Phần VI 56. HỮU DŨNG VÔ MƯU

THẰNG cày mở trâu ra sắm sửa đi cày. Ra đồng cày đàng kia qua đàng nọ. Trâu mệt đà le lưỡi. Mà mắc cày ruộng gần chơn núi. Khi cày, thì thằng trai cầm cày hò hét, đánh đập thá ví con trâu đà cơ khổ, lại thêm chưởi rủa hành-hạ quá chừng.

Con cọp ngồi rình trong bụi, ngó thấy vậy, thì giận lắm. Đến buổi thôi cày, thẳng chăn thả trâu ra đi ăn. Con cọp mới lại gần kêu con trâu, mắng nhiếc sao có chịu làm vậy: Mầy có vóc giạc mạnh-mẽ sức lực, lai có hai cái sừng nhọn, là khí giái [1] mầy, sao mầy không cự không chống? Để gằm đầu mà chịu nó? Theo làm đầy tớ nó cho nó phạt mầy? Nó leo nó cỡi lưng cỡi cổ mầy như vậy.

Con trâu mới nói rằng: Trời sinh muôn vật, mà khôn thì làm sao cũng hơn mạnh thôi. Dầu mầy nữa cũng phải thua nó, huống chi là tao.

Con cọp tức giận, mới nói rằng: Tao có nghề trong mình, tao lại mạnh, cho mười nó đi nữa tao cũng làm chết, lựa là một. Con trâu nói: Vậy thì mầy đi lại đây, đặng cho tao kêu nó đánh với mầy cho biết sức. Con trâu mới đi kêu thằng cày lại. Anh trai cày lơn tơn lại nói với con cọp rằng: Tao bây giờ đang đói bụng, không có lẽ mà đánh với mầy đặng. Con cọp nói: Vậy thì mầy đi ăn cơm đi, rồi có lại mà đánh với tao. Thằng cày nói: Mầy hay nói láo lắm. Tao bỏ tao về, thì mầy chạy mất đi, còn gì mà đánh? Con cọp nói: Tao chẳng thèm trốn ; mầy nói tao đọa kiếp. Mặt nào, chớ mặt nầy có chạy đâu! Thằng cày nói: Như có thiệt làm vậy, thì để tao trói mầy lại đây, đặng tao về tao ăn cơm cho no, rồi tao ra mở mầy ra, đặng mầy đánh với tao. Như vậy mới chắc, không thì mầy trốn đi, tao có biết đâu đặng.

Con cọp ỷ mình mạnh, thì nói: Tao chẳng có sợ gì, trói thì trói. Nó mới để cho thằng cày trói nó xong xả rồi, thằng cày mới chạy đi bẻ cây lại đánh con cọp. Con cọp mắc trói thất thế, vùng vẫy không được, bị đòn mà chết. Con trâu khi ấy mới khẻ miệng con cọp rằng: Tao đã nói với mầy ấy, mầy không muốn nghe tao ; mầy ỷ mầy sức lực mạnh-mẽ mà thôi. Bây giờ mầy chết là đáng số mầy lắm. Không thương hại lấy một chút.

Ấy là mạnh mà không mưu ; ỷ thế mạnh mà khinh dễ người ta. Có người tuy yếu thế yếu sức, mà cao mưu, nên nhiều khi thắng được kẻ mạnh quờn, mạnh thế mà thấp mưu.

Chú thích:

[1] Khí giới

57. THẦY CHO THUỐC TRỪ MUỖI

NGƯỜI kia bất tài lỡ vận, không biết làm chi mà giàu. Ngày nọ đi lỡ đàng vào xóm đỗ nhờ. Đi từ sớm mai cho tới trưa, đói đã lủi. Không phép ngồi không mà đợi cơm ; mới bày chuyện nói mình có phép trừ muỗi. Mà chỗ ấy thì nhiều muỗi lắm.

Ai nấy nghe, ngồi trông, rồi có xin đem về trừ muỗi ; ai xin cũng chịu cho ; dọn cơm thầy ăn, rồi thầy vò cơm có cục tròn tròn như hoàn thuốc tiêu, bỏ vô hầu-bao. Cơm nước xong rồi, lấy ra mới đưa cho một người một ít viên. Người ta hỏi đem về làm làm sao? Thì thấy mới nói: Hễ khi muỗi cắn, thì sẽ lén mà lấy viên thuốc, mà châm cho trúng nó, thì nó chết.

Té ra thầy nói khào, mà nuốt cho qua ba miếng cơm. Rồi từ giã ra đi. No bụng thì thôi, chẳng còn lo ai bàn bạc khen chê gì nữa.

