Chương 4 Bạn toồng
Đêm tĩnh lặng, nghe rõ tụi nước sông Nậm Khao thở thí thút, chốc chốc cao hứng vỗ bờ đá ì oạp...ì oạp. Sương lăn từ mái nhà lợp lá cọ xuống sân lộp bộp. Trời trôi về đêm mang cái lạnh se sắt... thằng Hợp thở đều đều trên phản gỗ giữa nhà, miệng nó như cười trên gương mặt tươi tắn. Không biết nó vui gì trong giấc ngủ mà rạng rỡ thế? Khuôn mặt nó hệt bản sao của cha nó. Giống nhau đến thế! Từ buồng bưng cái Rinh ú ớ nói mê và cười khanh khách. Cái con bé này, trong giấc ngủ cũng không yên miệng. Sàn nhà dát bằng mai lạch xạch. Cái Ri bị em nó đánh thức, trở mình làu bàu nói gì bà Ngần nghe không rõ.
Nhanh thế, vừa mới ngày nào ba đứa níu chặt vạt áo chàm của bà, như thể con thằn lằn bám vào kẽ đá, chúng nó theo bà lên nương trỉa ngô, tra đỗ, xuống ruộng cấy lúa, vào rừng hái mác cọp, lấy măng, nhặt nấm...vậy mà bây giờ cao lớn hơn bà rồi. Thế mới biết, nuôi con người nghĩ chậm nhưng hóa ra lại nhanh.
Ngồi bên bếp lửa, bà lặng lẽ nâng chiếc mền chăn khâu chưa xong, khẽ thở dài. Bà hứa với bạn toồng Xa, sẽ khâu nốt những đường chỉ dang dở, thêu cho xong rừng mác cọt nở hoa trắng ngần, trôi trên ngàn trùng núi thắm đỏ hoa mạy mác... thế mà bà chưa làm nổi. Cứ chùng chình thì thất hứa với Xa thôi. Giờ này Xa đang ở nơi nào? Mày bảo đi là đi mãi không về như thế hay sao hả Xa? Mày giống anh Phái, hai người làm tao mong ngóng, đợi chờ.
Mỗi năm tụi trẻ thêm một tuổi. Thân hình chúng nó vổng vang, chồi lên trên đá. Bà Ngần thấy xương khớp trong người không còn chắc chắn, thư thoảng kêu lục khục gọi tuổi già ập về. Tóc trên đầu bà không dài đen như xưa, giờ nhuốm màu sương núi, gẫy rụng theo trời mưa gió. Dạo này, cái Ri quấn quít thằng Hợp làm bụng bà không yên. Giá lúc này anh Phái với Xa về thì tốt biết mấy? Sáu con mắt sẽ nhìn thấu hơn hai con mắt của bà, nếp nghĩ sẽ thông thoáng để bàn về những chuyện quá khứ...
Nước mắt bà Ngần ứa ra, thấm đẫm vạt áo, mền chăn.
Chiều đầu tháng Mười. Mặt trời kéo nắng chúi vào mây. Sương trùm khăn voan mỏng manh, kiêu sa vào những nương lúa chín vàng từ dưới thung lên lưng chừng núi. Gió bấc ù ù, thả vào người cái buốt lạnh. Gió lôi hương lúa bay khắp núi rừng. Đó đây tụi dê kêu "e...be...be" rủ nhau về chuồng. Lúc này, Trường bắn ở bìa rừng Khau Dả đã trở lại sự tĩnh lặng thường nhật, thế nhưng mùi thuốc súng khét lẹt vẫn phảng phất. Bởi, vừa mới đây còn vang lên những loạt đạn đanh giòn "...đoàng...đoàng...đoàng..." lan nhanh trên vòm cây, dội vào vách đá, nối dài chuỗi âm thanh buốt nhói, chói tai, lộng óc.
Dân quân Mường Vang háo hức, nói cười râm ran. Họ bộc bạch, hàng tháng trời thục luyện dưới trời giá rét, sương sa để chờ Hội bắn hôm nay. Ngày này sang ngày khác, mấy tuần tập "chay", súng không đạn cũng có lúc chủ quan, lơ là cái tay. Trong Trung đội, ai cũng nắm chắc kỹ thuật cơ bản. Nếu bắn giỏi, bắn khá thì đến buổi bắn đạn thật khắc biết. Thế nên, mọi người cố gắng giành điểm giỏi để được cài bông hoa đỏ lên ngực áo.
