CHƯƠNG 38

Ông già đang ngồi trên hiên ngôi nhà gỗ màu xám đã tróc sơn dưới bóng cây du, chân không đi giày gác lên một cái ghế khác, thân hình phì nộn ngả lên chiếc ghế bọc da màu nâu rách tả tơi lòi cả bông ra. Cặp kính treo chênh vênh trên chiếc mũi khoằm. Ông có một chai whisky ngô và chiếc ly đầy một nửa đặt cạnh ông.

“Có một ít rượu ướp lạnh trong tủ đá đấy,” ông nói. “Con hầu gái da đen đã biến đâu không biết. Fran, thẳng đằng sau bếp. ”Em có muốn đi rót một ít rượu cho em và Alex không?”

Fran Mayfield biến vào bếp rồi. Ông già mò mẫm đưa điếu thuốc vào miệng, và nhìn Alex. Ông tháo kính, đặt nó lên bàn cạnh ly rượu, ho, và chùi miệng bằng mu bàn tay. Ông đợi Fran quay lại mới cất tiếng. Cô mang cho Alex cốc rượu nhà nấu lấy và ngồi xuống bậc thềm, thu gọn tà chiếc váy xanh bằng vải flanen lại dưới gối.

Skipper Henry ra hiệu về phía tập giấy để trên sàn cạnh cái ghế.

“Tôi sẽ nói thẳng với cậu, ” ông nói. “Ở cậu có cái gì đó. Cậu không bị tháo tỏng về từ ngữ như Tom Wolfe, nhưng cậu có đủ từ. Cậu có những cái tốt hơn Tom Wolfe. Cậu có sự hành xác tự nhiên, ý thức sáng tạo. Cậu không thể học nó được. Một số người bẩm sinh đã có nó rồi. Cậu có trí tưởng tượng và cậu có... cậu có trực giác.”

Fran Mayfield nhìn Alex Barr, và cặp mắt đen của cô sáng lên.

“Em chẳng biết nói gì nữa ngoài lời cảm ơn, ” Alex nói mộc mạc. “Cảm ơn, cảm ơn thầy rất nhiều.”

“Đừng cảm ơn. Nó không có nghĩa là chắc chắn cậu sẽ trở thành một nhân tài, như kim cương còn nằm lẫn trong đất đá. Chỉ nhìn thấy nó một hai lần trong đời. Nhưng vấn đề là ở chỗ cậu không biết gì về việc viết lách chuyên nghiệp, và thực tế thì chẳng có ai bắt đầu ngay ở đỉnh cao. Cậu không thể ngồi và tự gọi mình là một tiểu thuyết gia hay một nhà văn viết truyện ngắn nếu cậu chưa sống, chưa trải nghiệm, chưa học được cách làm việc dưới sức ép, chưa học được những mưu mẹo và thủ đoạn. Và cách nhanh nhất là hãy xông vào một tờ báo. Bằng cách này cậu sẽ ăn trong khi vẫn học; cậu có giày để đi và có áo trên lưng trong khi mài sắc những vũ khí của mình.”

Trong một lát Alex không thốt lên lời nào.

“Thầy Skipper, đây là năm 1933, ” anh nói. “Em không nghĩ là trong những ngày này các tờ báo lại nhận nhiều người bằng số người họ đang sa thải. Nhất là với những người mới vào nghề.”

Ông già uống một ngụm rượu và lấy trong túi áo ra chiếc phong bì. Ông giũ tờ séc màu vàng diêm dúa ra khỏi phong bì, và ve vẩy nó trước mũi Alex.

“Cậu đã là một tay chuyên nghiệp rồi, ” Skipper Henry nói. “Đây là tờ séc hai mươi đôla. Cậu còn nhớ bài viết mà tôi thích về những phương pháp điều trị mới trong nhà thương điên không? Tôi đã gửi nó cho một người bạn cũ của tôi đang phụ trách mục những bài đặc biệt trên tờ Observer. Ông ta đã trả hai mươi đô cho bài viết ấy. Đây này”. Ông đưa tờ séc cho Alex, và nhìn Fran Mayfield đứng lên hôn anh. Sau đó Fran Mayfield hôn Skipper Henry, và đôi mắt cô sáng lấp lánh qua màn nước mắt.

Alex Barr nhìn tờ séc cứ như thể đó là một con rắn. Anh lắc đầu.

