Thoát ly
Trên quả đất này, có những nơi mà ở đó ta có thể nhìn thấy rất nhiều sinh vật, từ động vật đến thực vật, đến những loài vi khuẩn nhỏ bé đến độ mắt thường con người không thể nhìn thấy được. Tại đó, tất cả cùng sinh sống và phát triển, mỗi loài theo một cách thức riêng. Ở một trong những nơi như thế, câu chuyện của chúng ta bắt đầu. Đó là một cái ao, có tên là Ao Êm Đềm.
Ở Ao Êm Đềm có rất nhiều loài vật cư trú, chủ yếu là những loài sống dưới nước, như cá, tép, tôm, cua, cùng rất nhiều loài sinh vật khác thích nghi được với môi trường ao hồ. Trong số những “cư dân” sinh sống tại Ao Êm Đềm có một anh bạn nòng nọc tên là Đầu To. Tại sao lại có cái tên ấy nhỉ? Ấy là vì loài nòng nọc nhà chú có cái đầu rất to nhưng cái đuôi rất nhỏ, mà chính xác là cái đầu của nòng nọc nối liền với thân mình luôn, chứ cơ thể nòng nọc không hề có cổ như ở loài người.
…gần đây Đầu To tỏ ra hay ưu tư và buồn chán…
chú luôn ước một ngày nào đó sẽ được đi khám phá khắp nơi trên mặt đất.
Nòng nọc ta, tức Đầu To, có tính khí vô tư và hòa nhã. Nhưng gần đây Đầu To tỏ ra hay ưu tư và buồn chán, vì sao nòng nọc nhà ta lại buồn chán? Vì chú cho rằng suốt ngày chỉ bơi qua bơi lại trong cái ao nhỏ thì chẳng có gì mới mẻ cả, trong khi chú luôn ước một ngày nào đó sẽ thoát khỏi nơi đây, sẽ được đi khám phá khắp nơi trên mặt đất. Ở Ao Êm Đềm, bạn bè thân thiết của chú chỉ có anh bạn Tép Riu ốm nhom và cô bạn Lòng Tong nhanh nhảu, ngoài ra còn có cả bạn Cá Tràu nhút nhát nữa. Thỉnh thoảng Đầu To cũng gặp vài anh Cua, chị Ốc. Họ cũng không đi được đâu xa và chẳng thể thu thập được tin tức hay kiến thức gì ở trên cạn.
Riêng Đầu To tin rằng mặt đất bao la ở trên kia là một thế giới thú vị, vì có lúc đang bơi tung tăng, bỗng nhiên chú nghe được âm thanh của rất nhiều loài vật. Những người lớn trong ao cho chú biết đó là tiếng loài chó, tiếng mèo kêu, tiếng trẻ em loài người nô đùa. Sáng sớm chú còn nghe được cả tiếng gáy của những bạn gà trống báo hiệu một ngày mới bắt đầu. Phía xa xa là tiếng chim hót líu lo, tiếng hót của loài chim nghe thật mênh mang kỳ diệu. Mỗi lần nghe thứ âm thanh đó, Đầu To cảm thấy tràn đầy sức sống. Nghe đâu loài chim cũng rất đẹp với bộ lông mượt mà; và bằng đôi cánh của mình, những chú chim có thể bay đi khắp chân trời. Cứ nghĩ đến cuộc sống trên mặt đất là nòng nọc nhà ta lại buồn ghê gớm. Một hôm Đầu To vì buồn quá đem hết tâm sự giãi bày với hai người bạn thân nhất, đó là anh bạn Tép Riu và cô bạn Lòng Tong.
– Hai bạn có thấy buồn khi sống hoài dưới này không? Trong cái ao này?
Hai người bạn thân của Đầu To xìu mặt, rồi họ nhìn chú với một ánh mắt mang vẻ gì đó lạ lắm. Hình như hai bạn ấy biết điều gì đó mà chú không biết.
