đang trút những đợt sóng xanh đùng đục vào bờ.

Samoylova bước vào căn phòng lạnh lẽo của khách sạn, bỏ áo ngoài, ngồi vào ghế, châm thuốc hút. Tiếng sóng biển ì ầm đơn điệu, và ống khói lò sưởi kêu vu vu.

Tất cả chung quanh Samoylova đều thấy thích thú. Lần đầu tiên chị đến vùng bờ biển này. Chị thích những căn nhà nhỏ, tiếng biển gầm, bầu trời tối mờ, mùi thông và khói, những căn phòng lạnh lẽo hết sức sạch sẽ, với những chăn màn, khăn mặt cũng lạnh lẽo và sạch sẽ như vậy, với nước lạnh trong những chiếc bình tráng men trắng.

Người trực phòng, cô gái đau ốm người Estonia bước vào, cắm mấy bông phong tín tử xanh vào chiếc cốc.

- Sao ở đây có được hoa phong tín tử tươi thế này nhỉ?

Cô gái chỉ mỉm cười đáp lại, rõ là không hiểu được Samoylova, ngồi xuống bên lò sưởi và chất thêm củi vào.

Lửa cháy tí tách. Hơi ấm tỏa ra. Samoylova cởi áo choàng lông và giày. Cô gái vừa giúp đỡ chị, vừa thú vị ngắm nhìn người phụ nữ trẻ có đôi mắt xanh vui vẻ và giọng nói trầm trầm này.

- Ở đây thú quá! - Samoylova vừa xếp va-li vừa nói. - Tôi chỉ muốn được ở đây lâu, thật lâu...

- Tốt! - Cô gái gật đầu và mỉm cười. – Vâng, vâng, tốt.

Khi cô gái bước ra, Samoylova ngồi vào bên bàn, đầu úp vào lòng bàn tay và cứ ngồi vậy hồi lâu không thúc nhích.

- Ngày mai mồng một tháng Năm - Cuối cùng Samoylova nói và ngẩng đầu lên. - Và mình vẫn chỉ có một mình. Dở quá!

Có tiếng gõ cửa. Osypov bước vào. Anh nói rằng mọi chuyện đều ổn, đàn dương cầm đã được chỉnh lại, sẽ có người đệm đàn là thượng sĩ Bugachev, người chơi dương cầm giỏi nhất của họ. Và chỉ một giây lát thôi, gian phòng sẽ được sưởi ấm bởi hơi thở của những thính giả xúc động.

- Chị lại còn mang đến cả điều may nữa, - Osypov nói. - Phong vũ biểu lên. Có lẽ chúng ta sẽ được đón ngày hội trong tiết trời trong sáng.

Anh dừng lời.

- Chị không từ chối dự tối vui trước ngày hội với chúng tôi chứ? Buổi tối sau khi biểu diễn.

- Tất nhiên. Tôi hoàn toàn đơn độc.

- Tất cả sẽ giản dị, theo kiểu con nhà lính. Những căn nhà chúng ta sẽ họp mặt rất ấm cúng và lại có vẻ bí ẩn nữa. Một căn nhà nhỏ trên cồn cát ở ngoại ô thành phố. Bốn bè gió lộng. Chủ nhà là trung úy Lugovoy của chúng tôi.

- Anh ấy ở đây ư? - Samoylova hỏi nhanh, lại gần Osypov, nắm lấy tay anh. Những vệt đỏ nổi lên trên má chị.

- Vâng, ở đây - Osypov trả lời bối rối, không biết làm gì với đôi tay của mình.

Samoylova nắm chặt đôi bàn tay ấy, rồi buông ra, lấy thuốc lá khỏi bao, vò nát rồi lại lấy điếu khác. Osypov bật diêm, nhưng Samoylova thổi tắt, ném điếu thuốc lá đi, nói se sẽ:

- Bây giờ không thể hút được. Không cần.

Những ngón tay của chị run run.

