- II -

Trong làn không khí oi nồng buổi trưa. Ngọc vừa chợp mắt thì tiếng hát của Nam ở cổng đánh thức chàng dậy. Loan đã từ trong nhà chạy ra chào:

– Anh Nam! Chứng tôi đương đợi anh.

Nam cười hỏi:

– Nghĩa là anh chị đợi cơm, phải không?

– Chính thế.

Đó là câu trả lời của Ngọc. Và Ngọc tiếp luôn:

– Nam sao thế?

Nam làm bộ nghiêm trang hỏi lại:

– Ngọc sao thế?

– Tôi hỏi anh câu ấy.

– Vì anh hỏi tôi câu ấy nên tôi mới hỏi lại anh câu ấy, nghĩa là: anh sao thế mà lại đi hỏi tôi sao thế?

Loan cười:

– Truyện hai anh rõ lẩn thẩn quá! Thôi mời anh Nam đi rửa mặt rồi xơi cơm.

Ngọc ngơ ngác nhìn quanh:

– Nhưng giá với khung đâu? Chưa mang vào?

– Để cả ở Hà-nội, nghĩa là ở Yên-phụ

– Không mang đi?

– Mang đi làm gì? Đã bỏ đi nghỉ mát là đi nghỉ mát. Tất cả hành lý chỉ có cái va-li quần áo này.

Trong bữa cơm, Nam rất vui vẻ và ăn ngon lành. Chàng thuật chuyện đi xe hỏa. Buổi sáng chàng ra ga suýt nhỡ xe. Và chàng cũng mong nhỡ để đánh điện tín cho bạn nói không vào được. Vì lúc sửa soạn ra đi, chàng thấy chán nản lạ lùng, phải hết sức can đảm mới rửa được cái mặt, chải được cái đầu. May mà va-li quần áo, đầy tớ lại đã xếp xong từ tối hôm trước. Không thì cũng đến đành ở lại nhà. Tới phòng phát vé hạng tư, một người ăn mặc như bồi tây chạy ra lo lắng hỏi chàng: “ Thầy đi Nam phải không?” Chàng đáp: “ Tôi đi Thanh-hóa ” – “ Thế thì chỉ còn ba phút nữa tàu chạy, thầy đưa tiền tôi lấy vé cho nào, một đồng mười lăm xu.” Nam cảm động vì lòng tốt của người kia, và quên hẳn mình đương do dự không biết nên đi hay nên ở lại. Hấp tấp chàng mở ví lấy hai đồng đưa cho người ấy, và chờ mấy phút sau nhận được cái vé với bảy hào rưỡi. Chàng tính nhẩm và hỏi: “ Vé một đồng hai hào rưỡi?” – “ Không, có một đồng một hào rưỡi thôi, nhưng công tôi một hào. ”

Kể đến đó, Nam phá lên cười. Loan hỏi:

– Lúc bấy giờ hẳn anh phải ngã ngửa người ra?

Ngọc tiếp luôn:

– Và hết cảm động.

Nam, giọng triết lý khôi hài:

– Ở đời, cái gì có rồi mà không hết? Mấy phút cảm động hắn ta cho tôi cũng đủ làm tôi mãn nguyện rồi. Tôi còn muốn gì hơn nữa? Cái cảm giác sung sướng thấy loài người đẹp đẽ. Cái “ đẹp ” thoáng qua khiến tôi yêu đời tha thiết, yêu đời nồng nàn, dù chỉ yêu đời trong mấy phút. Vả cái đẹp gì mà không thoáng qua, phải không, anh chị? Sao ta tầm thường lại cứ muốn hưởng một cái đẹp lâu bền, một cái đẹp bất vong bất diệt?

Ngọc ngắt lời:

– Anh sao thế? Lần thứ hai tôi hỏi anh câu ấy.

Nam buồn rầu:

– Dễ thường anh cho tôi là điên chăng?

Rồi đương chuyện nọ nhảy sang chuyện kia, chàng cười nói:

– Điên cũng đẹp. Tôi vẫn muốn thỉnh thoảng điên chơi một lúc, nhưng khó mà đóng vai điên có tài như vợ anh chàng Kim-Nham. Tôi nhớ ngày bé được xem đào Kỳ đóng vai điên ấy. Đẹp không thể tưởng tượng được, người đẹp cũng có, nhưng cái đẹp thực, cái đẹp tự nhiên ấy tăng lên bội phần vì cái điên. Cặp mắt phản chiếu ánh đèn long lanh như ném lửa dục, cái miệng cười… không thể điên hơn. Tôi nói thế, là vì hôm nay tôi đã được so sánh vai đào điên của tôi với một người điên thực. Cũng cặp mắt ấy, cũng cái miệng ấy. Sao mà hệt thế! Và vì hệt, nên sự liên tưởng đã khiến tôi thấy người điên của tôi đẹp, tuy người ấy chẳng có một tí nhan sắc.

