“Khâu Yếu”.

Tiếp đó, mọi chuyện đơn giản đến mức phải kinh ngạc. Ông đốc công già đưa mắt nhìn ba thiếu niên đứng bên cạnh chiếc bàn nhỏ của ông và nói:

- Nào, đội cận vệ, đi theo bác!

Thế là “đội cận vệ” đi về cuối phân xưởng ở sau hàng cột.

Tại đó, Xtu-ca-tsép đã chờ, hai tay đút túi.Xtu-Ca-tsép là một thợ tiện trẻ, đã tốt nghiệp trường học nghề, một chàng trai vui tính và hiền hậu, tuổi chừng mười tám. Anh cố bắt chước hệt như các công nhân già và đã biết dùng chiếc mũ lưỡi trai để thể hiện rõ tình cảm của mình: kéo mũ sụp xuống mắt là lo âu; hất mũ ra sau gáy là bắt đầu sôi nổi làm việc; đập mũ vào bàn tay là tức giận.

Trông thấy “đội cận vệ” của ông Ba-bin, anh khẽ huýt một tiếng sáo rồi kéo mũ xuống tai – đó là dấu hiệu tỏ ra anh hết sức lo lắng.

- Hóa ra các vị cán bộ là thế này đây! – anh nói.

- Không được nói thế, Xtu-ca-tsép! Những cán bộ này đã từng làm nhiều chi tiết nhỏ cho “Ca-chiu-sa”, còn bây giờ họ sẽ cung cấp cả ống cho phân xưởng hai đấy, - ông già nghiêm nét mặt lại và nói.

- Cháu thì thế nào cũng được thôi bác ạ, - Xtu-ca-tsép đáp. – Ông giám đốc đã hứa sẽ cho cháu vào trường lái xe tăng, nếu cháu đào tạo được một trung đội thợ tiện… Nào các bạn! – Anh hô: - Nghiêm! Điểm số từ một đến hết!... Tại sao đây chỉ có ba thôi nhỉ! Người thứ tư đâu?

- Đây ạ, - có tiếng nói bình tĩnh trả lời.

Tất cả ngoảnh lại. Xê-va đang đứng dựa lưng vào cột.

Cô-xchi-a có cảm giác trong thời gian em xa bạn, Xê-va đã cao lên và gầy đi. Đôi mắt cậu ta càng sẫm lại hơn trên gương mặt xanh xao.

- Cháu khỏe chưa? – ông đốc công hỏi.

- Chưa ạ… Cháu vẫn chưa hết hạn nghỉ ốm… Cháu đến để xem các bạn học đứng máy.

- Nếu cháu chưa khỏe hẳn thì đứng đây xem một lát rồi về nhà nghỉ…

Ông đốc công phải đi có việc cần, còn Xtu-ca-tsép bắt tay ngay vào dạy các công nhân mới.

- Anh đặt thẳng vấn đề như thế này, - anh nói, vẻ mặt quan trọng. - Một khi các em đã được giao phó máy móc, thì nghĩa là các em phải học tập nghiêm chỉnh để phục vụ ngay cho mặt trận. – Anh chỉ vào một cỗ máy, rồi chỉ sang những đoạn ống ngắn nằm dưới đất, anh bắt đầu giảng: - Đây là cái gì? Là cỗ máy tiện”Bu-sơ”, một vật hiếm trong viện bảo tàng. Chỉ kẻ nào ngu xuẩn mới sợ hãi, còn người thông minh thì sẽ hỏi”Bu-sơ” là loại máy như thế nào và cách cho nó chạy ra sao.

- Chúng em biết loại máy này rồi, - Ca-chi-a huênh hoang nói. - Chỉ có Cô-xchi-a và Xê-va là chưa biết. Hai cậu ấy là thợ phụ.

- Ai cho em nói? – Xtu-ca-tsép nạt.

Ca-chi-a đỏ bừng mặt, em bĩu môi và quay đi.

- Rụt môi vào, kẻo xe nó cán phải đấy, - Xtu-ca-tsép bình tĩnh khuyên rồi tiếp tục giảng: - Trong cỗ máy chúng ta thấy có những gì? Đây là mâm cặp, dùng để cặp chặt chi tiết lại. Đây là ụ sau. Nó giữ chi tiết ở đầu kia. Đây là bàn dao. Nó giữ dao tiện và dịch chuyển dao từ phải sang trái…

Cứ như vậy anh dần dần giải thích công dụng từng bộ phận của máy. Chẳng hạn, muốn cặp chặt chi tiết phải làm thế nào? Phải lấy một chiếc chìa vặn giống chiếc chìa mà người công nhân đường sắt vẫn dùng để mở cửa các toa tàu ấy, đưa vào lỗ của mâm cặp rồi quay. Trong mâm cặp, ba cái cam sắt sẽ tẽ ra. Cho đầu miếng phôi vào giữa chúng rồi quay chìa vặn theo chiều ngược lại. Ba cái cam sẽ xích gần nhau và cặp chặt lấy phôi.

- Đặt ống vào máy! – Xtu-ca-tsép ra lệnh cho Cô-xchi-a.

Chuyện này hoàn toàn bất ngờ. Cô-xchi-a lấy đoạn ống ở dưới đất lên. Nhưng lúc ấy ba cái cam đang khép vào nhau, một ngón tay cũng không lọt nổi vào giữa chúng, chứ đừng nói cái “ống” to thế kia.

- Quái thật, không hiểu những lời anh vừa nói rơi rụng đâu cả rồi? – Xtu-ca-tsép hỏi. Cô-xchi-a thấy người nóng rực như bị giội nước sôi. - Trước hết phải làm gì đã chứ?

