Chương XII

Một lá thư của ông chủ!

Bởi Thérèse không chịu cầm lấy chiếc phong bì bà trao, Balionte nhấn mạnh:

- Chắc chắn ông nhà báo tin ngày về, dù sao bà phải biết để chuẩn bị tiếp đón.

- Nếu bà cho phép tôi đọc…

Thérèse nói:

- Đọc đi! Đọc đi!

Và nàng vẫn làm như mỗi khi có mặt Balionte, quay mặt vào tường. Tuy nhiên, những gì Balionte đọc đã kéo nàng ra khỏi trạng thái thẫn thờ.

Tôi vui sướng được biết, qua báo cáo của Balion, là mọi sự đều tốt đẹp ở Argelouse…

Bernard báo tin anh về sẽ theo đường bộ, nhưng vì anh dự tính ghé qua nhiều thành phố, nên không thể định rõ ngày về.

Chắc là không thể sau ngày hai mươi tháng chạp. Đừng ngạc nhiên khi thấy tôi về với Anne và con trai bà Deguilhem. Họ đã đính hôn với nhau ở Beaulieu, tuy chưa chính thức, con trai Deguilhem tha thiết muốn được gặp cô trước đã. Vấn đề thích hợp thôi, anh ta bảo thế. Riêng tôi, tôi có cảm giác anh ta muốn tìm hiểu thêm về chuyện gì chắc cô cũng rõ. Cô thừa thông minh để không né tránh cuộc thử thách này. Cô hãy nhớ là mình đang bệnh, tinh thần đang bị tổn thương. Tóm lại, tôi trông cậy vào cô. Tôi biết ơn sự cố gắng của cô để không phương hại đến hạnh phúc của Anne, cũng như cho lối thoát êm đẹp, làm mát mặt gia đình về mọi phương diện – nhưng tôi sẽ không ngần ngại buộc cô trả giá đắt về mọi mưu toan phá hoại, nếu trường hợp ấy xảy ra. Dù sao tôi tin chẳng có gì phải lo sợ cả.

Đó là một ngày trong sáng và lạnh lẽo, Thérèse trở dậy, ngoan ngoãn nghe theo lệnh của Balionte, tựa vào tay bà bước vài bước trong vườn, và khó nhọc lắm mới nuốt trôi miếng lườn gà. Còn mười hôm nữa mới đến hai mươi tháng chạp. Nếu bà chủ chịu vận động một chút, thì đâu đến nỗi khổ sở khi đặt chân xuống đất.

- Không thể nói bà ấy thiếu thiện chí, Balionte nói với Balion. Bà ấy đã ráng hết sức. Ông Bernard biết cách rèn luyện bầy chó dữ. Ông có biết lúc nào thì ông ấy bắt chúng đeo kiềng bạo lực không? Biến bà ấy thành con chó săn nằm xuống chụp mồi, chắc không lâu lắm đâu. Nhưng tốt hơn hết là đừng quá tin…

Thực tế, Thérèse đã cố gắng hết sức mình để từ bỏ mơ mộng, giấc ngủ, nỗi chán ngán. Nàng buộc mình phải đi đứng, ăn uống, nhất là sáng suốt trở lại, để nhìn cho tận tường những sự việc, những con người. Và như quay về với chốn đồng hoang mình vừa tự tay thiêu hủy, nàng giẫm lên lớp tro than, dạo chơi giữa những cây thông cháy xám và đen đủi, nàng cũng thử nói nói cười cười giữa lòng gia đình này – gia đình của nàng…

Ngày mười tám, lúc ba giờ, bầu trời u ám nhưng không mưa. Thérèse đang ngồi trước lò sưởi trong phòng, đầu tựa vào lưng ghế, mắt nhắm lại. Một tiếng rung của động cơ làm nàng sực tỉnh. Nàng nhận ra giọng nói của Bernard ở phòng ngoài; nàng nghe cả tiếng bà La Trave. Khi Balionte thở hào hển, chưa kịp gõ, đã đẩy cửa bước vào, Thérèse đang đứng trước gương. Nàng tô tí son lên má và môi. Nàng tự nhủ: “Không nên làm chàng trai ấy sợ”.

Nhưng Bernard phạm sai lầm là đã không lên phòng vợ mình trước. Con trai nhà Deguilhem, đã hứa với gia đình “sẽ không để mắt ở sau gáy”[10], tự nhủ: “Ít nhất đó cũng là một sự thiếu ân cần, đáng để ta suy nghĩ”. Gã đứng hơi cách xa Anne, bẻ lại cổ áo lông, vừa nhận xét:

- Các phòng khách miền quê này đừng nên sưởi nóng.

