Chương 23

Bazarov đã tiễn đưa Arkadi lên đường với vẻ nuối tiếc có ý giễu cợt và đã cho Arkadi hiểu rằng mình không lạ gì mục đích thật sự của cậu ta trong chuyến đi này. Sau đó Bazarov đã hoàn toàn cách ly hẳn mọi người, chàng vùi đầu say mê với công việc. Bây giờ chàng chẳng cãi vã với ông Pavel Petrovich nữa, vả chăng khi có mặt chàng, ông ta đã tỏ vẻ quý phái quá chừng và thường phát biểu ý kiến bằng những thanh âm hơn là bằng ngôn từ. Chỉ có một hôm, ông Pavel Petrovich lại định xông ra tranh cãi với anh hư vô chủ nghĩa về một vấn đề thời thượng lúc bấy giờ là vấn đề quyền lợi của các nhà quý tộc biển Baltic 1, nhưng rồi chính ông cũng tự mình ngừng ngay lại mà nói với một vẻ lễ phép lạnh lùng.

- Tuy nhiên, tôi với cậu, chúng ta không thể hiểu nhau được. Chí ít là tôi chưa có hân hạnh hiểu được cậu.

- Còn nói gì nữa! - Bazarov kêu lên. - Con người ta cái gì cũng có thể hiểu được cả, hiểu được ête rung động như thế nào, hiểu được cả những gì đang diễn ra trên mặt trời. Ấy thế mà tại sao khi người khác có thể hỉ mũi không giống mình, thì con người ta lại không sao hiểu nổi đấy.- Thế thì sao, điều đó là độc đáo ư? - ông Pavel Petrovich nói với ý dò hỏi rồi lánh đi chỗ khác.

Tuy nhiên, đôi khi ông cũng xin phép được xem Bazarov làm thử nghiệm, và có lần ông còn ghé sát bộ mặt sặc sụa mùi nước hoa và được rửa kỹ bằng thuốc thơm của mình vào chiếc kính hiển vi để xem con thảo trùng trong vắt đang nuốt một hạt phấn diệp lục và nhai ngấu nghiến nó bằng những cái gì như những nắm tay nhỏ bé nhưng rất nhanh nhẹn ở trong cổ họng của nó. Ông Nikolai Petrovich lại còn đến chỗ Bazarov nhiều hơn ông anh mình. Kể ra nếu ông không bận chăm lo cai quản trang trại thì có lẽ ngày nào ông cũng sẽ đến để “học tập”, như ông hằng nói. Ông không làm cho nhà nghiên cứu khoa học tự nhiên trẻ tuổi phải vướng vít gì, cứ ngồi vào một góc tường nào đó mà chăm chú nhìn, thỉnh thoảng mới dám thận trọng nêu lên một câu hỏi. Trong các bữa ăn trưa và ăn chiều, ông cũng cố gắng hướng câu chuyện sang các lĩnh vực vật lý, địa chất hay hóa học, bởi vì mọi đề tài khác, dù là các đề tài kinh tế chứ chưa nói gì đến các đề tài chính trị, đều có thể nếu không dẫn đến chỗ xung khắc thì cũng chỉ làm cho hai bên không bằng lòng nhau mà thôi. Ông Nikolai Petrovich đoán chừng rằng ông anh mình vẫn chưa hề giảm bớt lòng hằn học đối với Bazarov. Một trường hợp nho nhỏ trong nhiều trường hợp khác đã xác nhận điều dự đoán đó của ông. Bệnh dịch tả đã bắt đầu xuất hiện đôi nơi trong vùng lân cận, thậm chí đã “đem đi” hai người ở ngay tại Marino. Đêm đến, ông Pavel Petrovich đã bị một cơn đau bụng khá nặng. Ông quằn quại tới tận sáng, nhưng ông vẫn không hề nhờ vả gì đến tài nghệ của Bazarov, và, đến ngày hôm sau, khi chàng hỏi: “Tại sao không cho người đến gọi”, thì lúc bấy giờ, tuy người vẫn còn nhợt nhạt hẳn đi nhưng đã chải chuốt và cạo râu cẩn thận, ông đáp: “Ấy là vì tôi sực nhớ rằng cậu thường nói không tin gì vào y khoa mà?” Ngày giờ cứ thế trôi qua. Bazarov vẫn làm việc một cách kiên trì và bực bội... Nhưng trong khi đó, trong nhà ông Nikolai Petrovich lại có một người nếu chẳng làm cho tâm hồn chàng khuây khỏa được, thì cũng khiến chàng vui lòng tiếp chuyện... Người đó chính là Pheneska.

