MỘT SỐ BÀI THƠ VĂN CỦA NGUYỄN HỮU CHỈNH -

Tóc chen hai thứ chùa danh chi

Thân hỡi là thân thì hỡi thì

Chưa trả chưa đền ân đệ tử

Thêm ngừng thêm tủi chí nam nhi

Kẻ yêu nên ít bề cao hạ

Người ghét càng nhiều tiếng thị phi

Tay bé khôn bưng vừa miệng thế

Giãi lòng ngay thẳng cậy tiên tri

Cửa sổ buồn xem ngựa trắng qua

Vừa khôn thì lại thấy vừa già

Trước đã cậy lòng con cái

Sau còn nhớ đức mẹ cha

Giàu ở làng sang ở nước

No nên bụt đói nên ma

Sắc không chữ ấy âu vàng thếp

Nghĩ lại thì là bẵng cái hoa

Phận đành yên phận chửa yên thân

Vàng bạc còn chen đám tục trần

Trong hãy trả ơn bề cốt nhục

Ngoài còn luống tưởng đạo quân thần

Mình ta đã nghĩ ta vô lụy

Dạ chúng đà hiềm chúng bất nhân

Ấy bởi vụng sinh hay lỗi số

Máy thiêng khôn biết mặc xoay vần

Đã hẳn nào là mặt cố tri

Giàu sang tìm đến khó tìm đi

Bạc đen dạ chúng ta hay vậy

Vàng đá lòng ta chúng biết chi

Có phận ra người nên giữ phận

Lỗi thì là đứa vụng tùy thì

May ai nấy gặp chăng mà chớ

Lỡ bước lầm chân cũng vậy vì

Thiệt chăng một đứa dại trân trân

Tài đức thua bên cả thánh thần

Cá nọ mèo tha đầy kẻ đuổi

Lợn kia hùm bắt mấy người ngăn

Tham sinh cho kiệm lòng ưu quốc

Úy tử nên nhiều dạ ái thân

Chữ phú mới hay đè chữ quý

Chửa tin thì hãy nhắc đồng cân

TRƯƠNG LƯƠNG HẦU PHÚ

Trương Lưu Hầu! Trương Lưu Hầu!

Ngao cực gây thiêng,

Hồ tinh cấu sáng.

Vằng vặc mi thanh mục tú, kỳ sĩ phong tư;

Nhơn nhơn thức viễn tài cao, danh nho khí tượng.

Y bát theo một mối cầm thư;

Chung đỉnh dõi năm đời khanh tướng.

Trời đất thuở cát vàng, bụi tía, áng công danh không uốn lưỡi Nghi, Tần;

Nước nhà khi bể biếc, dâu xanh, mưu báo phục há kém tay Kha, Nhượng.

Rải ngàn vàng tỉm khách thiếu niên,

Nâng chiếc dép tôn người lão trượng.

Bác Lãng một chùy tiết nghĩa, trợt vẩy Tổ Long;

Trần Lưu ba quyến lược thao, mở lòng đình trưởng.

Ngôi đế sư này chốn phúc tâm,

Việc trù sách vận trong duy trướng.

Bóng cờ phất thập thò trên đỉnh Khoái, sơn ha trăm hai lẻ, một khắc hóa tan tành;

Tiếng tiêu đưa rủ rỉ trốn thành Cai, tử đệ tám nghìn dư, nửa đêm xuôi khảng tảng

Việc năm năm đưa tấc lưỡi còn thừa,

Cơ nghìn dặm quyết trong màn một nhoáng.

Cung Tần rót một liều thuốc đắng, bệnh phú ông tỉnh lại lúc tê mê;

Cửa Hồng khuyên ba chén rượu nồng, hồn quy phụ xiêu về cơn chếnh choáng.

Cho dượng Phàn ương mắt tại quân trung;

Dìu ông Bái rảo chân về Bá Thượng,

Áo gấm ví von xui miệng trẻ, giục Trùng Đồng xót dạ lại cồn cồn;

Chén châu giả mẽ ghẹo gan già, làm Ngu Lão tức mình gieo choảng choảng.

Bao Quận tiễn đưa xe ngựa Hán, dập dìu xui đốt nẻo về đông;

Huỳnh Dương lẩn quẩn nước non Hàn, rong ruổi rắp gây nền thụ đang.

Đổ mồ hôi nghe lời khách vừa xong;

Sa nước mắt nghĩ việc nhà lai láng,

Chí ngùi ngùi khôn chiếm đất trung nguyên;

Long ngài ngại phải chăng miền tây hướng.

Ý nhiệm bán gươm ba thứ, lòng quốc sĩ như soi;

Mưu sâu vạch đũa tam điều, mặt hủ nho mới hoảng.

Việc quyên Quan chia Tín, Bố dương quyền;

Chước hoãn chiến máy Tề, Lương phản trạng.

Gương trung nghĩa treo tranh Tề Cảnh,

Kỳ tướng quân khi gấp khúc phải liều;

Máy hiểm thâm đánh mái sơn cương, Phàn tráng sĩ lúc nguy nghi phải gượng.

