Chương 5

Á Đông đại tửu lầu trên đường Tháp Mười [1] là một nhà nhà hàng nổi tiếng dành cho người giàu, nhất là các “xì thẩu” [2]. Ban đêm, đèn đuốc sáng choang, rực rỡ. Các cô chiêu đãi viên người Tàu mặc xường xám đỏ, xẻ lên tận đùi để lộ hai bắp vế trắng hếu đứng đón khách từ cửa ra vào. Những chiếc xe Citroen, Renaul... đậu dài dài dọc theo con đường mang tên nhà hiền triết Trung Hoa, có tượng của ông ta đứng từ vườn hoa đối diện nhìn sang tửu lầu một cách buồn bã. Bức tượng thì nhỏ thó còn tửu lầu thì cao năm tầng giống như sự đối chọi không cân xứng giữa triết lý và cái bụng.

Tất cả sự sang trọng, hào nhoáng chỉ rực rỡ vào ban đêm với những thực khách quần là áo lượt, đi ra đi vào trái ngược hẳn với bộ mặt của tửu lầu vào buổi sáng. Vắng lặng, lạnh lẽo và xám ngoét. Thảm đỏ đã được cất dọn. Các cô gái xinh đẹp “hảo lớ” [3] trong bộ xường xám đỏ để lộ đùi trắng chắc còn nằm ngủ đâu đó trong những căn nhà trọ hoặc khách sạn rẻ tiền thuê theo tháng. Chỉ còn lại người gác dan già nua đang ngồi phun những hơi thuốc nhàn tản.

Bù lại, dọc lề đường cạnh bên tửu lầu xuất hiện các “gánh” bán cao đơn hoàn tán có khỉ làm xiếc, có ảo thuật đi kèm đã làm khu vực này náo động rộn ràng, đầy sức sống. Khán giả đa phần là đàn ông cùng có cách ăn mặc xuềnh xoàng như nhau. Có người thì mặc bộ xá xẩu [4], có người thì diện bộ đồ ngủ nhăn nhúm, có người thì cứ áo thun ba lỗ, quần đùi là xong. Họ chen chúc ngồi chồm hổm hay đứng thành vòng tròn tạo thành một sân khấu lộ thiên. Trong đám khán giả trung thành không thể thiếu những thằng con nít cỡ tụi nó. Mà trong đám này, trung thành nhất là thằng Ti.

Vào trong lớp chờ cô điểm danh xong, khi giờ chuông ra chơi nó liền ôm cặp lẻn ra cổng sau, leo lên gờ tường, nó nhảy xuống đường Ngô Nhân Tịnh. Từ con đường này nó đi thẳng ra cầu Palicao [5], hoặc có khi đi thẳng ra cầu Ba Cẳng [6] để đi đến lề đường bên cạnh tửu lầu Á Đông này. Trong mấy “gánh” này nó ghiền xem “gánh” của nhà ảo thuật hài hước vì ngoài việc biểu diễn ảo thuật, ông này còn kể những chuyện vui làm người nghe cười bò lăn. Trước buổi diễn ông thường nói:

- Ảo thuật gia Trần văn Có. Cái gì cũng không có. Cái mặt thì đỏ, cái đít thì đen. Hút thuốc con Ó. Cầm tinh con chó. Đó là tui đó... ò... ó... o.

Thằng Ti nghe đến thuộc lòng, không quên một chữ. Nó thường đến sớm để tìm một chỗ ngồi tốt vì luôn luôn xem chương trình từ đầu đến cuối. Nó cố gắng xí chỗ ngồi thật sát “sân khấu” diễn trò để khám phá những bí mật của nhà ảo thuật. Nó ngồi chồm hổm, nhìn hai thằng con trai của ông trải tấm bạt xuống lề đường, đặt những bộ bài, những vòng sắt, những chai thuốc và những dụng cụ ảo thuật khác lên tấm bạt. Cả ba cha con nhà ảo thuật đều giống nhau từ gương mặt xương xẩu đến thân hình nhỏ thó. Chỉ có điều khác duy nhất là người cha thì nói nhiều, hầu như suốt buổi biểu diễn còn hai thằng con thì lặng lẽ, im lìm làm theo lời của nhà ảo thuật. “Bán thuốc đau lưng cho bác Hai... Chú Bảy hai viên di mộng hượt tinh...”

