Chương 2

Hoàn toàn chỉ là chuyện tình cờ đưa tôi tới vùng lân cận của Đất Digan ngày hôm ấy. Tôi đang lái xe cho thuê, chở khách từ London xuống đó tham dự một cuộc bán đấu giá, không phải bán nhà mà là đồ đạc bên trong. Đó là một ngôi nhà lớn ở ngay ngoại vi thị xã, một ngôi nhà đặc biệt xấu xí. Tôi đưa một cặp vợ chồng có tuổi tới đó. Theo như tôi nghe lỏm được cuộc chuyện trò thì họ quan tâm đến một bộ sưu tập bằng (papier mâché)(giấy bìa cứng), chẳng hiểu đó là cái gì nữa. Lần duy nhất tôi nghe đề cập tới nó là do mẹ tôi nói có liên quan đến chén bát. Hôm đó bà nói chén bằng papier mâché tốt hơn rất nhiều so với chén nhựa! Có vẻ kỳ quặc khi nhà giàu lại xuống đó mua một bộ sưu tập bằng cái thứ ấy.

Dù sao tôi cũng lưu chuyện đó vào trong đầu mình, định bụng sẽ tra tự điển hay đọc kỹ ở đâu đó xem papier mâché thật ra là cái gì. Một thứ mà người ta nghĩ xứng đáng để bao xe về quê trả giá tranh mua. Tôi thích tìm hiểu điều này chuyện nọ. Lúc đó tôi hăm hai tuổi, và đã thu thập được khá nhiều kiến thức bằng cách này cách khác. Tôi biết rất nhiều về xe hơi, là một thợ máy khá lành nghề và lái xe rất cẩn thận. Có lần từng chăm sóc ngựa ở Ireland. Suýt bị vướng vào một băng đảng ma túy nhưng đã khôn hồn kịp chuồn thẳng. Làm tài xế cho một công ty cho thuê xe hơi sang trọng không tồi chút nào. Kiếm được nhiều nhờ tiền ‘boa’. Và không cần phải thường xuyên ráng sức quá mức. Nhưng bản thân công việc đó thì nhàm chán.

Có lần tôi từng đi hái trái cây vào mùa hè. Công việc đó không được trả nhiều tiền nhưng tôi thích lắm. Tôi đã thử làm rất nhiều việc. Từng làm tiếp viên trong một khách sạn hạng ba, nhân viên cứu hộ bãi biển mùa hè, từng rao bán từ điển bách khoa, máy hút bụi và vài món khác nữa. Dạo nọ tôi làm việc chăm bón cây trong một vườn bách thảo và có học hỏi được chút ít về các loài hoa.

Tôi chưa bao giờ gắn bó với bất cứ việc gì. Sao phải như vậy chứ? Tôi thấy gần như mọi việc từng làm đều thú vị cả. Việc này cực nhọc hơn việc kia, nhưng thật tình tôi chẳng bận tâm. Không phải tôi lười biếng đâu. Tôi cho rằng mình thật sự là đứa hiếu động. Tôi muốn đi khắp nơi, xem hết mọi thứ, làm hết mọi việc. Tôi muốn tìm thấy một điều gì đó. Phải, là vậy đó. Tôi muốn tìm thấy một điều gì đó.

Từ lúc rời ghế nhà trường tôi đã muốn tìm kiếm một điều gì đó, thế nhưng lại không biết là cái gì. Tôi cứ tìm kiếm một cách mơ hồ, không thỏa đáng. Nó đang ở đâu đó. Sớm muộn gì rồi tôi cũng rõ mười mươi thôi. Có lẽ đó là một cô gái… Tôi thích các cô gái, nhưng cho tới nay các cô tôi từng gặp chưa có cô nào quan trọng cả… Đúng là ta thích họ, nhưng rồi lại đến với cô kế tiếp hết sức vui vẻ. Giống như những việc tôi từng làm. Cũng ổn thỏa một thời gian ngắn thôi, rồi sau đó lại chán ngấy và muốn chuyển sang công việc kế tiếp. Tôi cứ chuyển từ việc này sang việc khác mãi từ khi thôi học.