“Em cảm thấy không phải tí nào khi nhận nó, ” anh nói. “Thật sự đây là khoản tiền ngoài dự kiến duy nhất mà em được thấy trong suốt bốn năm qua.”

“Quỷ tha ma bắt, cậu viết bài, cậu kiếm được tiền, ” ông già nói. “Giờ hãy nghe điều tôi phải nói đây. Ông bạn tôi ở tờ The Observer nói rằng thường thì họ có thể nhận cậu như một phóng viên tập sự, nhưng họ có chỉ thị kinh tế mới từ trên và họ tạm hoãn việc tuyển nhân viên hợp đồng ngắn hạn, và họ phải cắt giảm ba bảy phần trăm tiền lương trả cho nhân viên. Ông ấy nói nếu mọi việc tốt lên thì ông ta sẽ nhận cậu, nhưng mọi việc trông chừng không tốt lên ngay được, cho dù Roosevelt vẫn còn, Luật Cấm rượu bị huỷ bỏ và tất cả cái chính sách kinh tế xã hội mới[25] cứt thối đó đổ tiền vào. Nhưng tôi không nghĩ là tôi sẽ để cậu làm việc ở Raleigh cho dù họ có đề nghị tôi. Cậu sẽ bị kẹt ở Raleigh hoặc Durham hoặc Greensboro và với một trong số những tờ nhật báo buồn tẻ của họ, cậu sẽ không học được nhiều. Và có khả năng là cậu sẽ lấy vợ, có con và bị dính chặt trong cái bẫy ấy, kiếm ra ba mươi hoặc bốn mươi đôla mỗi tuần và sợ phải thay đổi. Sẽ không có gì giết chết những tài năng trẻ tuổi nhanh hơn cái đó.”

“Vậy thầy định bảo em làm gì? Có vẻ như mọi chuyện sẽ kết thúc bi thảm thậm chí trước khi nó được bắt đầu.”

“Fran, hãy đi rót thêm cho em và cậu chàng này một ly bia nữa đi, “ Skipper Henry nói. Khi cô đi khỏi, ông nói khẽ: “Nó là một con bé đáng yêu và sẽ trở thành người đàn bà không làm tàn lụi và chôn vùi cậu. Cậu có ý định nghiêm chỉnh đấy chứ?”

“Chao ơi, giá như em có một chút hy vọng, ” Alex nói. “Nhưng cô ấy còn một năm nữa mà em thì vẫn chưa biết sẽ kiếm sống bằng cách nào. Người ta không thể bắt đầu cuộc sống gia đình với hai mươi đôla được.”

“Một số thì có, và sẽ sống trong sự ân hận. Hãy nghe tôi thêm chút nữa, Alex. Tôi có quan hệ với gần như tất cả các báo ở Nam Carolina và Virginia. Phần lớn những người của tôi chỉ vừa đủ thích hợp cho những tờ báo đó. Nhưng tôi có một kế hoạch khác cho cậu. Có một công việc ở một thị trấn nhỏ có đường sắt chạy qua tên là Center City, ở Piedmond, trong một tờ tuần báo nhỏ. Nó do một thằng cha ngu độn gian xảo có tên là Roy Ketchum điều hành. Hắn không giặt và thay áo quá một tuần một lần và cậu có thể ngửi thấy mùi của gã từ cách xa một dặm. Hắn ta bóp hầu bóp cổ bà mẹ để tiết kiệm một đôla. Hắn ta cực kỳ bủn xỉn tới mức không thể giữ được một người làm nào lâu quá sáu tháng, và tiền lương thì đến bọn da đen cũng chẳng thèm nhặt, huống hồ là người da trắng. Có lẽ tôi sẽ xin cho cậu được mười hai, thậm chí mười lăm đôla một tuần, nhưng không thể hơn được. Đó là đáy và là đỉnh.”

“Thầy nói thầy có thể xin cho em mười hai hoặc mười lăm đôla một tuần?” Giọng Alex ngỡ ngàng.

