Vài trang lược sử về Bosnie – Herzégovine và Serbie

Bối cảnh của truyện này là xứ Bosnie – Herzégovine, nhưng trong vài chương xứ Serbie cũng thường được nhắc tới; mà những xứ đó, đa số độc giả chưa được biết, nên chúng tôi giới thiệu ít hàng dưới dây để độc giả dễ hiểu truyện.

Chúng ta thường nghe nói đến Nam Tư Lạp Phu (tiếng Pháp là Yougoslavie có nghĩa là xứ của dân tộc Slave phương Nam, mà Slave trỏ một giống người ở Trung Âu, nhất là Đông âu như dân tộc Ukraine, Serbie, Croatie, Nga, Bảo Gia Lợi …) và Thống chế Ti to, vị anh hùng Nam tư theo chế độ cộng sản. Ông có tinh thần quốc gia mạnh mẽ, ngày càng xích gần lại với Tây Âu.

Bosnie – Herzégovine và Serbie nay là hai trong sáu tiểu bang của Liên bang Cộng hòa Nhân dân Nam Tư, bốn tiểu bang kia là Croatie, Slovénie, Monténégro, Dalmatie. Liên bang đớ nằm trên bờ vịnh Adriatique, phía Tây ngó qua Ý, phía Đông Hung Gia Lợi, Lỗ Ma Ni, Bảo Gia Lợi, phía Bắc giáp Áo, phía Nam giáp Hy Lạp; dân số năm 1954 khoảng 17 triệu, kinh đô là Belgrade, trên tiểu bang Serbie.

Bosnie – Herzégovine và Serbie là hai tiểu bang giáp nhau, rộng nhất, dân số mỗi tiểu bang năm 1954 khoảng bốn triệu. Cả hai đều nhiều núi, từ thế kỷ XIX trở về trước nguồn lợi canh là canh nông và mục súc. Kinh đô của Bosnie – Herzégovine là Sarajevo, của Serbie là Belglade.

Dân hai xứ đều là giống Slave, hiện nay khoảng một phần ba theo Hồi giáo, hai phần ba theo Ki tô giáo.

Lịch sử của họ rất gian truân, có lẽ nhờ vậy mà họ anh dũng và có tinh thần quốc gia mạnh.

Mới đầu họ lệ thuộc La Mã, qua thế kỷ VII mới thành lập những tiểu quốc gần như độc lập: Bọsnie – Herzégovine, Serbie. Họ phải chống với những dân tộc ở chung quanh: Hi Lạp, Bảo Gia Lợi, Hung Gia Lợi.

Thế kỷ IX họ theo Ki tô giáo.

Thế kỷ XII họ bị Hung Gia Lợi chiếm. Qua thế kỷ XIV Serbie mới thịnh lên được (chiếm được Macédoine, Albanie) nhưng không bao lâu cả hai tiểu quốc đều bị Thổ Nhĩ Kỳ chinh phục và biến thành hai tỉnh trong đế quốc Thổ (cuối thế kỷ XIV).

Chính quyền Thổ ít xen vào việc trong nước họ, chỉ cần thu được thuế, bắt được lính. “Dăm ba năm một lần họ phải chịu “thuế máu” (huyết cống) mỗi tỉnh phải dâng cho triều đình một số trẻ em anh tuấn; chúng bị đưa về kinh đô Thổ Istamboul, dạy dỗ thành người Thổ, theo Hồi giáo, sau đi lính cho Thổ. Bọn Thổ hóa đó có tài năng thì có thể được lãnh những chức quan trọng trong triều đình Thố như người gốc Thổ, tức như trường hợp tể tướng Mehmed Pacha Sokolovitch (người ra lệnh xây chiếc cầu trên sông Drina) trong truyện này.

Trong thời kỳ bị Thổ cai trị, kinh tế suy. Thỉnh thoảng cũng có những cuộc khởi nghĩa nhưng bị Thổ dẹp. Một số người trốn vào rừng, không chịu phục tòng Thổ; một số khác (người Serbie) di cư qua Syrie.

Truyện này bắt đầu từ thế kỷ XVI, khi uy quyền của Thổ còn mạnh. Nhưng qua thế kỷ XVII và XVIII, Áo bắt đầu tranh giành ảnh hưởng với Thổ, có hồi chiếm được Sarajevo và Thổ phải nhưởng một phần Bosnie – Herzégovine cho Áo. Năm 1739 Áo thua phải trả lại phần đó cho Thổ, và biên giới không thay đổi gì tới năm 1878.

Đầu thế kỷ XIX, có nhiều anh hùng nổi lên chống lại Thổ: Karageorges ở Serbie, Mustapha Skodra Pabha và Husein Gradascevic ở Bosnie – Herzégovine. Trong những cuộc khởi nghĩa đó, dân chúng chia làm hai phe: một thiểu số Thổ hóa mong cho Thổ thắng, còn đa số theo Ki tô giáo mong cho nghĩa quân thắng, nhưng cả hai đều không dám đổ lộ tình cảm ra và rất nghi kỵ nhau.

Giữa thế kỷ XIX, đế quốc Thổ suy, phải cho Serbie tự trị dưới quyền của Miloch Obrénovitchl và các cường quốc châu Âu ép Thổ phải để cho Serbie ở dưới sự che chở của các nước theo Ki tô giáo (Nga, áo, Đức …). Từ đó Thổ mất lần ảnh hưởng ở Serbie, năm 1867 phải rút hết quân đội ra khỏi Serbie.

Nhưng Serbie và Bosnie – Herzégovine thoát được ách Thổ thì lại bị cái ách của Áo – Hung. Từ năm 1878 do hòa ước Berlin ký giữa Nga, Thổ và các cường quốc châu Âu hai xứ đó không còn là những tỉnh của Thồ nữa, Serbie được độc lập còn Bosnie – Herzégovine thành một tỉnh của Áo-Hung. Áo-Hung mở mang cho Bosnie – Herzégovine, xây cất đường sá, tổ chức chặt chẽ sự cai trị, muốn Âu hóa xứ đó và Serbie. Dân chúng bất bình, nhất là những người theo Hồi giáo. Đầu thế kỷ XX, đảng “Thanh niên Bosnie” hoạt động mạnh ở Prague, Vienne, Sarajevo, hô hào sinh viên chống lại Áo – Hung (1912).

Tinh thần quốc gia của Serbie và Hegégovine hồi đó lên cao, một phong trào xã hội nổi lên nhờ những tư tưởng mới sinh viên du học ở Tây âu đem về. Họ thắng được Thổ trong chiến tranh Balkan, và Thổ hoàn toàn mất hết ảnh hưởng ở bán đảo đó.

Rồi ngày 28-6-1914, một sinh viên Serbie ám sát thân vương áo François Ferdinand (vụ này là nguyên nhân gần của thế chiến thứ nhất), Áo-Hung đàn áp dữ dội; dân Serbie anh dũng chống lại cho tới 1918.

Khi chiến tranh chấm dứt, Serbie, Croatie và Slovene thống nhất thành lập một vương quốc (1919); sau Bosnie – Herzégovine cũng gia nhập, thành liên bang Nam Tư Lạp Phu (1929).