Chương 1

Dù thằng Minh và mấy đứa nhỏ trong xóm Ba-ra-dô không phải là người có đạo nhưng chủ nhật nào, từ sáu giờ sáng là tụi nó đã í ới gọi nhau đi lễ ở nhà thờ Tin Lành. Nhà thờ này nằm ở góc đường Phạm văn Chí - Lê Quang Hiền [1], cách xóm tụi nó chừng mười phút đi bộ.

Đây là là nhà thờ do “Hội Cơ Đốc Phục Lâm An Tức Nhựt” của người Hoa thành lập nên đa số những người đi nhà thờ đều là người Hoa. Luôn thấy những thằng nhỏ “nàm dành” [2] sáng chủ nhật nào cũng có mặt nên họ nhìn tụi nó với cặp mắt đầy thiện cảm. Khi ông mục sư người Hoa giảng kinh thì mấy thằng này im lặng, mắt nhìn thẳng vào cây thánh giá treo trên tường. Thằng Minh giả bộ chăm chú nghe, nhìn thẳng vào mặt ông mục sư nhưng nó chẳng hiểu ông nói cái gì, bởi vì nó không nghe được tiếng Tàu. Nhưng đối với những con chiên trong nhà thờ thì bọn nhóc này là những đứa trẻ thánh thiện. Họ không biết một sự thật phũ phàng rằng trong đầu bọn trẻ ngoan đạo này chỉ mong sao cho nhanh hết giờ để nhận một cái phiếu lãnh bánh mì, để được chạy nhảy chứ ngồi im lặng, không cử động là cả một cực hình. Họ đâu có biết rằng tụi nó đến nhà thờ, chịu đựng nghe ông mục sư Tin Lành thuyết giảng về Thiên Chúa và quỷ sứ bằng tiếng Hoa chỉ vì cái phiếu màu xanh có in bảy ô nhỏ. Đây là phiếu để lãnh bánh mì miễn phí trong một tuần. Để có được cái phiếu này, tụi nó phải có mặt tại nhà thờ vào sáng chủ nhật để điểm danh. Sau khi mục sư thuyết giảng xong, người phụ lễ sẽ phát cho những người có mặt một phiếu lãnh bánh mì do quỹ của nhà thờ đài thọ. Nhờ vậy, sáng chủ nhật nào nhà thờ Tin Lành cũng tấp nập dân nghèo đến nghe giảng đạo. Chưa biết Đức Chúa có giúp gì việc lên thiên đàng sau này hay không nhưng chắc chắn nhà thờ Tin Lành đã mang đến cho giáo dân bánh mì miễn phí. Và tụi nhỏ xóm Ba-ra-dô cũng được nhà thờ Tin Lành của người Hoa xoa dịu cái bụng đói của mình trước khi Chúa đưa bọn nó lên thiên đàng.

Bà phụ lễ người Hoa đưa cho thằng Minh cái phiếu lãnh bánh mì và xoa đầu nó khen ngợi:

- Nị hảo... rủ nhiều bạn nị li nhà thờ há... Chúa sẽ cho lên thiên làng...

Thằng Minh nghiêng người, né những giọt nước bọt bắn ra từ miệng bà phụ lễ:

- Rủ nhiều người đi, Chúa có cho thêm bông lãnh bánh mì không, nị?

- Hầy a, cái lầy mục sư thay mặt Chúa sẽ cho nị thêm bánh mì đó... Nhớ đi nhiều nhiều há... Trước khi li nhà thờ nhớ giặt cái mặt, rửa cái răng há!

Thằng Minh quay qua thằng Ti, thấy thằng này nhăn nhó cái mặt, tay xoa xoa cái bụng nên hỏi:

- Mầy hết đau bụng chưa?

- Hết rồi. Nhưng mà người như không còn sức nữa. Chắc tao không uống sữa Mỹ viện trợ nữa quá.

- Ai biểu mầy ham uống nhiều.

- Tao có ham uống đâu. Vừa đi gần tới lớp thì thằng Vân nó thấy tao, chận lại bắt tao uống một ca sữa rồi mới cho vào lớp. Mấy lần trước trốn được, lần này xui quá.

Lại là thằng Vân - liên toán trưởng [3] của lớp tụi nó. Từ ngày thầy hiệu trưởng cho đặt trước cửa mỗi lớp một cái thùng sữa nóng mà thầy nói là sữa của Mỹ viện trợ, không tốn tiền thì tụi nó phải lè lưỡi mà uống. Trước đó, tụi nó đã bị nhà trường bắt mua một cái ca nhôm giá ba đồng, mỗi buổi đi học phải mang theo cái ca này để uống sữa. Học sinh không được dùng ca chung để giữ vệ sinh chung. Mỗi đứa, trước khi vào lớp, đều bị thằng Vân bắt đứng sắp hàng, hứng đầy một ca sữa nóng từ cái bình đặt trước cửa lớp rồi uống hết trước mặt nó. Từ nhỏ đến lớn, tụi thằng Minh chỉ quen uống sữa đặc có đường hiệu Ông Thọ hay là Con Chim nên không quen uống sữa Mỹ vì nó lờ lợ, beo béo lại hôi hôi. Đau khổ nhất là không biết tại sao khi uống sữa này tụi nó lại hay bị tào tháo rượt tè re. Nhiều đứa học sinh trong trường chứ không riêng gì lớp nó, chưa quen bụng nên trong giờ học thường giơ tay xin thầy, cô cho đi vệ sinh. Có thằng vì chạy không kịp nên đã bĩnh ra quần ngay trong lớp.