Gã hỏi Bernard:

- Không có tầng hầm phía dưới sao? Thế thì sàn nhà sẽ mục hết, trừ phi anh cho trám một lớp xi măng…

Anne de la Trave có chiếc áo khoác lông sóc màu xám bạc, cái mũ phớt không dải băng cũng chẳng nơ thắt (nhưng theo lời bà de la Trave, dù không kèm thêm món nào, nó vẫn đắt hơn những cái mũ cài bông xưa kia. Quả thật cái mũ phớt rất đẹp. Nó được mua ở hiệu Lailhaca, nhưng lại là kiểu Reboux). Bà de la Trave dời chân lại gần lửa, hơ đôi giày cao cổ, gương mặt vừa kiêu hãnh, vừa nhũn nhặn quay ra phía cửa. Bà đã hứa với Bernard sẽ bình tĩnh đương đầu mọi tình huống. Nhưng bà báo trước:

- Đừng bắt tao phải ôm hôn nó. Không thể đòi hỏi mẹ mình như thế. Đụng đến tay nó cũng đủ chết khiếp rồi! Mày xem, Trời cũng biết việc nó làm là tai quái; nhưng có phải điều đó khiến tao phẫn nộ hơn hết đâu. Thiếu gì kẻ dám giết người, ai chẳng biết… Chính cái thói đạo đức giả của nó kìa: cái ấy mới kinh khủng! Mày còn nhớ chứ?

- Mẹ à, thế mẹ ngồi lên ghế này đi, mẹ sẽ khỏe ngay…

- Nhất là cái lần nó sợ mày lo lắng quá mức. “Tội nghiệp chồng con, anh ấy sợ chết, khám bệnh là khỏi ngay”. Có trời làm chứng, tao chẳng nghi ngờ gì cả; nhưng cái câu “tội nghiệp chồng con” từ cửa miệng nó khiến tao ngạc nhiên…

Giờ đây, trong phòng khách ở Argelouse, bà de la Trave chỉ còn nhận rõ nỗi ngượng ngập mà ai cũng cảm thấy, bà nhìn đôi mắt cú vọ của con trai nhà Deguilhem cứ chăm bẳm vào Bernard.

- Bernard, anh lên xem chị Thérèse làm gì trên ấy, biết đâu chị ấy đau nhiều…

Anne (hờ hững, như tách biệt với tất cả những gì có thể bất thần xảy đến) nhận ra đầu tiên bước chân quen thuộc, khẽ nói:

- Em nghe tiếng chân chị ấy đang xuống.

Bernard đặt tay lên ngực, đau thắt vì hồi hộp. Thật điên rồ đã không chịu về đêm qua, để thu xếp trước với Thérèse cảnh diện kiến này. Cô ta sắp nói gì? Cô ta có thể phá hỏng tất cả, mà không nhất thiết phải làm điều gì khiến người ta có thể phiền trách. Nàng đang chậm rãi bước xuống cầu thang! Bọn họ thảy đều đứng dậy, hướng về cánh phía cửa cuối cùng Thérèse sẽ mở ra.

Bernard hẳn còn nhớ đến nhiều năm sau, điều thoạt tiên anh nghĩ: một phiên tòa đại hình, khi tấm thân tiều tụy, khuôn mặt trát phấn xanh xao ấy đến gần. Nhưng chẳng phải để xét xử tội trạng Thérèse. Trong phút giây, anh lại thấy tấm ảnh tô màu của tờ “Người bình dân”, cùng nhiều hình ảnh khác, trang trí các nhà cầu bằng ván trong vườn, ở Argelouse–trong khi bầy ruồi vo ve, bên ngoài tiếng ve sầu rên rỉ giữa một ngày nắng cháy, đôi mắt trẻ thơ của anh chăm chú ngắm nhìn cái hình vẽ xanh đỏ miêu tả “Người nữ tù ở Poitiers”.

