- XIII -

Nam cảm thấy tương lai của mình sáng và rõ mãi ra. Trong luôn mấy tuần lễ, chàng xếp đặt nó trong nhiều cảnh thân mật, ấm áp. Chàng không muốn những cảnh ấy chỉ thành hình trong tưởng tượng. Chàng muốn nó thực hiện ngay. Vì thế trong ba bốn hôm liền chàng phác-họa cái kiểu phòng ngủ, phòng ăn, phòng khách và những đồ đạc để trần thiết, trang hoàng cái tổ uyên ương sau này. Chàng nghĩ cả sửa chữa một vài chỗ ở cái nhà đương thuê cho bớt vẻ cũ kỹ, cho được hợp với cái tuổi trẻ của Lan, và cái tính mới mẻ, đẹp đẽ của cặp vợ chồng trong thời kỳ mật nguyệt.

Ý tưởng ấy chợt làm chàng hơi buồn. Chàng thấy Lan trẻ quả, và mình già quá. Chàng thừa biết rằng ở Âu-châu, một người đàn ông băm nhăm lấy một thiếu nữ mười tám là vừa đôi lắm. Nhưng ở nước Nam? Chàng đoán nghe thấy những tiếng thì thào chung quanh Lan, trong đám bạn gái của Lan và nhất là trong bọn thanh niên bạn chàng khi họ thấy Lan đẹp và sắp về tay một người. Đành rằng đó là những lời ghen ghét, tức tối. Song đó không hẳn chỉ là những lời bịa đặt để gièm pha.

Chàng nhớ một lần chàng nóng mặt lên và khổ sở nữa vì một câu có lẽ vô tình của một thiếu nữ. Hôm ấy Lan và chàng đến chơi một người bạn gái của Lan. Người này thấy Lan và chàng bước vào, liền vỗ tay reo, rồi gọi mẹ: “ Mẹ ơi! kìa chị Lan chị ấy dẫn ông lão của chị ấy đến chơi đó”. Tiếng ông lão chỉ có nghĩa là chồng, mà bọn phụ nữ ngày nay vẫn dùng một cách thẳng thắn, không ngụ chút mỉa mai, chế nhạo. Nhưng tự nhiên Nam thấy ngượng, và lúc trở về, chàng thân mật bảo Lan: “ Có phải anh già quá rồi không, Lan? ” Lan cười đáp: “ Anh lẩn thẩn lắm! Lần nầy không biết là lần thứ mấy anh nói với em câu ấy. Anh còn nói nữa thì em giận đấy, giận thật đấy. ”

Hôm nay chàng nghĩ lại câu chuyện, cái cảm giác buồn vẫn còn phảng phất trong lòng chàng, tuy chàng biết chắc rằng chàng không già, rằng trái lại thế, không bao giờ chàng trẻ bằng, sung sức bằng hồi này, không bao giờ bằng hồi này chàng thấy cần phải sống đầy đủ, sống bồng bột, sống hết cả thể chất và tinh thần.

Bỗng Nam bật buồn cười. Và chàng cười mãi làm mấy người thợ đương mài một bản gỗ sơn ngừng tay liếc mắt nhìn nhau. Họ chẳng lạ gì tính nết ngộ nghĩnh của Nam, có lúc rất cau có, khó chịu, có lúc rất dễ dãi, vui vẻ, có lúc ca hát và cười ầm ỹ như một người điên. Một người thợ trẻ vẫn được Nam biệt đãi vì thông minh và học thức, suồng sã hỏi chàng:

– Ông có điều gì thú thế?

Nam đứng chống tay hai bên sườn, hỏi:

– Anh Vinh, anh trông hộ tôi, xem tôi có già không?

Vinh cười, và cả bọn thợ cười theo.

– Thưa ông, ông già gì mà già! Đương tuổi xuân.

– Xuân! Tôi băm nhăm rồi đấy!

Một người tỏ kinh ngạc.

– Băm nhăm! Tôi cứ tưởng ông chỉ độ hăm bảy hăm tám là cùng.

Vinh tiếp:

– Nhưng thưa ông, băm nhăm là tuổi đương xuân của đàn ông.

Nam vẻ mặt ngây thơ:

-Thế à? Vậy anh nên đến chơi thi sĩ Thanh Phong mà bảo cho anh chàng biết thế. Tôi bỗng bật buồn cười chính là vì tôi nhớ đến Thanh-Phong.

