Phần Kết - Chuyện Về Sương Mù Xanh.

O ngoại ô thành phố N., vào khoảng giữa nhà máy và “Bắc Cực”, có những ngọn núi thấp phủ đầy rừng cây; giữa các quả núi trải rộng một thung lũng có nhiều con suối nước trong và lạnh chảy róc rách. Đó chính là nơi các công nhân chế tạo “ca-chiu-sa” đến sinh hoạt tập thể.

Tới đây có các thợ tiện, thợ nguội, thợ chữa khuôn, thợ nhiệt luyện của nhà máy, thợ đóng hòm, thợ lắp ráp, thợ bao gói của bên “Bắc Cực”. Những người bạn thi đua với nhau đã gặp nhau ở đây. Họ thi đua với nhau rất sôi nổi và ngày càng kết thân với nhau hơn, bởi vì khi thi đua, lúc nào họ cũng có chung một ý nghĩ – cung cấp thật nhiều vũ khí cho những người anh em đang chiến đấu ngoài tiền tuyến để đánh bại bọn phát-xít.

Cả khoảng thung lũng rộng rãi sinh động hẳn lên, ồn ào tiếng nói tiếng cười.

Tất nhiên trước hết là phần mít-tinh. Các diễn giả nói về những thành tựu của nhà máy và của “Bắc Cực”. Họ đã làm việc không kém gì các xí nghiệp quân sự khác ở U-ran, không kém gì cả vùng U-ran. Trong nửa năm đã hoàn thành tốt đẹp nhiệm vụ cả năm, và họ thề đến cuối năm lại làm được chừng ấy nữa. Mọi việc đều đã ổn định, mọi việc đều đã vững vàng. Ở nhà máy, dây chuyền lắp ráp mới đặt trong một gian xưởng dài, xây bằng gạch, đã hoạt động đều đặn; trường dạy nghề đã được mở cho các công nhân mới; trường liên hợp gồm đủ các lớp cũng đã bắt đầu hoạt động, tại đó các công nhân trẻ được nghe giảng về cách đứng máy. Còn những em nào định từ mùa thu sẽ học ở trường dành cho người lớn thì học trong những nhóm đặc biệt. Nhóm ưu tú nhất là nhóm do Nhi-na Páp-lốp-na phụ trách, còn học sinh ưu tú nhất của nhóm đó là Cô-xchi-a.

Chiến tranh vẫn tiếp diễn ở xa U-ran, rất xa U-ran. Đã tới những ngày gay go của các trận chiến đấu quyết định. Quân địch rất mạnh, nhưng chúng chỉ mạnh về sức lực thôi, và nhân dân Xô-viết ngày càng đoàn kết hơn, nhân dân Xô-viết ngày càng lao động tốt hơn và tin tưởng ở thắng lợi. – Như vậy có nghĩa là nhân dân Xô-viết mạnh hơn nhiều so với quân địch. Các công nhân người lớn nói về điều đó tại cuộc mít-tinh, và Cô-xchi-a cũng phát biểu.

- Chúng tôi sẽ đẩy mạnh sản xuất, chúng tôi sẽ thi đua với đội của anh Min-ga-rây cho đến bao giờ đánh bại bọn phát-xít mới thôi! – em nói.

Min-ga-rây lớn tiếp đáp lại:

- Đúng lắm! Hoan hô Cô-xchi-a, giỏi lắm!

Sau cuộc mít-tinh, tất cả ra ngồi nghỉ ở dưới bóng cây bạch dương vì trời rất nóng. Nhi-na Páp-lốp-na dạy Ca-chi-a và Lê-na tết tràng hoa bằng những bông hoa giản dị mà các em hái được; Mi-sa, Xê-va và Cô-li-a chơi cờ, Cô-xchi-a cùng Min-ga-rây trò chuyện với nhau về những tin tức ở bên “Bắc Cực”, còn ông Ba-bin thì úp tờ báo lên mặt thiu thiu ngủ.

- Cả nhà sum họp đông đủ nhé, - ông giám đốc nói, ông đi hết nhóm nọ sang nhóm kia, vì ông là con người không chịu ngồi yên một chỗ bao giờ. Ông nhắc đùa Cô-xchi-a: - Bây giờ đã là giữa mùa hè rồi mà cháu vẫn chưa bỏ trốn đi rừng tai-ga. Cháu lại còn hứa hẹn quyết tâm đẩy mạnh sản xuất tới khi kết thúc chiến tranh nữa. Thế là thế nào?

- Thưa bác, cháu có việc gì mà làm ở rừng tai-ga ạ? – Cô-xchi-a trả lời. - Ở đây cháu cũng thoải mái lắm rồi.

