Chương 9

Đêm qua tôi không ngủ được. Tôi nằm trên giường khoảng một tiếng đồng hồ hay hơn thế và ngẫm nghĩ về sự cô quạnh của những con phố, về việc chẳng ai nói chuyện với nhau nữa. Paul từng cho tôi xem một bộ phim có tựa đề là Hợp âm lạc lõng . Trong phim có một cảnh khá dài quay quanh một buổi dã ngoại, với mười hoặc mười hai người ngồi bên một chiếc bàn lớn ngoài trời, ăn thứ gì đó giống như bắp ngô và dưa hấu. Họ trò chuyện với nhau - chỉ là chuyện gẫu, có vậy thôi. Tất cả đều góp chuyện. Lúc ngồi xem cùng Paul trong căn phòng sặc sỡ dưới tầng hầm thư viện của anh thì tôi chẳng quan tâm lắm, nhưng cảnh phim bằng cách nào đó đã lưu lại trong đầu tôi và thỉnh thoảng xuất hiện trở lại. Tôi chưa từng thấy bất cứ điều gì giống như thế ngoài đời - cả một nhóm người đông đảo cùng ăn uống bên nhau, gương mặt sôi nổi trong khi trò chuyện, ngồi ngoài trời với làn gió thổi khẽ qua váy áo và làn tóc, thức ăn ngon trước mặt, cứ thế vừa ăn vừa nói chuyện với nhau như thể không còn gì hay ho hơn trong đời.

Cuối cùng tôi rời giường và đi ra phòng khách, nơi Bob đang ngồi nhìn lên trần nhà. Ông gật đầu với tôi trong lúc tôi ngồi xuống chiếc ghế bên cạnh cửa sổ, nhưng không nói gì.

Tôi duỗi người trên ghế và ngáp dài. Rồi tôi hỏi ông:

- Chuyện gì đã xảy ra với việc đối thoại? Tại sao người ta không nói chuyện với nhau nữa?

Bob nhìn tôi. Ông đáp, như thể cũng đang nghĩ tới điều đó:

- Ừ. Hồi tôi mới được chế tạo ở Cleveland, người ta nói chuyện với nhau nhiều hơn bây giờ. Tại nhà máy xe hơi vẫn còn một số người làm việc bên cạnh các robot, và họ hay tụ tập lại với nhau để trò chuyện, năm hay sáu người gì đó. Tôi đã từng chứng kiến.

- Điều gì đã xảy ra? - Tôi hỏi lại. - Tôi chưa bao giờ thấy một nhóm người nào trò chuyện. Có lẽ hai người thì thỉnh thoảng còn thấy, nhưng cũng rất hãn hữu.

- Tôi không rõ. - Bob đáp. - Sự hoàn thiện của ma túy đóng một vai trò lớn. Và sự hướng nội. Tôi nghĩ các qui định về Quyền Riêng tư càng củng cố thêm chuyện đó. - Ông nhìn tôi với vẻ mặt trầm ngâm. Đôi khi Bob còn con người hơn bất kì con người nào tôi từng biết, ngoại trừ bố Simon, có lẽ vậy. - Quyền Riêng tư và Phép Lịch sự Bắt buộc được thiết lập bởi một robot Lớp Chín. Ông ta cảm thấy đó là điều mọi người thực sự muốn, khi họ đã có ma túy để tự làm cho mình khuây khỏa. Và nó gần như đã chấm dứt nạn tội phạm. Con người từng gây ra rất nhiều tội ác. Họ có thể ăn cắp đồ của nhau, và giở bạo lực với nhau.

- Tôi biết. - Tôi đáp, thậm chí không muốn nghĩ tới chuyện đó. - Tôi từng thấy trên ti vi...

Bob gật đầu:

- Khi tôi lần đầu tiên sống dậy trong cuộc đời này, nếu có thể gọi nó là cuộc đời, tôi đã được học toán với một robot Lớp Bảy có tên là Thomas. Tôi rất thích nói chuyện với ông ta. Và tôi cũng thích nói chuyện với cô.

Bob đang nhìn ra bầu trời đêm không trăng bên ngoài cửa sổ khi nói câu ấy.

- Tôi cũng thích nói chuyện với ông. Nhưng điều gì đã xảy ra? Tại sao việc trò chuyện, đọc sách và viết lách đều bị khai tử?