- Thế mà cũng nhảy vào làm thợ tiện! – Xê-va lẩm bẩm!

- Em có giỏi thì thử làm đi xem nào! – Xtu-ca-tsép nói.

- Có ngay…

Xê-va thong thả chuẩn bị mâm cặp rồi cặp chặt chi tiết bằng những động tác thật vững vàng, cứ như cậu ta đã làm công việc này suốt một năm trời không hề nghỉ ngày nào. Sau đó cậu ta lấy chìa vặn mở mỏ cặp của giá dao, lắp dao, gõ gõ để sắp cho dao tiện gần tới phôi, siết chặt dao lại, ấn nút bấm màu trắng “mở”, rồi quay tay nắm của bàn dao, đưa dao lại sát phôi. Dao ăn vào thép kêu rít lên và nhả ra dải phoi đầu tiên.

Xê-va hãm máy lại, dùng cữ kiểm tra đường kính của ống ở chỗ dải phoi vừa được lấy ra. Miếng phôi đi qua vừa khít giữa hai mỏ cặp của cữ.

- Khá lắm! – Xtu-ca-tsép bất giác công nhận – làm tiếp đi!

Anh chàng thợ tiện mới xuất đầu lộ diện lại cho máy chạy. Dải phoi dày, hai bên rìa rách toác, hình gấp khúc, từ từ bò trên con dao tiện. Xê-va đắc thắng nhìn các bạn đang sửng sốt.

- Còn những bạn này thì tất nhiên phải dạy thôi anh ạ, - cậu ta nói với Xtu-ca-tsép như với người ngang hàng. – Hai bạn gái này mới chỉ cắt vòng, một trò trẻ con ấy mà. Còn Cô-xchi-a thì hoàn toàn chưa biết mô tê gì cả…

- Đừng có vội lên mặt! Nay mai thi đua, có khi các bạn sẽ ăn đứt em ấy chứ. Phải không các em? - Rồi xtu-ca-tsép bảo Cô-xchi-a: - Nào, khâu yếu, em đã trông thấy phải kẹp phôi như thế nào chưa? Tay làm, nhưng đầu phải nghĩ. Em hãy nhìn và hãy học tập nhé…

Trên đường về nhà, Ca-chi-a, Lê-na và Cô-xchi-a đi với nhau. Không phải Cô-xchi-a xin đi cùng, mà là Ca-chi-a đề nghị: “Cậu cùng về với chúng tớ nhé”.

- Không hiểu Xê-va học tiện bao giờ nhỉ, - Ca-chi-a vừa nói vừa xoa xoa hai tai buốt cóng.

- Thế mà tớ biết đấy, - Lê-na đáp. – Hôm nọ có cuộc họp chi Đoàn, tớ ở lại nghe, tớ thấy Xê-va cứ quẩn quanh bên bác công nhân đang điều chỉnh cỗ máy Bu-sơ. Cả Cô-li-a cũng ở đó. Chắc hẳn Xê-va học lúc bấy giờ đấy!

- Cũng vây vo ra điều ta đây! – Ca-chi-a dè bỉu. - Tớ không hiểu cậu ta làm như vậy để chứng minh cái gì? chứng minh rằng cậu ta thông minh à? Cậu ta chỉ được cái huênh hoang thôi… dù sao chúng ta cũng sẽ đuổi kịp, cũng sẽ vượt cậu ta và sẽ giễu cho cậu ta một mẻ!

- Ôi, nhất định phải như thế rồi! – Lê-na kêu lên, nhưng ngay lúc ấy em tỏ ý lo ngại: - Chỉ có điều là Cô-xchi-a Lùn còn hoàn toàn… chưa có kinh nghiệm gì cả.

- Phải làm thế nào để Cô-xchi-a không còn là “khâu yếu” nữa, - Ca-chi-a nói với vẻ kiên quyết. -Rất đơn giản thôi, tớ sẽ đỡ đầu cậu ấy!

Hai bạn gái thảo luận vấn đề “khâu yếu” cứ như Cô-xchi-a điếc đặc hoặc ở tận bên kia trái đất vậy. Nhưng Cô-xchi-a nghe thấy hết. Niềm kiêu hãnh của em vốn đã lên tới mức cao ở “Bắc Cực”, nay em bừng bừng phẫn nộ: người ta nói tới tay búa giỏi số một với một thái độ đến là ngạo mạn!

Hôm ấy trời tối đen như mực.

Trên đồi Dem-li-a-nôi, gió thổi rít lên. Phía dưới là bóng tối, chỉ đôi chỗ có ánh đèn yếu ớt.

Không ai tin rằng máy bay của bọn phát xít bay được tới U-ran, nhưng thành phố vẫn theo đúng quy tắc phòng không ánh sáng.

Đến khuya các nhà mới được cung cấp điện, ô tô chỉ được bật đèn pha xanh mờ, còn cửa kính tàu điện thì sơn thật đậm.

- Hồi trước, khi chưa có chiến tranh ấy, đứng đây nhìn xuống dưới thấy đèn nhiều hơn cả sao trên trời các cậu ạ, - Ca-chi-a nhớ lại. – Thành phố sáng lắm, vui lắm… Tớ với bố tớ đón năm mới ở câu lạc bộ “Công đòan quốc tế”, rồi sau đó ở Cung thiếu niên. Cây thông ở đó to lắm, có cả liên hoan văn nghệ nữa nhé… Bây giờ không được như vậy nữa rồi!

Hai cô bé chạy cho khỏi rét, còn Cô-xchi-a thì cố ý đi lui lại sau. Mặc quần áo bông thế này em không sợ lạnh, ngoài ra, em không muốn kết thân với hai cô bé coi em là “khâu yếu”.