Chàng gặp cô ta phần lớn là vào sáng sớm, ở ngoài vườn hoặc trong sân. Chàng chẳng hề lai vãng tới buồng cô ta, mà cô ta thì cũng chỉ có một lần bước tới trước cửa buồng chàng để hỏi xem đã nên tắm cho thằng Mitia chưa. Cô ta chẳng những tin cậy ở chàng, chẳng những không sợ sệt chàng, mà trước mặt chàng cô ta lại còn xử sự tự nhiên và thoải mái hơn cả khi ở trước mặt chính ông Nikolai Petrovich nữa. Tại sao như vậy, điều đó khó mà nói được. Có thể do chỗ cô ta bất giác cảm thấy rằng Bazarov không có tất thảy những gì là quý phái, tất thẩy những gì là cao sang, là cái vừa cuốn hút cô ta lại vừa làm cô ta phải sợ hãi. Trong con mắt cô ta, chàng vừa là một ông bác sĩ cừ khôi, lại vừa là một con người giản dị. Ngay cả khi có mặt chàng, cô vẫn nựng con không chút e ngại gì, và có hôm, bỗng nhiên bị chóng mặt và nhức đầu, cô còn nhận từ tay chàng một thìa thuốc nữa là khác. Khi có mặt ông Nikolai Petrovich, cô ta dường như tỏ ra xa lạ đối với Bazarov, và cô ta làm như vậy chẳng phải để lừa lọc gì, mà vì một ý thức lịch sự nào đó. Giờ đây cô ta lại càng sợ ông Pavel Petrovich hơn bao giờ hết. Thời gian gần đây ông ta bắt đầu theo dõi cô, thường thình lình xuất hiện như mọc từ dưới đất lên ngay sau lưng cô, trong bộ lễ phục của ông ta, với bộ mặt lạnh như tiền và soi mói, với hai tay đút túi. Pheneska thường than thở với Duniasa rằng: “Cứ thấy cụ ấy là lạnh toát cả người”, còn Duniasa thì thở dài đáp lại và lại nghĩ đến một con người “vô tình” khác. Chính Bazarov đã chẳng ngờ được rằng mình đã trở thành một tên bạo chúa tàn nhẫn đối với tâm hồn cô ta.

Pheneska thích Bazarov. Mà Bazarov cũng thích cô ta. Thậm chí cả nét mặt chàng cũng biến đổi trong khi nói chuyện với cô ta, nó thường mang vẻ trong sáng, hầu như hiền từ, và trong cái vẻ khinh thường vốn dĩ của chàng lại có pha thêm vẻ quan tâm với nét đùa cợt nào đó. Pheneska mỗi ngày một thêm đẹp ra. Trong đời các thiếu phụ, thường có thời kỳ họ bỗng tươi tắn, nở nang ra như những bông hồng mùa hạ, và thời kỳ đó đã đến với Pheneska. Thậm chí cả cái nóng nực của tháng Bảy lúc bấy giờ cũng là một trong mọi nhân tố xúc tiến thêm thời kỳ đó. Mặc một chiếc xiêm trắng mỏng, bản thân cô càng như trắng thêm và nhẹ nhõm thêm ra. Cô không hề bị rám nắng, còn cái nóng bức mà cô chẳng sao tránh khỏi được cũng chỉ khiến cho cặp má lẫn đôi tai cô đều phơn phớt ửng hồng, đồng thời khiến cho toàn bộ thân thể cô có một vẻ uể oải kín đáo và phản ánh thành vẻ mơ màng thờ thẫn trong đôi mắt đẹp của cô. Hầu như cô không sao làm được việc gì nữa cả, đôi tay cô tự nhiên cứ tuột xuống hai đầu gối. Phải cố gắng lắm cô mới đi lại được, cô luôn mồm kêu lên ôi ối và những than cùng thở với một vẻ bải hoải rất ngộ nghĩnh.

- Em nên năng tắm táp mới phải, - ông Nikolai Petrovich thường bảo cô.

Rồi trên một chiếc ao chưa cạn, ông đem vải ra quây lại, biến nó thành một buồng tắm thật to.