- Thưa bác, sau chiến tranh, thể nào cháu và Cô-xchi-a cũng đi đến chỗ sương mù xanh, - Mi-sa lên tiếng. – Chúng cháu sẽ lượm vàng thay nấm…

- Sương mù xanh là cái gì? – Nhi-na Páp-lốp-na hỏi.

Ca-chi-a cũng nói:

- Tớ chẳng hiểu gì cả! Sao lại sương mù xanh?

- Bí mật, - Mi-sa nghiêm trang nói. – Chỉ có Cô-xchi-a mới có thể tiết lộ điều bí mật ấy thôi…

Mọi người quay cả về phía Cô-xchi-a. Xê-va lén giơ quả đấm về phía bạn, như vậy có nghĩa là: “Tớ không dính dáng gì đâu nhé, đừng có lôi tớ vào cái chuyện sương mù xanh của cậu!” – còn Cô-li-a thì nháy mắt trái như thể cậu ta là người cùng hội bí mật với Cô-xchi-a vậy.

- Cô-xchi-a, cậu kể về sương mù xanh đi! – Ca-chi-a giục. – Một chuyện cổ tích phải không?

- Tớ sẽ kể, - Cô-xchi-a bằng lòng. – Chỉ có điều đây không phải là chuyện cổ tích, không phải là một chuyện ngốc nghếch đâu…

Cô-xchi-a nhìn lên những quả núi tròn rậm rạp cây cối rồi bắt đầu kể:

- Anh Mi-tơ-ri không ưa ngồi nhà. Anh ấy thích rừng tai-ga, thích những khoảng rộng bao la bát ngát. Khi thì đi săn, khi thì đãi vàng, lúc nào anh ấy cũng đi tìm sự may mắn. Một mùa đông, anh ấy tới chỗ những người Man-xi ở rất xa để xem những người ở trong rừng sống ra sao. Anh ấy trượt tuyết trong rừng tai-ga, cứ theo sông Íp-đen mà trượt một ngày, hai ngày, rồi ba ngày, từ đó đến chỗ người Man-xi đã chẳng còn bao xa.

Anh Mi-tơ-ri trượt tuyết trong rừng tai-ga mãi, đến lúc anh nhìn ra thì đường trượt đã hết! Anh ấy liền chuyển sang đường trượt khác cho dễ đi hơn. Vừa lúc đó, anh ấy nghe thấy có tiếng kêu não nuột như tiếng con thỏ đang bị con cáo cắn xé để ăn thịt. Anh Mi-tơ-ri nhìn mà không hiểu thế nào: có một cái gì màu hung cuộn tròn lăn lộn trong tuyết. Hóa ra đó là một con linh miêu to lớn, dữ tợn vừa nhảy xổ vào một chú bé người Man-xi, xô chú ngã từ trên cây xuống. Con thú dữ định ăn thịt chú bé.

Anh Mi-tơ-ri làm thế nào bây giờ? Bắn không được, dùng dao đâm cũng không được vì như vậy có thể phạm vào chú bé. Anh bèn túm lấy cổ con linh miêu, kéo nó về phía mình; con thú dữ giương vuốt ra cào anh ấy sây sát khắp mình mẩy, nó rứt thịt ở sườn anh ấy ra. Tất nhiên anh Mi-tơ-ri cuối cùng đè chết được con vật, nhưng chính anh cũng bị ngất đi. Anh ấy bị mất nhiều máu lắm.

Lúc tỉnh lại, anh ấy thấy mình nằm trong một cái lều, khắp người quấn kỹ vỏ cây và lông hươu, còn bên cạnh anh là một ông cụ già lụ khụ. Ông cụ âu yếm nói với anh bằng tiếng Man-xi: “Con tốt lắm, con can đảm lắm! Con đã cứu sống thằng cháu ta. Con cứ nằm đây cho khỏi các vết thương, ta là bạn của con, còn con là khách quý của ta”. Đó là ông già Ba-khơ-chi-a-rốp, người già nhất trên thế gian này.

Ông già chữa cho anh Mi-tơ-ri bằng các thứ rễ cây, ông chữa cho anh ấy khỏi hẳn. Anh ấy lại khỏe mạnh như trước. Khi anh Mi-tơ-ri chuẩn bị về, ông già Ba-khơ-chi-a-rốp bảo anh: “Mi-tơ-ri, đây là những bộ lông chồn nâu ta tặng con, còn đây mà mảnh ước hiệu của ta, con không thể tìm được mảnh ước hiệu nào quý hơn nữa đâu. Con đưa nó cho bất kỳ người Man-xi nào xem, người ấy cũng sẽ dẫn con đến gặp ta, và ta sẽ đưa con tới chỗ sương mù xanh. Nếu con chuyển mảnh ước hiệu này cho người khác, ta cũng sẽ đưa người đó tới chỗ sương mù xanh…”

Khi Cô-xchi-a kể đến đấy, Cô-li-a thở dài, Xê-va thờ ơ xê dịch các quân cờ trên bàn cờ, còn Mi-sa thì mỉm cười.