– Hai bạn sao thế? – Đầu To vẫn tiếp tục than vãn – Mình thấy chán lắm các bạn à, chán vô cùng luôn. Mình chỉ ước được như những bạn chim, bạn gà, bạn chó hay bạn mèo. Chỉ cần được tung tăng trên mặt đất như các bạn ấy, đi khắp nơi để mở mang kiến thức thì thật là sung sướng biết bao. Chẳng như chúng ta, suốt ngày chỉ quanh quẩn trong cái ao toàn nước là nước. Ăn cũng nước, ngủ cũng nước, chơi cũng với nước. Thế có chán không cơ chứ?
Đầu To tỏ ra buồn bã. Nhưng nòng nọc ta lại không hề biết một điều, điều mà chú không thể tưởng tượng là có thật, cho đến khi cô bạn Lòng Tong nói với vẻ mặt buồn so và hờn trách:
– Bọn tớ cũng buồn lắm chứ! Nhưng cậu thì tại sao phải buồn? Rồi đến một ngày cậu sẽ được lên bờ cơ mà.
Đầu To không hiểu cô bạn Lòng Tong nói gì, chú thừ mặt ra và một mực cho rằng bạn Lòng Tong trêu chú.
Thấy vậy, Tép Riu kiên trì giải thích:
– Vậy ra bạn Đầu To không biết. Từ xưa đến nay loài nòng nọc nhà cậu cũng chính là loài ếch trên cạn đấy. Rồi đây cậu sẽ trở thành một anh chàng Ếch Xanh bảnh bao, lúc đó cậu tha hồ tung tăng trên mặt đất. Tha hồ kết bạn bốn phương.
– Làm sao một con nòng nọc nhỏ bé trở thành ếch được chứ? Không thể có chuyện đó đâu, Tép Riu và Lòng Tong à. Các bạn đừng trêu tớ nữa.
– Tại sao không chứ Đầu To? Tớ nghe nói đã là nòng nọc thì phải biến thành ếch mà.
Dù bạn Tép Riu đã giải thích cặn kẽ và nghiêm túc, Đầu To vẫn do dự, không tin.
Đầu To cho rằng những gì mà anh bạn Tép Riu nói chỉ là một câu chuyện tưởng tượng, giống như câu chuyện phép thuật mà chú nghe lỏm được các cô bé, cậu bé loài người trên bờ nói với nhau, rằng “Úm ba la, ta sẽ biến nhà ngươi thành con thạch sùng” hay “Úm ba la, cô bé trở thành nàng công chúa”.
Thấy Đầu To cứ mang vẻ mặt rầu rĩ, hai bạn của chú tìm cách rủ chú chơi đùa và thi đua xem ai bơi giỏi hơn. Cô bạn Lòng Tong hào hứng:
– Phần thưởng sẽ là một cọng rêu xanh nhé, được không hai bạn?
“Ai bơi giỏi hơn” là trò chơi mà cả Đầu To và các bạn đều thích, những cọng rêu xanh cũng là món ăn khoái khẩu của Đầu To và hai bạn. Nhưng hôm nay chú chẳng buồn vui chơi tẹo nào, và cũng không thèm đến món khoái khẩu đó. Cứ thế Đầu To chẳng nói lời nào mà lẳng lặng bỏ về, để mặc hai người bạn của chú buồn rầu nhìn theo.
Trên đường về nhà, Đầu To chán chường ngoe nguẩy cái đuôi trước khi thả mình trôi theo dòng nước hiền hòa. Vừa bơi vừa mông lung nghĩ ngợi, Đầu To chợt nhìn thấy hai mẹ con nhà bạn Cá Tràu đang trên đường về nhà bà ngoại bạn ấy. Trong đầu chú chợt nảy ra một câu hỏi: “Tại sao mình không có gia đình nhỉ? Các bạn khác đều có ba, có mẹ; mẹ là người đẻ ra họ cơ mà. Thế mình được đẻ ra từ ai, và ai là ba là mẹ của mình?”. Nòng nọc ta nghĩ đủ điều mà vẫn không thể nghĩ ra được, cho đến khi chú nhớ lại những lời hai bạn Tép Riu và Lòng Tong nói lúc nãy, chú mới thấy có chút gì đó liên quan. Không đắn đo suy nghĩ thêm nữa, Đầu To quyết định bơi đến nhà bạn Tép Riu. Đến đó, chú sẽ hỏi Tép Riu thêm một lần nữa cho chắc chắn. Bạn Tép Riu là một người học giỏi, bạn ấy cũng là người chịu khó tìm tòi kiến thức về môi trường sống xung quanh. Những việc bạn ấy biết về giống loài nhà nòng nọc, Đầu To cần phải hỏi cho kỹ càng.