Là người bắn giỏi có nhiều cái vui lắm. Khẳng định mình chắc tay súng, đề cao cảnh giác đối với tụi giặc Mỹ, lũ phản động phá bản mường. Hợp tác xã sẽ cộng nhiều điểm, tính thêm công, mang nhiều ống thóc, thúng ngô nộp nghĩa vụ lên xã, góp sức để nồi cơm của bộ đội ngoài mặt trận đầy đặn, bộ đội có sức khỏe đánh thắng lũ cướp nước.
Trường bắn hân hoan, rộn ràng vang rền tiếng hò reo không ngớt. Từ trên tuyến bia, lá cờ hiệu lệnh màu đỏ liên tiếp quay tròn: "...Mười...mười...mười"... "...mười...tám...mười..."
Thật vui xiết bao, trong ngày Hội bắn kiểm tra kết thúc giai đoạn huấn luyện, kết quả bắn đạn thật của Trung đội dân quân Mường Vang đáng nể lắm. Trăm phần trăm đạt trung bình trở lên, trong đó trên tám mươi phần trăm khá, giỏi. Sau khi trao hoa cho các xạ thủ dân quân, Thiếu úy Nông Hải Khiển, Trưởng ban dân quân huyện đội Pó Liểng cười tươi:
- Chúc mừng Trung đội dân quân Mường Vang. Các đồng chí xuất sắc hoàn thành tốt nhiệm vụ. Trường bắn an toàn tuyệt đối.
Mọi người vỗ tay rào rào như pháo nổ vang rừng.
Trung đội trưởng dân quân Nông Hải Khỉnh rút cây sáo bên thắt lưng, nhảy lên giữa hàng quân thổi say sưa... Lời sáo nhẹ nhàng giống nước chảy mênh mang, dồn dập tựa tiếng thác reo, rồi bất chợt réo rắt như ngàn con chim hót. Khỉnh mê mải thả lời tình ca như anh đang hát. Bài hát ngợi ca tinh thần hăng say tập luyện của Trung đội dân quân, tình yêu của những người trai bản tài hoa giành cho cô gái giỏi giang mình thương, mình quí. Lời hát từ tâm hồn Khỉnh chảy ra, giót vào miệng sáo, dệt thanh âm muôn điệu bay bổng.
Tiếng sáo hoan ca ấy Ngần nghe quen rồi, nhưng không phải ở Trường bắn khét mùi thuốc súng. Đôi mắt Ngần chạm cái nhìn mê đắm của Khỉnh làm trống ngực đập dồn dập...
Những tiếng lao xao tán thưởng, xen lời trêu chọc nổi lên giữa hàng quân:
- Ây dá! Trung đội trưởng không những bắn giỏi, lại còn thổi sáo hay.
- Ô, tối nay có người mất ngủ vì lời sáo đấy.
- Cái tai nghe tiếng sáo, về nhà nhớ nhiều...
- Các đồng chí ơi, Trung đội trưởng có đứa gái để nhớ rồi.
Một vài ánh mắt liếc ngang Tiểu đội trưởng Ngần. Khuôn mặt cô đỏ rực, bỏng rát.
Lời sáo của Khỉnh đuổi mãi theo những bước chân dân quân hối hả trên đường về. Xã đội trưởng Đào Văn Phái vỗ vai Khỉnh giục:
- Về thôi, hôm nào tới mùa trăng tha hồ "gọi tình"! Tắt nắng đến nơi rồi, còn qua xã làm báo cáo thành tích đấy.
Khỉnh đang say sưa, bỗng hai chân đập gót "cốp", nói oang oang: - Rõ! Thưa xã đội trưởng...ế vợ!
Tiếng cười ồ lên làm Xã đội trưởng Phái luýnh quýnh véo tai, kéo tay Khỉnh chạy nhanh. Khỉnh kêu oai oái:
- Cái thằng anh này, mày buông tay tao ra... buông ra... mày như thế này không đứa gái nào dám lấy đâu. Buông ra.
Những bước chân khỏe khoắn của hai thằng trai nện vào lá rừng khô phàm phạp.
Ngần nhẹ vuốt bông hoa bắn giỏi bằng vải đỏ, mắt lơ đãng nhìn Xa lúi húi nhặt vỏ đạn. Con bé Xa này đến là trẻ con, lần nào bắn đạn thật xong nó cũng nhặt vỏ đạn. Nó không nhặt nhiều, chỉ cần tìm lấy một chiếc thôi. Ngần thắc mắc:
-Bạn toồng Xa à, mày nhặt làm gì cái thứ...phế thải ấy?
Mắt Xa tròn xoe, trong trẻo, sáng bừng, Xa háo hức: - Mình...giữ làm kỷ niệm mà.
- Ui phạ ới, bông hoa đỏ ngực mày, không kỷ niệm thì là cái gì a? – Ngần khe khẽ kêu.
