ba
Bẵng hơn một năm, tôi không gặp anh. Ký ức về anh mở dần trong tôi. Cho đến một hôm.
Năm 1944, vùng tôi bỗng nổi lên một đám cướp khác mọi đám cướp. Không thiếu gì đồn đãi đã thành truyền thuyết về đám cướp này. Cướp nhà ai thì báo trước. Chỉ cướp nhà thiệt giàu - giàu không do làm ăn chân chất. Chuyên đánh làng lính, chủ sở, tiệm buôn... Hễ êm ả mời họ vô thì họ chỉ lấy vài món có giá, còn bày đặt đóng cửa la làng hay chống cự thì họ giần cho mềm xương, đập phá tan tành, đến cái gáo uống nước cũng nát ngấu. Đảng trưởng tên là Hai Cũ. Chẳng ai rành lai lịch y ta. Có người quả quyết: Hai Cũ biết tàng hình, súng bắn không lủng. Tả hình dáng y ta mỗi người một phách. Kẻ thì nói y ta nho nhã, kẻ thì nói y ta bậm trợn. Nhưng ai cũng giống nhau ở chỗ: cặp chân mầy Hai Cũ vừa rộng vừa dài, giống hai bệt mực tàu kéo thẳng, tác y ta dềnh dàng mà không thô...
Nghe vậy, đôi khi tôi nghĩ đến anh ta. Song nửa tia nửa ngờ. Người ta gọi Hai Cũ là “ông Hai”. Tất nhiên trong vùng không hiếm người được tôn vai “ông”. Các bậc tuổi tác - được gọi “ông” do phong tục tập quán. Các chức việc làng, thiên hạ gọi “ông” là hoặc nịnh hoặc xỏ.
“Ông Hai” của Hai Cũ, sánh chăng là sánh với “ông Ba” - con Cọp ba móng đã thành ma ma phật phật trong huyện đường rừng nhằm dọa người yếu bóng vía. Một “Ông” khác: Quan Vân Trường - chễm trệ trên các trang thờ. “Ông Hai” cỡ em em hai “ổng” đó!
Hôm đó, tôi đi xem gánh Bầu Hỉ hát tuồng “Tiêu Anh Phụng loạn trào” ở chợ Cây Đào. Chưa tới giờ, thằng Phẩm - học cùng lớp cùng trường với tôi - rủ tôi vô nhà nó chơi, nhà nó ngó ngay chợ mà chợ thì dùng phân nửa làm rạp hát. Cha của Phẩm là hương hào Ngọ. Hương hào trước kia, chớ bây giờ mở tiệm cầm đồ. Anh của Phẩm là Lộ, đội mã tà. Anh rể là hương quản Đực, hương quản đương niên hành sự làng Bình Thạnh. Tôi không mấy gì ưa Phẩm - con cái làng lính, lại giàu có. Nhưng nó đã rủ, không vô nhà nó coi cũng kỳ. Vả lại, ngồi chơi một lúc, chừng nào gánh hát kéo màn thì qua, chớ vô rạp sớm nóng bức lắm.
Hai đứa tôi nhìn Lộ chùi khẩu súng hai nòng. Khẩu súng đen nhánh, Lộ nhờ thế anh vợ mua về đi săn thú. Nói cho ngay, trong làng có hai khẩu súng thôi, đều của anh em nhà Lộ, họ đeo nhỏng nhảnh vậy có ý dằn mặt cướp.
Dưới ánh măng-xông, Lộ làm vẻ quan trọng. Và kỳ cọ báng súng đã thèm rồi thụt nòng, thụt một cái lại nheo mắt đưa nòng súng lên ngó một cái. Mà va ngó thẳng ra đường, cửa tiệm mở hoác, ai qua cũng dừng lại một chút trầm trồ đội Lộ chùi súng. Làm như thể dưới tầm súng hai nòng của đội Lộ, chợ Cây Đào yên như bàn thạch!
- Xe cá [i] đổ gần chục người ở ngã ba, người nào cũng hì hợm!
Mẹ của Phẩm - có lẽ xên ngang chếnh tứ sắc - hớt hải bước vô nhà, líu lưỡi. Ba của Phẩm đang cộng sổ tính lời, nghe vợ nói, xô bàn toán qua một bên, kéo cánh cửa.
Lộ vẫn ngồi điềm nhiên giữa nhà, nâng khẩu súng đã chùi xong rà một vòng, nhắm mấy chú nhỏ đang thè lưỡi nép vào cột.
- Có gì đâu mà tía má quýnh quáng...
Ba Phẩm dừng tay, ngóng ra ngoài. Một xe cá thứ hai ngừng ngay chợ. Trên xe, cả chục người nai nịt gọn gàng.