Vừa vào nhà bạn Tép Riu thì Đầu To đã gặp bố của bạn ấy. Tép Riu Bố nhìn vẻ mặt bồn chồn khấp khởi của Đầu To, ông liền hỏi:
– Sao mà mặt con căng thẳng thế, con trai?
Nòng nọc ta lễ phép trả lời:
– Dạ, không có gì ạ, cháu đến tìm bạn Tép Riu Con thôi ạ.
– Tép Riu Con chẳng phải đi với cháu sao? – Tép Riu Bố hỏi lại.
Nòng nọc lúng túng đáp:
– À… dạ có, nhưng lúc nãy cháu về nhà trước. Còn Tép Riu Con và bạn Cá Lòng Tong thì đi tiếp với nhau ạ.
Đáp xong Đầu To tự hỏi liệu có thể đem chuyện này hỏi bác Tép Riu Bố hay không, bởi chú vừa chợt nghĩ: “Có lẽ bác ấy còn rành hơn bạn Tép Riu về loài nòng nọc nhà mình”. Sau một thoáng đắn đo, chú bắt đầu:
– Thưa bác Tép Riu Bố, bác có thể cho cháu hỏi một chuyện được không ạ?
Tép Riu Bố điềm tĩnh gật đầu. Lễ phép, Đầu To nhà ta bắt đầu hỏi những điều lúc nãy chú tự hỏi mình khi gặp mẹ con bạn Cá Tràu. Cả chuyện bạn Lòng Tong và bạn Tép Riu kể cho chú, chú cũng đem hỏi Tép Riu Bố xem có đúng không. Tép Riu Bố nghe xong mỉm cười vì ông cũng chẳng mấy ngạc nhiên. Ông xoa cái đầu to tướng của chú rồi bảo:
– Cháu có mẹ và có cả bố, Đầu To ạ. Cũng như là sau này cháu thành ếch, cháu sẽ có những đứa con nòng nọc như cháu bây giờ vậy. Chỉ là loài ếch nhà cháu sau khi đẻ ấu trùng xong, ếch mẹ trở lại lên bờ. Còn ấu trùng vẫn ở dưới nước, đến lúc thì trở thành nòng nọc như cháu bây giờ, và cháu phải tự lập mà không có sự chăm sóc của bố mẹ ngay từ khi thành nòng nọc. Vì vậy mà bác rất khâm phục những chú nòng nọc như cháu đấy, Đầu To ạ.
– Như vậy có nghĩa là những gì bạn Tép Riu Con và bạn Lòng Tong nói đều đúng hả bác?
– Phải đó cháu. Không bao lâu nữa đâu, cháu sẽ trở thành một chú ếch. Mà cháu thì biết loài ếch rồi đấy, quả là một loài vật nhanh nhạy và tài tình phải không nào?
– Nghĩa là cháu sẽ rời khỏi Ao Êm Đềm và được tung tăng trên mặt đất, phải vậy không bác?
Tép Riu Bố gượng cười, ông nói giọng có chút nghiêm trang:
– Phải. Lúc đó cháu có thể sống được cả dưới nước lẫn trên cạn. Đó là đặc điểm của những loài lưỡng cư, Đầu To ạ.
Đầu To nghe vậy lật ngửa mình, chú ưỡn bụng rồi vẫy vẫy cái đuôi nhỏ xíu và hét lên inh ỏi: “Ôi vui quá. Mình sẽ được lên mặt đất, mình sẽ được tự do khám phá thế giới này và mình sẽ có nhiều bạn hơn. Ôi mình vui quá!”.