- Nhưng sương mù xanh là cái gì mới được chứ? – Nhi-na Páp-lốp-na hỏi.

- Gượm đã cô, rồi cháu khắc nói hết, - Cô-xchi-a trả lời rồi tiếp tục kể. - Ở nơi ong già Ba-khơ-chi-a-rốp sống, rừng tai-ga rậm rạp lắm, nhiều đầm lầy lắm. Vào mùa thu ở vùng rừng tai-ga ấy sương mù buông xuống lớp lá vàng đầu tiên. Đứng phía trên nhìn xuống thì thấy sương mù ấy màu xanh, xanh biếc như bầu trời trong sáng, còn khi bước vào sương mù, ta lại thấy nó trắng như sữa, dày đặc đến nỗi ngay bàn tay của ta, ta cũng không trông thấy. Thế mới lạ chứ. Sương mù bao phủ liền trong ba ngày, sau đó gió thổi bạt đi, xua tan hết như chưa từng có nó bao giờ.

Nếu ta đến gặp ông già Ba-khơ-chi-a-rốp, đưa cho ông già mảnh ước hiệu, ta có thể ở trong lều của ông bao lâu cũng được để chờ sương mù. Ông già Ba-khơ-chi-a-rốp sẽ cho ta ăn uống, sẽ chiều chuộng ta. Khi vừa có sương mù, ông già sẽ kêu lên: “Đi nào!” – thế là ta sẽ đi theo sau ông già, chỉ có điều ta phải rảo chân mới được, vì ông già đi nhanh lắm. Ta sẽ đi khá lâu và sẽ đến chỗ cần phải đến. Đó là một cái hồ, người Man-xi vẫn gọi là hồ Thiêng. Xung quanh là núi, hồ nằm gọn ở giữa. Hồ nhỏ thôi, nhưng không đâu có một cái hồ như thế. Ba con sông nhỏ chảy vào hồ, nhưng không hiểu chúng chảy ra ở quãng nào. Hồ sủi bọt sùng sục, nhưng nước lại lạnh giá đến nỗi nhúng tay xuống không sao chịu nổi. Cá ở hồ ấy to lắm, màu xanh da trời và… biết hát.

- Ôi, - Lê-na thở phào một tiếng, - làm gì có chuyện ấy!

- Yên nào! – Ca-chi-a thì thầm. – Cậu không hiểu đây là chuyện cổ tích à!

- Hồ sủi bọt sùng sục, - Cô-xchi-a kể tiếp, mắt chăm chú nhìn thẳng về phía trước, - nhưng sau đó bỗng nhiên nước rút hết, không biết rút đi đâu. Đáy hồ trơ ra, còn ở đáy toàn là vàng, vừa vàng vụn như cát, vừa vàng cục tròn tròn. Ta nhặt vàng lên, lấy bao nhiêu tùy thích, chỉ có điều là chớ mang quá sức. Lúc ta nhặt đủ, ông già Ba-khơ-chi-a-rốp sẽ bảo ta: “Đi nào!” – rồi dẫn ta trở về. Ông già đi nhanh lắm, không chờ ta đâu. Nếu lấy nhiều vàng quá, ta phải vứt bớt đi, đừng có đi tụt lại, đi tụt lại là thế nào cũng chết. Về đến lều, sương mù tan hết, ta hãy đi về nhà mà ăn uống thỏa thích, lần sau đừng có đến nữa. Không có mảnh ước hiệu, ông già Ba-khơ-chi-a-rốp không đời nào đưa đến chỗ sương mù xanh đâu.

- Hay quá nhỉ!.. – Ca-chi-a mơ mộng nói. – Thế cậu có mảnh ước hiệu đấy à?

- Có đấy… Ở chỗ người Man-xi về, anh Mi-tơ-ri không nói gì với tớ về mảnh ước hiệu cả, nhưng khi lên đường đi chiến đấu, anh ấy kể hết cho tớ nghe, đưa mảnh ước hiệu cho tớ và bảo tớ nếu có dịp thì đến gặp ông già Ba-khơ-chi-a-rốp.

Em lấy mảnh ước hiệu ra. Nó được chuyền tay hết người nọ sang người kia.

- Chỉ có một điều cô không hiểu là tại sao lại nhất thiết cứ phải có sương mù xanh mới đi được, - Nhi-na Páp-lốp-na nói.

