- XXXI - 2 - VẪN CÁI BÓNG MA ẤY!

Bởi lẽ tôi đã làm bao nhiêu rồi, bởi lẽ đã có hai hồi kịch diễn rồi, thì ta hãy diễn nốt hồi thứ ba, và diễn nó như một anh nhà nghèo có thế hiến máu mình, chứ tiền thì không; chẳng thà nhận một viên đạn hôm nay còn hơn là nhận những điều sỉ nhục trong tương lai mà anh ta có lẽ không có đồng xu nào để trả thù.

Các nhân chứng cố nài để dừng lại ở đây.

“Được, nếu người ta bằng lòng xin lỗi tôi ở đây, tại chỗ, - và đầy đủ.”

Giọng tôi gay gắt và tôi làm ra vẻ như ban ơn.

Lơgrăng cũng đáp bằng giọng đó và ra hiệu như muốn nói: “Ta hãy tiếp tục!”

“Trời xanh, mặt trời rực rỡ! Ôi! Thật quả là tôi đã có một phút đẹp đẽ trước khi chết! Tôi uống bằng lỗ mũi và bằng mắt tất cả mọi cái ở trong thiên nhiên này! Uống đầy tràn người! Tôi tưởng như mình cọ nó vào da thịt. Nào! Mau lên, và nếu cần phải lìa bỏ cuộc đời, thì tôi hãy lìa nó, tắm mình trong hương thơm và trong ánh sáng này!

“Thưa các ngài, lúc nào thì tùy ý các ngài! – một nhân chứng nói, giọng hầu như lạc đi.

Lần này, cách nhau năm bước.

Tôi xông vào Lơgrăng.

Tôi bóp cò. Lơgrăng đứng trơ trơ: hình như anh cười.

Tôi lại đứng vào vị trí, vũ khí ngang tai!

Viên đạn sẽ trúng tôi vào đâu đây? Cảm giá đau đớn xâm chiếm lấy người tôi: nó chạy khắp người tôi, có những chỗ tôi cảm thấy nóng hơn. Chính ở một chỗ đó sẽ có một lỗ chọc ngón tay vào được, và từ đó cuộc sống của tôi sẽ phới mất.

Nhưng Lơgrăng đã lảo đảo, nụ cười mà tôi ngỡ là vì vui mừng thoát chết và nắm mạng tôi trong tay, vẫn nở trên môi anh.

Nụ cười đó là một nét nhăn nhó vì đau đớn.

Tôi nhìn thấy máu vọt ra mạnh!

Anh vẫn lảo đảo, cố nhấc cánh tay lên nhưng nó lại thõng xuống.

“Tôi bị thương.”

Mọi người chạy xô đến: viên đạn đã gây nên ba lỗ thủng, nó xuyên qua cánh tay và lọt vào nằm trong ngực.

Côlinê chạy tới, cắt áo và sau vài phút xem xét, nói nhỏ với chúng tôi:

“Vết thương nặng đấy, không khéo chết mất.”

Tôi không tin; - cũng như không tin rằng tôi có thể chết vì một ít chì lọt vào trong xương. Chúng tôi đang sung sức. Không thể trong một giây đồng hồ mà bị tiêu hủy như vậy được, vả chăng Lơgrăng vẫn còn sắc mặt, mắt vẫn sáng.

Anh giơ tay ra cho tôi nắm lấy.

“Mình không giận gì cậu; nhưng trong một cuộc đấu súng giữa chúng mình, thì phải đi tới đó.”

Tôi đáp “ừ” bằng một cử chỉ và một cái chào.

“Bỏ giầy ra cho tôi; hình như tôi sẽ đỡ đau hơn.”

Côlinê cầm con dao con để cắt da giầy.

“Không, không, Lơgrăng nói… Tôi chỉ có mỗi đôi giầy này thôi.”

Anh cũng thế, anh cũng thế! Anh cũng như tôi có mối bận tâm của những kẻ không xu. Trong lúc người ta nạp đạn; trong lúc các nhân chứng tìm lời nói để chúng tôi đồng ý đứng xa cái chết ra hơn; trong lúc chúng tôi tiến lên để bắn nhau trên bãi cỏ đầy hoa này, trong suốt cái ngày hung hăng man rợ này, bóng ma của bần cùng vẫn hiện lên trước mắt anh cũng như trước mắt tôi! BÓNG MA, vẫn cái BÓNG MA ấy!

Xương bị gẫy vụn trong cánh tay và bông băng đẫm máu. Một vài giọt máu đọng như những hạt ngọc đỏ trên cỏ! Con chó con tới đánh hơi và liếm.

Côlinê bảo đi gọi bác sĩ.

Một nhân chứng đi với tôi để tìm bác sĩ.