Bất chợt, Xa mơ màng, nói nhẹ bẫng:
- Mỗi lần giỏi được một bông hoa thôi, mình thích phải hai thứ. Có cái vỏ đạn này mới có bông hoa mà.
Ô, chơi với nhau từ lâu mà Ngần không hiểu bạn. Suy nghĩ của Xa sâu sắc quá đi. Ngần gật gù:
- Ừ, toồng nói đúng, vỏ đạn với bông hoa tuy trái ngược nhau, nhưng chúng lại gắn với nhau.
- Chúng là một đôi ngược đời! Tao với họ trái ngược nhau...Nếu không thì...
Câu nói ấp úng của Xa khó thoát ra ngoài miệng. Ngần hiểu sẽ có lúc bạn nói với mình, nhưng chuyện gì mà khó nói thế? Bạn bảo ai ngược đời nhỉ? Bụng Ngần dâng lên câu hỏi, nhưng miệng cô im như ngậm hạt thóc. Cô vội lôi tay bạn:
- Sắp tối rồi, về nhà thôi. Có điều khó nói à? Đừng dấu kín, tao nóng bụng.
Khuôn mặt trái xoan trắng hồng bỗng ưu tư, tay xoay xoay chiếc vòng bạc trên cổ, Xa nói hờ hững:
- Ờ...có chuyện đấy. Mày để mắt nhìn anh Khiển không? Thôi, lúc khác Ngần à!- Xa khe khẽ lắc đầu, quả quyết giục: - Về thôi toồng!
Chẳng hiểu sao hôm nay tính Xa là lạ. Dọc đường đi, miệng Xa không luyến thoắng như mọi ngày hai đứa gặp nhau. Chỉ có tiếng bước chân theo nhịp thở dồn dập. Ngần thấy lạ quá. Làm bạn Xa lâu rồi, hai họ đồng ý cho hai đứa kết toồng, có khổ chung vai gánh vác, có vui sẻ chia, bây giờ Xa không vui thì bụng Ngần cũng đeo đá. Trong hoàng hôn nhập nhoạng, Ngần chạy gằn, chặn bước chân nặng trĩu của Xa, giang hai tay nắm lấy vai bạn, thảng thốt nhìn mắt Xa ngân ngấn nước.
Ôm ngang tà áo chàm của Ngần, Xa bộc bạch:
- Bạn toồng Ngần à, tao với anh Khiển dính nhau như... nhựa cây ấy.
Tưởng chuyện gì, Ngần đâu có lạ lẫm chuyện Xa yêu bộ đội Khiển cơ chứ. Mà bộ đội Khiển là anh trai của Khỉnh.
- Ơ, thế à? Mày bảo sắp tới anh Khiển chuyển về đơn vị chủ lực, vào Nam chiến đấu, như vậy còn lâu mới về, thế...thế gia đình anh ấy nói chuyện cưới không? - Ngần hỏi dồn dập.
Xa không vội trả lời Ngần, cô ôm bạn chặt hơn, hơi thở của Xa nóng sực:
- Anh ấy... làm tao nghẹt thở...tao...
Phút giây ấy qua nhanh, Xa bỏ ngang câu nói, vụt chạy lên phía trước. Ngần hối hả guồng chân đuổi theo. Hôm nay bạn toồng mình làm sao thế? Nó thoắt vui, thoắt buồn như thể biến hóa thành người khác. Lúc nó được anh Khiển cài hoa bắn giỏi, người nó run lên.
Hai đứa lặng lẽ mài chân vào đá trên đường rừng, đến chỗ ngoặt mỗi người về một bản, Xa hẹn:
- Toồng à, mai mình sang nhà toồng.
- Sao phải để mai, bây giờ sang luôn - Ngần nhanh nhảu.
Trong bóng chiều lụi dần, Xa khẽ lắc đầu: - Phải về thôi, đi cả ngày rồi, lo mé ngóng đỏ mắt.
Cùng dải đất mường Vang vắt ngang lưng chừng núi, nhưng từ bản Nộc Chao của Xa sang bản Nộc Nhùng của Ngần, cái chân đi mỏi nhừ mới đến nơi. Mang tiếng là đi nhanh mà Xa guồng chân từ lúc sương sớm bưng kín mắt, tới lúc mặt trời ngồi trên núi tung nắng thì đến ngõ nhà Ngần. Xa ào vào nhà, mang theo tiếng cười thơm mùa cốm. Chưa kịp ngồi ấm chỗ, Xa kéo tay Ngần hỏi:
- Mày có đi... thanh niên xung phong cùng tao không Ngần?
Tai Ngần như có tiếng gió bập vào, cô tròn xoe mắt thảng thốt:
- Mày bỏ bản để bay nhảy a?