58. THỢ HÀN KIM

CÓ một người cũng có chứng hay nói xạo mà kiếm ăn. Đi tới nhà người ta lạ, tính la-lết đó chấy ba hột cơm dằn bụng ; mới bày chuyện nói.

Người ta hỏi anh làm việc chi, thì anh ta nói mình là thợ hàn kim. Trong nhà mừng, lo dọn cơm nước cho chú thợ ăn. Ních cho một bụng cơm no nóc. Trầu thuốc tử-tế.

Trong nhà với hàng xóm nghe đem kim lại, cậy thợ hàn giùm. Thợ lãnh lấy hốt cả bụm, rồi mới hỏi: vậy chớ còn mấy cái miếng sứt ra ở đâu, kiếm đem lại đây, tôi hàn mới được.

Mà đời nào ai lượm cái miếng nhỏ mà để dành? Té ra tốn một bữa cơm vô lối, chẳng nhờ đặng cái cóc-rác gì hết.

59. THẦY PHÁP CHỮA MA MÈO

LÃO kia nghèo, đi gặt mướn, vùi lấy lông lúa gặp một lũ con nít bắt thoa cho đứa nầy, đứa kia cùng mình. Nó về nó xót nó ngứa ; nổi mày-đay, sinh ghẻ sinh chốc. Thì lão tới giả đò làm thầy pháp.

Cha mẹ mấy đứa con nít nghe nói, chạy tới hỏi thầy có phương chi giùm cho trẻ nhỏ. Thì thầy nói: Nó bị ma mèo khuấy nó đó, giống gì? Bây giờ phải nấu cơm nếp cho nhiều.

Ai nấy chạy về nấu đem tới. Thầy mới lấy nắn tinh những mèo bằng cổ tay, cổ chơn, để đầu ghế. Rồi biểu múc hai ba thùng nước để đó, biểu đem con nít đến. Thầy đứng dậy hò hét một chặp ; rồi mới đọc: Mèo mẻo, mèo meo, mèo đừng ghẹo trẻ, tao bẻ mèo ra, tao tra vào đãy, tao quảy mèo đi… Kim niên, kim nhựt, kim ngoại, kim thì… kim năng, thỉnh giải.

Đọc rồi bẻ cổ mèo bỏ vào đãy hết. Rồi biểu đem con nít tắm đi thì hết. Ba mươi đời thứ xót, hễ tắm thì hết ; thầy làm lối, lấy cơm nếp đem về ăn một bữa lứ-lừ.

60. CON GÁI CẦU CHỒNG ĐẠI-VƯƠNG

CÓ một con kia nhan-sắc đẹp đẽ, mà trong ý ước trông cho được một người sang trọng đứng vì vương vì tướng. Cho nên thường bữa thường ra chợ mua nhang mua đèn, đem vô chùa vái cùng phật-bà, xin xui khiến cho mình đặng như tình mình sở-nguyện vậy.

Người bán nhang còn nhỏ tuổi, thấy cô ấy mỗi bữa mỗi ra mua nhang, thì lấy làm lạ: quải giỗ thì cũng có khi, có đâu mà mỗi ngày, ngày nào như ngày nấy. Đánh mò theo coi ; thấy vô chùa vái xin chồng sang. Anh ta dòm hiểu được ý, thì bữa ấy mượn người khác bán thế cho mình. Liệu vừa chừng cô ấy vô chùa, anh ta vô trước núp sau tượng phật. Cô vào thắp nhang, đốt đèn, ngồi lạy, xin một hai, cho được chồng làm vua làm tướng mà thôi. Chú chàng ở sau ứng tiếng lên nói: Con muốn làm vậy mà không nên ; con phải lấy thằng bán nhang ngoài chợ. Số con làm vậy đó.

Cô ta ra về, vưng theo lời phật-bà dạy ra tìm người bán nhang. Hẹn hò ngày kia buổi nọ, thì ra chỗ nọ cho nó đem về nhà. Vậy nó bỏ con ấy vào cái bao không, bỏ một đầu thì cô nọ, một đầu thì nhang, gánh thẳng về nhà. Đàng về nhà thì phải đi ngang qua cái rừng.