Ba Phẩm kéo mạnh cánh cửa.
- Khép chi vậy?
Lộ hỏi cha mà lại vác cây song hòng cài cửa, lắp vội lớp cửa thứ hai - cửa ván gõ thật dầy.
- Bà con cô bác chợ Cây Đào nghe đây!
Tiếng loa. Trống của gánh Bầu Hỉ ồn quá, tôi nghe không rõ loa gì. Giờ này, chẳng lẽ Sơn Đông còn bán thuốc?
- Nghe đây... Tại tui là gánh Hai Cũ...
Bây giờ thì rõ rồi. Không chỉ nhờ loa nói lớn, trống hát im, mà vì thiên hạ chợ Cây Đào náo loạn:
- Đảng ông Hai Cũ!
Cửa các nhà trong chợ đóng rầm rầm. Đèn đuốc vụt tắt. Ba Phẩm vặn ngọn măng-xông lụi mà quên xì hơi, đèn phun dầu,, mùi ngột ngạt. Căn tiệm chỉ le lói ngọn đèn đậu phộng trên trang thờ Quan Vân Trường.
Mẹ Phẩm từ nhà trên đi xuống nhà dưới, lại từ nhà dưới đi lên nhà trên, vừa đi vừa rên!
- Chết rồi.. chết rồi...
Giữa lúc,tiếng loa như khắc từng lời:
- Nghe đây! Bà con cô bác đâu yên đỏ. Không đóng cửa! Nổi đèn lên!...
Tiếng cửa mở vang đều khắp chợ. Ánh sáng cũng đã xuyên kẹt vách vào tiệm.
- Nghe đây, gánh Hai Cũ bữa nay túng tiền, mượn đỡ vài chục cây lụa, cây hàng tiệm chú Hía... Chú Hía nghe rõ chưa?
Chú Hía trả lời mau mắn, tuy giọng khàn khàn:
- Hà, dõ dồi... Ngộ mời ông Hai vô nhà uống nước...
- Cám ơn chú Hía, khi khác - Tiếng của đảng cướp mà tôi lại như từng nghe quen - Sắp nhỏ đâu! Vô tiệm chú Hía lấy đúng 10 cây lãnh, 10 cây xá-xị... Đứa nào lấy thêm một tấc, tao chôn sống!
Nhà Phẩm lặng trang, trừ tiếng khấn của mẹ Phẩm:
- Quan đại đế! Ngài cứu nhà con phen này... Nam mô Hớn Thọ Đình hầu...
Loa bây giờ chĩa vô nhà Phẩm:
- Nghe, đây! Đảng Hai Cũ tới thăm ông hương hào Ngọ... mượn vài chục lượng vàng xài đỡ... thứ vàng mà ông hương hào xiết của mấy người cầm đó!
Giọng loa như bỡn cợt, bỗng chuyền sang hung hăng:
- Mở cửa!
Ba Phẩm run lẩy bẩy. Mẹ Phẩm ngồi phệt xuống đất chắp tay ngó trang:
- Quan hầu.. Đại đế...
Lộ khoác khẩu súng, theo thang leo lên nóc.
- Tao biểu mở cửa! Hương hào Ngọ nghe không?
Tiếng giận dữ của đảng cướp mà tôi nghe quen quen ấy.
Hai phát nổ điếc con ráy, lửa nháng. Mẹ Phẩm mếu máo:
- Ông ơi! Mở cửa đi ông...
- Pháo tre... - Lộ nói vọng xuống. Anh đang vẹt ngói, dỡ rui.
Tôi nghĩ Lộ sắp bắn cướp. Nhứt tràng hỗn chiến tại đây, mình vô can vô cớ mà bị kẹt! Khổ quá.
- Lấy chày vồ! - Người nói tiếng quen quen ra lịnh.
Đến hai ba chày vồ thi nhau nện đùng đùng. Cửa vẫn chắc khừ.
Lộ chĩa súng ra ngoài. Ba Phẩm kêu thất thanh:
- Đừ... ng... L... ộ...
Nhưng Lộ đã bóp cò. Hai phát đạn ria vọt lên trời. Vậy là va không dám bắn cướp mà bắn chỉ thiên.
Tôi nghe ngoài cửa có tiếng cười gằn:
- Ngon! Hương hào Ngọ gan ruột đầy mình. Mầy tưởng cửa nhà mầy là thành đồng vách sắt, khẩu súng lửa của thằng mã tà Lộ là cà-nông... Tao muốn gọn mà mầy sanh sự... Bà con coi hát trễ là tại mầy... Bây đâu, khiêng cây cột gõ bên tiệm chú Hía qua đây mau...
