Lời Thề.

Ngày hôm ấy, ngày cuối cùng của năm 1941, ở U-ran có nhiều cuộc mít tinh. Mít tinh được tổ chức ở tất cả những nơi nào mọi người đang lao động phục vụ tiền tuyến - ở các nhà máy, xí nghiệp, hầm mỏ, ở các cơ sở lâm nghiệp, các đơn vị đường sắt, các nông trang. Dự các cuộc mít tinh là toàn bộ đội quân lao động – những người khai thác quặng nấu kim loại, nghiên cứu khoa học, đốn gỗ, trồng lúa mì, những người làm ra mọi thứ cần thiết cho xe tăng, máy bay, tàu chiến, đại bác và “Ca-chiu-sa”.

Ở các phân xưởng của nhà máy quân sự mang số hiệu, mọi người tập trung bên diễn đàn có trang hoàng nhiều cờ đỏ.

Tại phân xưởng một, những người tham gia mít tinh là các thiếu niên, trong đó em nhỏ nhất là Cô-xchi-a.

Bí thư liên chi ủy phân xưởng – ông đốc công đội ba – bước lên diễn đàn, vẫy mũ ra hiệu:

- Các đồng chí! Chú ý, các đồng chí! – ông nói to – Cho phép tôi khai mạc cuộc mít tinh đầu năm!

Tiếng ồn ào im bặt. Các em nhích sát vào nhau hơn nữa bên diễn đàn. Một cậu nói: “Gần nữa vào” – rồi bắt đầu chen lấn, nhưng mọi người liền nghiêm khắc nhìn cậu ta để cậu ta biết lúc nào có thể nghịch ngợm, còn lúc nào thì không được. Cuối cùng, tất cả đã trật tự hoàn toàn.

- Các đồng chí! – chủ tịch cuộc mít tinh nói tiếp – Sang năm mới, chúng ta phải làm ra nhiều “Ca-chiu-sa”, nhiều hơn hẳn so với mức chúng ta đã làm từ trước đến nay, để nhanh chóng đánh tan bọn phát-xít. Cả vùng U-ran đang thảo luận bức thư đầu năm gửi đồng chí Xta-lin, cả vùng U-ran đều quyết một lời thề thiêng liêng với Đảng và Chính phủ là sẽ lao động quên mình cho mặt trận. Chúng ta cũng sẽ thảo luận bức thư đó. Dự thảo bức thư sẽ do đồng chí Di-na đọc. Các đồng chí có thể đề nghị hoặc bổ sung, hoặc ai viết hay hơn nữa thì tốt.

Các em cười vang. Ai dám viết cơ chứ! Phải viết thật gãy gọn, mà như thế đâu phải dễ.

Di-na đặt trước mặt một tờ giấy to rồi giơ tay lên.

Các em thấy mặt Di-na tái nhợt, nhưng rạng rỡ, còn đôi mắt đen thì như rực cháy.

Di-na cất tiếng đọc, nhưng lúc đầu rất khẽ. Có người nói: “To lên!”. Mặt Di-na lại càng tái, giọng cao lên và ngân vang. Bây giờ Cô-xchi-a bắt đầu hiểu từng lời một, dường như tất cả những lời đó đều được lấy từ trong tâm hồn đang vô cùng xúc động của em.

- “Chúng tôi, những người lao động, cam kết sẽ cống hiến toàn bộ sức lực của mình cho sự nghiệp chiến thắng bọn phát-xít Đức, sẽ làm việc suốt ngày đêm trong năm mới, năm 1942, sản xuất tăng gấp đôi, gấp ba tất cả các loại vũ khí, đạn dược và mọi thứ cần thiết cho Hồng quân anh dũng của chúng ta để dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản thân yêu, Hồng quân sẽ tiêu diệt hết bè lũ Hít-le”. – Di-na đọc.

Các em vỗ tay ran lên.

- Ai có ý kiến gì không? – chủ tịch cuộc mít tinh hỏi – Vâng, xin mời bác Ba-bin.

Tất cả lại vỗ tay, bởi vì các em rất kính trọng ông đốc công già của đội sản xuất ưu tú nhất trong nhà máy. Ông chậm chạp bước lên diễn đàn, bỏ mũ ra. Các em ngạc nhiên nhìn bộ tóc bạc trắng của ông như mới nhìn thấy lần đầu vậy. Ông nhìn các thiếu niên, trầm ngâm suy nghĩ một chút.

- Phải hiểu các cháu ạ. – ông nói – Mỗi người chúng ta đều phải hiểu rõ bọn phát-xít là cái gì… - ông mỉm cười buồn rầu và nói tiếp – Bác muốn lấy một ví dụ thật dễ hiểu… Các cháu nghe bác nhé! Các cháu ở đây có bao nhiêu người, giơ tay cả lên cho bác thấy rõ.

Tất nhiên những người tham dự mít tinh không hiểu phải biểu quyết để làm gì, nhưng vẫn giơ tay lên. Còn cậu đứng bên cạnh Cô-xchi-a giơ luôn cả hai tay rồi nháy mắt thì thầm với bạn:

- Tớ chả tiếc làm gì đối với một người tốt, cậu ạ.