Thằng Minh lắc lắc túi quần:

- Tao bao mầy ăn cháo huyết.

Mắt thằng Ti sáng lên:

- Chơi sộp hé.

- Hôm nay mầy có làm gì không?

- Ba tao bắt tao phải tập đá banh ở sân “pôm-dê” [4].

- Không biết thằng Chim đi đâu. Tao định bao nó ăn luôn thể.

- Sao hôm nay mầy bảnh tỏn quá vậy?

- Lâu lâu lấy le [5] một chút hổng được sao?

- Mầy bao tao ăn một tô mấy đồng?

- Hai đồng.

Thằng Ti xìu xuống:

- Vậy mà cũng bao.

- Cháo huyết ăn hai đồng được rồi. Để dành tiền tao bao mầy coi chớp bóng thùng. Nghe nói bữa nay có phim Sạc-lô mới, vui lắm.

- Tao khoái coi phim túc cầu [6] hà.

- Túc cầu chán chết. Một thằng cha đứng trước gôn, sút một cái... Ờ mà thôi, tùy mầy. Tao coi tuồng Sạc-lô, mầy coi tuồng túc cầu.

Thằng Minh dẫn thằng Ti lại chỗ dì Hai bán cháo huyết gánh. Nó dõng dạc gọi:

- Hai tô. Mỗi tô hai đồng. Dì cho con giá sống nhiều nhiều nghen.

Sở dĩ nó kêu thêm giá sống nhiều nhiều vì nó biết tô cháo huyết giá hai đồng thì lõng bõng những nước. Ăn tô cháo huyết này thì nó ăn giá là chính.

- Cho con muỗng ớt, à... cho con xin thêm miếng chanh nữa dì.

Dì Hai bán cháo huyết gằn giọng:

- Ăn có hai đồng sao mà đòi đủ thứ hết vậy mậy?

- Cháo huyết phải có chanh, ớt mới ngon chớ dì Hai, dà... dà... dì cho con thêm vài cục huyết nữa.

- Sao mầy ăn khôn quá hé!

Mặc cho thằng Minh vừa ăn vừa nói, thằng Ti ngồi ăn từng muỗng cháo. Nó cảm thấy hơi nóng của cháo chạy từ cần cổ xuống đến cái bao tử rỗng của nó. Cái gì còn lại trong bao tử đã ra sạch từ hồi hôm.

Vừa ăn, thằng Minh nói với dì Hai cháo huyết:

- Hôm qua, cô giáo con có kể là có một thằng nhỏ ở cái trường gì ở tỉnh Gia Định [7], đang học nửa chừng thì bị xỉu, phải đưa đi nhà thương Nguyễn văn Học [8]...

- Cha, chắc nó ham học, học nhiều quá chớ gì.

- Không phải dì ơi, tại nó đói. Buổi sáng đi học, nó không có ăn cái gì hết.

- Bộ má nó không cho tiền sao. Tội nghiệp vậy. Buổi sáng phải ăn chớ.

- Má nó có cho nó một đồng.

- Ủa, vậy tại sao nó không ăn? Bộ để tiền đánh bầu cua rồi thua hết tiền hả?

- Hổng phải dì ơi, má nó cho nó một đồng bằng hai đồng năm cắc. Nó mua một đồng xôi...

- Ủa, vậy tại sao lại bị đói, rồi xỉu?

- Tại vì, nó mua một đồng xôi bằng hai đồng keng năm cắc, bà bán xôi không chịu lấy tiền keng, tại vì bả nói tiền này không xài nữa. Bà bán xôi này đúng là không có lòng thương con nít, phải không dì?

- Ừ, cũng tội cho mấy thằng con nít con nhà nghèo chớ.

- Với lại, chánh phủ vẫn cho phép xài tiền năm cắc, chứ đâu có không dùng đâu. Con mà như thằng đó, con đi thưa mã tà, phú lít [9].

- Ờ... ờ, sống phải có lòng thương người chớ... Có một đồng xôi thôi mà.

Câu chuyện vừa chấm dứt, thằng Minh cũng vừa ăn xong. Nó móc từ trong túi ra tám đồng xu năm cắc [10] đưa cho dì Hai cháo huyết. Dì Hai cầm mấy đồng tiền của nó, ngần ngừ, rồi bỏ vô túi. Bây giờ, dì mới biết tại sao mà nó kể cho mình nghe câu chuyện thằng học trò bị xỉu vì đói. Dì ngước lên nhìn thằng Minh nói:

- Ủa, còn nợ ba đồng đồng bữa trước đâu con?