Cũng thế, giờ đây, anh ngắm nhìn Thérèse nhợt nhạt gầy guộc, và phải chăng anh đang đánh giá sự ngu xuẩn của mình đã không kịp thời bằng một cách xa lánh người đàn bà ghê gớm ấy–như người ta quẳng xuống nước một khí cụ có thể nổ tung bất cứ lúc nào. Cho dù vô tình hay cố ý, Thérèse đã gây ra tấn bi kịch – còn thê thảm hơn bi kịch nữa: cái việc không đâu; hoặc cô ta phạm tội hoặc cô ta là nạn nhân… Phía gia đình, có vẻ xôn xao kinh ngạc, pha chút thương hại giả dối, khiến con trai nhà Deguilhem đắn đo trong kết luận của mình, chẳng còn biết nghĩ ra sao nữa. Thérèse đủng đỉnh nói:

- Có gì đâu, thời tiết khắc nghiệt không cho phép tôi ra ngoài thế là rã rượi ăn mất ngon. Hầu như tôi chẳng đụng đến món nào cả. Ốm một tí còn hơn là béo phì… Ồ! Thôi nói về em đi chứ Anne, chị rất sung sướng…

Nàng nắm lấy tay cô (nàng ngồi, còn Anne thì đứng). Nàng ngắm nghía cô. Trên gương mặt, người ta ngỡ là héo hon vì ray rứt, Anne nhận ra ánh mắt van nài thường khiến cô tức tối. Nàng nhớ cô ấy đã kêu lên:

- Bao giờ chị mới thôi nhìn em như thế!

- Chị mừng cho hạnh phúc của em, cô bé Anna thân yêu của chị.

Nàng thoáng mỉm cười với “hạnh phúc của Anna”, với con trai nhà Deguilhem – cái gã lì lợm, với bộ râu mật thám, đôi vai xệ, chiếc áo ja-kết, cặp giò thon, láng nhẫy dưới cái quần sọc xám đen (ồ sao nhỉ! đó là một gã đàn ông như mọi người đàn ông khác – tóm lại, một người chồng). Một lần nữa, nàng lại nhìn Anne, khẽ bảo:

- Giở nón ra…À! thế chứ, đúng là em của chị đây rồi.

Anne bấy giờ thấy ngay bên mình, cái miệng với khóe môi hơi nhăn, đôi mắt ráo hoảnh, đôi mắt không biết khóc; nhưng cô chẳng biết Thérèse đang nghĩ gì. Con trai nhà Deguilhem bảo rằng mùa đông miền thôn dã chẳng có gì khủng khiếp đối với một phụ nữ thực sự thương yêu tổ ấm của mình. “Có biết bao việc để làm trong nhà”.

- Chị không hỏi em gì về Marie sao?

- Ừ nhỉ! Nói chuyện Marie chị nghe đi.

Anne lại tỏ vẻ ngờ vực, khó chịu. Từ nhiều tháng qua, nàng thường nhiều lần lặp lại, cùng một giọng điệu như mẹ. “Lẽ ra, tôi đã tha thứ hết cho chị ấy, bởi dù sao đó là một con người bệnh hoạn, nhưng tôi không hiểu nỗi sự lãnh đạm của chị ấy đối với Marie, một người mẹ không tha thiết đến con mình, thì dù có viện lẽ gì đi nữa, tôi vẫn thấy điều đó thật đê tiện”.

Thérèse đọc được ý nghĩ ấy trong mắt cô gái.

“Cô ấy khinh mình vì mình đã không hỏi thăm Marie trước tiên. Giải thích với cô ấy thế nào đây? Cô ấy đã không hiểu là tôi chỉ biết có bản thân tôi, tôi chỉ bận tâm đến mỗi mình tôi thôi. Anne, cô ấy, chờ đợi có những đứa con để hóa thân trong chúng, như mẹ nàng, như tất cả phụ nữ khác trong dòng họ. Còn tôi, tôi phải luôn gặp lại chính mình, tôi tìm mọi cách quay về với tôi. Anne rồi sẽ quên thời niên thiếu bên tôi, quên những vuốt ve trìu mến của Jean Azévédo, ngay khi đứa bé cất tiếng khóc oe oe, đứa bé mà gã lùn dị dạng kia sắp cùng cô sinh ra. Những phụ nữ nề nếp đều muốn từ bỏ cuộc sống cá nhân. Đẹp thay, sự cống hiến trọn vẹn cho dòng họ, tôi cảm nhận cái cao cả của sự quên mình, của sự tự hủy đó… Nhưng còn tôi, còn tôi…”

Nàng cố không nghe lời thiên hạ bàn tán, để chỉ nghĩ đến Marie; cô bé giờ hẳn đã biết nói: “Nghe tiếng nó bi bô, chắc mình cũng thấy thích thú trong giây lát, nhưng nó sẽ khiến mình chán ngán ngay, mình nôn nao muốn trở lại một thân một bóng, đối diện với chính mình”. Nàng hỏi Anne:

- Chắc Marie nói giỏi lắm rồi, phải không?