Cô-xchi-a đã biết cậu này – cậu ta cũng là dân sơ tán, đứng máy mài ở đội ba.

Ông già cũng giơ tay.

- Được rồi… Chúng ta đang sống hiền lành, chẳng bắt nạt ai, không muốn đánh nhau, thế mà bọn phát-xít lại gây ra chiến tranh. – ông nói – Bây giờ các cháu nghe nhé: ai đã bị con chó Hít-le cướp mất bố mẹ, bắt phải sống một cuộc đời không nhà không cửa, thì bỏ tay xuống.

Không ai ngờ bác làm như vậy. Đây đó có những cánh tay lưỡng lựu buông xuống. Cậu thiếu niên vì nghịch ngợm đã giơ cả hai tay lên, nay vẫn tiếp tục cười, nhưng nụ cười đã trở nên vô duyên. Cậu ta khẽ thở dài rồi bỏ tay xuống.

Nhiều cánh tay đã hạ xuống. Quang cảnh trở nên yên tĩnh, yên tĩnh đến nỗi mọi người sởn cả gai ốc.

- Đó… Các cháu đã thấy bọn phát-xít độc ác gây ra những chuyện gì, làm mồ côi bao nhiêu thiếu niên của chúng ta! – giọng ông Ba-bin đau xót – Còn bây giờ, những cháu nào có bố, có anh ở ngoài mặt trận, những cháu nào vẫn nhận được thư, mà cũng có thể… không nhận được thư, thì bỏ tay xuống.

Lại có nhiều cánh tay hạ xuống. Ông đốc công cũng hạ tay xuống, Cô-xchi-a cũng hạ tay xuống. Lần đầu tiên em suy nghĩ thực sự: “Không biết anh Mi-tơ-ri còn sống không nhỉ?”. Em bỗng thấy khó thở.

- Còn lại ít quá. – ông Ba-bin lắc đầu – Bây giờ những ai muốn học ở các trường đại học nhưng bị bọn phát-xít cản trở, thì bỏ tay xuống.

Chẳng khác gì bị một cơn gió phạt ngang, không còn một cánh tay nào giơ lên nữa. Ông Ba-bin nghiêm trang, đăm chiêu nhìn các thiếu niên. Các em cũng trở nên đăm chiêu. Các em nín lặng, chăm chú nhìn ông đốc công già.

- Các cháu có hiểu bác không? – ông hỏi – Bọn phát-xít gây ra nhiều đau khổ đến mức không tưởng tượng nổi. – ông ưỡn thẳng người, cao hẳn lên, đập mũ vào mép bàn rồi hô lớn – Các cháu không phải là trẻ con nữa, đúng không, còn bác, bác sẽ ký vào bức thư và hứa sẽ làm việc như những điều đã viết trong bức thư yêu quý này!

Ông Ba-bin đã rời diễn đàn, nhưng nhớ lại điều gì, ông quay ngay lại và nói tiếp, giọng ngắt quãng:

- Chúng ta đã được thêm nhiều máy. Tất nhiên có những máy hiện đại vào loại nhất, nhưng có cả máy cũ, như mấy cỗ máy “Bu-sơ” chẳng hạn. Chúng sánh sao được với những loại máy Xô viết của chúng ta! Nhưng chúng ta hoàn toàn có thể dùng số máy cũ ấy được. Chúng ta hãy cố gắng để ngay cả máy cũ cũng sẽ phục vụ tiền tuyến. Có máy đấy, nhưng lấy đâu ra công nhân? Máy không tự chạy được. Các cháu ạ, do đó các cháu phải học tập, phải nghe lời hướng dẫn viên, còn cháu nào đã đứng máy rồi thì hãy phấn đấu nâng cao năng suất lên.”Ca-chiu-sa” của chúng ta là thấn chết của bọn phát xít. Nếu ở đây ta tăng năng suất, thì ở mặt trận, linh hồn bọn phát xít sẽ bay đến với ma quỷ, chắc chắn như thế! Nếu ở đây ta lười nhác, bọn phát xít sẽ vẫn sống. Có thế chúng nó sẽ chĩa súng vào cha vào anh các cháu, sẽ bắn chết hoặc làm tàn tật cha anh các cháu. Các cháu phải hiểu mới được!

Có tiếng một người nói:

- Ký vào thư đi thôi! Nói làm gì nữa! Rõ cả rồi!

Mấy câu ấy như một tín hiệu báo trước giông tố. Tất cả hét lên:

- Ký vào thư, ký vào thư đi thôi!

- Không, các đồng chí, vẫn cần phải nói nữa đấy, - chủ tịch cuộc mít tinh ngăn lại. – Chúng ta còn chưa biết mỗi người hứa sẽ làm những gì. Ai phát biểu nào? Ca-chi-a phải không?

Cô-xchi-a nghển cổ, kiễng chân để nhìn cho rõ hơn.