Bob im lặng một lúc lâu. Sau đó ông đưa tay lên tóc và bắt đầu ôn tồn giải thích:

- Khi tôi học Quản trị Công nghiệp, tôi được xem những bộ phim về mọi khía cạnh của Đế chế xe hơi. Tôi được đào tạo để trở thành một người sếp điều hành, đúng như kế hoạch ban đầu của các robot Lớp Chín, và tôi được cho xem đủ loại băng hình lẫn bản thu âm của General Motors, Ford, Chrysler và Sikorsky. Một trong các đoạn phim ghi lại cảnh một chiếc xe hơi lớn màu bạc chạy dọc theo xa lộ trống trải một cách yên ắng và êm ái, tựa như giấc mơ. Đó là một mẫu xe chạy xăng đời xưa, có lẽ được chế tạo từ trước Ngày tàn của dầu mỏ và Kỉ nguyên pin hạt nhân.

- Ngày tàn của dầu mỏ?

- Đúng vậy. Khi xăng dầu trở nên đắt đỏ hơn cả whisky, hầu hết mọi người chọn ở nhà. Đó chính là Ngày tàn của dầu mỏ. Nó xảy ra vào thời kì được gọi là thế kỉ thứ hai mươi mốt. Sau đó Chiến tranh năng lượng nổ ra. Và rồi Solange được chế tạo. Ông ta là robot đầu tiên thuộc Lớp Chín, nhưng khác với tôi, ông ta được lập trình kĩ lưỡng nhằm mang lại cho nhân loại điều họ muốn có. Solange đã phát minh ra pin hạt nhân. Phản ứng hợp hạch có kiểm soát: An toàn, sạch sẽ, và vô hạn. Ông ta đã tìm cách tự cung cấp năng lượng đó cho cơ thể của mình, và tất cả các robot Lớp Chín sau đó đều được trang bị pin hạt nhân. Một pin hạt nhân tồn tại được chín lam .

- Solange có phải là người da đen không?

- Không. Ông ta da trắng, mắt xanh.

Tôi đứng dậy để pha cho mình một ít cà phê.

- Tại sao ông lại là người da đen? - Tôi hỏi.

Bob không trả lời cho đến khi tôi rót nước sôi vào bột cà phê.

- Tôi không biết. - Ông ta đáp. - Hình như tôi là robot da đen duy nhất từng được tạo ra.

Tôi bưng cốc cà phê quay lại chỗ cũ và ngồi xuống.

- Thế còn đoạn phim đó? Đoạn phim quay chiếc xe màu bạc ấy?

- Chỉ có một người đàn ông ngồi trong xe. - Bob nói. - Anh ta mặc áo sơ mi thể thao màu xanh nhạt, và quần vải tổng hợp màu xám. Anh ta quay tất cả kính xe lên, bật điều hòa và mở nhạc trong khi xe chạy. Hai bàn tay vừa trắng vừa mềm mại của anh ta nhẹ nhàng đặt trên vô lăng. Còn khuôn mặt anh ta, hừm, khuôn mặt anh ta trơ ra như mặt trăng vậy.

Tôi không rõ Bob đang định nói gì.

- Hồi tôi còn bé và lần đầu tiên trốn khỏi trường nội trú, tôi rất thiếu kiên nhẫn và căng thẳng, không biết phải làm gì với bản thân. Bố Simon từng bảo tôi “Cứ im lặng và để cuộc đời con tiếp diễn.” Và tôi đã cố làm như vậy. Có phải người đàn ông trên xe đang làm điều đó?

- Không. - Bob đứng dậy và duỗi thẳng tay ra, giống như người ta vẫn thường làm. - Ngược lại. Chẳng có cuộc đời nào ở đây cả. Anh ta lẽ ra được “tự do”, nhưng chẳng có gì xảy ra. Không ai biết tên anh ta, dù có người gọi anh ta là Daniel Boone - người tiên phong cuối cùng. Đoạn phim được lồng nhạc và một giọng nam trầm ấm tuyên bố “Sống tự do, phiêu hết cỡ cùng Open Road!” Anh ta cứ thế đi tiếp trên con đường vắng vẻ, ở tốc độ một trăm năm mươi cây số giờ, cách biệt với không khí bên ngoài, cách biệt với ngay chính tiếng động cơ của chiếc xe đang lao nhanh trên đường. Chủ nghĩa cá nhân của Mĩ, Tinh thần tự do. Người tiên phong. Với một khuôn mặt người không khác gì một robot cấp thấp. Tại nhà hoặc trong phòng khách sạn, anh ta có chiếc ti vi để giữ cho thế giới bên ngoài tách biệt với mình. Anh ta có những viên thuốc trong túi, có dàn âm thanh, và những hình ảnh trong tờ tạp chí mà anh ta xem, với đồ ăn và gái gú ngon lành hấp dẫn hơn ngoài đời gấp nhiều lần.