- Nếu có thể được, - chị nói như van lơn, mắt không nhìn Osypov, - anh đừng nói với Lugovoy về điều này nhé.

- Về điều gì cơ?

Samoylova yên lặng.

- Về tối vui cùng với chị ư? - Osypov thận trọng hỏi.

- Phải.

– Xin vâng! - Osypov trả lời.

- Lạy Chúa - Samoylova yên lặng, rồi thì thầm. - Tôi xử sự mới xuẩn ngốc làm sao chứ! Xin lỗi anh.

Osypov lúng túng chia tay rồi bước ra. Trong hành lang anh châm thuốc hút, hồi lâu nhìn ngọn lửa diêm đốt cháy ca tay rồi lắc đầu nói: “Có trời mà hiểu được!". Và bước xuống cầu thang. Cô gái tóc trắng ngược cầu thang đi lên, tay bưng một bình nước nóng. Osypov tránh sang một bên và bảo:

- Hôm nay chúng tôi sẽ mua tất cả hoa của cô, Marta ạ!

- Ồ... Ồ...! - Cô gái trả lời, - nhưng sao nhiều thế? Chắc là ngày hội phải không?

- Tất cả cùng một lúc - Osypov nói. - Cả ngày hội, cả buổi ca nhạc và còn... Tóm lại chúng tôi mua tất cả hoa. Chiều tối sẽ cho người đến lấy.

Anh bỏ đi. Marta ngạc nhiên, nhiu lông mày nhìn qua tấm cửa kính, anh lính thủy vui tính mặc áo măng-tô đen đang đi khuất sau đó.

Samoylova nhanh nhẹn bước ra sân khấu và dừng lại trước chuỗi đèn. Tà áo lụa trắng của chị lật phật làm cho ngọn lửa nến rung lên tạt ra các phía. Sau đó chúng lại vươn thẳng lên, nổ tí tách và sáng bừng. Trong ánh sáng vàng, Samoylova đưa đôi mắt đen xúc động nhìn khắp cả gian phòng một lượt, nhưng không nhận ra một gương mặt quen thuộc nào, ngoài Osypov. Chẳng lẽ anh không đến! Chẳng lẽ những gì đã xảy ra không thể sửa chữa được? Nhưng chuyện gì đã xảy ra! Lỗi lầm, sự hờn giận, sự chồng chéo xuẩn ngốc của những hoàn cảnh.

- Không biết được! Mình không biết gì cả - Samoylova tự nói với mình và cúi chào, giơ tay nhận bó hoa, do người mặc quần áo hải quân đầu bạc, chỉ huy của đội hải quân, ngồi ở hàng đầu đưa. Chị mỉm cười và lại ngẩng đầu lên. Lúc đó chị mới cảm thấy sự hoang đường và vẻ tuyệt đẹp của khung cảnh bao quanh chị.

Những ngọn nến như trôi đi, ngọn lửa của chúng lay động, chuyển dịch, chơi ú tim với bóng tối đang ẩn sâu trong phòng, giữa nền nhung đỏ và những chùm đen pha lê bụi bậm.

Những bộ mặt nắng gió nhìn Samoylova với niềm kiêu hãnh. Điều đó chị chưa bao giờ nhận thấy ở các khán giả Moskva.

Tiếng ầm ì khe khẽ của biển vọng tới. Gió yếu ớt từ sau cánh gà làm tà áo váy chị bay lất phất. Ở đó, ở ngoài kia, gió cuối cùng đã cuốn đi bầu trời mây nặng nề, dồn nó lên miền Bắc, tỏa lên mặt đại dương ánh sáng xanh nhờ nhờ của buổi tối.

Và cuối cùng chị xúc động vì một nhận thức vừa vui sướng, vừa cay đắng là đâu đó kế bên, đang sống một con người chị đã yêu từ lâu, đã đánh mất, nhưng vẫn không ngừng tìm kiếm trong suốt mấy năm chiến tranh, tuy không thú nhận với mình điều ấy. Samoylova gật đầu với chiến sĩ hải quân ngồi sau dương cầm. Gian phòng im lặng.