“Tôi đã nói thế. Công việc kinh khủng đến mức tôi không mong có ai khác phải dính dáng đến nó, nhưng tôi nghĩ cậu có thể đảm nhiệm công việc này chừng nào nó còn có ích. Cậu sẽ thu thập tin tức - viết những truyện ngắn - cậu sẽ bán quảng cáo và có lẽ là cả phát hành nữa. Ketchum không biết hoặc không quan tâm tới nghề báo. Hắn ta sẽ để cậu một mình chừng nào cậu còn cho tờ báo ra được một tuần một số và không xúc phạm tới các nhà quảng cáo hoặc viết những bài xã luận ủng hộ những người đi xe buýt trên tuyến đường sắt duyên hải. Nhưng cậu sẽ học. Chẳng có một kinh nghiệm nào toàn diện hơn kinh nghiệm mà cậu thu được ở một tờ tuần báo của thành phố. Cậu sẽ học về in ấn - chủ đề xã luận và tương tự. Cậu sẽ học cách khai thác những câu chuyện xảy ra trong một thị trấn nhỏ, và hãy tin tôi, những chuyện thú vị ở một thị trấn nhỏ cũng nhiều như ở một thành phố lớn. Cậu sẽ viết chú thích cho ảnh và cậu sẽ làm việc với thợ khắc chữ, đánh máy, và thợ in. Cậu sẽ viết về những cuộc picnic ở nhà thờ và những vụ giết người, cưỡng hiếp và hành hình người da đen, trộm cướp và cưới hỏi. Nhưng cậu sẽ học còn kinh khủng hơn nhiều so với cậu viết. Cậu sẽ bưng bít những vụ phá thai và lờ đi những đám cưới chạy bầu. Cậu sẽ dập những đám cháy, có thể cậu sẽ trở thành nhân viên cứu hỏa tự nguyện và thậm chí cậu sẽ phải đi lễ nhà thờ, dù chỉ để xem bọn người ra vẻ cao đạo đầu độc người ta như thế nào trong ngày thứ bảy, sau khi họ đã dùng những ngày còn lại trong tuần để ăn cắp, cắn xé, uống trộm whisky và nói xấu hàng xóm.”

“Em đã thấy một số chuyện như thế ở nhà, ” Alex nói. “Nhưng không nhiều. Phần lớn thời gian em ở trong rừng với một con chó săn.”

“Có những thị trấn nhỏ và nhỏ, ” Skipper Henry nói. “Ở quê của Fran, sự xấu xa bẩn thỉu không đậm đặc đến thế đâu.”

“Phần lớn là những vũ nữ đẫy đà, người da đỏ say khướt và người nghỉ hè, ” Fran mỉm cười. “Một số bà con của em luôn chê trách những kẻ ăn diện khi họ ra khỏi khu đất của bộ lạc để vui chơi vài ngày. Theo em điều tồi tệ nhất mà người quê em đang làm là nấu rượu lậu, uống nó và thỉnh thoảng lại bắn nhau bằng súng săn.”

“Cái thị trấn Center City này, ” ông già tiếp tục, “là một Sodom[26] nhỏ, chứa đầy những điều xấu xa nhỏ bé. Nó chẳng có gì nhiều ngoài những vườn đào trên cồn cát và đường sắt chạy ngang qua, nhưng có một hai đại gia làm chủ tất cả, từ nhà máy Coca Cola đến những mét đường ray, và khi họ quất roi đánh đét thì mọi người đều chồm lên. Họ chọn ra cảnh sát trưởng, bầu ra quận trưởng và nhặt ra những người làm luật. Họ định ra thuế và giá điện. Cậu sẽ học được nhiều về những thói xấu của con người ở Center City, con trai ạ, và đó là điều rất cần cho sự nghiệp của cậu. Khi cậu không thể chịu đựng ở đó thêm được nữa, tôi đề nghị cậu đến một thành phố lớn. New York là một khối liên minh hơi quá lớn để chấp nhận cậu ngay lập tức, nhưng Washington có nhiều tờ báo. Thêm nữa thành phố ấy có nhiều khuôn mặt mới, một chính phủ mới, một tổng thống mới, cái có vẻ là một bộ qui tắc và qui phạm xã hội mới - toàn bộ sáng kiến mới của chính phủ, trong cái chính sách kinh tế mới này. Đó sẽ là một thành phố hấp dẫn để biết thêm mùi vị cuộc sống, Tôi vẫn thường ao ước được làm việc ở đó.” Ông già thở dài, nhấp một ngụm rượu nữa. “Tôi còn ước mình làm được nhiều điều khác nữa khi còn trẻ.”