Bob đang đi chân đất tới lui trong phòng.

- Ngồi xuống đi. - Tôi nói với ông. - Tất cả những chuyện đó đã bắt đầu như thế nào? Chiếc xe, môi trường được kiểm soát?

Ông ngồi xuống, lấy từ trong túi áo ra một điếu cần hút dở và châm lửa.

- Xe hơi giúp mang lại hàng đống tiền, từ việc sản xuất rồi bán chúng. Khi truyền hình xuất hiện, nó trở thành một trong những nguồn sinh lợi tốt nhất từng được phát minh. Nhưng mọi chuyện không dừng ở đấy. Có gì đó trong sâu thẳm con người thúc đẩy họ đến với xe hơi, truyền hình, và ma túy. Khi việc sản xuất và phân phối ma túy cũng như các chương trình truyền hình được máy tính hoàn thiện, xe hơi trở nên không còn cần thiết nữa. Và bởi không ai tìm được cách làm cho những chiếc xe trở nên an toàn trong tay người lái, quyết định khai tử chúng đã được đưa ra.

- Bởi ai? - Tôi thắc mắc.

- Bởi tôi. Solange và tôi. Đó là lần cuối cùng tôi gặp ông ta. Solange đã gieo mình xuống đất từ một tòa nhà cao tầng.

- Chúa ơi! - Tôi thốt lên. - Từ hồi còn bé, tôi đã không thấy một chiếc xe hơi nào. Nhưng bố Simon thì vẫn còn nhớ chúng. Vậy ra đó là thời điểm những chiếc xe buýt giao cảm ra đời?

- Không. Xe buýt giao cảm đã xuất hiện từ thế kỉ hai mươi hai. Thật ra từ thế kỉ hai mươi đã có những chiếc xe buýt do con người điều khiển. Cũng như xe điện và xe lửa. Hầu hết các thành phố lớn tại Bắc Mĩ đều có thứ mà chúng ta gọi là tàu điện vào đầu thế kỉ hai mươi.

- Điều gì đã xảy ra với chúng?

- Các công ty sản xuất xe hơi cá nhân đã xóa sổ chúng. Các khoản hối lộ được trả cho lãnh đạo của các đô thị để bóc gỡ hết các đường ray tàu điện, nhiều trang quảng cáo trên báo được đặt để thuyết phục công chúng rằng đó là việc nên làm. Như thế mới có thêm nhiều xe hơi cá nhân được bán, và nhiều dầu mỏ được lọc thành xăng nhằm cung cấp nhiên liệu cho xe hơi. Như vậy các tập đoàn mới tăng trưởng, và một vài người mới trở nên giàu có một cách không tưởng tượng nổi, để thuê gia nhân và sống trong những biệt phủ tráng lệ. Điều đó đã làm thay đổi cuộc sống của con người nhiều hơn cả báo in. Nó đã tạo ra những khu ngoại ô, và hàng trăm thứ liên quan đến xe hơi - tình dục, kinh tế, thuốc ngủ. Xe hơi đã dọn đường cho những thứ khác, sâu sắc và hướng nội hơn, phụ thuộc vào truyền hình và robot, để dẫn đến một điểm kết thúc tối thượng và dễ đoán của tất cả mọi chuyện: Sự hoàn thiện của hóa chất hướng thần. Những loại ma túy mà con người đang sử dụng hiện nay đã được đặt tên theo những thứ có từ thế kỉ hai mươi, nhưng chúng mạnh mẽ hơn nhiều, hiệu quả hơn nhiều, và tất cả đều được sản xuất rồi phân phối đi khắp những nơi có con người sinh sống nhờ các thiết bị tự động. - Bob đưa mắt nhìn tôi từ chỗ chiếc ghế mà ông đang ngồi. - Mọi chuyện bắt đầu từ việc học cách sử dụng lửa để sưởi ấm hang động, xua đuổi thú dữ. Và kết thúc với Valium phóng thích kéo dài.

