Chương XIII

Một buổi tối tháng ba nóng bức, vào khoảng mười giờ, dòng người cuồn cuộn, chen chúc nhau ngoài hàng hiên quán cà phê Hòa Bình, nơi Bernard và Thérèse đang ngồi. Nàng vứt điếu thuốc, và như mọi người dân xứ Lande, nàng cẩn thận dụi tắt tàn thuốc.

- Em sợ mình đốt cháy vỉa hè sao?

Bernard cố cười. Anh trách mình đã theo Thérèse lên tận Paris. Có thể là sau đám cưới của Anne, anh làm thế vì áp lực của dư luận–nhưng trước nhất anh chiều theo ý muốn của người vợ trẻ. Anh tự nhủ cô ta có biệt tài trong những tình huống trái ngược, ngày nào nàng còn ở lại giữa đời anh, ngày ấy anh còn sa đà vào những điệu bộ phi lý, một tinh thần vững vàng và hài hòa như anh, vẫn không khỏi bị con người khác thường ấy tác động ít nhiều. Lúc sắp chia tay nàng vĩnh viễn, anh không thể cưỡng lại một nỗi buồn anh chưa hề biết tới: thật quá xa lạ đối với anh, một thứ tình cảm như thế, do kẻ khác gợi ra (nhất lại là Thérèse…điều đó thật không tưởng tượng nổi). Anh xiết bao nôn nóng muốn thoát khỏi nỗi xao xuyến này! Anh chỉ có thể thở ra nhẹ nhõm trên chuyến xe lửa trưa nay. Ô tô đợi anh ở Langou buổi chiều. Ngay lối ra ga, trên con đường Villandranlt, những hàng thông bắt đầu xuất hiện… Anh ngắm khuôn mặt nhìn nghiêng của Thérèse, đôi mắt nàng có lúc chăm chú trông theo một khuôn mặt lẫn khuất trong đám đông, đeo đuổi cho đến khi nó biến mất. Đột nhiên Bernard lên tiếng:

- Thérèse!... tôi muốn hỏi em…

Anh nhìn lãng chỗ khác, chưa bao giờ anh chịu đựng nổi cái nhìn của người đàn bà này, đoạn nói thật nhanh:

- Tôi muốn biết… Vì sao em đã thù ghét tôi? Vì sao tôi đã khiến em ghê sợ?

Anh nghe chính những câu nói của mình với vẻ kinh ngạc lẫn tức tối. Thérèse mỉm cười, rồi nhìn anh một cách nghiêm nghị. Cuối cùng, Bernard đã hỏi nàng một câu, cái câu lóe lên trong trí Thérèse trước tiên, nếu nàng đứng vào cương vị anh.

Lời thú tội từ lâu chuẩn bị, trong chiếc xe ngựa trần bốn bánh, dọc đường về Nizan, rồi trên chuyến xe lửa Saint Clair, cái đêm nghiền ngẫm, sự mải mê tìm kiếm, nỗi cố gắng quay ngược về cội nguồn hành động–cuối cùng sự trở về mòn mỏi với chính mình, có lẽ đã đến lúc được đền bù. Nàng đã vô tình làm Bernard bối rối. Nàng gây phiền lụy cho anh và bây giờ anh hỏi nàng như một kẻ chưa hiểu rõ, còn phân vân… Chẳng đơn giản, nên khó mà nguôi quên. Thérèse ném về phía con người mới lạ đó cái nhìn hài lòng, gần như trìu mến của người mẹ. Thế nhưng, nàng đáp lời anh, giọng chế giễu:

- Há anh chẳng biết đó là vì những rừng thông của anh sao? Vâng, tôi muốn một mình chiếm trọn các rừng thông.

Anh nhún vai:

- Tôi không tin như thế, dù đã có lúc tôi nghĩ vậy. Sao em lại làm điều đó? Bây giờ, em có thể nói cho tôi rõ.

Nàng nhìn vào khoảng không, trên vỉa hè, vào lúc sắp gieo mình xuống dòng sông lô nhô những thân người hối hả đó, vùng vẫy, hay chấp nhận sa lầy, nàng thấy lóe lên một tia sáng, một bình minh. Nàng hình dung một ngày về với quê hương buồn hiu và bí ẩn–cả một đời trầm tư, tu tỉnh, trong cái im lặng ở Argelouse; với mộng tình ấp ủ và sự tìm kiếm Thượng đế… Một gã Maroc bán thảm và những chuỗi hạt thủy tinh, ngỡ ngàng cười với gã… Nàng nói vẫn với vẻ như cợt đùa:

- Em định trả lời: “Em chẳng hiểu vì sao mình lại làm thế”, nhưng bây giờ, có lẽ em biết, anh có nghĩ ra! Có thể không là chỉ để thấy trong mắt anh, một nỗi lo lắng, một chút lạ lùng. Tóm lại sự bối rối, đó là những gì em vừa khám phá ra cách đây một giây.