Thằng Ti khoái nhất màn những câu chuyện vui và cách nói của nhà ảo thuật. Ngoài việc biến tay không thành có tiền, bài bù thành chín nút, nhà ảo thuật còn “phụ diễn” bằng những màn nói chuyện vui bằng giọng người Tàu làm mọi người cười hết cỡ. Nhất là cánh đàn ông. Bà nào đi chợ, lỡ ghé ngang, nghe nhà ảo thuật nói vài câu đều đỏ mặt tía tai, bỏ đi một nước trong tiếng cười tán thưởng của đám đàn ông. Thằng Ti không hiểu gì nhiều nhưng nó cũng mê mấy màn kể chuyện của nhà ảo thuật này đến nỗi gần như thuộc lòng.

Mỗi khi diễn một tiết mục ảo thuật thì nhà ảo thuật lại nói vài câu tiếng Hoa. Khi hứng chí ổng còn hát bài Tình chú Thòn của soạn giả Xuân Phát [7]. Thằng Ti cũng khoái những tiết mục này nhưng nó vẫn chờ đợi nhà ảo thuật biểu diễn những trò bằng bộ bài. Nó cố tìm hiểu và suy nghĩ không biết ông có phép thuật gì mà biến ba lá bài bù trớt thành chín nút. Hoặc ông ta có thể nói vanh vách con bài mà khán giả đang cầm trong tay. Trong tất cả tiết mục ảo thuật của ông, nó thích những tiết mục này nhất.

Ngồi xem ông ảo thuật gia diễn say mê, nó suy nghĩ tìm cách để ông truyền thụ bí quyết ảo thuật với những lá bài cho nó.

* * * * *

Niềm say mê của thằng Ti đã khiến cho nhà ảo thuật chú ý. Ông không khỏi tò mò khi thấy có một thằng nhỏ, tóc hớt cao, gần như cạo trọc cả cái đầu đầy những mảng ghẻ ngày nào cũng ngồi xem những tiết mục cũ xì của ông. Có tiết mục cần khán giả tham gia diễn trò, nó xung phong trước tiên, không chút ngại ngùng, mắc cỡ. Đôi lúc, nó trở thành người phụ bán thuốc khi số người mua thuốc quá đông. Nhìn nó, đôi lúc ông nhớ lại tuổi thơ của mình.

Hôm nay ông đi bán thuốc trong tâm trạng buồn bực. Thằng Cần - con trai lớn của ông, đêm qua đã trốn nhà đi theo gánh hát cải lương của bầu Tư. Khi gánh hát Hoài Hương về diễn thường trực ở rạp Tân Bình thì đêm nào thằng này cũng đi xem. Có tiền thì mua vé, không tiền thì leo tường nhảy vào cửa hậu, từ đây nó đi vào hậu trường, leo lên cánh gà đứng xem. Nó xem riết rồi đâm ra mê con nhỏ đào phụ trong đoàn hồi nào mà ông chẳng hay. Nghe thằng em nó kể lại, ông được biết rằng nó xin vào đoàn hát bầu Tư chỉ để làm nhắc tuồng. Mục đích là để hàng đêm được ngắm con nhỏ đào phụ từ chỗ cánh gà dành riêng cho người nhắc tuồng. Nó không theo gánh hát vì đam mê ánh đèn sân khấu mà chỉ vì một con đào hát. Ông biết trước sau nó cũng sẽ trở về. Nếu nó mê trở thành kép hát thì ông không trông mong nó quay trở về nhưng đi theo đào hát thì sẽ vỡ mộng sớm. Nó sẽ quay về ngay thôi. Kinh nghiệm mê đào hát rồi bị đào hát đá thì làm sao nó qua nổi mặt ông! Đoạn trường đào hát... thất tình mới hay. Bắc thang lên hỏi ông trời, đi theo đào hát có mong được gì? Ông trời nghe nói cười khì. Tao còn bị đá nói chi là mầy. Đôi lúc ông tự ngâm nga như vậy.