- Điều đó cũng có cơ sở đấy cô ạ - Mi-sa giải thích, - để không ai nhớ được đường đi tới hồ Thiêng.

- Có thể như vậy… - ông Ba-bin vẫn che tờ báo trên mặt chợt lên tiếng, hóa ra ông đã nghe hết câu chuyện. – Nhưng Cô-xchi-a Lùn này, cháu hãy thú thật đi: có đúng là anh Mi-tơ-ri của cháu kể cho cháu nghe về sương mù xanh và về hồ Thiêng không?

- Không ạ… Anh Mi-tơ-ri cháu không kể như vậy… Anh cháu chỉ đưa cháu mảnh ước hiệu và bảo cháu đến chỗ ông già Ba-khơ-chi-a-rốp, còn ong gài Ba-khơ-chi-a-rốp sẽ chỉ chỗ có nhiều vàng cho. Chuyện về sương mù xanh là những người khác kể… Ai cũng biết chuyện ấy…

- Bác cũng được nghe kể về sương mù xanh, đó là một chuyện cổ tích của vùng U-ran, - ông Ba-bin nói. – Không hiểu đó là chuyện có thật hay chuyện người ta thêu dệt nên.

Ca-chi-a sôi nổi nói:

- Chắc hẳn đúng là chuyện có thật đấy bác ạ! Các cậu ơi, hễ chiến tranh kết thúc là tất cả chúng ta cùng đến chỗ sương mù xanh ngay nhé…

- Bác ủng hộ đấy! – ông giám đốc tán thành, vẻ mặt ông nghiệm trang. – Hễ chiến tranh kết thúc, các cháu hãy đến ngay chỗ sương mù xanh và đem về thật nhiều vàng nhé. Vàng rất có ích cho công cuộc xây dựng hòa bình. Nhưng… từ nay đến lúc kết thúc chiến tranh các cháu không được đi đâu hết! Chúng ta không thể bỏ công việc mà đi được.

- Thưa bác, tất nhiên rồi ạ, - Cô-xchi-a đồng ý.

- Thế mà cô thấy hình như có người vẫn định đi đến chỗ sương mù xanh ngay khi chiến tranh chưa kết thúc đấy, - Nhi-na Páp-lốp-na mỉm cười ranh mãnh và nói chêm vào, nhưng chị nói khẽ đến nỗi không phải ai cũng nghe thấy, còn hiểu những lời của chị thì chỉ có một mình Xê-va.

Cậu ta đỏ bừng mặt và lại bắt đầu xê dịch các quân cờ.

- Ôi, Ca-chi-a, chúng mình đến chỗ sương mù xanh làm sao được nhỉ, chúng mình đã quyết định là ngay sau chiến tranh sẽ thi vào đại học y rồi cơ mà! – Lê-na sợ hãi nói.

- Một là tớ còn chưa quyết định hẳn sẽ thi vào trường đại học nào, hai là chuyện nọ có ảnh hưởng gì đến chuyện kia đâu. Mùa thu chúng mình sẽ đến chỗ sương mù xanh, còn mùa đông chúng mình sẽ học ở trường đại học chứ sao.

Các em bàn luận với nhau về những việc sẽ làm sau chiến tranh. Xê-va bảo cậu ta sẽ vào trường xây dựng. Cô-li-a còn do dự giữa đại học mỏ, khoa văn của đại học Tổng hợp và một chục trường đại học khác nữa; Cô-xchi-a nói rằng em muốn học thiết kế máy như Ba-la-kin; Mi-sa và Min-ga-rây cũng muốn học hành. Nhưng từ giờ đến lúc ấy còn lâu, rất lâu, đâu phải ngày mai hoặc ngày kia. Ngày mai các em lại phải đứng bên máy của các em, còn ngày kia, có thể các em sẽ phải mặc quân phục vào và cầm lấy súng. Và tất cả các em, tất cả các em đều sẵn sàng đi trọn con đường vẻ vang trong lao động và chiến đấu để bảo vệ tự do và hạnh phúc của đất nước mình.

- Nhưng dù sao chúng ta cũng sẽ tới chỗ sương mù xanh chứ, phải không các cậu? – Ca-chi-a nói.

Cô-xchi-a ngước mắt nhìn bạn và mỉm cười:

- Nhất định rồi! Lúc nào có thời gian, tất cả chúng ta sẽ cùng đi! Đưa tớ cất mảnh ước hiệu kẻo lại mất…

Trời đã bớt nóng bức. Một làn gió lay động đám cây bạch dương. Di-na đã chạy tới làm náo động cả lên, cô bảo đã đến lúc bắt đầu vui chơi, rồi dẫn các em tới chỗ đang rộn ràng tiếng trống, tiếng kèn của đội nhạc nhà máy.