Rất nhiều người không đồng tình với cách sống này. Có thể gọi đó là những người có thiện chí với tôi. Là vì họ không hiểu gì về tôi cả. Họ muốn tôi cặp kè đi chơi đều đều với một cô nàng thật tuyệt, dành dụm tiền nong, cưới cô nàng và sau đó ổn định cuộc sống với một việc làm thật tuyệt, ổn định lâu dài. Ngày lại qua ngày, hết năm này sang năm khác, cứ làm việc liên tu bất tận, amen. Có phải bạn chân thành đâu chứ! Chắc hẳn phải có điều gì đó tốt hơn thế. Không phải chỉ là tất cả tình trạng yên ổn chán phèo này, cái trạng thái được bảo đảm an lành cũ rích cứ lê lết bước đi theo cái kiểu dở dở ương ương của nó. Tôi từng nghĩ chắc chắn trong một thế giới mà con người dã có khả năng đưa vệ tinh nhân tạo lên trời và ở đó con người ba hoa về chuyện viếng thăm các vì sao, hẳn phải có điều gì đó khích động ta, khiến con tim ta đập rộn ràng, đáng để ta sục sạo khắp thế giới để tìm cho ra! Còn nhớ một hôm tôi bước trên Phố Bond. Đó là thời kỳ tôi làm tiếp viên và nói thật là đang trong giờ làm việc. Vừa tản bộ tôi vừa ngắm mấy đôi giày trưng bày trong cửa hàng. Rất bảnh. Như người ta thường nói trong quảng cáo trên báo: Đàn ông thanh lịch ngày nay đều mang, và thường có một bức ảnh người đàn ông thanh lịch được đề cập tới. Ối trời đất ôi, trông hắn thường y như một gã ti tiện! Vẫn thường khiến tôi phải bật cười, cái kiểu quảng cáo như vậy đó.

Tôi đi tiếp qua khỏi chỗ mấy đôi giày sang cửa kính trưng bày kế bên. Đó là một tiệm tranh. Chỉ có ba bức tranh trong lồng kính sắp đặt thật nghệ thuật với một tấm màn nhung mềm nhũn dễ phai màu vắt trên một góc khung mạ vàng. Tệ hại, có biết tôi muốn nói gì không? Tôi là đứa không ham mê nghệ thuật lắm. Có lần tiện đường tôi ghé vào Phòng triển lãm Mỹ thuật Quốc gia vì động tính hiếu kỳ. Hội chợ triển lãm khiến tôi phát chán, đúng vậy đó. Những bức tranh màu sáng chói to tướng về các trận đánh trong những thung lũng hẹp đầy đá hay những vị thánh gầy còm hốc hác bị tên cắm phập vào người. Chân dung các đại phu nhân bẽn lẽn đang ngồi cười khinh khỉnh trong nhung lụa và đăngten. Ở đó và ngay lúc đó tôi đã quả quyết nghệ thuật chẳng phải dành cho mình. Nhưng không hiểu sao giờ đây những bức tranh tôi đang xem lại khác hẳn. Có ba bức tranh trong lồng kính. Một bức là tranh phong cảnh, một mảng nhỏ thật tuyệt của miền quê hằng ngày tôi vẫn đưa đón khách. Một bức vẽ một phụ nữ thật buồn cười, quá đỗi không cân xứng tới nỗi hầu như không thể nào nhận ra đó là một người đàn bà. Tôi cho đó là cái mà người ta gọi là nghệ thuật mới. Chẳng hiểu nó nói về cái gì nữa. Bức thứ ba là bức tranh của tôi. Thật ra chẳng có gì nhiều, có hiểu ý tôi không? Đó là - tôi biết mô tả sao đây? Kiểu vẽ tranh đơn giản. Rất nhiều khoảng trống trong đó và một vài vòng tròn thật lớn mở rộng bao quanh nhau nếu có thể tả theo kiểu đó. Tổng thể thì có nhiều màu sắc khác nhau, những màu sắc kỳ quặc ta chẳng hề ngờ tới. Và đây đó có những vệt màu nhỏ xíu vẽ sơ sài dường như chẳng có một ý nghĩa nào cả. Chẳng thể hiểu sao chúng lại có một ý nghĩa gì đó. Tôi không giỏi mô tả. Tất cả những gì tôi có thể nói là ta cứ muốn được tiếp tục ngắm nghía nó, muốn kinh khủng luôn.

Tôi cứ đứng đó, cảm giác thật kỳ quặc như thể có gì đó bất thường đã xảy đến với tôi. Những đôi giày kiểu cách loè loẹt ấy tôi đã muốn có chúng để mang vào chân. Tôi muốn nói mình hơi bận tâm một chút xíu về y phục. Tôi thích ăn mặc bảnh bao để gây ấn tượng, nhưng cả đời tôi chưa bao giờ nghiêm túc nghĩ tới chuyện mua một đôi giày ở Phố Bond. Tôi biết ở đó họ hét giá hết sức cao. Có thể kiểu giày đó giá mười lăm bảng một đôi. Họ gọi là giày làm thủ công hay gì đó, khiến chúng có giá cao hơn. Thật chỉ phí tiền. Một dòng sản phẩm cao cấp, đúng vậy, nhưng phải trả quá nhiều tiền mới được cao cấp. Tôi là đứa có đầu óc biết suy xét mà.