Ông thấy thằng nhỏ đang ngồi chầu rìa, chờ xem ảo thuật như mọi ngày. Ông thò tay móc túi lấy bao thuốc Bastos xanh nhưng chỉ còn cái bao dẹp lép. Ông lấy tám đồng đưa cho thằng Ti:

- Ê, nhỏ mua cho chú gói thuốc.

Ngày nào nó cũng thấy ông hút thuốc nên lẹ miệng:

- Bastos xanh...

- Ừ.

Nhà ảo thuật nghĩ trong bụng “Thằng nhỏ này cũng ý tứ dữ ta”.

Khi thằng con của ông, thằng Còn, đã trải bạt, dọn đồ nghề ra xong rồi thì vừa lúc thằng Ti quay về. Nó thở hào hển vì phải chạy để cho nhà ảo thuật kịp hút một điếu thuốc lá để lấy trớn biểu diễn cho hay, thông cổ để nói chuyện tiếu lâm cho thêm phần mùi mẫn. Đó là những gì ông ta thường nói về cố tật nghiện thuốc lá nặng của ông. Đứng gần ông nó nghe mùi thuốc lá khét nghẹt, nhưng phải cố nhịn thở để có thể lọt vào cặp mắt đục ngầu của ổng.

- Ê, nhỏ, mầy phụ bán thuốc hôm nay giùm tao được không?

Thằng Ti mừng rơn, trả lời ngay:

- Dạ, được chứ ông thầy.

Nhà ảo thuật bắt đầu buổi diễn bằng giọng nói khàn khói thuốc quen thuộc:

- Hôm “lay”, ngộ từ bên Tàu mới qua... Có đem theo thuốc đại bổ thận trị cho các ông bị thận hư, đau lưng cả đêm. Thuốc này do nhà thuốc Đại Nam đường dược phòng bào chế chuyên trị mộng tinh, di tinh hượt tinh là những bệnh nguy hiểm cho đàn ông... Thằng nhỏ bán cho anh Tư bên kia một chai, anh Năm đội nón nỉ bên này một chai...

Rồi ông nhìn xuống tượng ông địa đang đặt chính giữa tấm bạt:

- Thuốc này hay lắm phải không ông địa núi Tà Lơn. Ông địa này theo tui xuống núi sau khi uống một chai tam tinh hải cẩu bổ thận hoàn để đi tìm bà địa...

Từ miệng ông địa bỗng xì ra làn khói, làm cho những người đứng chung quanh vòng tròn vỗ tay khen ngợi. Một ông khách, miệng móm mém, mặc quần tà lỏn rộng thùng thình đang đứng xem nói:

- Ủa, ông địa cũng có bà địa nữa sao?

Nhà ảo thuật trả lời không suy nghĩ:

- Vậy chứ ông địa do ai sinh ra. Phải má ông địa không? Bây giờ ổng cũng phải đi tìm bà địa sau khi uống vài chai thuốc bổ thận để sinh ông địa cháu chứ... Anh Hai đàng kia một chai thuốc, nhỏ ơi... Quý vị mua lẹ lên. Lẹ tay thì còn chậm tay thì còn... nhiều nữa... Sau khi bán chai thuốc này xong, tôi sẽ lật mánh trò bài bù thành chín nút, chỉ cho các bạn biết cách ảo thuật...