Uổng công trong vùng nông thôn nóng bức và hoang vắng này!

Chúng tôi quay về chỗ Lơgrăng, anh được đặt lưng tựa vào một gốc cây, cánh tay buông thõng.

“Cánh tay sao mà nặng thế!” anh nói vẻ mặt đau đớn.

Làm gì với thân to lớn bị hủy hoại kia?

Những nhân chứng chọn địa điểm đã chọn một chỗ cách xa nhà cửa, và ở tít chân trời cũng không nhìn thấy một cái trại nào. Chỉ trông thấy con đường cái trắng toát và những thảm cỏ xanh.

Tai hại hơn nữa là khi vào đây chúng tôi đã không để ý thấy mình đã phải vượt qua những hố và hàng rào, bị sây sát vì các hàng rào, phải xô đẩy những vật chướng ngại. Nhưng lúc này, chúng tôi thấy rằng muốn đi ra thì phải bẻ cành cây, nhẩy qua một con suối, vượt qua một bụi rậm…

Dù sao cũng đã xoay xở được. Chúng tôi đã tìm được một chỗ để luồn đuôi xe bò kéo tay vào, và đặt Lơgrăng lên xe; rồi, dồn anh như một cái bị, để anh dựa lưng vào một góc xe.

Chúng tôi lên đường.

Đã tới gần Rôbanhxông. Một toán con trai vui nhộn và con gái xinh đẹp giễu đám rước của chúng tôi, theo cách họ nói, đoàn chúng tôi câm lặng và buồn bã. Một chiếc xe chở khách chạm bánh xe bò và bác đánh xe giơ roi lên làm vẻ chọc tức Lơgrăng mà bác ngỡ là anh chàng say rượu.

“Kìa máu nhỏ ra ở kẽ kia”. Thình lình một cô sinh viên vừa kêu lên vừa lấy đầu chiếc dù chỉ vào chỗ đó.

Cuối cùng người ta đoán được chuyện xảy ra, và những người khách đi dạo, cả trai lẫn gái, xì xào bàn tán. Một số hỏi xem ai đã bắn vào người bị thương.

“Trông mặt mũi anh ta cũng không dữ, những người này nói.

- Hừm!” Những người khác thốt lên.

Ở Rôbanhxông cũng không có thầy thuốc, điều đó làm thất vọng lão chủ cái quán nơi xe bò vào đỗ, lão chỉ muốn tống cái bọc đẫm máu kia đi.

Người ta sẽ tống nó đi.

Lơgrăng nói:

“Tôi không muốn chết ở đây. Hãy đưa tôi về Pa-ri”

Côlinê từ chối, Lơgrăng nài:

“Tô van cậu… tôi yêu cầu thế!”

Tìm đâu được một chiếc xe để đặt anh nằm.

“Hay lên chiếc xe chở khách kia?”

Chúng tôi mặc cả thuê chiếc xe chở khách, một chiếc xe to cửa kín chở khách Pa-ri đến xem hội và chờ đến tối đón họ về. Có những bông hoa rơi trên ghế dài. Có một lá cờ trên nóc xe và những quả bóng đỏ đeo ở đầu ngựa.

Lão chủ quán đưa cho một ổ rơm. Một người địa phương, nháy mắt nói ông biết thế nào là đấu súng, đem lại cho một chiếc nệm; một bà khóa với cái chất thơ của câu chuyện cho mượn một chiếc chăn trắng phủ kín cả người Lơgrăng.

Chúng tôi cảm ơn và lên đường.

Tôi ngồi bên cạnh những người khác, Lơgrăng cũng muốn thế, người ta bảo tôi, và tôi tự xét có bổn phận phải đi theo anh và ngồi trước mặt anh. Nếu anh bắn trúng tôi, tôi sẽ thấy đơn giản và tự nhiên là anh cũng sẽ làm như thế.

Tình cảm của tôi không phải trò đùa. Tôi tin rằng làm như thế sẽ không xứng đáng với sự thanh thản của người bị thương. Tôi ngồi im lặng và suy nghĩ! Một lần nữa tôi lại nghĩ về cái cảnh chung sống bất đắc dĩ trong cô đơn, bóng tối và phiền muộn.

Lúc này Lơgrăng đang đau đớn quằn quại.

Nhưng tôi đánh cuộc rằng nỗi đau đớn ấy, có lẽ là báo hiệu giờ chết, không làm anh sợ hãi bằng sự giày vò của cuộc sống chung xưa kia mà chúng tôi đã không có can đảm hoặc không có phương tiện để thoát ra.

Nếu Lơgrăng qua khỏi được, phát súng đó chọc thủng bức tường thành những kỷ niệm ác nghiệp, sẽ giải thoát tương lai chúng tôi. Có thể một chút không khí mát mẻ sẽ qua lỗ thủng đó mà đến với chúng tôi!