Anh hầm hừ, giọng gợi nhớ đến cuộc du lịch sau ngày cưới:

- Em vẫn tinh quái cho đến cùng…Thực ra, vì sao nào?

Nàng không cười nữa, đến lượt nàng hỏi:

- Bernard! Anh là một người luôn biết rõ lý do mọi hành động của mình, phải không?

- Tất nhiên, chắc chắn thế… Ít ra là theo tôi nghĩ.

- Em, em thật không muốn giấu giếm anh điều gì cả. Giá mà anh biết, em đã tự dằn vặt thế nào, để hiểu cho rõ… Nhưng tất cả mọi lý lẽ mà em có thể giãi bày, anh biết không, vừa mới thốt ra, đã có vẻ dối trá làm sao…

Bernard sốt ruột:

- Dù sao, đã có một ngày cô quyết định… cô đã hành động?

- Vâng, cái ngày xảy ra đám cháy Mano.

Họ đã ngồi sát bên nhau, thì thầm to nhỏ. Nơi ngã tư đường này của Paris, dưới bầu trời dịu êm, trong làn gió mát mẻ thoảng mùi thuốc lá hải ngoại, lay động mấy bức mành vàng và đỏ, Thérèse thấy kỳ lạ làm sao, việc gợi lại buổi chiều hừng hực, bầu trời mù mịt khói, giăng giăng bồ hóng, mùi thuốc hăng hắc lan ra từ rừng thông ngút cháy. Và cả con tim ngái ngủ của nàng, nơi tội ác lặng lẽ nảy mầm.

- Việc đó xảy ra như thế này: trong phòng ăn, buổi trưa thường tối mò, anh nói chuyện, đầu hơi quay về phía Balion, quên đếm những giọt thuốc nhễu xuống cốc.

Thérèse cố không bỏ sót một tình tiết nhỏ nhặt nào, không nhìn Bernard, nhưng nghe tiếng cười, nàng ngước mắt lên: đúng là giọng cười ngớ ngẩn của anh, anh nói: “Ồ! Không! Cô cho tôi là ai thế?”. Anh không tin nàng (mà thực ra, điều nàng nói đó, có thể tin được không?). Anh cười khẩy và nàng nhận ra một Bernard tự tin và không dễ ai lừa phỉnh. Anh đã giành lại lợi thế, và một lần nữa nàng cảm thấy tuyệt vọng, anh chế giễu:

- Vậy ra ý nghĩ ấy từ trên trời rơi xuống với cô à, phải không?

Anh hận mình đã hỏi Thérèse! Vậy là mọi nỗi khinh miệt dành cho cái ả điên rồ này phút chốc tiêu tan: tất nhiên cô ta sẽ ngẩng đầu lên thôi! Tại sao anh lại chiều theo cái ý bất chợt muốn tìm hiểu? Đối với những kẻ loạn óc như cô ta thì có gì cần phải hiểu nữa. Anh không kịp nghĩ ra, anh không ngờ tới…

- Nghe này Bernard, những gì em nói với anh, chẳng phải để anh tin là em vô tội đâu, em không hề có ý đó!

Lạ sao, nàng thiết tha muốn nhận hết! Để hành động, như kẻ mộng du thế ấy, theo anh từ nhiều tháng trước, lòng nàng đã dấy lên, đã ấp ủ những ý tưởng tội lỗi! Vả chăng, khi hành vi đầu tiên xảy ra, nàng vẫn điên cuồng bám riết ý đồ của mình, một cách tỉnh táo, và dai dẳng xiết bao!

- Em chỉ cảm thấy mình độc ác khi tay còn ngập ngừng. Em giận mình đã kéo dài nỗi đau đớn của anh. Phải thực hiện đến cùng và thật nhanh! Em tuân theo một bổn phận khắc nghiệt. Vâng, em xem như đó là một bổn phận…

Bernard ngắt lời nàng:

- Đấy! Lời với lẽ! Vậy cô thử nói tôi biết, một lần thôi, cô muốn cái gì cơ chứ? Tôi thách cô đấy!

- Em muốn gì ư? Nói ra những gì em không muốn, có lẽ sẽ dễ dàng hơn; em không muốn đóng vai một nhân vật múa may quay cuồng, nói những lời sáo rỗng, tóm lại, từng phút từng giây phải chối bỏ một Thérèse đang… Nhưng thôi, Bernard ạ, anh thấy không, em chỉ muốn mình trung thực; cớ sao những gì em thổ lộ với anh đều có vẻ giả dối thế?

- Nói khẽ tí; cái ông ngồi đằng trước vừa ngoảnh lại.

