23 - Cảm Hóa

Các con ở nhà, mẹ đi chợ về thì nói với mẹ hôm nay bố phải đi họp, vì là ngày bầu lại ban quản trị mới, chắc bố về nhà cũng muộn, mẹ và các con cứ ăn cơm trước, đừng đợi bố.” Nói xong, ông Phan xem đồng hồ rồi vội vàng ra xe đi luôn, sợ đến trễ.

Ông Phan là người biết tự trọng, giữ đúng giờ bất cứ một cuộc hội họp, hay đã hẹn trước với ai; một người tích cực, làm việc gì đến nơi đến chốn, nói ít làm nhiều không nề hà sự khó khăn vất vả, tận tình giúp mọi người hay việc công ích, đưa ý kiến giúp đỡ, có khi phải làm thay cho những ông bạn chỉ biết nói nhiều, chẳng chịu làm gì, xong công việc lại cấm nhầm công của người đã giúp.

Ông Phan chỉ cười, ông là con người thẳng thắn bộc trực, là một thành viên trong ban trị sự hội Phục hưng Văn hóa, luôn phải chạm trán với những người thiếu trách nhiệm. Ông Phan nhiều lần phàn nàn với ông Thành, một bạn vọng niên:

-Không biết tôi có thể chịu đựng được bao lâu những ông hay phách lối, nói dối, tham quyền ích kỷ, hay phá phách, kiếm chuyện, kéo bè kéo cánh. Nếu tôi nói hay làm thế nào cảm hóa họ được, nhiều hay ít, tôi cũng phấn khởi chịu đựng được.

Ông Thành trả lời:

-Tôi rất phục anh, cứ nhìn những công việc anh làm, tôi tin lâu ngày họ cũng thấm được, rồi lương tâm thúc đẩy họ dần dần nhận chân ra sự thật, sự phải. Dùng lời nói tôi nghĩ không có hiệu quả nhiều, có khi còn chạm tự ái, sinh ra bất hòa là khác. Những người bẩm sinh ra đã tự kiêu tự đại, khoe khoang, giả hình, họ nhiễm những thói xấu từ gia đình họ, như tôi biết một gia đình hàng xóm ở Việt Nam.

Anh Ngang tên làm sao thì tính nết cũng ngang ngạnh bướng bỉnh. Bố anh ta làm Chánh tổng tổng Liên Quy, chức Chánh tổng là chức rất lớn đối với dân quê, chỉ dưới quyền quan Tri phủ, Tri huyện, dưới quyền Chánh tổng là các viên chức Lý, phó trưởng, ban hội đồng hương hội các làng.

Mỗi khi viên Chánh tổng đi đâu thường hay di chuyển bằng ngựa có người theo hầu, tới làng nào lý phó trưởng tuần tráng đón rước cung ứng ăn nhậu cho đã, còn hạch xách kiếm truyện không vừa lòng sai tráng đinh bắt từ phó lý trở xuống bắt nằm úp mặt xuống đất lấy roi song mà đánh. Tráng đinh các làng phải chia nhau tới nhà Chánh tổng phục dịch hầu hạn không công, viên chức các làng luôn luôn biếu quà để mua cảm tình.

Sống trong một gia đình có quyền giầu có, nếp sống khinh bạc kiêu căng của cha mẹ với người chung quanh đã săn sâu vào huyết quản. Ngang, từ tấm bé, từ lúc đi học đã có người đưa kẻ đón, thích cái gì được chiều cái đó, các bạn học có đồ chơi nào là Ngang trông thấy cũng đòi bằng được, cũng là trẻ em chẳng biết sợ nhường cho Ngang, nhưng bố mẹ em vì sợ bố mẹ Ngang nên đành bắt con mình nhường hay bán lại. Rồi càng lớn, Ngang càng tỏ ra phách lối, chơi bời đua đòi, dựa vào uy quyền của bố, nuông chiều của mẹ, dưới mắt hắn coi người như rác.

Di cư vào Nam, mọi người như mọi người, uy quyền của bố không còn, ruộng nương gia nghiệp để lại, tiền của chàng đem đi được bao nhiêu, trông vào sự trợ giúp của chính phủ, Ngang vẫn còn được cắp sách đến trường, hiểu được hoàn cảnh nên cũng cố học hành. Ngang học cũng khá, có bằng cấp, nhưng tính kiêu căng không bỏ, lại tự phụ mình học giỏi, hiểu biết hơn người, coi ai cũng là người dốt.

Ngang đi làm ở đâu cũng chẳng được lâu vì tính tự kiêu coi thường người trên, chèn ép người dưới, gia nhập hội đoàn nào cũng bị nhiều người phản đối vì không ai muốn gần người với tính xấu đó. Ngang buồn chán sinh ra chán đời, chỉ còn luẩn quẩn ở nhà ăn bám gia đình, chôn vùi tương lai.

Ông Phan nói:

-Anh Thành ạ, theo tôi nghĩ những người trẻ tôi gặp phần nhiều là những người có học, giỏi, hăng say, nóng nảy muốn làm việc, nếu có người hướng dẫn tốt, lái họ đi theo con đương nhân nghĩa, hướng về tương lai làm rường cột cho tương lai dân tộc, cho tổ quốc, không phải là người nào cũng giống nhau, nhân vô thập toàn, mọi người đều có những ưu khuyết điểm, khác nhau nghề nghiệp, xu hướng, trình độ học vấn hơn kém, khác nhau.

Mong họ theo mình thì phải hòa mình đồng hóa với họ để tìm hiểu. Còn những người họ quá kiêu căng tự phụ thì thật khó hướng dẫn. Những người đó, theo tôi, họ giỏi thực đấy, nhưng họ chỉ giỏi về nghề nghiệp chuyên môn của họ, còn trăm vạn nghề nghiệp khác nhau, ai ở lãnh vực nào, địa phương nào, họ chỉ biết trong phạm vi hẹp của họ thôi, còn giao tiếp, xử thế ngoài xã hội v.v.. Người giỏi còn có người giỏi hơn, ở đời không ai dám tự phụ là người giỏi. Cũng bởi tự phụ mà đỉnh cao trí tuệ ở nhà bây giờ phải ngửa tay đi ăn mày mà không biết nhục.

Người kiêu căng đi nói cái xấu của người cốt để cái “tôi” nổi bật, làm như gương mẫu để được người ta khen. Ưa được nịnh bợ, lâu dần có ảo tưởng cho rằng mình giỏi, hay ít người bằng mình, gặp ai cũng coi thường không bằng mình thành ra kiêu ngạo. Chẳng may gặp thấy ai làm được việc gì có tiếng được nhiều người chú ý, làm cho lòng đố kỵ nổi dậy là phải công kích, nói xấu dèm pha, kéo bè béo đảng phá người ta, dù biết mình không có tài làm được như người ta.

Con người sinh ra để chiến đấu, không để an nghỉ, có tư tưởng và hành động, biết phán đoán khách quan biết trách nhiệm về tình cảm, tư tưởng và hoạt động, biết giữ nhân cách, cá tính riêng, hòa đồng vui vẻ với người sống chung quanh, biết sống tranh đấu, chấp nhận nghịch cảnh, biến nhìn nhận lỗi lầm, sửa sai phục thiện, biết giúp đỡ những người kém may mắn.