Tôi nhìn ông hồi lâu.

- Tôi không dùng Valium. - Tôi tuyên bố.

- Tôi biết. - Bob nói. - Chính vì thế mà tôi tách cô ra khỏi Paul. Vì điều đó, và vì đứa trẻ cô đang mang trong bụng.

- Về đứa bé thì tôi hiểu. Ông muốn chơi trò gia đình. Nhưng tôi chưa rõ ma túy, hay đúng hơn là sự vắng mặt của nó, đóng vai trò gì trong chuyện này.

Bob lắc đầu với vẻ mặt trách móc:

- Hiển nhiên thế còn gì. Tôi muốn một người phụ nữ mà mình có thể trò chuyện. Và có thể yêu thương.

Tôi trố mắt nhìn ông ta.

- Yêu thương sao? - Cuối cùng tôi thốt lên.

- Dĩ nhiên rồi. Tại sao không?

Tôi định trả lời, nhưng lại thôi. Sao ông ta lại không thể yêu thương ai đó nếu muốn kia chứ?

- Thật không? - Tôi hỏi.

Bob nhìn tôi trong giây lát trước khi dụi tắt điếu cần trong chiếc gạt tàn.

- Thật. - Ông đáp. - Đáng tiếc là như vậy.

Yêu thương. Sự kì quặc của cụm từ xưa cũ này khiến tôi bận tâm trong chốc lát ngay tại phòng khách đó, giữa đêm hôm khuya khoắt. Hai chữ “yêu thương” có gì đó khiến tôi bất ngờ. Và rồi tôi nhận ra mình chưa từng nghe đến chúng trước kia. Chúng chỉ tồn tại trong những bộ phim câm hoặc những cuốn sách, chứ không phải trong cuộc sống mà tôi biết. Tôi từng nghe bố Simon nói rằng “Tình yêu là một cú lừa” và đó là lần duy nhất ông sử dụng chữ đó, theo những gì tôi còn nhớ được. “Yêu” thậm chí không nằm trong vốn từ của đám học sinh trường nội trú, nơi chúng tôi được dạy rằng “Tình dục chớp nhoáng là tốt nhất”. Vậy đấy. Và giờ đây, tay robot có khuôn mặt trẻ trung buồn bã và một cuộc đời dài đằng đẵng này đang cố nói với tôi bằng chất giọng trầm ấm dịu dàng của mình rằng: Ông ta đã đem lòng yêu tôi.

Cốc cà phê của tôi đã nguội. Tôi nhấp một ngụm, rồi hỏi:

- Hai chữ “yêu thương” có ý nghĩa gì đối với ông?

Bob không đáp suốt một lúc lâu. Sau đó ông nói:

- Sự nôn nao trong bụng. Và trong tim. Mong ước em được hạnh phúc. Và bị ám ảnh bởi em, với cái cách em nghiêng đầu, với ánh mắt của em. Cách bàn tay em cầm cái tách đó. Lắng nghe tiếng ngáy của em đêm đêm, trong lúc tôi ngồi đây.

Tôi bị sốc nặng. Đó là những lời lẽ tôi từng đọc đâu đó, nhưng không chú tâm lắm. Tôi thừa biết chúng có liên quan với tình dục và gia đình , thứ từng là một phần của thế giới trước đây, nhưng chưa bao giờ hiện diện trong cuộc sống của tôi. Làm thế nào nó có thể trở thành một phần cuộc sống của con người “nhân tạo” này, tay người máy lịch lãm với làn da nâu và mái tóc xoăn tít này? Con người giả không được mẹ đẻ ra, không có dương vật, không thể ăn uống - một con búp bê chạy bằng pin với đôi mắt nâu u uất. Loại tình yêu mà ông ta đang nói tới là gì? Có phải đó là biểu hiện của sự điên rồ, sự loạn trí đã ám vào quá trình sản xuất ông ta cũng như toàn bộ dòng trí tuệ nhân tạo nam thần sau cuối đó, tính người thái quá đến điên rồ của loạt robot Lớp Chín đó?

Thế nhưng, khi nhìn Bob, tôi hình dung mình có thể hôn ông. Tôi có thể ôm lấy cơ thể to lớn đẹp đẽ kia và áp môi mình vào đôi môi ẩm ướt của ông.