Bữa ấy có Thái-Tử đông-cung đi săn trong ấy. Anh ta sợ gặp quân-gia quan-quyền, có khi họ hỏi han khó lòng, mới đứng ngừng lại. Quân-gia đâu vừa đi trợt tới. Nó thấy vậy để gánh dẹp lại một bên đường, chạy tuốt vào bụi trốn trỏng. Quân thấy gánh, mà không có người, thì lại lục mà coi ; mở cái bao ra thấy một nàng xinh tốt lắm, nằm khoanh trong ấy ; thì dẫn lại cho Thái-tử xem.

Đức ông mới hỏi tự-sự trước sau. Thì cô ấy gởi rõ duyên-cớ đầu đuôi gốc ngọn lại cho đức ông nghe. Sẵn có săn được một con cọp, thì Thái-tử dạy đem con cọp bỏ vào cái bao cột lại, để lại trong gánh im lìm như trước. Còn cô ấy Thái-tử đem về làm vợ.

Anh kia núp trong bụi nghe coi đã vắng tiếng, thì đã biết họ đã đi rồi, thì ra ; lại rờ cái bao thăm coi vợ mình còn hay không. Bóp coi thấy còn, thì kê vai gánh về nhà.

Cha mẹ anh em ra mừng, hỏi chớ giống gì trong cái bao nầy vậy? Thì nó nói nộ rằng: Cọp đó, chớ gì? Cất nhang đồ rồi, nó rinh cái bao ấy vào phòng, đóng cửa lại, rồi lại mở miệng bao, được có đem vợ ra. Chẳng ngờ vợ đâu chẳng thấy, cọp ở trỏng nhảy ra, bẻ cổ anh ta chết tươi đi tức thì.

Bởi thiên lý vị thiên, nên nghịch thiên giả tử.

61. ÔNG HUYỆN THANH-LIÊM CẢ ĐỜI, VÌ MỘT LỜI NÓI MẤT ĐỨC THANH-LIÊM

ÔNG huyện kia đắc chỉ ra ngồi huyện nơi kia. Mà ông ấy là người thanh-liêm lắm, cho nên không dụng lễ mễ của ai, lấy một đồng, đem cửa trước cũng không xong, đem cửa sau cũng không lọt. Bà huyện thấy tính chồng không có ưa, thì cũng không dám lãnh lấy của ai vật gì.

Có cái làng kia nhờ ông huyện lắm, mà đền ơn nghĩa không được. Hễ đem tới giống gì, giống gì bất kỳ, vàng bạc tiền của gì, ông cũng không thèm gì hết ; tức mình mới lo đem đút cho bà huyện. Mà bã cũng rằng rằng quyết một, một hai không dám lãnh. Ngài tôi thanh-liêm, tính không có chịu, tôi mà có lấy nữa, sau rầy tôi. Làng càng nài, xin bà cất, nhậm lấy lễ, biểu trẻ thâu cho. Bà thấy làng năn nỉ, cầm lòng không đậu, thì bày rằng: Ông huyện tôi, ngài là tuổi tí ; vậy làng có bụng làm vậy thì thôi, làng có muốn, thì về đúc một con chuột bằng bạc đem tới đây, để tôi chịu khó, tôi nói giùm cho, họa may có được chăng.

Vậy làng nghe lời, về đúc một con chuột cống đặc ruột bằng bạc ròng, đem vô. Bà huyện lãnh lấy cất đi, không dám nói với chồng hay.

Đến sau khi ông huyện thôi làm quan, về hưu-trí, thì nghèo ; nhiều khi túng ngặt thiếu trước thiếu sau. Mà bà huyện thì lấy con chuột chặt lần ra mà bán, lấy tiền mua sắm ăn sắm mặc.

Bữa ông huyện nói với mụ rằng: Bây giờ ta túng xây túng xài hơn thuở trước khi ta còn làm quan lắm ; mà mụ lấy đâu mụ mua ăn mua mặc làm vậy? Thì bà huyện mới học lại chuyện làng đem của đền ơn, mà không lấy: Thuở ông ngồi huyện, làng kia mắc ơn ông mà tới năn nỉ đem lễ vật, mà tôi không chịu, họ nài quá tôi mới bày cho họ về đúc con chuột bạc đem dưng, vì ông là tuổi tí. Bây giờ nhờ con chuột ấy, tôi chặt một khi một ít bán đi mà tiêu-dụng. Thì ông huyện mới tiếc mới nói rằng: Vậy sao bà không có nói là tuổi sửu, cho họ đúc con trâu. Phải nói vậy, bây giờ chẳng khá khiển đi à?