Bài gián Sở giục chàng Nhụ Tử, tuốt xương, bẻ cánh chước càng ghê;

Việc vương Tề chiều kẻ vương tôn, bấm gót, rỉ tai lời phải khoảng

Lừa Vũ đưa một bức khiêm cung,

Ngăn Sở giục ba người cưu tráng.

Hồng Câu thuở chia sông một giải, nuôi hùm vào lòng mảy tiêm cừu.

Cố Lăng khi cắt đất hai phân, đuổi khỉ những êm bài ngự tướng.

Ngắm thiên văn hay phá Sở cơ mầu;

Xem địa lý biết hưng Lưu khí vượng.

Đứa điền phu trỏ vời miền trạch tả, ai hay chăng ấy chước cao thâm;

Thuyền trưởng ông dòng đợi bến Ô Giang, ai biết chẳng là mưu liệu lượng.

Lũ trăm Tham nào đọ sức kinh luân,

Trong tam kiệt dễ so công chiến xướng.

Phấp phới lá cờ trước gió, huân lao sá kế thứ Phàn, Đằng;

Vẫy vùng cán việt lên đàn, công tích không so phường Giang, Quán.

Đế sư cao một bậc, trọng đức tôn danh,

Hầu tước hậu ba muôn, luận công hành thưởng,

Đường báo quốc nhờ lưng Xích Đế, tiệc Nam Cung đà vẹn tiếng vin rồng;

Chước bảo thân mượn dấu Hoàng Công, miền Bắc Thành tìm nơi ấp phượng.

Giá đã cao, nên dùng đỉnh công hầu;

Mình được nhẹ, nên tiêu dao ngày tháng.

Rỡ rỡ thư son khoán sắt, lời Nãi Ông dù trỏ núi thề sông;

Thênh thênh non đá am thông, thuyền tiên tử đã quen mây mến ráng.

Trót phải duyên cùng họ Hán mà theo;

Nên làm dấu lấy chữ Lưu kẻo đãng.

Đạo ấy, sá bàn chân với ngụy, đấng cao minh chi vướng sự hữu vô;

Lòng này, ai biết Hán hay Hàn, phải biện bạch kẻo thẹn cùng phủ ngưỡng.

Trần hiêu chẳng bận ấy thần tiên;

Thanh tĩnh góp dần nên đạo dưỡng.

Ngao ngán chè thông, rượu cúc, lọ chắt chiu hồ ngọc đầy vơi;

Thảnh thơi quạt gió, đèn trăng, mảy hiu hắt đan sa nấu nướng.

Bầu tiên, chén thánh mặc khề khà;

Khóa lợi, giàm danh nào dính dáng.

Tưởng lại lúc hươu lồng, khỉ tắm, dã trống Hàm Quan, lại chùy Cửu Lý, giận anh hùng từ đấy sạch lâng lâng;

Trông về khi trâu mỏi, ngựa già, kìa xe Vân Mộng, nọ án Thượng Lâm, lòng du tử ngẫm thay cười sang sảng.

Hà, Tham vị thứ, bọt nước lênh đênh;

Tín, Việt công danh, áng mây thấp thoáng.

Thua được thừa điều Hán, Sở, túi Xích Tùng đủng đỉnh mái thanh sơn;

Nhục vinh gác truyện Tiêu, Hàn, buồm Phạm Lãi nghênh ngang dòng bích lãng.

Ở giang hồ thì danh sĩ phong lưu;

Vào lang miếu lại đại thần thể dạng.

Nghe văng vẳng chốn sa trung rục rịch, bảng lảng lừa then, rút máy, giải chúng tâm nâng một kẻ oán thù;

Thấy hiu hiu khi quốc bản lung lay, khoan thai rút cánh, ên lông, yên trừ vị vẫy bốn người dật khoáng.

Hay dùng nào hết chước huyền vi;

Khó giấu dễ hao cơ bí tạng.

Đi lại tha hương, cố quốc, lưới anh hùng khôn dò chốn thiểm thâm;

Ra vào đế tử, tiên ông, lồng trí thuật dễ ngự trong lai vãng.

Nghĩa thủy chung biện bạch cũng êm;

Đường tiến thoái thong dong chẳng vướng.

Một lần mộng dọc ngang trong tám cõi, đủ phê pha công Hán, nợ Hàn;

Ba tấc lưỡi đưa đẩy ngoại năm năm, vừa chọn vẹn thù Tần oán Hạng.

Ngẫm từ trên Trọng Liên, Phạm Lãi nào hơn;

So xuống dưới dẫu Lý Tĩnh, Khổng Minh chưa đáng.

Ngôi đế sư mà danh cao sĩ, ngoại vật há còn trong bụng, nghìn thu chữ thắm chẳng vàng phai;

Nền nho giả mà giá danh thần, chẳng tiên nhưng cũng khác phàm, muôn kiếp sử xanh còn để sáng.

Nay độc danh thần truyện, xem thượng hữu thiên;

Trách ai thượng hữu cổ nhân, sao chẳng nguyện hy Tử Phòng, mà lại nguyện hy Gia Cát Lượng.