- Ôi, Nikolai Petrovich! Từ nhà ra tới ao cũng đủ hết hơi, rồi lại từ ao về nhà cũng hết hơi nữa. Trong vườn có bóng mát nào đâu.

- Đúng là chẳng có bóng mát gì cả, - ông Nikolai Petrovich đáp, đoạn đưa tay lên dụi đôi lông mày.

Một hôm, vào khoảng bẩy giờ sáng, vừa đi dạo về, Bazarov đã gặp Pheneska đang ở trong ngôi nhà hóng mát giữa bụi đinh hương mà hoa đã tàn lụi từ lâu nhưng vẫn còn rậm rạp và xanh tươi. Cô đang ngồi trên chiếc ghế dài, đầu vẫn quàng một tấm khăn trắng như mọi khi. Bên cạnh cô là cả một bó hoa hồng đỏ và trắng còn đẫm sương mai. Chàng chào cô ta.

- A! Anh Evgheni! - cô nói, đoạn vén một bên khăn lên để nhìn chàng, khiến một cánh tay hở ra tới tận khuỷu.- Cô làm gì ở đây thế? - Bazarov vừa nói vừa ngồi xuống bên cô. - Cô bó hoa lại hả?

- Vâng. Để cắm trên bàn lúc ăn sáng. Nikolai Petrovich thích thế.

- Từ giờ đến lúc ăn sáng thì còn lâu. Mà sao nhiều hoa thế này!

- Bây giờ tôi phải hái cho thật nhiều đi, kẻo chốc nữa nóng nực không ra ngoài được. Chỉ có lúc này mới còn thở ra hơi được. Trời nóng thế này tôi thấy bải hoải cả ra. Tôi những sợ là không khéo mình ốm mất thôi?

- Tưởng tượng gì mà ghê gớm thế! Đưa tôi bắt mạch thử xem nào. - Bazarov nắm lấy tay cô, nắn thấy mạch đập đều thì thậm chí cũng chẳng đếm xem là bao nhiêu nữa. - Cô sẽ sống đến một trăm, - chàng nói đoạn thả tay cô ta ra.

- Ôi chao, lạy trời phù hộ! - cô kêu lên.

- Vậy thì sao? Chẳng lẽ cô không muốn sống lâu ư?

- Những một trăm năm kia! Trước đây bà tôi mới sống đến tám mươi lăm tuổi mà đã thấy bà tôi khổ ơi là khổ! Người thì đen đủi, tai thì điếc, lưng thì còng, lúc nào cũng ho sù sụ; chỉ thấy nặng nợ cho bản thân. Sống thế thì còn ra cái gì nữa!

- Vậy trẻ trung là tốt hơn hay sao?

- Chứ còn sao nữa?

- Thế tốt hơn ở chỗ nào? Cô nói tôi nghe thử!

- Còn chỗ nào nữa? Như tôi bây giờ chẳng hạn, còn đang trẻ, cái gì làm cũng được, nào là đi đi lại lại, nào là mang vác, chẳng cần phải nhờ vả ai cả... Còn gì tốt hơn thế nữa?

- Thế mà đối với tôi thì già hay trẻ cũng thế cả thôi.

- Anh nói sao vậy, cũng thế cả thôi ư? Nói thế đâu được.

- Thì cô cứ thử nghĩ xem, Pheneska ạ, tuổi trẻ của tôi để làm gì? Hiện tôi sống một mình, trơ trọi...

- Cái đó bao giờ cũng tùy ở anh thôi.

- Đâu có phải là tùy ở tôi mà được! Phải có người đoái hoài đến tôi nữa chứ!

Pheneska liếc nhìn Bazarov mà không nói gì.

- Anh có cuốn sách gì vậy? - sau giây lát, cô ta hỏi.- Cuốn này ấy à? Đây là một cuốn sách thông minh, tài giỏi.

- Mà anh cứ học mãi thế sao? Vậy anh không biết chán à? Tôi cứ tưởng là cái gì anh cũng biết hết cả rồi.

- Hiển nhiên là chưa biết hết cả. Cô thử đọc một tí xem nào.

- Đọc tôi cũng chẳng hiểu gì cả đâu. Sách của anh bằng tiếng Nga ư? - Đưa hai tay đón lấy cuốn sách đóng gáy nặng trịch, cô ta hỏi. - Dày ghê!

- Sách tiếng Nga đấy.

- Tiếng Nga tôi đọc cũng chẳng hiểu được.