62. MƯU TRÍ HƠN LÀ SỨC MẠNH

TRONG thú vật thì con cọp làm lớn, có oai-quờn [1], hễ nó đi tới đâu, thì con nào cũng đều sợ nó. Có một con chồn cáo hay phản nghịch, kiêu ngạo, lại dễ ngươi, gặp cọp thì nhún trề trở đít cho nó ; rồi chạy tách đi mất. Cọp giận sao nó có dám khinh dị mình làm vậy.

Bữa nọ chồn cáo nằm ngủ, cọp đi tới gặp chụp bắt lấy. Muốn ăn thịt đi, mới mắng chồn ba điều, rồi có trị tội nó: mầy ỷ mầy có tài chạy hay, nên chi mầy khinh dễ tao ghe phen. Bây giờ tới số mầy rồi, tao nhai xương mầy, tao chẳng tha.

Con chồn mới nói với cọp rằng: Mầy đừng làm phi ngãi, mà tao biểu các muông thú hại mầy, mà khốn giờ. Cọp mới nói: Mầy ấy là giống gì, mà làm đều ấy được: mầy nói tao nghe coi thử? Chồn mới nói lại như vầy: Tao có phép mà sai-khiến đặng, vì Ngọc-hoàng có phong cho tao làm vua quản-trị hết thảy: mầy cũng phải kính sợ tao nữa. Cọp nói: Tao không tin ngay, có lẽ nào mầy là hèn hạ làm [2] vậy, mà ai đi cho mầy chức quờn [3] sang trọng thế ấy, mầy nói láo mà thôi. Chồn cáo lại gắng điều nầy nữa: Như mầy không tin, thì mầy để tao leo trên lưng mầy tao cỡi, mà đi dạo các nẻo đường rừng mà coi, thì mầy biết, chớ tao nói tay hai với mầy cũng không cùng. Cọp chịu: Ừ, mầy đã quả quyết làm vậy, thì mầy leo lên, tao đem mầy đi ; nếu không có thiệt như lời, thì tao sẽ nhai xương mầy cho đáng tội.

Khi ấy chồn lên cỡi cọp ; đi tới đâu tới đó, thì con chi cũng đều thất-kinh chạy hết, mà con cọp dại tưởng chúng sợ con chồn, chớ không dè chúng nó sợ mình ; cho nên trở lại xin lỗi với con chồn cáo, vưng phục đầu-lụy con chồn. Cọp bái tạ đi, thì chồn dặn biểu cọp: Từ nầy về sau mầy đừng dễ-ngươi tao nữa, mới một lần, thì tao tha đi cho ; mà sau có làm vậy, thì tao không dung nữa đó, chẳng chơi đâu.

Chuyện nầy nói xâm kẻ tiểu-nhơn hèn hạ bất tài, mà hay nương thế kẻ có oai-quờn mà húng-hiếp người bình-dân. Lại nói biếm người có quờn thế lớn, hùng-hào, mà lại hữu-dõng vô-mưu, để cho kẻ dưới mình gạt được.

Chú thích:

[1] Như

[2] Quyền

[3] Quyền

63. THẰNG QUÁNG MANH ĐI LÀM RỂ

THẰNG cha kia quáng manh đi hỏi vợ. Con mắt thì tử-tế lành lẽ như thường, mà có tật quáng. Tới nhà làm rể. Bữa ấy ra đi cày ruộng, đánh mò theo chúng đi trước, ra làm được một buổi. Trưa lại, tới buổi thả cày chúng lật đật về ăn. Anh ta theo không kịp, đi sau lịch-ịch sao sụp xuống dưới giếng loạn, không biết đường nào mà lên.

Một chặp lâu lâu ở nhà bà mẹ vợ nói: Ủa! thằng nó ham làm thì thôi! Trẻ, chạy ra kêu nó về ăn cơm. Trẻ chạy đi kiếm, và đi và lằm bằm! Cực thì thôi!… Nó ở dưới nghe, leo lên, đi theo về nhà.

Ngồi lại mâm ăn, bà mẹ vợ ngồi gần đó, chỉ món nọ món kia cho nó ăn. Nó khôn cứ lừa lừa theo lời mẹ vợ mà gắp trúng, không biết là quáng. Ở đâu con chó hỗn nó ăn trong mâm. Bà mẹ nói: Sao con không có đánh chó, để ăn vô làm vậy. Thì nó thưa: Thưa mẹ, chớ đánh chó kiêng chủ nhà, tôi không dám đánh. Mẹ vợ nó nói: không có hề gì, cái dùi đục đây, nó có lại nó hỗn, thì đánh đại nó đi, đừng có sợ gì.