Loan cười ngắt lời:

– Có phải một người đàn bà không?

– Phải đấy!

– Thế thì hôm vào đây chúng tôi cũng đã gặp. Tay nó cầm một bó rác và một bó hương.

– Chính rồi. Có phải đẹp không? Chắc chị không thấy đẹp vì chị không có một cô đào điên trong óc. Còn tôi, tôi cho là đẹp, đẹp lắm. Nhìn cái mắt liếc, cái miệng cười, cánh tay giơ ra vẫy, tôi nhớ lại cả một thời xưa, cái thời đẹp nhất của chúng ta, vì chúng ta chưa bị cái đẹp giả dối, cái đẹp sách, cái đẹp khoa học nó huyễn diệu làm mất hẳn sự xét đoán của hai con mắt ngây thơ, thành thực và rất nghệ thuật của chúng ta.

Nam thở dài nói tiếp:

– Đẹp! Sao ta lại cứ muốn một cái đẹp tuyệt đích?

– Làm gì có cái đẹp tuyệt đích!

– Phải không anh, làm gì có cái đẹp tuyệt đích. Hãy nói cái đẹp hoàn toàn thôi. Nếu Dương Quý Phi sống ở thế kỷ này, thì tập thể thao hai năm vị tất đã nhẹ bớt được năm cân mỡ. Và nếu Tây Thi sống ở đời Đường Minh Hoàng thì cái tấm thân mảnh giẻ ấy hẳn không được ông vua dâm dục kia để con mắt tới. Cái đẹp còn tùy theo khí thể, tùy theo tính chất của ta. Nhất hầu hết trong bọn chúng ta lại có một cô đào điên trong óc hay trong tim.

Loan cười hỏi:

– Vậy anh có một cô đào điên trong óc hay trong tim?

– Trong óc. Còn tim tôi thì… Nhưng mời anh chị xơi cơm đi chứ. Cứ ngồi nghe tôi nói chuyện, có khi đói, vì tôi nhiều chuyện lắm.

Ngọc biết Nam nói lảng nên yên lặng nhìn vợ mỉm cười.

Buổi chiều khi hai người đi chơi ngoài bãi biển, chàng bảo bạn:

– Anh buồn vì Trang đã lấy chồng phải không?

Nam ngửng nhìn mảnh trăng chiều nhợt nhạt, mỏng mảnh:

– Chừng anh cho Trang là cô đào điên của tôi?

Trang là con gái một người bạn của Nam và Ngọc, chủ một hiệu tạp hóa lớn ở phố hàng Bông. Hơn hai năm nay, anh em đùa bỡn nói gả Trang cho Nam. Nam cười nhận lời. Từ đó anh em coi như Trang là vị hôn thê của Nam, nhất trong bọn lại có một người họ xa với Trang thường vui vẻ bảo Nam: “ Được, để rồi tôi làm mối cháu cho anh. ”

Nhiều câu giai thoại đã làm cho việc nhân duyên hờ của Nam trở nên cảm động. Trang mới mười sáu, Nam đã ba mươi hai. Một hôm anh em dắt Nam vào xem việc tiền định ở một ông thầy tướng số bày hàng nơi khung cửa đóng của một hiệu khách – hàng nghĩa là một vuông vải rộng vẽ hình mặt người, một cái tráp sơn then, một bó chân gà khô và một thẻ hương đặt ngang trên cái đĩa gỗ. Thầy tướng xem mặt, xem tay, hỏi tuổi Nam, rồi dõng dạc nói: “Đường nhân duyên của ông muộn mằn và ông sẽ lấy một người chỉ bằng nửa tuổi ông”. Anh em bạn vỗ tay cười reo, khiến Nam thẹn đỏ mặt. Chàng vẫn có tính bẽn lẽn. Nam lo lắng vẩn vơ, cho việc này không khéo sẽ trở nên sự thực. Nhưng sự thực có gì đáng lo lắng đâu, sự thực thì lũ bạn nghịch ngợm đã mớm lời thầy tướng số, để trêu ghẹo Nam.

Lại một hôm Nam đưa hai người bạn vào hàng của Trang mua cho mỗi người một cái ca-vát mà chàng đã hứa biếu. Có lẽ vào hiệu ấy là một sự ngẫu nhiên, nhưng hai người tưởng Nam chủ ý muốn nhìn mặt Trang. Một người bảo Trang: “ Ông Nam mua cho chúng tôi hai cái ca-vát giống nhau để đi làm phù rể cho ông ấy.” Trang vì chiều khách, nhất khách lại là bạn của cha mình, nên trả lời nhã nhặn: “ Thưa ông, ông Nam sắp cưới vợ? Vậy thế nào thầy cháu cũng sắp được ăn cỗ. ” Người kia cười nói: “ Cả cô cũng đến ăn cỗ chứ? ” Ra đường người ấy bảo Nam: “ Anh có thấy mắt Trang ướt lệ không? Trang tưởng anh lấy vợ thực đấy mà!” Nam không tin lời bạn nhưng cũng cảm động.