Thằng Ti nghe nhà ảo thuật nói chỉ cách ảo thuật lần này là lần thứ bao nhiêu rồi nên nó biết đây chỉ là một chiêu câu khách của ông. Cứ hứa hẹn nhưng không bao giờ lật tẩy của mình cho mọi người khác biết. Đây là cách để ông giữ khách. Chỉ cho mọi người biết mánh làm ảo thuật của mình thì coi như là dẹp nghề. Ngay cả những nhà ảo thuật - dù có thù hận lẫn nhau - cũng không bao giờ vạch những bí mật, chiêu trò ảo thuật của kẻ thù cho những người ngoài biết. Đó gần như là một giao kèo ngầm khi một người muốn đi vào giới ảo thuật.

Khi người xem ảo thuật cuối cùng ra về, thằng Ti phụ thằng con nhà ảo thuật dọn dẹp cho sạch sẽ chỗ diễn để ngày mai còn có thể hành nghề. Cảnh sát kiểm tục sẽ phạt vi cảnh gắt gao những gánh ảo thuật rong làm mất vệ sinh lề đường, thậm chí sẽ cấm không cho biểu diễn nữa. Thằng con của nhà ảo thuật lặng lẽ làm việc, không nói lấy một tiếng. Thằng Ti để ý thấy thằng này hình như không thích nói chuyện. Nhiều lần nó cố bắt chuyện nhưng thằng này chỉ ừ hử cho có rồi thôi.

Ngồi trên chiếc ghế dựa xếp, nhà ảo thuật châm điếu thuốc hút. Ông ngồi yên, lặng lẽ, hít từ hơi thuốc này đến hơi thuốc khác. Ông có vẻ trầm mặc để suy nghĩ điều gì đó. Trông ông vô cùng khác lạ với khi ông diễn trò để bán thuốc trị đau thận. Sau này, khi gắn bó với ông nhiều hơn nó mới hiểu đây là bản tính của ông. Thằng Còn, có lẽ thừa hưởng tính này. Nhưng phần kia, cái phần liến láu để làm trò, để bán thuốc cao đơn hoàn tán để mưu sinh thì thằng này lại chẳng có được tí tẹo nào. Đôi lúc thằng Ti tưởng như thằng này là một thằng câm.

Một lát sau, khi thấy thằng Ti và thằng Còn, cả hai đưa đều ngồi bó gối nhìn ông giữa cơn nắng ban trưa, ông sực nhớ đến giờ phải đi về nhà. Ông hỏi nó:

- Nhà mầy ở đâu nhỏ?

- Dạ, ở đường Phạm văn Chí.

- Ừ, tao quên hỏi nữa mầy tên gì?

- Dạ, Ti. Trần văn Ti, ông thầy!

Nó học được tiếng “ông thầy” từ mấy anh đi lính trong xóm khi về phép. Họ thường kêu chỉ huy là “ông thầy”. Nó muốn nhà ảo thuật làm chỉ huy, làm thầy nó và nó sẽ tuyệt đối tuân theo mệnh lệnh của ông thầy.

- Bộ mầy không đi học hành gì sao mà tối ngày tao thấy mầy ngồi đây không vậy?

- Dạ có chứ ông thầy. Con học lớp nhứt trường tiểu học Bình Tây.

- Té ra mầy trốn học hả.

- Dạ.

Ông lắc đầu:

- Chà... chà... trốn học... Lớp nhứt rồi. Sắp thi đệ thất [8] trường công hả?

- Dạ.

- Vậy sao mầy không ráng học mà cứ đi xem ảo thuật hoài vậy?

- Tại con thích làm trò ảo thuật như ông thầy vậy.

- Đi học như mầy mới khó, còn ảo thuật thì tập riết quen tay thôi. Năm nay là năm thi vào trường công của mầy, sao không ráng học. Mầy đậu vào trường công như trường Mạc Đĩnh Chi thì sau này mầy đậu tú tài trở thành thầy thông, thầy ký không ngon hơn đi làm ảo thuật bán thuốc tiêm la, lậu như tao sao?