- Nhưng không phải là tôi muốn xem cô có hiểu hay không đâu. Tôi muốn được xem khi cô đọc thì cô thế nào kia. Khi cô đọc thì chót mũi cô nhấp nháy trông rất xinh.

Pheneska vớ được bài nói “về chất crêôdốt” đang bắt đầu lẩm nhẩm đọc từng câu một, nghe chàng nói vậy thì bật cười, buông cuốn sách ra, khiến nó trượt từ mặt ghế rơi xuống đất.

- Tôi cũng thích cả khi cô cười nữa, - Bazarov nói.- Thôi đi anh!

- Tôi thích nghe cô nói. Y như suối chảy róc rách vậy.

Pheneska quay đầu đi chỗ khác.

- Gớm anh! - cô ta nói, đưa mấy ngón tay vờn lên những bông hoa. - Với lại anh nghe tôi nói làm gì? Anh đi nói chuyện với các bà học rộng hiểu nhiều ấy kia chứ?

- Ôi, Pheneska! Nói thật với cô chứ, tất cả các bà thông thái trên đời này cũng chẳng bằng cái khuỷu tay của cô đâu.

- Gớm, anh lại bịa ra thế nữa! - Pheneska khẽ nói và khép đôi tay lại.

Bazarov nhặt cuốn sách từ dưới đất lên.

- Đây là cuốn sách chữa bệnh, sao cô lại vất nó đi?

- Sách chữa bệnh ư? - Pheneska nhắc lại và quay về phía chàng. - Anh biết không? Từ cái hôm anh cho tôi ít thuốc nước ấy, anh còn nhớ chứ, thì thằng Mitia nó ngủ ngoan lắm! Tôi cứ nghĩ hoài mà chẳng biết cảm ơn anh thế nào cho phải. Anh tốt thật đấy.

- Thế thì phải thật sự trả công cho thầy thuốc chứ, - Bazarov gợi ý với vẻ giễu cợt. - Chắc cô cũng biết, thầy thuốc là những người vụ lợi cả đấy.

Pheneska đưa mắt ngước nhìn Bazarov, và do ánh sáng trăng trắng phản chiếu vào phía trên khuôn mặt, đôi mắt cô ta trông dường như lại càng sẫm đen hơn. Cô ta đang chưa rõ là chàng nói đùa hay nói thật.

- Nếu anh không thấy là bất tiện, thì chúng tôi sẽ xin vui lòng... tôi sẽ phải hỏi xin Nikolai Petrovich...

- Vậy cô nghĩ là tôi muốn lấy tiền sao? - Bazarov ngắt lời cô. - Không, tôi chẳng cần đến tiền của cô đâu.

- Vậy thì cái gì? - Pheneska nói.

- Cái gì ư? - Bazarov nhắc lại. - Cô thử đoán xem.

- Tôi đâu có phải thầy bói.

- Vậy tôi mách cho cô biết nhé. Tôi cần... một trong những bông hồng này.

Pheneska lại bật cười và thậm chí chắp hai tay lại, bởi vì cô thấy ý nguyện của Bazarov thật ngộ nghĩnh biết bao. Cô ta cười, đồng thời cũng thấy mình nở lòng nở ruột. Bazarov chăm chú nhìn cô.

- Mời anh, mời anh, - cuối cùng cô nói, đoạn cô cúi xuống ghế dài để lựa tìm trong những đóa hoa. - Anh thích loại nào, hồng đỏ hay hồng trắng?

- Một bông hồng đỏ, và không cần to lắm đâu.

Cô ngồi thẳng người lên.

- Đây anh cầm lấy, - cô nói, nhưng vừa giơ tay ra cô lại lập tức rụt ngay lại, rồi cô cắn môi, đưa mắt nhìn ra cửa nhà hóng mát, sau đó lắng tai nghe ngóng.

- Gì thế? - Bazarov hỏi. - Ông Nikolai Petrovich ư?

- Không... Ông ấy cưỡi ngựa ra ngoài đồng rồi... mà tôi cũng chẳng sợ ông ấy... chứ còn ông Pavel Petrovich thì... Tôi tưởng chừng như...- Tưởng chừng cái gì?

- Tôi tưởng chừng ông ấy đến đây. Không... chẳng có ai đâu. Anh cầm lấy đi. - Pheneska đưa bông hồng cho Bazarov.

- Vì cớ gì cô lại sợ ông Pavel Petrovich?

