buổi chiều Văn Thánh
Chiều Sài Gòn ngày nào cũng đông đúc, mắc kẹt; đường phố như cứ nóng dần lên, dồn ứ, ngộp thở… Trong lúc chạy xe, tôi thường nghĩ đến một lối thoát. Trước tiên, đương nhiên là mong về nhà. Nhưng nhiều khi cũng muốn chạy đi đâu đó, ngồi xuống chỗ nào đó cho vợi bớt quãng đường xa. Mà, trong tâm cũng tạm gọi là nhà. Nhớ Bạch Cư Dị đã từng có một câu rất hay rằng: “Vô luận hải giác dữ thiên nhai/ Đại để tâm an tức thị gia” (tạm dịch: Vô luận là góc biển hay chân trời, cứ được yên lòng đó là nhà). Cố nhiên, chỗ mà tôi thỉnh thoảng có mặt vào nững buổi chiều chẳng phải là nơi góc biển hay chân trời gì xa xôi cả. Mà, nó ở gần … cầu Văn Thánh đó thôi: khu du lịch Văn Thánh (!).
Văn Thánh rất đẹp vào những buổi sớm; nhưng tôi lại thường có mặt ở đó vào những buổi chiều. Buổi chiều Văn Thánh cũng có những nét đẹp riêng. Tôi thích những buổi chiều không sự kiện. Một mình tôi chậm bước và ngồi xuống. Cỏ xanh êm. Gió nhẹ hơn.
Đó là hai “món đặc sản” thiên nhiên lúc nào cũng hào phóng. Văn Thánh - theo một góc nhìn nào đó có thể xem như một “bảo tàng đồng quê” tuyệt vời hiện nay ở Sài Gòn. Trên những bãi cỏ xanh, những lối gạch dẫn đi về những khung cảnh khác nhau. Một cái ảng nước bên cạnh bụi chuối; trên miệng ảng là chiếc gào dừa vắt ngang; và cây chuối đang trổbông… Một cọng rơm, cọng vàng thơm, gió thổi loe xoe… Một dãy những lu vại, tỏa mùi đất nung, nắng chiều xiên khoai ánh vàng… Một ao sen, lá xanh ken dày mặt nước, những cánh hoa trắng muốt nhô lên, giỡn gió …Và, nơi đây, tôi từng ngồi uống những bát nước chè xanh; nước mát mía lau; bắp non… từng ăn món cá lóc nướng trui, món thắng cố… từng nghe những bài vọng cổPhương Nam, điệu bài chòi xứ Quảng… Nói một cách nào đó, Văn Thánh đã và đang khôi phục những trầm tích văn hóa làng, dẫn dắt nó vào cuộc sống của chúng ta, không phải “gợi nhớ” nữa mà là sống thật với những điều thật của tinh túy, hồn vía làng Việt.
“Có một Văn Thánh khác của bạn” . Tôi không biết Văn Thánh đã “chính thức khác” từ khi nào, chỉ mang máng nhớ ngày trước nơi này đìu hiu và “xấu xí” lắm. Còn bây giờ ai đến đây cũng tấm tắc khen đẹp. Tôi còn nhớ như in hình ảnh Thiền sư Thích Nhất Hạnh cùng tang đoàn Làng Mai dạo bước ở Văn Thánh vào buổi chiều tháng tư năm nay, trong một chương trình trò chuyện với doanh nhân Sài Gòn. Họ bước qua cây cầu nhỏ, đi quanh ao sen và cứ thế chầm chậm trong chiều… Nhưng ấn tượng nhất trong tôi có lẽ là hình ảnh một nhà tu người Pháp ngồi nói chuyện với một người Việt. Từ chỗ tôi đang ngồi, tôi không thể nghe thấy họ nói chuyện bằng ngôn ngữ nào, nhưng trông cử chỉ thì khác tâm đắc. Hai người ngồi trong mien man, dường như quên cả không gian lẫn thời gian. Hình ảnh đó như gợi chiếu một sự giao thoa giữa Đông và Tây, giữa Đạo và Đời đã diễn ra ởbuổi chiều Văn Thánh. Có đứng trong buổi chiều Văn Thánh mới thấy hết cài lung linh, đẹp đẽ của những hình ảnh như thế.
Văn Thánh, không biết có phải xuất phát từ “Văn Thánh miếu” hàm ý chỉ ngôi miếu thờ một vị Thánh văn là Khổng Tử hay không? Tất nhiên là ở đây ngoài nghĩa thờ Khổng Tử còn có nghĩa tôn vinh một nền văn hóa Hán và Nho học. Văn Thánh, theo một cách hiểu khác còn có nghĩa là vùng đất văn vật, tốt lành, linh thiêng.
“Có một Văn Thánh khác của bạn” - phải chăng là điều tốt lành đã được nhân lên?!
“Có một Văn Thánh khác của bạn” - với tôi còn có nghĩa là có những hình ảnh như phiên bản làng trong thế giới nội tâm của một người gốc quê. Nhưng, tôi có những buổi chiều Văn Thánh không chỉ để tìm quê riêng, mà còn tìm nghe bao đồng vọng hiện ẩn của “quê xứ con người”.
Làng Mai, 3/2007