Thi-sĩ Thanh-Phong là bạn Nam. Năm nay chàng chỉ vào khoảng ba mươi, và tuy hơi gầy nét mặt chàng rất nhanh nhẹn, đẹp đẽ, trai trẻ, nhất Thanh-Phong lại là người biết điểm trang. Xưa nay chàng vẫn yên trí và tin rằng minh trẻ hơn tuổi. Nhưng một hôm một thi sĩ viết bài phê bình thơ chàng để tuyên bố rằng chàng là một anh già khọm.

Từ đó hai thi sĩ trở nên kẻ thù lớn của nhau. Cũng từ đó Thanh-Phong ngờ rằng mình già, chứ không còn trẻ như mình vẫn tưởng. Rồi soi gương ngắm nghía, chàng thấy chàng già thực. Chàng lo lắng, buồn phiền, chán nản cho hiện tại và tương lai của chàng.

Người ta đồn rằng Thanh-Phong được nhiều thiếu nữ yêu, và đó là nguyên nhân sự ghen ghét của Trường-Giang, tự phụ trẻ trai hơn, xinh trai hơn và có tài hơn. Sự thực, Trường-Giang trẻ lắm, vì chàng vừa tốt nghiệp ở trường Trung-học. Còn chàng có xinh trai hơn Thanh-Phong với cái dáng điệu mơ mộng, với đôi kính trắng cận thị của chàng không, thì điều đó rất khó biết, mà cũng ít ai để ý tới. Nhưng một điều chắc chắn, là chàng không có duyên bằng Thanh Phong và, cố nhiên, cũng không đắc thắng dễ dàng như Thanh-Phong ở trong các khách thinh của phái đẹp.

Có nhiều người lại cho nguyên nhân sự thù ghét của hai thi sĩ là ở sự đắc thắng về thi ca hơn là về ái tình: Thanh-Phong chỉ viết có một tập thơ mà tiếng tăm lừng lẫy, lừng lẫy nhất trong đám phụ nữ tân tiến. Trái lại Trường- Giang đã xuất bản tới tập thơ thứ tư, tuy chàng chưa đầy hai mươi tuổi, thế mà danh tài vẫn còn lù mờ. Thời ấy, Trường-Giang và tất cả những thi sĩ khác đều như bị cái bóng lớn của Thanh-Phong che khuất. Lòng tự ái đã đưa Trường-Giang tới cho hằn học thù ghét. Và chàng đứng giấu tên viết nhiều bài phê bình thơ của Thanh-Phong bằng những lời nghiêm khắc, mạt sát. Làm thế chàng vẫn chưa hả con giận. Chàng còn gán cho cừu địch cái hình dung từ “anh khọm già” để nêu câu chuyện đàm tiếu trong đám phụ nữ trẻ đẹp. Không biết Trường-Giang có là một thi sĩ đại tài và một nhà phê bình đứng đắn hay không, nhưng chàng tỏ ra là một nhà tâm lý khá sâu sắc: Chàng đã đánh trúng vàọ chỗ yếu của bên địch. Vì từ ngày bị nhát thương lòng, Thanh-Phong buồn phiền không làm thơ nữa. Có lẽ, chàng nghĩ thầm: “ Mình già thực rồi, còn ca hát cái trẻ, cái đẹp sao được”.

Nam ôn lại câu chuyện, và tự nhiên, chàng cảm thấy buồn. Chàng bỏ giở kiểu “đi-văng” đương vẽ, ra hiên đứng tì lan can như để chờ đợi ai, lòng bấn khoăn mong ngóng. Giữa lúc ấy Lan tới, khiến chàng kinh ngạc. Chàng chạy vội ra mở cổng đón tiếp:

– Lạ quá, Lan ạ, như có tâm linh bảo cho anh biết rằng em tới vào giờ này.

Lan cười đáp:

– Thế thì tâm linh của anh cũng khá lắm đấy… Nhưng hình như thường thường em về thăm anh vào giờ này nên tâm tính của anh chừng đã quen đi rồi.

Nam chợt nghĩ ra.

-Thì ra thế! Phải, chính thế. Hôm nào cũng cứ đến giờ này là anh lại nhớ Lan… Lan tâm lý lắm nhỉ!.. Tâm linh chỉ là một thói quen.