Bernard chẳng mong gì hơn là kết thúc cho xong. Anh biết rõ kẻ gàn dở này; cô ta thích chẻ sợi tóc làm tư. Thérèse cũng hiểu rằng người đàn ông ấy, một giây ngỡ gần lại, đã vụt xa cách nghìn trùng. Thế nhưng nàng vẫn cố níu kéo, nhoẻn nụ cười xinh xắn, thì thào bằng thứ giọng khàn đục và trầm ấm anh từng ưa thích:

- Nhưng giờ đây, Bernard, em thấy rõ là cô Thérèse theo quán tính, đã dí nát điếu thuốc,–bởi lẽ cái gì cũng có thể bốc cháy nơi đầm hoang–cô Thérèse thích tự mình đếm lấy những cây thông, tính toán số lượng nhựa, cô Thérèse hãnh diện được làm vợ một người mang họ Desqueyroux, giữ đúng cương vị mình trong một thế gia vọng tộc, tóm lại, bằng lòng ghép mình vào khuôn phép, như người ta thường nói, cô Thérèse cũng có thật như cô kia, cũng linh hoạt sôi nổi. Không, không: chẳng có lý gì để phải hy sinh cô này cho cô kia.

- Cô kia nào?

Nàng còn biết trả lời sao, và anh nhìn đồng hồ tay. Nàng nói:

- Dù sao, thỉnh thoảng em vẫn phải về, vì công việc…và vì Marie.

- Công việc gì thế? Chính tôi quản lí tài sản sở hữu chung. Chúng ta không nên bàn lại những gì đã thỏa thuận, phải không nào? Cô vẫn giữ vị trí của mình trong những buổi lễ chính thức, mà vì danh dự của dòng họ, vì lợi ích của Marie, cần cho thiên hạ thấy chúng ta bên nhau. Trong một gia đình đông đúc như nhà ta, các lễ cưới sẽ không thiếu, lạy Trời, các đám tang cũng thế. Khởi đầu, điều khiến tôi ngạc nhiên là chú Martin còn lẵng nhẵng kéo dài cho đến mùa thu: đó sẽ là một dịp cho cô, bởi hình như đối với cô, thế cũng đã khá đủ rồi…

Một viên cảnh sát cưỡi ngựa đưa còi lên môi, mở những cửa chặn vô hình ra, một đội quân bộ hành hối hả băng ngang mặt đường đen sẫm, trước khi đợt sóng taxi tràn qua phủ kín: “Một đêm nào, lẽ ra tôi phải đi về phía đầm lầy Midi, như Daguerre. Lẽ ra tôi phải vượt qua những rặng thông còi cọc của vùng đất khô cằn này – đi cho đến lúc mòn sức tàn hơi. Tôi sẽ không đủ can đảm ngụp đầu xuống đầm nước mặn (như lão mục đồng ở Argelouse đã làm năm ngoái, vì bị con dâu bỏ đói). Nhưng tôi có thể nằm trên cát, nhắm mắt lại… Dĩ nhiên là bầy quạ, lũ kiến chẳng đợi đến khi…”

Nàng nhìn dòng người, cái khối sinh động sắp sửa há ra, đón lấy thân thể nàng, lôi kéo, đẩy đưa. Chẳng còn làm gì được nữa. Bernard lại lôi đồng hồ ra.

- Mười một giờ kém mười lăm: đến giờ ghé qua khách sạn rồi.

- Đường về chắc không đến nỗi nóng lắm đâu.

- Tối nay trong ô-tô, tôi còn phải đội mũ và áo khoác ấm nữa kia.

Nàng hình dung trong trí con đường anh sẽ đi, ngỡ như gió lạnh đang phả vào mặt, làn gió phảng phất mùi đầm lầy, mùi nhựa vỏ bào, mùi cỏ cháy, mùi bạc hà và sương mù. Nàng nhìn Bernard, mỉm nụ cười ngày xưa từng khiến các bà phải kháo nhau: “Người ta không thể cả quyết là bà ấy đẹp, nhưng bà ấy chính là sự quyến rũ…” Nếu Bernard nói với nàng: “Anh tha thứ cho em đó, hãy về với anh…”, chắc nàng đã đứng lên, đã bước theo anh. Nhưng Bernard, thoáng bực dọc vì trót để lòng mình xúc động, chỉ còn thấy khiếp hãi trước những cử chỉ lạ lẫm, bất thường, những lời nói khác hẳn những câu anh vẫn nói hàng ngày. Bernard đã vào khuôn, anh cần những lề thói như chiếc xe bò của anh, cần có lối mòn: khi anh trở về với chúng đêm nay, trong gian phòng ăn ở Saint Clair, anh sẽ tận hưởng sự thanh thản, bình yên.