Câu chuyện Nam và Trang kéo dài hơn hai năm, cho tới ngày Trang đi lấy chồng. Ngọc yên trí rằng Nam thất vọng vì mối ái tình bỡn cợt đã trở nên thành sự thực: Những cử chỉ và ngôn ngữ của Nam càng khiến chàng tin chắc rằng mình không lầm.

– Trang kể cũng đẹp đấy chứ?

Nam cười thẳng thắn:

– Còn kể cũng gì nữa! Đẹp hẳn đi rồi! Các anh cứ đùa tôi, làm hôm Trang lấy chồng tôi hơi băn khoăn, cảm động.

– Thế là ái tình đấy.

– Hôm cưới Trang sao anh không đi ăn cỗ? Lâm không mời chăng?

– Có, nhưng tôi đi vắng.

– Hôm ấy tôi có đến. Rõ khổ, anh ạ, tự nhiên tôi đâm bẽn lẽn mới chết chứ. Lúc ở nhà ra đi không nghĩ gì, nhưng lúc ngồi vào bàn tiệc và thoáng thấy bóng Trang, mình không giữ được mỉm cười nữa, cái mỉm cười ngượng ngập đến hay. Biết thế đừng đến cho xong.

Ngọc buồn rầu nhìn Nam:

– Cũng tại anh, Giá anh cứ ngỏ lời hỏi Trang thì làm gì mà Lâm không gả.

Nam cười:

– Thôi đùa đến lúc người ta lấy chồng là đủ lắm rồi. Từ giờ ta xếp câu chuyện ấy lại… Các anh sẽ có một câu chuyện khác, mà có lẽ không phải chuyện đùa nữa.

– Chuyện gì mà quan trọng lắm thế?

Nam yên lặng ngửng nhìn phía xa, mắt mơ màng, linh hồn ngây ngất trong tiếng sóng đều đều. Trăng chiều như miếng giấy trắng cắt dán lên trời, và vì quá mỏng để lộ cả nền xanh. Bỗng Nam cúi xuống quay nhìn thẳng vào mặt bạn, hỏi:

– Tôi có thể còn yêu được không;?

Ngọc cười:

– Câu hỏi mới lạ lùng! Anh tự hỏi anh có lẽ hơn là đem hỏi tôi.

Nam giọng thản nhiên và nghiêm trang:

– Tôi đã tự hỏi tôi trong hai tháng nay rồi. Bởi tôi không thể trả lời tôi được, tôi mới đến hỏi anh.

Ngọc vẫn cười vì cho là bạn đùa:

– Chỉ vì thế mà tôi được hân hạnh anh vào chơi… Anh có đọc cái truyện ngắn của Maupasssant, truyện gì tôi quên mất tên. Trong truyện, một bá-tước trước khi nhận lời lấy vợ còn đi Paris để thí nghiệm xem mình còn có thể yêu được nữa không? Vậy anh đã thí nghiệm chưa?

Nam gắt:

– Đừng nói rỡn nữa, anh! Câu chuyện quả không có gì đáng rỡn. Đây này, năm nay tôi băm ba rồi; nghĩa là đã quá cái tuổi mơ mộng.

Ngọc vẫn giọng riểu cợt:

– Những người chơi bời không mục đích thì băm ba đã bắt đầu lãng mạn, đã bắt đầu mơ mộng là sớm quá. Còn các nghệ sĩ thì mơ mộng suốt đời, vì suốt đời theo đuổi cái đẹp rất khó chiều.

Nam nói tiếp, làm như không để ý đến lời bạn

– Đã bao lần tôi phù rể cho bạn trẻ hơn tôi. Trong số đó có anh. Còn số đám cưới tôi đã dự thì không nhớ xuể nữa. Tôi thường đùa bảo bạn: “Tôi sẽ lấy cô phù dâu già nhất Hà-nội.” Nhưng mà có số thực, anh ạ, và số tôi có lẽ phải lấy người bằng nửa tuổi tôi như lời thầy tướng đã đoán.

Ngọc cười:

– Nghĩa là mười sáu tuổi rưỡi?

– Thôi, cứ cho mười bẩy tuổi. Câu chuyện cũng hơi ly kỳ…

Ngọc cười càng to:

– Ly kỳ? Ly kỳ thực ư?