- Tao quyết rồi toồng à!- Giọng Xa chắc nịch.
- Có người rủ mày? – Ngần nheo mắt thăm dò.
- Ừ...ờ mà không, tao tự khắc thích.
Ngần buông lời như nước đổ ống nứa:
- Toồng giỏi hơn tao, đầu cũng thoáng hơn, mà này tao biết toồng đi vì gì rồi...
Xa giơ tay về phía Ngần túm chặt lấy áo của bạn, mắt nhướng lên:
- Vì cái gì nào? Ở nhà tao phải lấy chồng, lấy cái thằng tao không thích, thế nên tao trốn nhà đi đấy.
Bây giờ thì Ngần ngạc nhiên, ngưỡng mộ bạn. Xa mạnh mẽ, dứt khoát. Tính Xa thế, nói là làm. Đã không thích thì không lay nổi con người Xa. Bao nhiêu năm gắn bó với bạn, Ngần thích Xa cũng vì tính chân thành và cương quyết ấy. Từ ngày là bạn của Xa, Ngần học được nhiều thứ lắm. Ngần vốn dĩ nhu mì, lãnh đạm, không thể nói không thích mà thực hiện được. Có nhiều cái Ngần không bằng Xa. Ngần lắp bắp:
- Thế mày đi luôn a? Sao nhanh thế?
- Ờ, xuống huyện bây giờ, có nhiều người đi đấy.
Ngần cuống lên:
- Toồng đi rồi nếu bá sang hỏi thì nói sao?
Tiếng cười trong trẻo của Xa vang giòn, thản nhiên Xa bảo:
- Cứ nói tao đi thanh niên xung phong. Tao đi rồi thì có biết cũng sự đã rồi!
Xa lúi húi lấy từ trong chiếc túi vải chàm ra, dúi bọc to vào tay Ngần:
- Toồng thêu cho xong hộ tao, khi nào tao về...còn có chăn, gối lấy chồng.
Xa đi như chạy xuống cầu thang, Ngần lật bật chạy theo bạn.
Lội qua sông Nậm Khao, đi chặng đường dài qua mấy cánh rừng, quả núi mà Ngần chỉ khóc, không nói được câu nào.
Xa luyến thoắng chuyện nọ, chuyện kia... Xa bảo với Ngần, thằng Khỉnh mê Ngần thổi vẹt cả ống sáo như thế, liệu mà trả lời. Nếu bụng ưng thì tung lời Sli, đừng dùng dẵng mãi không hay đâu.
Xa nói thẳng băng, không lo Ngần chạnh lòng. Ngần không biết nói gì với bạn lúc này. Chuyện của Ngần với anh Khỉnh có lẽ không điểm thắt. Vì sao ư? Khó mà nói ra bằng lời... Giờ Xa đi vào nơi bom đạn, biết bao giờ quay về? Con đường xa ngái Ngần biết là khó, là khổ, ấy thế mà Xa tươi hơn hớn như thể sắp bay đến chân trời, góc bể mới lạ.
Mải miết đi, lặng thinh nghe Xa nói chuyện, đến lúc hai đứa chênh vênh trên đỉnh đèo Khau Liếp, nắng đã tròn bóng dưới chân. Còn khoảng mấy chục khúc quanh gấp tay trên con đường, vài quả núi nữa, đi qua nhịp cầu gỗ chung chiêng bắc ngang sông Nậm Khao là tới phố huyện.
Xa nắm tay Ngần, bùi ngùi:
- Nước mắt mày sao chảy mãi thế? Thôi, quay về đi toồng, nếu mé tao sang nhà, toồng nói tao đi làm cái việc giống mé tao đã làm hồi trước trên mặt trận Tây Bắc, khi nào có điều kiện được nghỉ tao về.
Ngần đứng lặng, thổn thức. Giá như Ngần có thể theo chân Xa, nhẹ nhàng đi như thế thì tốt quá. Mỗi người mỗi cảnh. Ngần không dám làm như Xa, nghĩ đến việc cậu mợ mang tiếng xấu, Ngần đã nhợt nhạt da mặt. Ngần nắm chặt vai Xa, nói trong tiếng nấc sụt sùi:
- Toồng nhớ viết chữ về nha.
- Ừ, lúc rảnh rang tao viết cho toồng với mé tao, toồng mang thư đọc cho mé tao vui. – Xa nói thế rồi vụt chạy xuống chân đèo.
Ngần đứng trên đỉnh đèo lộng gió, nhìn mãi bóng áo chàm của Xa như cái chấm bé xíu di động xa tít, mất hút chân núi mới nặng nề quay về. Mắt Ngần sũng nước.