Và tôi nhận ra - Lạy Chúa lòng lành - tôi đang khóc. Những giọt nước mắt tuôn trào trên khuôn mặt tôi. Tôi vùi mặt vào đôi bàn tay và khóc nấc lên như hồi còn bé, khi tôi nhận ra mình chỉ có một mình trên thế giới này. Chuyện đó giống như một làn gió ấm thổi qua tôi.

Sau khi khóc xong, tôi cảm thấy nhẹ nhõm và bình tâm. Tôi nhìn Bob. Khuôn mặt ông bình thản và tĩnh lặng, giống như cảm giác của tôi lúc này.

- Ông có bao giờ làm chuyện này trước đây không? - Tôi hỏi. - Yêu một ai đó ấy?

- Có. Hồi tôi còn... hồi tôi còn trẻ. Hồi đó có những phụ nữ không chơi thuốc. Tôi đã yêu một người trong số họ. Có gì đó nơi khuôn mặt của cô ấy... Nhưng tôi chưa bao giờ tìm cách sống chung với một phụ nữ. Như cách chúng ta đang làm.

- Vì sao lại là tôi? Tôi đã đủ hạnh phúc với Paul rồi. Chúng tôi lẽ ra đã tạo thành một gia đình. Tại sao ông lại phải yêu tôi?

Bob nhìn tôi. Ông nói:

- Em là người cuối cùng. Người cuối cùng trước khi tôi chết. Tôi muốn khôi phục cuộc đời đã bị chôn vùi, phần kí ức đã bị tẩy xóa của tôi. Trước khi chết, tôi muốn biết việc làm con người mà tôi đã cố gắng trở thành trong suốt cuộc đời mình nó sẽ như thế nào. - Ông rời mắt khỏi tôi và nhìn ra ngoài cửa sổ. - Ngoài ra, nhà tù cũng tốt cho Paul. Nếu đủ trưởng thành, anh ta sẽ trốn thoát được. Ở cái thế giới này chẳng còn gì hoạt động tốt được nữa. Hầu hết máy móc và robot đều đã bị hư hỏng. Nếu muốn ra khỏi tù, anh ta sẽ làm được.

- Ông có nhớ được gì chưa? Từ khi chúng ta sống cùng nhau ấy? Ông có lấp đầy được khoảng trống nào trong đầu chưa?

Bob lắc đầu.

- Chưa, tôi chưa thể.

Tôi gật đầu, nói:

- Bob này, ông cần phải ghi nhớ cuộc đời mình, như cách mà tôi đang làm. Ông phải kể chuyện đời mình vào trong một chiếc máy ghi âm. Tôi có thể viết nó ra cho ông, và dạy ông cách đọc nó.

Bob nhìn tôi, khuôn mặt bỗng trở nên già nua và rầu rĩ.

- Tôi không cần phải làm thế, Mary. Tôi không thể quên được cuộc đời mình. Tôi không tài nào lãng quên được. Họ đã quên mất điều đó khi chế tạo tôi.

- Chúa ơi. - Tôi thốt lên. - Chắc ông phải cảm thấy kinh khủng lắm?

- Đúng vậy. Rất kinh khủng.

⚝ ✽ ⚝

Một hôm Bob hỏi tôi:

- Em có nhớ Paul không?

Tôi không ngẩng lên khỏi ly bia.

- Chỉ có chim nhại hót ở bìa rừng.

- Em nói vậy là sao? - Bob hỏi.

- Một câu mà Paul từng nói. Khi thỉnh thoảng tôi nghĩ đến anh ấy, tôi lại nhớ tới câu này.

- Em nhắc lại xem nào? - Bob giục. Có gì đó khẩn cấp trong giọng điệu của ông.

- Chỉ có chim nhại hót ở bìa rừng.

- Rừng . - Bob lặp lại. - “Khu rừng này tôi đã biết chủ nhân.” Chính là câu thơ đó. - Ông đứng lên và tiến lại chỗ tôi. - Khu rừng này tôi đã biết chủ nhân. Nhưng ông ta đang sống ở trong làng...

⚝ ✽ ⚝

Thế là cuối cùng Bob đã tìm được từ còn thiếu trong bài thơ của mình, sau hàng mấy trăm năm ngẫm nghĩ. Tôi thấy vui vì đã mang lại cho ông ta một điều gì đó.