*

* *

Trước khi vào nhà hát, Lugovoy đã đi quanh khắp thành phố. Anh định đến vào giữa buổi ca nhạc để không ai nhận thấy. Đi vơ vẩn ngoài phố anh cảm thấy một nỗi buồn không sao chịu nổi. Anh luôn cảm thấy mình sẽ bị lỡ và buổi biểu diễn sắp kết thúc. Lúc đó anh lại rảo bước, nhưng lại dừng lại ngay và bắt mình phải nhớ lại quá khứ, dường như muốn hy vọng nỗi đau của cơn hờn giận mới nữa lại nổi lên, tất cả lòng kiêu hãnh của anh lại trỗi dậy, để ngăn ngừa anh khỏi những đau khổ vô ích nữa.

Nhưng thật lạ lùng: quá khứ không còn gợi nên một nỗi khổ tâm, một sự hờn giận nào. Phải, anh đã yêu chị, nhưng đó là một tình yêu hoàn toàn khác. Nó làm cho cuộc sống tràn đầy sự tươi mới và ánh sáng chói chang, đường như trong lòng người bắt đầu một buổi sớm mai tuy còn mờ sương nhưng tuyệt đẹp. Họ ít gặp nhau, nhưng mỗi cuộc gặp gỡ đều đến gần như một cơn bão, với những tình cảm sôi nổi, rung động, những lời vô nghĩa nhưng đáng yêu, còn mỗi lần chia tay đều tràn đầy nỗi buồn và lo lắng, đôi mắt chị năn nỉ đừng quên, hãy mau mau trở về, và luôn nghĩ đến chị. Và sau đó - cái kết thúc ngu gốc ấy. Anh bỏ đi và chấm hết. Họ có ràng buộc gì với nhau đâu.

Cuối cùng, Lugovoy bước vào nhà hát. Những tràng vỗ tay vang dội. Anh kéo bức màn che cửa nặng nề ra và ngồi ngay vào chiếc ghế đầu tiên. Trước mặt anh là những tấm lưng rộng của các chiến sĩ hải quân.

Lugovoy cúi xuống để khỏi phải nhìn thấy Samoylova. Anh chỉ nghe giọng hát và nhận ra nỗi lo âu trước đây, vẻ ngọt ngào và nỗi buồn ngân vang:

Anh có thấy trong cánh rừng đêm vắng

Người ca sĩ của tình yêu, người ca sĩ của buồn thương

Thấy chăng anh dấu vết của nụ cười,

của những giọt lệ rơi, cái nhìn sẽ sàng đầy nỗi nhớ nhung.

Thấu chăng anh?...[1]

Nỗi luyến tiếc những ngày đã mất bóp chặt trái tim, đến nỗi Lugovoy gần như không nén được tiếng rên. Anh đứng lên và bước nhanh ra. Đến ngưỡng cửa, anh ngoái nhìn lại - Bên chiếc đàn dương cầm chị đứng đó như được ánh sáng ấm áp rọi qua người, nhợt nhạt và tuyệt đẹp như mọi lúc.

Lugovoy trở về nhà mình trên cồn cát. Chiếc bàn đã được bày biện cho buổi tối. Lugovoy tắt đèn và đứng mãi ở giữa phòng, không cởi áo khoác.

Samoylova ra khỏi nhà hát cùng với vài sĩ quan. Biển đã lặng đi và chỉ thỉnh thoảng mới thở dài se sẽ.

Chỉ huy đội nói rằng lát sau anh sẽ đến, còn bây giờ có việc bận, anh xin lỗi rồi bỏ đi. Hai sĩ quan nữa cùng đi với anh cũng chia tay với lý do đó.

Sau đó, một sĩ quan ít nói, tóc hung, sực nhớ ra rằng anh quên không mang chai Cognac ở nhà đi và ra về để lấy chai rượu đó.