- Nó có thể lặp lại bất cứ điều gì ta muốn. Buồn cười lắm. Chỉ cần nghe gà gáy hay tiếng còi ô-tô, là cô bé giơ ngón tay mũm mỉm ra bập bẹ: “Cô… nghe nhạc hông?” Dễ thương lắm, yêu quá đi thôi.

Thérèse nghĩ: “Mình phải nghe người ta nói gì. Đầu óc mình trống rỗng, con trai nhà Deguilhem lải nhải gì thế?” Nàng cố lắng tai.

- Nơi đồn điền Balisac của tôi, phu trích nhựa không quyết tâm như ở đây; chỉ lấy được bốn mùa, trong khi nông dân Argelouse lấy những bảy đến tám mùa.

- Với giá như thế, họ lười là phải!

- Anh có biết ngày nay một phu trích nhựa, có hôm kiếm được cả trăm quan không. Ồ nhưng tôi e chúng ta làm mệt bà Desqueyroux mất…

Thérèse ngả đầu lên lưng ghế. Mọi người đứng lên. Bernard quyết định không về Saint Clair. Con trai nhà Deguilhem nhận lái ô-tô để hôm sau, gã tài xế lại quay về Argelouse với hành lí của Bernard. Thérèse gắng gượng đứng dậy, nhưng bà mẹ chồng ngăn lại.

Nàng nhắm nghiền mắt, nghe Bernard nói với bà de la Trave:

- Bọn Balion, lẽ nào thế! Con sẽ mắng cho một trận… Họ đoán biết gã sẽ qua đây chứ.

- Coi chừng, đừng làm quá đáng, không nên để họ bỏ đi; trước tiên họ biết quá nhiều; với lại, về đất đai… Balion là kẻ duy nhất biết rõ mọi ranh giới.

Bà de la Trave đáp lại một băn khoăn của Bernard mà Thérèse không nghe rõ:

- Dù sao, hãy thận trọng, đừng quá tin vào nó, hãy theo dõi mọi hành vi của nó đừng bao giờ để nó xuống bếp hay vào phòng ăn một mình… nhưng không: nó không ngất xỉu, nó ngủ hay chỉ giả vờ.

Thérèse mở mắt ra. Bernard đứng trước mặt nàng, anh cầm cái cốc và nói:

- Cô uống đi, rượu vang Tây Ban Nha đấy, bổ lắm.

Và đã định làm gì làm làm ngay, anh hằm hằm bước xuống nhà bếp. Thérèse nghe giọng quê mùa của Balionte cất lên the thé và nghĩ: “Bernard sợ, tất nhiên; nhưng sợ điều gì?”

Anh quay lên:

- Tôi nghĩ là ngồi trong phòng ăn, cô sẽ thấy ngon miệng hơn là trên buồng mình. Tôi đã ra lệnh cho họ dọn ăn như trước.

Thérèse gặp lại anh chàng Bernard thời gian nàng bị thẩm vấn: Kẻ đồng minh muốn nàng thoát nạn bằng mọi cách. Anh mong nàng khỏi bệnh với bất cứ giá nào. Vâng, tất nhiên là anh sợ. Thérèse dò xét anh, đang ngồi ngay trước mặt nàng cời than, nhưng không sao đoán nổi hình ảnh anh nhìn thấy trong ngọn lửa qua đôi mắt mở to, cái hình vẽ xanh đỏ trong tờ “Người bình dân Paris”: Người nữ tù ở Poitiers.

Dù mưa bao nhiêu cũng không đọng lại vũng nước nào trên cát Argelouse. Ngay giữa mùa đông, chỉ cần nắng chừng một giờ là có thể mang giày vải đế cói, giẫm lên con đường lún mềm và khô ráo, rải rác lá thông. Bernard đi săn suốt ngày, nhưng đến giờ cơm thì về, lo lắng cho Thérèse, săn sóc nàng chu đáo, điều anh chưa bao giờ làm trước đây. Quan hệ giữa họ chẳng có gì là gượng ép. Anh buộc nàng cứ ba ngày phải cân một lần, chỉ được hút hai điếu sau mỗi bữa ăn. Thérèse nghe lời khuyên của Bernard, đi bộ thật nhiều: “Thể dục là thứ rượu khai vị hữu hiệu nhất”.

Nàng không còn sợ hãi Argelouse nữa; hình như những cây thông rẽ hàng mở lối, vẫy gọi nàng cao chạy xa bay.