- Dạ, dì Hai cho con thiếu đi mà. Hễ mà con còn thiếu tiền dì Hai thì con mới nhớ đến cháo huyết của dì Hai được chớ.

- Mầy thiếu coi bộ hơi lâu đó con trai...

- Dạ, lần sau con sẽ trả luôn.

- Lần sau là chừng nào?

- Là lần sau đó dì Hai...

Lúc ấy một chiếc xe chiếu bóng thùng vừa chạy đến và ngừng ngay khoảng sân trống trước đầu hẻm. Thằng Minh liền nói với dì Hai:

- Bữa nay con ghiền chớp bóng thùng quá. Con để dành tiền để coi chớp bóng, chứ không con trả cho dì Hai rồi.

Thấy nó dợm chạy đi, dì Hai kêu giật giọng:

- Nè, đứng lại tao hỏi. Cái chuyện thằng nhỏ đi học bị xỉu có thiệt hay là mầy nói dóc đó vậy con?

- Dạ, hổng lẽ con là con cháu của dì mà con lại đi nói láo với người lớn, tội chết, xuống âm phủ không đầu thai.

Thật ra, trong chuyện này thằng Minh nói thiệt có phân nửa vì nó biết câu chuyện thằng học trò bị xỉu là do nó đọc báo khính [11] của chú Năm Của chứ không phải do cô giáo nó kể. Thằng Minh biết rằng mấy người lớn đều tin tưởng vào cô giáo, thầy giáo hơn là nhựt trình vì nó thường nghe họ nói “Nhà báo nói láo ăn tiền”.

Dì Hai lắc đầu, nhìn nó cười. “Thằng này thiệt là... Sao con Ba này có phước, dạy dỗ làm sao mà có đứa con thiệt lễ phép. Mở miệng là dạ thưa chớ không như mấy thằng nhỏ xóm Bó Chổi, mở miệng ra là chửi thề. Đúng là có ăn, có học nó khác... Thằng này, lớn lên chắc không phải là người phàm” - Dì Hai nghĩ thầm trong bụng.

Khi thấy xe chiếu bóng thùng, hai thằng chạy đến ngay để xem hôm nay chú Hai Ngon có phim nào mới không. Thằng Minh chưa kịp nói gì thì đã nghe tiếng hỏi:

- Chúng mầy muốn xem phim gì? Tặc-dăng hay Dô-rô đánh kiếm?

Một giọng nói lạ hoắc, bằng tiếng “Huế”, không phải tiếng Việt [12]. Thằng Minh ngạc nhiên nhìn xe chiếu bóng. Đúng là chiếc xe chiếu bóng thùng của chú Hai Ngon, nhưng bây giờ người ngồi sau máy chiếu phim là một người khác, trẻ hơn. Nó nhận thấy anh ta lóng nga, lóng ngóng gắn phim vào máy như người mới học nghề. Nó hỏi trống không:

- Ủa, chú Hai đâu rồi?

- Đếch biết.

- Vậy sao chú lại đi chiếu bóng bằng xe của ổng.

- Ổng bán cho tao. Chắc ổng chán, bỏ nghề rồi.

Chú thích:

[1] Nay là Việt Nam Hoa kiều Cơ Đốc giáo hội Tin Lành đường Cao văn Lầu.

[2] Người Việt Nam.

[3] Trưởng tóp. Một tóp chia làm nhiều toán - có một liên toán trưởng.

[4] Cứu hỏa. Từ chữ pompier (Pháp). Nay là PCCC quận 6, đường Cao văn Lầu.

[5] Ra oai, có uy.

[6] Bóng đá.

[7] Thời đó, Gia Định là một tỉnh. Phú Nhuận, Bình Hòa, Thạnh Mỹ Tây... là các xã thuộc tỉnh Gia Định.

[8] Bệnh viện Nhân dân Gia Định.

[9] Cả hai chữ đều có nghĩa là cảnh sát. Mõ tà từ chữ mata-mata (Mỡ Lai), phú lít từ chữ police (Pháp).

[10] Sài Gòn năm 1953 tiền kim loại có mệnh giá 10, 20, 50 xu (năm cắc) được đưa vào lưu thông. Năm 1960, có thêm tiền kim loại mệnh giá một đồng; sau đó là 10 đồng năm 1964, 5 đồng năm 1966 và 20 đồng năm 1968. Khoảng năm 66, như bây giờ, mặc dù tiền xu vẫn được chánh quyền cho lưu thông nhưng người buôn bán không nhận.

[11] (Coi) ké, (ăn) chực, (dùng) của người khác.

[12] Trước đây, một số người ở miền Nam khi nghe bất cứ giọng nói của vùng đất nào không phải giọng miền Nam đều gọi là tiếng Huế, không phải tiếng Việt (!).