- Ông ấy cứ làm tôi sợ sợ là. Bảo thì chả bảo, cứ nhìn nhìn kỳ cục lắm. Cả anh nữa, anh cũng chẳng thích ông ấy nữa là. Anh nhớ không, trước đây anh vẫn cãi nhau với ông ấy suốt. Tôi chẳng biết hai bên cãi nhau cái gì, nhưng tôi thấy là anh cứ xoay ông ấy thế này này, rồi lại thế này này...

Pheneska đưa hai tay lên minh họa, cho thấy rằng theo ý cô, Bazarov đã xoay ông Pavel Petrovich như thế nào.

Bazarov mỉm cười.

- Vậy nếu như tôi bị thua ông ấy, - chàng hỏi, - thì cô bênh vực chứ?

- Tôi làm sao bênh nổi anh? Mà không đâu, chẳng địch nổi anh được đâu.

- Cô nghĩ vậy sao? Thế mà tôi biết có một bàn tay chỉ cần ngoáy một ngón tay là khiến tôi lăn kềnh ra đấy.

- Bàn tay ấy là bàn tay nào vậy?

- Vậy cô không biết thật sao? Cô ngửi xem này, bông hồng cô cho tôi thơm đáo để

Pheneska vươn dài cổ, ghé mặt vào đóa hoa... Chiếc khăn trên đầu tụt xuống vai cô, để lộ ra cả một mớ tóc đen, óng ả, mềm mại và hơi lòa xòa.

- Chờ tí, tôi muốn cùng ngửi với cô, - Bazarov nói, đoạn cúi xuống mà hôn chặt vào đôi môi mở rộng của cô ta.

Cô rùng mình, dùng cả hai tay tì vào ngực chàng, nhưng chỉ tì nhẹ, khiến chàng lại có thể hôn tiếp và kéo dài cái hôn của mình.

Đằng sau bụi đinh hương bỗng vang lên một tiếng ho khan. Thoắt một cái Pheneska đã ngồi lui sang đầu ghế bên kia. Ông Pavel Petrovich hiện ra, khẽ nghiêng mình, cất lên giọng rầu rĩ một cách độc địa nói: “Cô cậu ở đây đấy à”, rồi bỏ đi. Pheneska lập tức vơ lấy các bông hồng mà bước ngay ra khỏi nhà hóng mát, vừa đi vừa khẽ nói: “Tội ở anh đấy, anh Evgheni ạ!”. Trong lời thì thầm đó của cô rõ ràng có ý trách móc thật sự.

Bazarov lại sực nhớ tới một cảnh tượng giống như thế cách đây không lâu, và chàng cảm thấy xấu hổ lại vừa cảm thấy bực bội với vẻ khinh mạn. Nhưng chàng lập tức lắc mạnh mái đầu, tự chúc mừng mình một cách châm biếm là đã “chính thức gia nhập vào hàng ngũ những kẻ si tình”, rồi trở về buồng.

Còn ông Pavel Petrovich thì ra khỏi khu vườn, chậm rãi bước, và đi tới tận khu rừng. Ông đứng ở đấy khá lâu, và khi ông trở về ăn sáng thì ông Nikolai Petrovich đã phải lo lắng hỏi xem ông có được khỏe không, vì thấy bộ mặt ông sa sầm hẳn lại.

- Chú biết đấy, thỉnh thoảng tôi lại cảm thấy trong lòng rất tức tối. - Ông Pavel Petrovich điềm nhiên trả lời ông em như vậy.

Chú thích:

[1] Ngay từ cuối những năm 40 sự bóc lột vô hạn độ của bọn quý tộc Đức đối với người nông dân thuộc vùng biển Baltic đã bị Iuri Xamarin tố cáo trong Những bức thư từ Riga của ông và những tài liệu này được chép tay truyền bá khắp Peterburg và Maxcơva. Bắt đầu từ năm 1856 chính sách phản động của tầng lớp quý tộc Đức về vấn đề nông dân đã hơn một lần bị phê phán kịch liệt trên báo chí. Ít lâu sau những “quyền hạn” và đặc quyền đặc lợi của tầng lớp này còn bị nhà phê bình, nhà văn vĩ đại Nga Nikolai Tsernưsevxki (1828 - 1889) vạch trần. Xamarin Iuri Phedorovich (1819 - 1876): nhà triết học, sử học, nhà chính luận và nhà hoạt động xã hội Nga.