Sau một hồi nhào lộn phấn khích, Đầu To bơi đến ôm chầm lấy Tép Riu Bố nói tiếp trong niềm sung sướng:
– Bác ơi! Cháu vui thật đấy bác ạ, cháu sắp được lên bờ rồi!
Tép Riu Bố thấy Đầu To quá phấn khích nên ôn tồn căn dặn:
– Đầu To nghe bác dặn này…
– Dạ cháu nghe đây bác Tép Riu Bố!
Nòng nọc ta mau mắn trả lời, ra vẻ chăm chú nghe Tép Riu Bố căn dặn. Tép Riu Bố e hèm lấy giọng rồi nói tiếp:
– Ở trên bờ sẽ có những nguy hiểm, cháu phải có những hành trang tốt nhất cho mình, vì đó là thế giới đầy hiểm nguy với những sinh vật dưới nước đấy cháu ạ.
Đầu To cảm thấy những điều Tép Riu Bố nói thật là xa lạ. Nhưng chú cũng hỏi lại, ra chiều ngoan ngoãn:
– Hành trang là gì hả bác?
Tép Riu Bố tiếp tục tận tình phân tích. Nhà Tép Riu ai cũng kiên nhẫn và chân thành cả.
– Hành trang tức là những kiến thức sinh tồn đó cháu, tức là cháu phải chuẩn bị những gì tốt nhất cho mình để sống, để tồn tại trên cạn. Khi cháu lên bờ, chớ vì quá ham vui mà để hiểm nguy xảy đến cho mình và cho những người xung quanh.
– Hiểm nguy là gì vậy bác?
– Hiểm nguy là những gì không tốt cho cháu, chúng sẽ luôn rình rập cháu, cũng như sẽ ảnh hưởng đến những người xung quanh cháu. Giống như những lần con người tát hết nước trong ao vậy, đó cũng là một loại hiểm nguy đấy cháu ạ. Nhưng hiểm nguy vẫn có thể tránh được, nếu chúng ta biết cẩn thận.
Đầu To ra vẻ chăm chú lắng nghe. Tuy nhiên sự phấn khích quá mức đã khiến Đầu To không thể tiếp thu những lời dặn dò của bác Tép Riu Bố. Dù vậy, chú cũng ngoan ngoãn vâng dạ rồi cất tiếng chào bác:
– Cảm ơn bác Tép Riu Bố nhé! Cháu về đây ạ!
– Ừ, cháu về nhé. Nhớ là cháu sẽ trở thành một chú Ếch Xanh và cuộc sống trên cạn rất thú vị đấy. Nhưng nếu không cẩn thận thì sẽ rất nguy hiểm.
Bác Tép Riu Bố còn chưa kịp nói hết câu dặn dò, Đầu To đã lao đi. Trong Ao Êm Đềm, Đầu To tung tăng bơi khắp nơi với tâm trạng vô cùng hưng phấn. Chú hát nghêu ngao bài ca do chính mình nghĩ ra: …Mai này Đầu To thành ếch, sẽ thực hiện được những giấc mơ tuyệt vời. Ôi mặt đất đầy ánh sáng, nơi bầu trời bát ngát, ôi mặt đất tuyệt vời…
Đầu To quá chờ mong đến ngày được lên bờ, vì vậy mà chú không còn tập trung cho cuộc sống dưới nước nữa. Chú không còn tham gia chơi đùa với các bạn. Đầu To đã dần rời xa các bạn của mình vì những ý nghĩ như trong câu hát đó: được lên bờ với niềm vui thỏa thích.
Một hôm, Đầu To đang tung tăng bơi một mình, trong đầu ngâm nga những câu hát cũ mèm đó, thì chú gặp Cụ Ốc Sên đang bò từ trên bờ xuống một cách chậm chạp.
Đầu To bơi đến chỗ Cụ Ốc Sên, lễ phép bắt chuyện:
– Cụ ơi! Cụ ở trên cạn về đấy ạ?