“Em không biết cảm ơn thầy như thế nào vì những gì thầy đang làm cho em, ” Alex nói. “Nhưng em chợt nảy ra ý nghĩ rằng kinh nghiệm làm tuần báo ở một thị trấn không phải là lời giới thiệu tốt nhất để xin việc trong nhật báo của một thành phố lớn.”

“Có nhiều con đường, “ Skipper Henry nói. “Nhiều con đường và nhiều biện pháp. Thân thế là tốt, tất nhiên, nhưng tôi không múc loại nước không thật ở những thành phố lớn, và một nghị sĩ quốc hội không phải là một người giới thiệu không tốt. Nhưng những tờ báo lớn có những công việc nô dịch mà cậu hầu như không phải làm trong những tờ báo nhỏ hơn - những nhân viên tạp vụ, hầu hết có bằng đại học, chen lấn đi mua cà phê và côca, quấy hồ và đưa bản thảo từ phòng biên tập đến nhà in. Nếu cậu sẵn sàng tranh đấu, biết cách mở to mắt và giỏng tai lên, cậu có thể học được nhiều. Sẽ luôn có ai đó dạy cậu. Và một ngày nào đó...” giọng ông kéo dài.

“Và một ngày nào đó?” Fran và Alex đồng thanh nói.

“Một ngày nào đó ai đó sẽ uống say hoặc ốm hoặc chuyện gì đó sẽ xảy ra khi số nhân viên thiếu hụt và cậu sẽ thấy cậu được đi lấy tin và viết tin vì đến lúc đó, nếu cậu khôn ngoan, cậu sẽ biết cách. Và sáng hôm sau, khi thức giấc cậu sẽ thấy họ đã thuê một tạp vụ mới và đột ngột cậu trở thành phóng viên. Khi đã trở thành phóng viên thì không có chỗ nào mà cậu không thể tới được - từ thành phố này đến thành phố khác, từ báo nọ sang báo kia, luôn luôn học hỏi. Và nếu cậu khôn ngoan, khi đã đủ ăn và đã làm được công việc thực sự, cậu sẽ mở rộng sang các lĩnh vực khác. Cậu sẽ nghiên cứu các tạp chí và thử viết những bài báo và những truyện ngắn. Cậu sẽ đọc tất cả những gì cậu có trong tay và thử học cách làm việc của những chuyên gia giỏi nhất. Và một ngày kia, khi cậu đã nhìn thấy đủ, đã làm đau đớn đủ và đã chịu đủ đau đớn, cậu sẽ ngồi và viết cuốn sách của mình và tên cậu sẽ nằm sau trang bìa và nếu whisky chưa giết được tôi, thì tôi sẽ là người rất hãnh diện. Tôi hơi say rồi, và hơi buồn ngủ. Hãy đi đâu đó mà tiêu hai mười đôla đó đi.”

“Em không biết nói gì nữa, ” Alex nói, đứng lên khỏi bậc thềm, và ôm lấy Fran. “Vì thế em sẽ không nói gì cả. Cảm ơn thầy, thầy Skipper.”

Ông già giơ một tay tỏ vẻ phản đối.

“Suỵt, còn điều này nữa. Trong nghề này có một vài quy tắc. Đừng viết cái mà cậu không biết. Đừng bắt đầu viết khi trong đầu cậu mọi việc còn chưa rõ và cậu còn chưa biết mình sẽ viết cái gì. Đừng nghe bất kỳ cái gì không chính thức, nó chỉ làm cậu nhầm lẫn. Đừng phản bội những nguồn cung cấp tin của cậu. Đừng nhận những món quà tặng không nhỏ và không rẻ tiền của bất kỳ ai. Nhiều người nghĩ rằng họ có thể mua một nhà báo để có được tiếng hót rẻ tiền. Hãy thoải mái trong những bữa nhậu, và đừng có hôn sự ngu ngốc của bất kỳ ai, cho dù hắn ta rất vĩ đại. Đó là tất cả. Cậu đã biết cách để hiểu rồi đấy.”

Đêm đó, sau bộ phim và ly sôđa, Alex chậm rãi đưa Fran về nhà, họ dừng lại hôn nhau trong mùi hương thơm ngát của khu vườn trường. Bầu không khí nhẹ nhàng của mùa xuân thấm đẫm hương nhài, ánh trăng yếu ớt được lọc qua những bụi cây đang trổ hoa, và như một ngoại lệ, khu vườn không bị chất đầy những cặp tình nhân cuống quít âu yếm nhau.