– Sự thực thì tâm linh không thể là một thói quen, cũng như em không thể giỏi khoa tâm lý được. Sở dĩ em đoán được thế là vì ngồi trên xe lửa em mong chóng gặp mặt anh, và em tự bảo thầm: “ Chắc anh cũng đương mong gặp mặt em và ao ước rằng em sẽ về chuyến xe này như mọi lần. ” Nhưng hình như anh chỉ mong em vào giờ này còn những giờ khác anh mong người khác, phải không?

Nam trả lời bằng một tiếng cười. Bỗng mắt Lan trở nên nghĩ ngợi. Và Lan hấp tấp đi thẳng vào phòng khách, mở cửa, nhớn nhác nhìn quanh. Nam tò mò hỏi:

– Em tìm ai?

– Hôm nay anh không vẽ?

Nam thản nhiên đáp:

– Có, anh đương vẽ các kiểu giường và bàn ghế trong phòng ngủ, phòng ăn, phòng khách của chúng ta sau này.

Chàng lấy tập giấy vẽ đưa cho Lan xem.. Nhưng vẻ mặt Lan vẫn còn ngơ ngác. Và Lan hỏi:

– Lần trước em về gặp anh đương vẽ hình.. cô kiểu mẫu. Sao lần này không thấy anh vẽ nữa.

– Anh vẽ xong rồi, xong đã lâu, đồng bạc một buổi, tiền đâu mà thuê mãi được.

– Thế thì hay quá!… Vì, không phải em ghen nhưng cô ta ngạo mạn lắm… Sao anh chịu nổi cô ta?

Tiếng ghen Lan nhắc tới, khiến Nam lại như thấy hiện ra cái cảnh tượng kỳ trước, với tất cả những tính tình phức tạp, với tất cả lòng giận dữ của chàng trong mấy hôm. Nhưng chàng tự trấn tĩnh liền, đức tính này chàng chỉ mới có được ít lâu nay. Trước kia, khi chàng đã tức tối điều gì, thì dù đối với những người thân yêu nhất của chàng, chàng cũng thốt hết căm hờn ra.

Chàng vui cười trả lời Lan, nhưng trong khi trả lời, chàng không khỏi có một ý nghĩ buồn:“ Có lẽ đó là sư nhường nhịn thứ nhất đối với vợ ta trong cái gia đình đương thành lập.” Và lơ đãng tiếp chuyện Lan, chàng nhớ lại câu nói của Nhiên, bạn chàng: “ Người chồng đi từ sự nhường nhịn nọ đến sự nhường nhịn kia cho tới khi chịu ép một bề dưới quyền áp chế của người vợ ”. Một câu hỏi của Lan làm chàng giật mình.

– Anh sao thế?

– Không, anh có sao đâu!

– Sao anh không để ý đến những lời em nói, anh nghĩ đi đâu ấy.

Nam cười xin lỗi, và thú thực:

– Có thế, anh vừa chợt nhớ tới một câu chuyện tức cười.

– Trong làng mỹ thuật của anh, phải không?

– Không, người kể câu chuyện cho anh nghe là một nhà kiến trúc.

Lan cười:

– Thì khác gì nhà mỹ thuật!

– Khác chứ! Một văn-sĩ Pháp ví nhà kiến trúc trong xã hội loài người như con dơi trong xã hội loài vật: các nghệ sĩ cho đó là một trưởng giả, còn các ông trưởng giả thì cho đó là một nghệ sĩ.

Lan vỗ tay:

– Ồ! hay nhỉ! Ai bảo thế đấy anh, văn-sĩ nào thế?

– Hình như Edmond Jaloux thì phải, cái anh chàng viết bài phê bình hay đáo để cho báo “ Nouvelles Littéraires ” ấy mà!

– Em chưa đọc bao giờ.

– Nhưng câu nói của Edmond Jaloux chỉ đúng ở Âu châu thôi, vì ở bên ấy các nhà kiến trúc thường giàu lớn, chứ ở nước ta thì họ cũng nghèo như các họa sĩ, văn-sĩ.

Lan ngắt lời:

– Anh thì nghèo gì!