Cụ Ốc Sên gật đầu. Đầu To hỏi tiếp:
– Ở trên đó có nhiều điều hay lắm phải không cụ?
Cụ Ốc Sên hơi nặng tai nên hỏi lại:
– Cháu nói gì cơ?
– Ở trên đó, trên mặt đất ấy, chắc có nhiều điều vui lắm hả cụ?
– Cũng có cháu à.
Cụ Ốc Sên trả lời chậm chạp và toan bỏ đi, nhưng ngay lúc đó cụ ngoái đầu lại hỏi:
– Mà cháu hỏi làm gì?
Nhưng cũng không cần đến câu trả lời của Đầu To, Cụ Ốc Sên trả lời vẻ bí ẩn:
– À, ta hiểu rồi. Vui buồn là do chính bản thân mình cảm nhận thôi, không thể nói nơi này vui, nơi kia buồn được. Ở dưới nước có cái vui ở dưới nước, ở trên bờ có cái vui ở trên bờ. Cũng có thể vui, buồn, sướng, khổ là ở do ta mà ra cháu ạ.
– Vâng. Vậy ở trên mặt đất có gì khác biệt ạ?
– Ở trên mặt đất có nhiều sinh vật khác với ở dưới ao. Có những loài vật sống với loài người, có loài thì sống trong rừng như những bạn Khỉ rất giỏi đu cây, có loài lúc nào cũng bay trên bầu trời từ ngày này sang ngày khác như những chú Hải Âu, có những anh bạn có thể xây đập ở dưới nước như chú Hải Ly. Hay hơn hết vẫn là loài người, họ có những thứ gọi là phương tiện giao thông như ô tô, máy bay, giúp họ đi đến khắp nơi trên trái đất. Còn nơi họ ở gọi là những ngôi nhà, khi trời tối ở nơi đó phát sáng rực rỡ. Và họ có quần áo để mặc cho cả bốn mùa.
Đầu To nghe chuyện thích quá nên cứ huyên thuyên hỏi, nhưng Cụ Ốc Sên vốn yếu ớt, chậm chạp chỉ nói cho chú biết chừng đó rồi cụ lẩn vào một chỗ khác để tránh phiền phức. Chào Cụ Ốc Sên xong, Đầu To lại bơi tung tăng trong Ao Êm Đềm với tâm trạng vui vẻ, chờ đợi ngày được lên bờ bằng những câu hát đầy ngẫu hứng mà chú tự nghĩ ra.
Nhiều cư dân của Ao Êm Đềm nhìn chú và lắc đầu, chẳng còn hiểu nổi chú!
Thế rồi, những dấu hiệu cho sự thay đổi quan trọng đã đến. Chân của Đầu To bắt đầu mọc ra, đuôi ngắn lại và mất hẳn đi. Sự thay đổi về hình dạng làm Đầu To càng phấn khích hơn, mặc dù đôi lúc chú rất đau. Khi những người bạn của chú là cô Lòng Tong cùng hai anh bạn Tép Riu và Cá Tràu đến chơi thì Đầu To vẫn cứ huyên thuyên về chuyện chú sẽ trở thành một chú Ếch Xanh, rằng Ếch Xanh thì được đi đây đó để tìm hiểu nhiều điều, những điều mà các bạn chú không thể làm được.
Thế rồi, những dấu hiệu cho sự thay đổi quan trọng đã đến…
Thấy Đầu To cứ như vậy, ai nấy đều rất buồn, họ có cảm giác là mình sắp mất đi một người bạn. Mọi người đều nghĩ Đầu To vì quá hào hứng với các viễn cảnh sắp tới mà muốn hắt hủi những kỷ niệm và cuộc sống trong Ao Êm Đềm. Đầu To đã làm tất cả cư dân trong Ao Êm Đềm thất vọng đến mức không ai còn muốn nói, muốn phân tích hay giảng giải gì cho chú nữa. Những ngày cuối cùng mà Đầu To còn ở dưới nước, mọi người đã tránh mặt chú. Những ngày ấy cũng là lúc mặt nước Ao Êm Đềm lao xao những gợn sóng giao mùa.