“Em thật hãnh diện vì anh, ” Fran thì thầm. “Em biết, anh có thể làm được bất cứ điều gì. Em yêu anh, Alex. Em sẽ chờ anh, nếu anh muốn, chờ anh bao lâu cũng được.”

Họ lại hôn nhau, và đột nhiên lưỡi của Fran nhọn sắc và nóng bỏng lùa vào trong miệng anh, ép chặt vào đôi môi anh. Cơ thể cô quấn sát vào anh và cô cầm tay anh đặt lên ngực mình.

“Em yêu anh, ” cô nói trong hơi thở, và Alex Barr có thể cảm nhận được ham muốn của cô, nồng nàn trong đôi môi mở mềm mại, nóng bỏng trên cái lưỡi nhọn đang háo hức. Đột nhiên Fran Mayfield thả lỏng người, nhẹ nhàng buông mình xuống lớp cỏ mùa xuân mềm mại, kéo Alex ngã vào người cô. Cặp môi cô vít chặt lấy anh, cô đã mở khuy áo, cặp vú nhỏ nhô lên lấp lóa dưới ánh trăng. Anh vùi mặt mình vào đôi bầu vú và cô rên rỉ khe khẽ trong khi làm gì đó với cái quần của anh.

“Em muốn anh, ” cô nói. “Em yêu anh. Em muốn anh, muốn anh, muốn anh!”

Như trong một giấc mơ anh cảm thấy mình hòa tan vào cô, ấm áp, ẩm ướt, ngọt ngào và nóng bỏng, cho đến khi cả cơ thể anh vỡ òa và biến mất trong cô. Đôi tay cô giờ đây quấn chặt lấy cổ anh, và cô vừa rên rỉ vừa thút thít khe khẽ, cơ thể cô run rẩy khi anh nằm đè lên.

“Anh yêu em, Fran, ” anh nói khi hơi thở nặng nhọc của anh đã chậm lại. “Anh muốn cưới em ngay khi có thể.”

“Em sẽ đợi anh mãi mãi, anh yêu, ” cô nói. “Đi thôi, chúng ta phải nhanh lên mới được, nếu không em sẽ bị nhốt ở ngoài mất. Sửa lại quần áo của anh đi.” Cô nhanh nhẹn sửa lại áo váy. Họ lặng lẽ bước những bước ngắn về khu Pi Phi, hôn nhau lần nữa, thật dài, rồi cô chạy lên gác và vào nhà.

Alex Barr quay lại khu học xá, đầu anh bồng bềnh trên mây, ý nghĩ của anh bay bổng về hướng thành phố Washington. Sẽ có một âm mưu ám sát Franklin D. Roosevelt, rồi anh sẽ khám phá ra nó, và đập tan âm mưu ấy. Hoặc có thể, Tổng thống sẽ bị ám sát và Alex là người đầu tiên tìm ra hung thủ. Anh sẽ giàu có và nổi tiếng. Anh sẽ cưới Fran và viết những cuốn sách tuyệt diệu và sẽ kiếm được hàng triệu đôla. Họ sẽ đi du lịch khắp thế giới, sẽ có những đứa con xinh đẹp và sẽ không bao giờ, không bao giờ làm nhau mệt mỏi và buồn chán cả về thể xác lẫn tâm hồn. Anh sẽ giành được giải Pulitzer, giải Nobel và rồi...

Từ đấy cho đến khi kết thúc năm học gần như đêm nào họ cũng gặp nhau, làm tình với nhau ở những nơi thật bất tiện, và kỳ quặc nữa... trong bóng tối của sân vận động, ở khu vườn, ở bờ hồ và thỉnh thoảng trong chiếc xe hơi đi mượn.

Khi cô dự lễ tốt nghiệp của anh, và ngay đêm ấy anh đi đến chỗ làm mới ở Center City, họ đã thề là sẽ viết thư cho nhau hằng ngày, và anh hứa là sẽ đến gặp cô ở Waynesville ngay khi anh đã chắc chân ở chỗ làm đủ để ăn trộm được một kỳ nghỉ cuối tuần.

Họ đã viết cho nhau những lời lẽ say đắm, nồng nàn, lặp đi lặp lại về một tình yêu bất tử. Rồi đến hai tuần không có thư, và Alex đã tiêu một phần trong khoản tiền dành dụm ít ỏi của anh cho một cuộc điện thoại đường dài.