Bà mẹ thấy nó nết-na, nhát không dám ăn, không dám gắp, thì lại làm tài khôn, gắp đồ bỏ vô chén nó cho nó ăn. Nó nghe rọc-rạch, nó tưởng là con chó lại ăn hỗn, nó đập cho một cái dùi đục chảy máu đầu ra.

64. ÔNG THẦY ĂN KHÍN BÁNH CỦA HỌC TRÒ

CÓ một nhà giàu có, sinh đặng một đứa con trai. Con nhà giàu, lại là con một, nên tưng [1] lắm. Khi được năm sáu tuổi, cha mẹ nó muốn cho con đi học mà sợ tới trường học, học trò nhiều đứa ngang-tàng rắn mắt ăn hiếp chăng, nên tốn thì tốn, lo rước thầy về nhà cho học.

Mà anh thầy ấy hay ăn thép. Bữa kia mẹ thằng ấy đi chợ về, mua cho một tấm đường hay là cái bánh ngọt tròn tròn mà lớn. Con nó ra mừng mẹ đi chợ về, mẹ nó đưa bánh cho nó: nó mừng cấp-ca cấp-củm ôm lấy tiếc, chưa dám ăn, cầm chơi để dành.

Thầy thấy thèm, mới kêu thằng học trò lại: Nầy con đem lại cho thầy tập nghe nghĩa cho con. Nó tình ngay thiệt thà, lật đật cầm đem lại. Thầy lấy lấy, rồi để ra giữa cái ghế ; mới giả đò nghe sách cho nó coi: Ngôi Thái-cực là như vầy (để ra giữa nguyên y lé như vậy). Rồi bẻ hai ra, mà nói rằng: Như vầy là Thái-cực sinh Lưỡng-nghi. Rồi lại bẻ ra làm bốn, mà nói rằng: Như vầy là Lưỡng-nghi sinh tứ-tượng. Rồi cầm lấy cái bánh, nói: Còn như vầy là Tứ-tượng biến hóa vô cùng ; cầm đem lủm phứt cái bánh đi.

Thằng học trò nó mới lăn ra, nó giãy, nó khóc. Mẹ nó nghe, mới kêu mới hỏi, thì nó nói: Thầy nói để thầy tập nghe nghĩa cho tôi, rồi thầy ăn cái bánh của tôi đi.

[1] Cưng

65. CON THỎ GẠT CON CÙ, CỨU CÁ, MÀ RA KHỎI NÔM

CON thỏ ở nhằm chỗ đồng khô cỏ cháy, không có cỏ rác mà ăn cho no, tính qua sông, đi sang xứ khác thì nói với con cù rằng: Anh chịu khó chở tôi qua bên kia sông, thì sau tôi sẽ gả chị tôi cho anh. Cù đưa tới giữa sông, cù hỏi: Cái lưng tôi vậy ngồi có êm, có tốt không? Thỏ nói: còn nói chi nữa, đã láng thì chớ, mà lại mát nữa. Con cù chở qua tới bờ ; nó lên rồi nó lại nói: Cực chẳng đã tao mới ngồi trên lưng mầy mà thôi: tanh hôi dơ dáy quá ; chị ở đâu mà đem mà gả cho uổng. Nói vậy rồi bỏ đi đi.

Lên bờ, thấy cảnh mới vui vẻ xinh tốt, đi lần vô moi khoai người ta mà ăn. Chủ vườn giận gài bẫy đánh. Thỏ quen chừng qua bữa sau cũng tới đó ăn, mắc bẫy.

Người ta bắt được đem về, lấy cái nôm chụp lại để gần một bên cái chậu cá. Mà trong nhà bữa ấy tính làm việc chi đó, nghe nói: hai con cá với con thỏ thì đủ dọn. Con thỏ nói với hai con cá rằng: Hai anh biết, họ tính họ làm thịt ta đó. Mà hai anh có muốn ra cho khỏi hay không? Cá nói: Làm sao không muốn. Muốn lắm mà không được chớ. - Vậy thì làm vầy: hai anh nghe lời tôi thì xong: cắn đuôi nhau mà vùng cho mạnh cho sạt bể hai cái chậu ra, thì lóc mà xuống hồ thì thôi: họ bắt không đặng đâu.

Hai con cá nghe lời ra sức vùng bể chậu đi. Thỏ cao mưu kêu: Bớ ông chủ, cá đi cà. Trong nhà lật đật chạy ra xách nôm theo mà chụp cá. Thỏ vùng chạy vụt đi mất. Đã cứu đặng cá mà lại cứu đặng mình nữa.