Nhưng bức tranh đó giá bao nhiêu vậy ta? Tôi thắc mắc. Giả sử tôi định mua bức tranh này thì sao chứ? Mày điên mất rồi, tôi tự nhủ. Mày đâu có tới để mua tranh, nói chung là không. Đúng như vậy đó. Nhưng tôi muốn có bức tranh này… Tôi muốn nó là của tôi. Tôi muốn mình có thể treo nó lên rồi ngồi ngắm nghía bao lâu tùy thích và biết là mình sở hữu nó. Tôi sao! Mua một bức tranh. Dường như đó là một ý nghĩ điên khùng. Tôi lại nhìn nó một lần nữa. Chuyện tôi mua bức tranh ấy thật vô nghĩa và có lẽ tôi không thể nào có đủ tiền. Quả thật tôi đang vui và chỉ lúc đó thôi. Một món tiền boa may mắn kiếm được nhờ mách nước đúng một con ngựa đua. Bức tranh này có lẽ đáng giá một số tiền thắng cược. Hai chục bảng? Hai lăm? Dù sao hỏi giá thì có hại gì đâu chứ. Họ đâu thể ăn thịt tôi, đúng không? Tôi đi vào, khá hăm hở và trong tư thế phòng thủ.

Bên trong chỗ đó rất im lìm và trang trọng. Có một bầu không khí câm nín với những bức tường dễ phai màu và một cái ghế dựa dài bọc nệm nhung ta có thể ngồi lên đó ngắm tranh. Một người đàn ông trông hơi giống một gã người mẫu ăn mặc hoàn hảo trong các quảng cáo tới tiếp chuyện tôi, nói với giọng khá lí nhí cho phù hợp với khung cảnh ấy. Lạ lùng thay ông ta không có vẻ trịch thượng như thường thấy trong các cửa hàng hạng sang ở Phố Bond. Ông lắng nghe tôi nói rồi lấy bức tranh ra khỏi lồng kính và đặt dựa vào tường, để nó đứng đó cho tôi xem bao lâu tùy ý. Đôi lúc ta vẫn nhận biết điều này chuyện nọ một cách chính xác. Tôi chợt nghĩ quy tắc thông thường không áp dụng cho tranh như các món hàng khác. Ai đó có thể vào một nơi như chỗ này, mặc đồ cũ mèm lùi xùi và một cái áo sơ mi đã sờn rách, hóa ra lại là một nhà triệu phú muốn có thêm một bức cho vào bộ sưu tập tranh của mình. Hoặc kẻ ấy có thể đi vào, trông có vẻ rẻ tiền lại thích chưng diện, có lẽ khá giống tôi, nhưng không hiểu sao lại quá thèm thuồng một bức tranh tới nỗi cố gom được đủ tiền nhờ thủ đoạn bất lương để mua nó.

“Một bức tranh điển hình rất tuyệt của họa sĩ này,” ông bưng bức tranh nói.

“Giá bao nhiêu vậy ông?” tôi nhanh nhẩu hỏi.

Câu trả lời khiến tôi đứt hơi.

“Hăm nhăm nghìn,” giọng ông ta thật dịu dàng.

Tôi rất giỏi giữ vẻ mặt tỉnh bơ như một gã chuyên đánh bài xì phé. Chẳng biểu lộ gì cả. Ít ra tôi không nghĩ mình để lộ ra. Ông ta nói thêm một cái tên nào đó, nghe như tiếng nước ngoài. Chắc là tên họa sĩ, và bức tranh vừa từ một ngôi nhà ở miền quê, mà những người sống trong đó chẳng hiểu nó là cái gì cả, đưa ra đây bán. Giữ vững ý kiến của mình, tôi thở dài nói:

“Rất đắt tiền nhưng cũng đáng giá lắm, tôi cho là như vậy.”

Hăm lăm ngàn bảng. Thật chết cười!

“Vâng,” ông ta thở dài. “Quả đúng như thế.” Hạ bức tranh xuống rất nhẹ nhàng rồi đưa trở vào lồng kính, ông mỉm cười nhìn tôi: “Cậu có thẩm mỹ tốt thật đấy.”

Tôi cảm thấy cách nào đó tôi và ông ta rất hiểu nhau. Tôi cám ơn ông rồi bước ra ngoài Phố Bond.