Một phụ nữ trả lời điện thoại, với giọng mũi khàn khàn của người miền núi.

“Tôi là Alex Barr, ” anh nói. “Làm ơn cho tôi nói chuyện với Fran”

“Frances không có nhà. Mà cũng không có ai ở nhà cả. Tôi là người hầu.”

“Cho tôi biết, Fran ổn chứ?” Hình ảnh khủng khiếp về Fran bị tai nạn ô tô, Fran bị chết đuối ở cái hồ trên núi, Fran nằm viện, thoáng hiện trong óc anh. “Cô ấy ổn chứ? Ý tôi là có chuyện gì xảy ra không?”

Người phụ nữ cười khúc khích

“Cô ấy ổn, ổn mà, ” bà ta nói bằng giọng mũi. “Ổn đến mức đã đi lấy chồng. Bây giờ họ hàng của cô ấy đã rời Asheville để thu xếp mọi chuyện cùng với họ hàng của anh ta. Tôi sẽ bảo là anh gọi điện khi nào cô ấy về lấy quần áo.”

Alex Barr vẫn chưa tin hẳn vào câu chuyện, cho mãi đến tuần sau đó khi anh nhận được một lá thư ngắn, rằng anh còn thật sự trong trắng trong lần gặp gỡ đầu tiên, và rằng Fran Mayfield hình như vô cùng thành thạo trong những thao tác khéo léo của cô.

Bức thư viết ngắn gọn.

Alex thân yêu của em.

Em không thể trách anh nếu anh căm ghét em vì điều này, nhưng em hy vọng anh sẽ cố hiểu em. Cái chúng ta đã có trong mùa xuân vừa qua là tình yêu và sự chân thành, và em vẫn yêu anh. Nhưng sẽ còn phải rất lâu nữa chúng ta mới có thể cưới nhau được, và đột nhiên em không thể chịu đựng nổi ý nghĩ là phải quay về trường học nốt một năm nữa, rồi sau đó chờ đợi cho đến khi em trở thành cô gái già. John là người thân thiết với em - anh ấy hơn em rất nhiều tuổi - và em chắc là anh sẽ thích anh ấy. Gia đình anh ấy có một nhà máy nghiền quặng, và họ sống ở Asheville. Em hy vọng anh sẽ tha thứ cho em, đó là số mệnh. Em mong sao anh sẽ thành công, và sẽ được một cô gái khác, không giống em, cô ấy sẽ làm anh rất hạnh phúc. Nếu anh có dịp ghé qua đây, hãy đến chơi với bọn em. Em đã kể cho John nghe rất nhiều về anh - ngoại trừ một số chuyện, tất nhiên.

Mãi yêu anh Fran.

(Bà John Dalrymple, Jr. Tên bọn em có trong danh bạ).

Khi Alex Barr ra khỏi cơn say nhớ đời đầu tiên, anh kiểm lại hầu bao và thấy rằng mình không đủ tiền vé đến Washington nếu còn muốn ăn trong khi đi tìm việc ở đó. Công bằng mà nói, anh không thể đòi tiền lương của tuần làm việc từ ông chủ, người đã nổi cơn thịnh nộ rất có lý khi Alex, nhợt nhạt, nhễ nhại, run rẩy báo với ông ta rằng anh sẽ bỏ việc ngay khi anh đưa được tờ báo lên giường.

Alex Barr đóng gói chỗ hành lý ít ỏi và nhấc chúng lên, nhằm về hướng Washington, D.C. Cuối cùng, anh lang thang ở Hamburg, Đức, trên một con tàu chở hàng, nhưng rồi anh đã nghĩ lại, khi uống rượu với người phụ nữ quét sơn ở Grosse Freiheit, trong một công ty của hai thủy thủ nữ người Nga và một người nấu bếp da đen, rằng một mặt anh đang theo lời khuyên của Skipper Henry, anh đang quan sát cuộc đời, và nếu người ta sẽ trở thành nhà văn, thì cuộc đời là cái người ta phải quan sát. Mấy tháng sau, anh thôi việc ở Norfolk, và... anh thực sự đã thực hiện lời khuyên ấy ở Washington.

[25] Chính sách kinh tế xã hội mới: Chính sách kinh tế xã hội mới của tống thống Roosevelt năm 1932.

[26] Sodom: Thành phố trong Kinh Thánh, tượng trưng cho những tội lỗi của con người.