Khi đến gần cổng thành, Osypov bối rối nói rằng có thể sẽ thiếu cốc và yêu cầu thiếu úy trẻ có đôi mắt rụt rè chạy đi mượn cốc. Thiếu úy lập tức đồng ý. Còn lại một mình Osypov với Samoylova. Họ bước đi lặng lẽ.

- Quỷ thật - Osypov bỗng nhiên nói. - Tôi bị lỡ việc. Thói quen tệ hại.

- Có chuyện gì vậy?

- Tôi quên không gửi điện cho cha tôi. Báo điện mừng theo tục lệ lâu năm của gia đình.

Anh nhìn mặt đồng hồ, những chữ số sáng trên cô tay.

- Tôi còn kịp. Mà chúng ta đến đây rồi. Đó, chị thấy không, ngôi nhà nhỏ kia đấy, chỗ có hàng hiên ở cửa vào ấy? Đó, ở đó đấy.

Và ngay lúc đó anh đã làm lộ ra hết, nói thêm:

- Nếu chị sợ, tôi sẽ đứng đây cho đến khi cửa mở cho chị.

- Anh cứ đi đi! - Samoylova trả lời, thậm chí không mỉm cười.

Osypov bước đi, nhưng đến sau cây thông đầu tiên đã dừng chân và đứng đó cho đến khi nhìn thấy Samoylova bước lên thềm nhà, ngồi xuống chiếc ghế dài và áp trán vào thanh tựa ghế bằng gỗ; ngồi vậy mấy phút sau đó dứt khoát đứng dậy và gõ cửa. Osypov nhanh nhẹn bước xa khỏi căn nha - đi thẳng vào những bụi cây thanh thảo giữa hàng thông thấp.

Samoylova gõ cửa rất khẽ. Lúc đó có giọng đàn ông trả lời: "Mời vào!". Chị mở cửa, dùng lại nơi ngưỡng cửa, nắm chặt nắm đấm cửa. Lugovoy lùi lại. Anh chỉ nhìn thấy đôi mắt đẫm lệ của chị.

- Anh Kolya yêu quý, Samoylova nói. - Khi đó không có chuyện gì xảy ra cả, tuyệt nhiên không. Vậy sao anh...

Chị không nói hết, giọng chị đứt quãng. Lugovoy đỡ lấy chị, còn chị ôm lấy cổ anh, bắt đầu khuỵu xuống một cách bất lực. Anh đặt chị xuống ghế, nhìn vào gương mặt giá lạnh nhợt nhạt của chị.

- Anh chỉ muốn một điều, - anh khẽ nói, - được tha thứ.

- Em đã tìm thấy anh... đã đến... có nghĩa là đã tha thứ... Hoàn toàn, hoàn toàn tha thứ rồi, - Samoylova nói và mỉm cười yếu đuối. - Ở đây ngột ngạt quá. Ta ra ngoài hiên đi.

Họ bước ra hiên. Samoylova ôm vai Lugovoy, cảm thấy người anh run lên và chị nói thật khẽ, gần như không thành tiếng:

- Anh hãy trấn tĩnh lại nào. Giờ đây mọi chuyện đều tốt đẹp, đều tuyệt vời. Em sẽ mãi mãi bên anh. Mãi mãi!

Biển mờ mờ lấp lánh. Vầng trăng thấp thoáng sau đám mây, màu xanh tối xẫm của đêm trải lên khắp chung quanh trong sự tĩnh mịch sâu xa khác thường. Chỉ có từ xa vang lại giọng nói của các sĩ quan - họ đến dây, đến ngôi nhà trên cồn cát từ khắp mọi phía, vừa đi vừa nói cười, vừa gọi nhau.

(Nguyên tác: Поздняя весна, 1945)

Ghi chú

[1]Bản tình ca trong ca kịch "Yevgeny Onegin" nhạc của Tchaikovsky, lời của Pushkin