- Bernard, lần cuối, mong anh thứ lỗi cho em.

Nàng thốt ra những tiếng đó thật trang nghiêm và vô vọng – một cố gắng sau cùng hầu nối lại câu chuyện. Nhưng anh gạt ngang:

- Đừng nói chuyện ấy nữa…

- Anh sắp phải cô đơn biết bao: dù không về đó, em vẫn chiếm một chỗ bên anh; đối với anh thà em chết đi vẫn hơn…

Anh khẽ nhún vai, và gần như vui vẻ hẳn lên, anh van nàng “chớ băn khoăn về anh” và tiếp:

- Mỗi thế hệ Desqueyroux đều có một chàng đứng tuổi độc thân. Nhất định người ấy là tôi. Tôi hội đủ mọi đức tính cần thiết (cô không nói ngược lại chứ?). Tôi chỉ tiếc một điều con mình là gái, nên không người nối dõi. Đã đành, dẫu chúng ta còn sống bên nhau, chúng ta cũng chẳng muốn có thêm đứa khác… thế thì, tóm lại, mọi sự đều tốt đẹp… Thôi, cô cứ ngồi đấy, khỏi phải bận tâm.

Anh ra hiệu gọi một chiếc taxi, quay trở lại báo với Thérèse là đã thanh toán xong.

Nàng nhìn hồi lâu giọt rượu Porto dưới đáy cốc của Bernard, rồi một lần nữa đăm đăm nhìn khách qua đường. Vài người có vẻ như đợi chờ ai, cứ đi đi, lại lại. Một thiếu phụ quay nhìn Thérèse hai lần, và mỉm cười với nàng (công nhân, hay giả trang công nhân đấy?). Đây là giờ các xí nghiệp may trở nên vắng ngắt. Thérèse không nghĩ đến chuyện đi chỗ khác, nàng không phiền muộn, cũng chẳng thấy buồn. Nàng quyết định không đến thăm Jean Azévédo chiều nay–và thở phào nhẹ nhõm: nàng không muốn gặp anh: lại chuyện trò, tìm kiếm những sáo ngữ! Nàng đã biết rõ: Jean Azévédo, nhưng những kẻ nàng ước mong được gần gũi, nàng lại chưa quen họ, nàng chỉ biết về họ mỗi một điều là họ không đòi hỏi nhiều ở lời nói: Thérèse không sợ cô đơn nữa. Chỉ cần nàng im lìm bất động, như cái xác nằm sóng sượt, nơi đầm hoang Midi, bị đàn kiến và lũ chó đánh hơi tìm tới, ở đây, nàng cảm giác quanh da thịt mình nỗi xáo động mơ hồ, sự bềnh bồng chao đảo. Nàng nghe đói, bèn đứng lên, thấy trong tấm gương Old England, người thiếu phụ trẻ là nàng: bộ trang phục du lịch khá vừa vặn khiến nàng thích thú. Thuở còn ở Argelouse, nàng luôn giữ bộ mặt héo hắt sầu não: đôi gò má nhô cao, sống mũi ngắn. Nàng ngẫm nghĩ: “Mình không có tuổi”. Nàng ăn trưa (như thường thấy trong mơ) ở phố Hoàng Gia. Sao lại phải quay về khách sạn khi nàng đã không thích? Một niềm vui rạo rực lòng nàng, chắc là nhờ nửa chai rượu Pouilly. Nàng gọi thuốc lá. Một gã đàn ông, ngồi bàn kế cận, chìa về phía nàng cái bật lửa và nàng khẽ mỉm cười. Con đường Villandrault, buổi chiều, hun hút ghê rợn giữa những hàng thông, thế mà cách đây một giờ, nàng đã mơ ước cùng Bernard xuôi về phía đó. Yêu miền này hay miền khác, rừng thông hay rặng phong, biển cả hay đồng bằng thì có quan hệ gì đâu? Trong cuộc sống, nàng chẳng thiết tha gì ngoài những con người bằng xương bằng thịt: Đâu phải tôi yêu quí cái thành phố gạch đá này, hay những buổi diễn thuyết, những viện bảo tàng, tôi chỉ yêu rừng người xôn xao nhộn nhịp, bị tàn phá bởi những dục vọng còn điên cuồng hơn bất cứ trận bão nào. Tiếng rền rĩ của rừng thông ở Argelouse, đêm đêm trở nên thống thiết và gây xúc động là bởi nó có tính người.

Thérèse uống tí rượu và hút thuốc nhiều. Nàng cười một mình như kẻ đang hạnh phúc. Nàng đánh phấn và tô son, một cách tỉ mỉ, đoạn lần ra phố, thả bước vu vơ.

8-8-1988

NGUYỄN BÍCH THƯ và THU UYÊN dịch