Ca-chi-a bước lên diễn đàn, mặt đỏ bừng như vừa chạy một hồi lâu, em đứng sững cúi đầu. Chưa bao giờ Cô-xchi-a thấy Ca-chi-a bé nhỏ và gầy gò đến thế. Ca-chi-a ngước mắt lên.

- Tôi xin thề… tôi xin thề sẽ làm việc với tinh thần Xta-kha-nốp, - em nói. – Luôn luôn đạt gấp rưỡi định mức… Thật đều đặn…

- Khá lắm! – ông Ba-bin hưởng ứng. – Nhưng bác sẽ phân công cháu đứng máy khác đấy. Khi đó thì sao?

- Cháu vẫn phấn đấu đạt một định mức rưỡi… Cháu sẽ mau chóng nắm vững kỹ thuật… Bởi vì bọn phát xít… chúng tàn ác lắm… - Em không nói hết được. Em giật mũ trên đầu xuống làm bộ tóc buông xõa ngay ra như một đám mây nhỏ, em úp mặt vào mũ rồi từ từ bước xuống diễn đàn.

Các em khác cũng phát biểu, hứa sẽ làm việc tốt, giữ gìn dụng cụ, chăm sóc máy cẩn thận. Cuối cùng, tất cả biểu quyết tán thành và yêu cầu mau mau gửi thư đi, không sửa gì nữa. Các em xúm quanh chiếc bàn phủ khăn đó, chuyền tay nhau cây bút và nắn nót viết họ tên mình ở dưới bức thư. Di-na lo lắng nhắc:

- Các bạn, yêu cầu các bạn ký thành cột nhỉ thôi, kẻo thiếu chỗ đấy.

Cô-li-a khoe:

- Chữ ký tớ đẹp như của ông giám đốc ấy! Tớ sẽ ký cuối cùng.

Ca-chi-a lại gần bàn, cầm bút viết “Ca-chi-a” rồi suy nghĩ một lúc, lắc mạnh đầu, gạch một dấu ngang rắn rỏi và ghi thêm “150%”

- Em làm gì thế hả? – Di-na cuống lên.

- Em viết điều cam kết cho năm mới đấy mà. Sao hả chị? – Ca-chi-a nói. - Để mọi người thấy rõ ngay được…

- Không sao, viết như vậy không làm hỏng bức thư đâu mà sợ, - ông đốc công già an ủi Di-na. - Thậm chí còn tốt hơn ấy chứ…

- Tớ cũng sẽ viết như thế! – Lê-na to béo cũng vừa nói vừa vội vã lau kính.

Nhận bút từ tay bạn, Cô-xchi-a nắn nót viết tên mình, gạch nhanh bên dưới một đường ngắn, ghi thêm “150%”. Em đưa bút cho bạn đứng sau rồi rời chiếc bàn, ngượng nghịu trước sự bạo dạn của mình.

- Chưa được đứng máy mà đã muốn tiên tiến rồi đấy, - ông đốc công mỉm cười. - Đừng đi đâu vội nhé, Cô-xchi-a, cả hai cháu gái nữa. Thế Xê-va vẫn ốm à?

- Xê-va trốn việc bảo vẫn còn ốm ạ, - Ca-chi-a đã qua cơn xúc động, em nhăn mặt lại ra ý chê bai và trả lời. Sau đó, em nói với Cô-xchi-a: - A, cậu đã ở “Bắc Cực” về đấy à? – em làm như không trông thấy rõ là Cô-xchi-a đã về vậy. - Cậu đã biết cậu được đứng máy chưa? cậu có mừng không?

- Sao lại không…

- Chúc mừng cậu nhé, Ca-chi-a buông một câu rồi ôm lấy Lê-na, em cùng bạn đi dạo trong phân xường để nghe những bạn ở “Bắc Cực” về hát các bài hát mới.

Chữ ký mỗi lúc một nhiều hơn. Bây giờ đã khó nhìn ra được tên họ Cô-xchi-a trong khối chữ ký ấy. Bên cạnh mỗi chữ ký là năng suất cam kết: 120 và 150, thậm chí 200 phần trăm.

Cả người già lẫn người trẻ ở các nhà máy và các nông trang đều ký dưới bức thư. Số chữ ký lên tới hơn một triệu. Các báo đều đăng bức thư, thế là cả nước và tất cả các mặt trận đều biết rằng nhân dân U-ran thề trong năm 1942 sẽ sản xuất vũ khí nhiều gấp 2-3 lần so với năm 1941. Đó là lúc mở đầu một năm vĩ đại sẽ kết thúc bằng chiến thắng Xta-lin-grát.

Dường như tất cả các mặt trận đều kêu gọi U-ran:

“Hãy cung cấp nhiều vũ khí hơn nữa!”

Từ vùng núi U-ran vọng lại lời đáp bình tĩnh:

“Chúng tôi thề: cần bao nhiêu vũ khí chúng tôi sẽ cung cấp bấy nhiêu!”

Lời đáp mạnh mẽ ấy hợp thành từ hàng triệu tiếng nói, trong đó có tiếng nói yếu ớt của em thiếu niên Cô-xchi-a. Nhưng tiếng nói này xuất phát từ trái tim.