Thằng Chim ngập ngừng:

- Dạ, con cũng hổng khoái học nữa. Con muốn đi hát ảo thuật như ông thầy.

- Mầy không biết ông Khổng Tử nói sao?

- Dạ, ông Khổng Tử là nhà ảo thuật nào vậy thầy?

- Bậy mầy, ổng đứng kia kìa...

Ông đưa tay chỉ về phía bức tượng đối diện bên đường.

- À... bức tượng đó nói làm sao chú?

- Ổng nói mầy còn ngu quá “Nhân bất học bất tri lý...”

- Nghĩa là sao chú?

- Người mà không học thì không biết lý lẽ... Y như mầy vậy, vẫn còn ngu.

Nhà ảo thuật đứng dậy, vặn người nghe rắc rắc như tỏ dấu hiệu chấm dứt cuộc nói chuyện:

- Thôi mầy. Về đi học đi con. Đừng trốn học ghé đây xem ảo thuật nữa. Nhà tao ở gần chợ Bình Tiên, đối diện đình Bình Tiên. Tao thường ở nhà buổi chiều. Muốn học ảo thuật cứ ghé buổi chiều, buổi sáng ở trường đi học...

- Dạ.

Lúc đó thằng con nhà ảo thuật nhìn thằng Chim cười, nói vài tiếng:

- Trốn học. Xấu!

Chú thích:

[1] Bây giờ là nhà hàng Á Đông.

[2] Ông chủ.

[3] Tốt, đẹp. (Tiếng Quảng Đông).

[4] Trang phục của người Hoa, có bâu, hai túi, tay dài, thắt bằng nút vài.

[5] Cây câu bắc từ đường Ngô Nhân Tịnh sang đường Nguyễn văn Thành (cũ). Đã bị dỡ.

[6] Cây câu có ba chân bắc từ đường Vạn Tượng, chợ Kim Biên (quận 5) sang bến Bãi Sậy (quận 6). Hiện nay cây câu này đã bị dỡ. Thành ngữ “Dân chơi câu Ba Cẳng” để chỉ những người mới học đòi làm tay chơi, hoặc là tay chơi quê mùa.

[7] Bài vọng cổ nổi tiếng của danh hài Xuân Phát. (Cha của diễn viên điện ảnh Dustin Nguyễn). Ông là một trong những danh hài thời đó: Tùng Lâm, Phi Thoàn, Thanh Việt, Hoàng Mai, Khả Năng, Văn Chung, Thanh Hoài... Sở trường của ông là đóng vai người Hoa nói tiếng Việt. Nói đến Xuân Phát, khán giá nhớ ngay đến bài hát vọng cổ này, sau được viết lại thành tuồng cải lương diễn trên sân khấu Dạ Lý Hương do Hùng Cường đóng vai chính.

[8] Ở thời điểm này, bậc trung học ở miền Nam trước đây gồm hai cấp: Trung học đệ nhất cấp (trung học cơ sở bây giờ) có bốn lớp: đệ thất (lớp 6 bây giờ), đệ lục (lớp 7), đệ ngũ (lớp 8), đệ tứ (lóp 9). Sau khi học hết lớp đệ tứ, học sinh phải thi kỳ thi trung học đệ nhất cấp. Nếu đậu kỳ thi này sẽ được lên học Trung học đệ nhị cấp (trung học phổ thông) gồm các lớp đệ tam (lớp 10 nay), đệ nhị (11). Sau khi học xong lớp đệ nhị, học sinh phải thi Tú Tài một. Nếu thi đậu sẽ được học lóp đệ nhất (lớp 12 nay) và cuối năm sẽ thi Tú Tài hai (còn gọi là Tú Tài toàn phần hay Tú Tài toàn). Đậu Tú Tài toàn mới được học đại học. Sau này, kỳ thi trung học đệ nhất cấp và Tú Tài một đã được bỏ.