Mẹ Phẩm vụt vô bếp - moi trong đống than ra cái quả sơn đỏ - chắc vòng vàng tiền bạc trong đó. Bà đem quả nhét dưới đít lu nước, chưa nhét xong lại đem đút vô kẹt tủ, rồi ngẫm nghĩ sao đó, lẩy bẩy leo lên trang, đặt sau tấm màn.
Từ phía nhà làng Bình Thạch, trống mõ hồi một nổi lên inh ỏi. Có cả hai phát súng lửa.
- Đ. m.! Tụi làng Bình Thạch giỡn mặt với Hai Cũ sao chớ! - Vẫn giọng quen ấy - Cho bốn phát! Mời hương quản Đực giỏi thì mang đầu tới đây...
Bốn phát súng kế tiếp. Súng chớ không phải pháo tre.
Hình như răng Lộ đánh bò cạp khi va can mẹ - bà lại mò lên trang.
- Má cứ xọc xạch hoài... Để đó...
Va bảo Phẩm:
- Phẩm, tắt đèn...
Cánh cửa rùng mình. Tôi biết đảng cướp khiêng gốc cột gõ vừa dài vừa nặng, chạy lấy trớn rồi lao gốc cột vào cửa. Cửa chắc thì chắc, song chịu sao thấu.
Phẩm trầy trật lắm mới trèo lên được cái trang, nó thổi tắt ngọn đèn đậu phộng, lúc mẹ nó luồn qua nách nó, bê cái quả xuống. Thang chật, hai mẹ con dồn với nhau, mẹ Phẩm trật tay, cái quả rơi xuống đất, cùng tiếng thét thất thanh của bà:
- Trời đất ơi... Bớ làng xóm ơi... Cướp...
Bà buông tay, rơi phịch theo cái quả.
“Rầm”! Cánh cửa đổ kềnh, ánh sáng ngoài phố tràn vào nhà. Cái quả bật nắp, vàng bạc - dây chuyền, vòng, cà rá, hoa tai - văng tứ tung.
Có đến mấy họng súng chĩa vô nhà.
- Thầy đội, muốn bắn thì bắn đi... Còn không, thả cây súng xuống... Mời thầy xuống luôn!
Người có tiếng nói quen quen chính là anh ta, anh chàng tôi gặp độ nọ. Anh chẳng có gì thay đổi, ngoài chiếc áo bành tô xám khoác ngoài.
Lộ thả cây súng xuống rồi lục tục đứng trước đám cướp. “Bốp”! Hai Cũ - không phải Sáu Cường như tôi đề quyết - táng cho Lộ một cú thẳng cánh. Máu mũi ướt mặt Lộ.
- Cho mầy giỏi bắn. Đồ mã tà tét mà cũng làm tàng!.... Tao lấy sạch bữa nay... Ở đó mà đợi hương quản Đực tiếp viện! Va lò mò tới, tao cho va thành hương quản cái!
Rồi, Hai Cũ ra lịnh:
- Lượm hết! - Anh ta chỉ số vòng vàng trên nền.
Mẹ Phẩm giống kẻ chết rồi, khư khư ôm cái quả trống trơn, mắt toàn tròng trắng.
Bộ hạ Hai Cũ giật phắt cái quả, nhặt nhạnh mọi thứ bỏ vào.
Tôi thấy mình nín lâu ắt có hại nên lòn ra ngoài. Song, một tay cướp xô tôi chúi trở vô, hỏi:
- Chạy đâu?
Hai Cũ bây giờ mới nhận ra tôi:
- Ủa! - Anh ta chưng hửng.
Mẹ Phẩm xếp chè he, lạy như tế sao:
- Trăm lạy ngàn lậy các quan, các thầy, các ông... Xin nhờ phước thương giùm...
Bà lần đến níu chân Hai Cũ. Hai Cũ không để ý, anh bận nhìn tôi trân trối:
- Nhà chú nhỏ đây sao?
Tôi đứng yên. Đáng lẽ lắc đầu, tôi lại không làm như vậy.
- Trả cái quả cho bà ta! - Hai Cũ ra lịnh, giữa sự ngơ ngác của thủ hạ.
- Xin lỗi chú nhỏ. Qua không biết! - Hai Cũ nói khẽ với tôi.
- Tha cho lần này! - Hai Cũ bảo gia chủ.
- Buồm!
Anh ta hô dõng dạc, quay lưng ra cửa, vứt cây súng của Lộ trên ghế.
Hai chiếc xe cá lọc cọc rời chợ Cây Đào.
Chú thích
[i] Xe hai ngựa, không mui, dùng chở hàng. Trước, chuyên chở cá, nên có tên đó.