khi con heo đất … cất tiếng kêu (!) 1.

Đã là con heo đất thì làm sao có thể cất tiếng kêu?! Đã có một phép màu phù thủy hay đã cài đặt vào đó một ý nghĩa ẩn dụ nào chăng?! Quả tình, tôi không muốn đề cập đến những yếu tố đó mà đơn giản chỉ là một liên tưởng mang tính chất của cái nhìn hồn nhiên tuổi thơ mà thôi.

Vậy thì con heo đất… cất tiếng kêu vào lúc nào?! Đối với tôi, đó là vào dịp mà ngày tết đã đến “sát rạt” một bên. Những ngày dó, đi đâu về cũng “liếc xeo” con heo đất một cái:

“Chờ đó nghen, mày!”. Con heo đất vẫn nhìn tôi thản nhiên như không có chuyện gì, như không hề biết là sắp tết. Nó đúng là… đồ heo, chẳng lo toan, bận nghĩ điều gì (!). Ngó nghiêng, ngắm nghía con heo đất, rồi lại đến ôm nó lên, lúc lắc xem… cái bụng nó đã no chưa. Vẳng bên tai âm thanh của những tờ giấy bạc lao xao, những đồng tiền cắc tủng tẻng.

Hình như con eho này vẫn chưa được no nê cho lắm. Nếu thực sự no thì khi lắc lên khoing6 nghe thấy cái gì mà chỉ nghe… sự im lặng.muốn cho con heo đất “ních” thêm cho chật bụng, nhưng chẳng biết lấy “lương thực” ở đâu. Ngồi tồn ngần, suy nghĩ thế nào lại chạy đi lấy những tờ lịch cũ xếp lại, nhét vào bụng con heo đất …Cứ thế, những ngày sắp tết cứ quanh quẩn lo “o bế” con heo đất không ngừng. Cho con heo đất “ăn” thật no nê, để chờ nó cất tiếng kêu. Tất nhiên, tôi có thể làm cho nó “kêu im” bất cứ lúc nào., nhưng không dám mà phải chờ “lệnh” của mẹ. Mãi đến chiều ba mươi tết, mẹ mới bảo: “Đập heo đất đi con, coi thử được bao nhiêu tiền sáng mai mẹ lì xì cho các con đi chơi tết” (!). Chỉ cần đợi thế là tôi chạy u một hơi đến chỗ con heo đất đang nằm để“ẵm” nó ra. Lựa một chỗ thoáng rộng, phẳng phiu trong nhà, tôi đứng giạng chân, hai tay đưa con heo đất lên cao rồi bất ngờ đập mạnh nó xuống. Đấy, con heo đất … cất tiếng kêu là vào lúc đó. Cùng với tiếng đất nung tung vỡ là vũ điệu lóc xóc, tung teng của những đồng tiền. Khi con heo đất cất tiếng kêu cũng là kết thúc “một vòng sống”, thông thường là một năm. Và, thay chỗ hay tài sinh là một con heo khác, được đặt vào chỗ cũ, chờ đợi “bữa ăn” bằng đồng tiền để dành vào dịp đầu năm (!).

Đối vời người Việt, không biết con heo đất có từ bao giờ?! Tai sao người ta không dùng những con vật khác, như: dê, bò, trâu, ngựa, voi… những con vật có cái bụng chứa lớn để làm dụng cụ cất tiền mà lại dùng con heo?! Phải chăng con heo là biểu tượng cho sựno đủ, đông đúc, vô lo?! Dân gian thường nói, bỏ tiến kiệm hay “bỏ ống heo” đều có nghĩa là chắt chiu, để dành cả. Đối với người Việt, dường như trong nhà nào cũng có ít nhất một con heo đất để làm nhiệm vụ “giữ tiền le” cho gia đình. Mặc dù, cuộc sống ngày càng hiện đại, có lúc người ta làm con heo bằng nhựa, chất dẻo; hoặc thay con heo bằng chú mèo máy Đôrêmon, hoặc hình con cú mèo, chuột túi, chú hề Hugô v.v… Nhưng rồi cuối cùng cũng quay về với con heo đất. Vì sao? Có lẽ vì con heo đất là biểu tượng cho sự no đủđồng thời gợi sự gần gũi, than thương. Quả thật, cho dù cuộc sống có hiện đại đến mấy, cho dù ngày nay hầu hết mọi người đều xài thẻ ATM thì “nghi thức” … đập ống heo vào dịp cuối năm vẫn là một điều gì đó thiêng liêng, ấm áp, vui vẻ! Khi con heo đất… cất tiếng kêu, thì củng là lúc từ bỏ cái cũ để chào đón cái mới. Bắt đầu bằng một con heo đất mới và một năm mới đang bước qua ngưỡng cửa mỗi nhà; đang bước vào tuổi tác, sinh mệnh của mỗi người. Dù thế nào thì năm mới vẫn là niềm hân hoan (!) 3. Đã trải qua hết bao nhiêu năm sống, bàn chân bước đi từ làng quê đến phố thị, dù ởđâu, nơi tôi sống vẫn hiện diện một con heo đất. Biết rằng tiền tiêu pha nhiều chứ tiết kiệm chẳng được bao, nhưng vẫn phải sắm một con heo đất như mong mang phúc lộc vào nhà.

Có những con heo đất… bị bỏ đói suốt, nghĩ cũng tội nghiệp. Nhưng, có lẽ tội nghiệp hơn là… chủ của nó (!). Và, như thế là có những con heo đất chẳng bao giờ… cất tiếng kêu, hoặc chỉ kêu… rất khe khẽ, chẳng ra hồn vía, chẳng đúng với “tư cách” một con heo đất chút nào.

Đã sắm khá nhiều con heo đất, nhưng năm nay la lần đầu tiên tôi “đích thân” lặn lội vềlàng heo đất Lái Thiêu (Bình Dương) để xem người ta mầm heo đất như thế nào. Hóa ra làm heo đất không đơn giản như tôi nghĩ mà đấy là một nghề cơ cực với nhiều công đoạn gian nan. Trước hết, người ta phải xay hồ, sau đó gánh hồ đổ vào khuôn. Đợi hồ trong khuôn khô lại thì gỡ ra, dùng dao gọt “móng tay móng chân” cho chú heo, sau đó mang phơi. Công đoạn này người ta gọi là “heo sống”. Phơi “heo sống” cho khô thì mang vào lò nung, qua một ngày đêm thì thành “heo quay”. Chưa hết, “heo quay” phải mang đi để “làm đẹp”, tức là sơn phết, vẽ hoa văn…Từ đất, những chú heo đất thô mộc dần “thoát xác” đề biến thành đẹp đẽ, sặc sỡ màu sắc. Đi trong làng, nhìn ngắm những đàn heo đất đang nằm dưới bóng mát sân vườn mà lòng rộn niềm vui. Những con heo đất kia rồi sẽ đến với từng gia đình, đặc biệt là các bạn nhỏ, để chờ một ngày… cất tiếng kêu.

Khi con heo đất… cất tiếng kêu là lúc đất đai đang cất lên bài hát hoan ca đón chào một năm mới. Và, tết đang bước vào ngôi nhà của bạn cùng với bao âm thanh rộn ràng!

Làng Mai, cuối năm 2006