Một buổi chiều, Bernard nói với nàng:

- Tôi mong cô ráng đợi đến ngày cưới của Anne, cần cho mọi người trông thấy chúng ta sánh vai nhau một lần nữa, sau đó cô sẽ được tự do.

Suốt đêm ấy, nàng không thể ngủ. Một nỗi vui bồn chồn khiến nàng thao thức. Sáng sớm, tưởng chừng đàn gà cùng lúc rộ lên một điệp khúc vang rân trời đất, chứ không phải lũ lượt gọi nhau cất tiếng gáy. Bernard buông tha cho nàng trở lại với đời, như xưa kia anh trả về đồng hoang con lợn lòi cái mà anh không thể thuần hóa.

Cuối cùng rồi Anne sẽ lấy chồng, thiên hạ nói gì mặc họ. Bernard đẩy Thérèse chìm sâu vào lòng kinh thành Paris rồi bỏ trốn. Họ đã thỏa thuận với nhau rồi. Không li dị, cũng chẳng chính thức chia tay. Đối với mọi người, cứ viện lý do sức khỏe (“nàng chỉ khỏe khoắn khi đi du lịch”). Anh sẽ thanh toán sòng phẳng phần nhựa thông của nàng vào mỗi kì lễ Các Thánh.

Bernard không hỏi Thérèse về những dự định của nàng: nàng cứ đi bất cứ nơi nào khác mà treo cổ.

- Con chỉ có thể yên tâm khi nào cô ta rời khỏi chốn này.

Anh nói với mẹ.

- Mẹ mong nó lấy lại tên con gái… Tuy nhiên, nếu nó làm điều xằng bậy, người ta vẫn có thể truy ra con. – Nhưng, anh quả quyết Thérèse không hề chống đối. Tự do, chẳng lẽ người ta lại không biết điều hơn sao. Dù thế nào đi nữa, cần phải tin tưởng chứ. Đó chính là ý kiến của ông Larroque. Tóm lại, tốt nhất nên để Thérèse biến mất. Thiên hạ sẽ nhanh chóng quên nàng, họ sẽ không nhắc đến chuyện nàng nữa. Điều quan trọng là cứ im lặng. Ý định ấy mọc rễ nơi họ và chẳng có gì khiến họ phải từ bỏ nó: “Cần để Thérèse biến khỏi nơi đây”. Họ nóng lòng xiết bao!

Thérèse yêu mến vẻ trần trụi mà buổi tàn đông khoác lên vùng đất vốn đã còi cọc hoang sơ, thế mà tấm áo nâu bền bỉ làm bằng những chiếc lá úa vẫn bám chặt ngọn sồi. Nàng phát hiện cái im lặng của Argelouse không hề có thật. Những khi yên tĩnh nhất, rừng thông tỉ tê như người ta than khóc số phận mình, đong đưa ru ngủ và đêm tối chỉ là lời thì thào bất tận. Sẽ có những bình minh của cuộc sống tương lai, cuộc sống không thể hình dung nổi, những buổi bình minh hoang vắng đến độ có thể nàng sẽ tiếc nuối giờ thức giấc ở Argelouse. Tiếng gà gáy rộ một lúc. Nàng sẽ nhớ lại, trong những mùa hạ sắp đến, tiếng ve ra rả ban ngày và tiếng dế nỉ non trong đêm. Paris chẳng còn đâu những cây thông xơ xác, chỉ có những con người đáng sợ, sau rừng cây, giờ lại đến rừng người.

Đôi vợ chồng ngạc nhiên thấy họ chẳng còn ngượng nghịu. Thérèse thầm nghĩ, ta có thể dễ dàng chịu đựng những ai, ta biết chắc sắp rời xa. Bernard quan tâm đến uy thế của Thérèse – cả lời lẽ của nàng nữa; nàng nói năng thoải mái hơn bao giờ trước mặt anh. “Ở Paris… khi em lên Paris…” Nàng sẽ ngụ ở khách sạn, không chừng sẽ tìm một căn hộ. Nàng dự tính theo các lớp học, dự các cuộc hội thảo, các buổi hòa nhạc, “học lại từ căn bản”. Bernard không nghĩ đến việc canh chừng nàng và không chút nghĩ ngợi, anh húp sạch chén xúp, nốc cạn cốc rượu. Bác sĩ Pédemay, đôi khi gặp họ trên đường Argelouse, nói với vợ: “Điều lạ lùng là họ chẳng có vẻ gì như đang đóng kịch cả”.

Chú thích:

[10] Nguyên tác: giữ mắt trong túi.