Anh đề nghị chở anh tới nhà một người bạn.

Chiếc xe chở khách dừng lại trước cửa một ngôi nhà nhỏ ở phố Tây, trắng và sạch, đàng sau có một mảnh vườn con, ở đấy là những người sống bình thản.

Lúc hai người bọn tôi dìu anh lên gác, thì chiếc chăn của bà chúa lâu dài ở Rôbanhxông cho mượn đã như một chiếc áo choàng đỏ thắm.

Mất máu nhiều như thế mà chưa chết, thì chắc là không thể chết được.

Tôi đã bắt bàn tay trái của Lơgrăng, tôi chào mọi người rồi về.

Sở dĩ tôi nói kỹ về những cảm giác và những chi tiết đó là vì những cử chỉ và lời nói trong ngày hôm ấy đã được cảnh thôn quê sung sướng chứng kiến vì mặt trời trút ánh sáng và niềm vui lên những ngọn cây và lên trán chúng tôi; vì những giờ phút đầu tiên không cảm thấy sự túng bấn và nỗi sỉ nhục, niềm lo lắng về ngày mai.

Tôi hết sức lúng túng vì những lời khen của một vài người đã nói về thái độ bình tĩnh của tôi ở chỗ này, về thái độ bình tĩnh của tôi ở chỗ nọ… Nhưng ở đấy tôi chẳng xứng đáng gì cho lắm! Họ không biết rằng quyết tâm của tôi kiên trì làm một kẻ bất phục tùng và kẻ sống ngoài vòng, không chịu nhượng bộ Đế chế, cũng không chịu nhượng bộ những truyền thống cộng hòa mà tôi coi là những hủ tục hoặc là mặt trái của tôn giáo, họ không biết rằng cuộc đời cô độc ấy đã đòi hỏi ở tôi biết bao cố gắng và can đảm, đã dứt ra ở tôi biết bao tiếng thở dài hoặc gào thét thầm kín! Họ không biết điều đó!…

Chính là trong những năm miệt mài học tập không hy vọng và không chân trời tôi đã can đảm; gọi tôi là anh hùng vì chuyện đó, tôi sẽ không từ chối! Nhưng ngạc nhiên vì thấy tôi đã hiên ngang trong một ngày, ngạc nhiên về việc Lơgrăng với tôi đã ngẩng cao đầu trước nguy hiểm, như vậy là không biết rằng cần phải cúi đầu xuống đến thế nào để trèo lên cầu thang những nhà trọ bi thảm.

Sau trận đấu súng này thì cùng lắm là một chỗ nằm dưới ba tấc đất, đầu giữa những rễ hoa cỏ, rễ cây, thay cho giấc ngủ trong những chăn nệm nhơ nhớp của nhà trọ.

Nhưng tối sẽ còn đấu súng nữa, với các điều kiện y như thế, để có vẻ ngang tàng và hăm dọa đối với đám nhân chứng rất đỗi ngạc nhiên thấy những kẻ bị chà đạp vươn mình lên như thế! Niềm vui cao cả phải trả bằng ba phút đấu súng. Có là bao.

Bốn nhà giải phẫu, họp lại để hội chẩn, đã tuyên bố là phải cưa cánh tay; nếu không họ sẽ không chịu trách nhiệm gì cả. Lơgrăng nghe thấy, và ngoài ý muốn, con mắt anh như thét bảo tôi: “Chính mày làm tao chết!” Trong cơn sốt mê sảng của anh, tôi xuất hiện không phải như một đối thủ, mà như một kẻ sát nhân.

Tôi vừa đặt chân lần cuối cùng vào ngôi nhà ấy.

Người ta đã treo một sợi dây trên đỉnh giường ngủ; ở đầu sợi dây treo một cái túi đựng một cục nước đá đang chảy. Bên dưới là cánh tay bị giập đặt ruỗi ra như một vật chết, và cục nước đá nhỏ những giọt lệ lạnh lùng trên vết đạn bắn thủng; lỗ thủng xanh biếc đó trông như con mắt đã nổ con ngươi.

Thật là thê thảm. Giọt lệ nước đá đó đã rơi vào trái tim tôi, dập tắt tất cả niềm kiêu hãnh và tất cả ánh mặt trời ngày hôm ấy[2*].

Chú thích:

[1*] Dân hai miền này có tiếng là ương bướng.

[2*] Cuộc đấu súng này có thực trong năm 1856 nhưng không có ai chết; các chi tiết và trường hợp kể trong biên bản đều đúng như trong chương này. Vả chăng, hai người về sau, trong thực tế, đã lại làm lành với nhau.