Nam cười:

– Anh không nghèo lắm thôi, vì anh có công việc làm. Các nhà kiến trúc thì cũng không đến nỗi không có công việc. Nhưng mà công việc nào có ra công việc! Em tính vẽ một cái kiểu nhà lấy bốn năm chục bạc… Bọn họ mặc cả từng chục từng đồng. Mà bọn họ còn là hạng khá đấy, còn biết nhờ đến kiến trúc đấy. Chứ có lắm người dựng một cái nhà một hai vạn bạc, chỉ xuất độc lực làm lấy hay nhờ những thầy kiến trúc vườn chỉ bảo cho một vài điều cần thiết. Bao giờ người mình biết chỉ đứng trong phạm vi của mình, bao giờ các bà nội trợ, các ông cự phú chỉ là những bà nội trợ, những ông cự phú – như thế kể cũng đủ chán cho họ rồi – bao giờ họ không tưởng rằng họ cũng có tài về khoa kiến trúc thì ở nước Nam mới sẽ có hạng kiến trúc sư trưởng giả được… Chứ bây giờ thì mới có những nhà kiến trúc… giàu nhàng nhàng thôi, như Nhiên chẳng hạn.

– Người ta bảo anh Nhiên chỉ vẽ kiểu nhà cho Tây thôi, có đúng không, anh?

– Gần đúng. Vì, có lẽ chỉ người Tây biết anh ấy có tài. Còn đối với An-nam mình thì, ở phạm vi nào cũng vậv, toàn một loạt “ cá đối bằng đầu! ” Ai lấy rẻ tiền là mượn.

Lan cười âu yếm nhìn Nam:

– Được, để rồi khi nào chúng ta làm nhà mới, chúng ta sẽ nhớ đến tài của anh Nhiên thiết tưởng cũng không muộn.

– Có lẽ sẽ muộn lắm, em ạ. Đến cái nhà cũ chúng ta còn chưa có, thì đã nói làm nhà mới sao được?

Thấy nét buồn thoáng hiện trên mặt Lan, Nam vội nói lảng:

– Ồ! suýt nữa anh quên câu chuyện của anh…

Mặt Lan lại tươi lên:

– Em toan nhắc anh.

– Chắc Lan không biết ông giáo Nguyễn- Văn -Hoạt?

– Có, nhưng biết tiếng thôi. Bà ta thì em gặp luôn. Đẹp đấy chứ, anh nhỉ?

– Phải, đẹp, giàu và ghen nữa. Chủ nhật trước Hoạt mời Nhiên đến ăn cơm. Chả Nhiên vừa vẽ cho Hoạt một kiểu nhà, Nhiên nói tức cười đến chết về cái tính ghen quá quắt của người đàn bà. Hoạt dạy triết học và cố nhiên hay lý luận. Mà khi đã vào một vấn đề gì thì đi xa chẳng biết đến đâu là cùng.Trong bữa ăn hai người bàn về vấn đề phụ nữ. Mỗi khi Hoạt nói xấu phái đẹp, tức thì con mắt sắc của bà vợ lại lặng lẽ và dữ tợn nhìn thẳng vào con mắt rụt rè của chồng khiến anh chàng cuống quít tìm cách đánh trống lảng. Biết thế, Nhiên càng gợi mãi chuyện ra. Khi thuật lại kỳ thi thành-chung mới rồi, Hoạt khoe rằng nhận ngay ra được bài của nam hay nữ thí sinh. Bà vợ gạt phắt cái bình hoa đặt giữa bàn ăn sang một bên, để nhìn thẳng vào mắt chồng và sừng sộ hỏi: “Tại sao anh lại biết ngay. Biết để làm gì? để cho con gái nốt nhiều hơn phải không? Sao anh hay lưu ý đến con gái thế? Hử? ”. Nhiên cười thầm và càng tìm cách trêu tức người đàn bà đẹp hay ghen. Nhưng anh cảm động biết bao khi cùng chồng tiễn anh ra cổng, người ấy thì thầm thân mật bảo anh: “ Anh Nhiên ạ, nếu không kén được người vợ không biết ghen thì thà ở vậy còn hơn. Khổ lắm đấy!” Thì ra, Lan ạ, người đàn bà vẫn biết mình ghen là làm cho chồng và cả minh khổ sở mà vẫn cứ ghen như thường. Chẳng khác người nghiện thuốc phiện biết thuốc phiện có hại mà vẫn cứ hút.

Lan cười buồn:

– Anh so sánh đến hay! Ai lại đi ví người ghen với người thuốc phiện bao giờ!

Rồi ngắm nghía các kiểu vẽ của Nam, nàng nói lảng: “ Đẹp lắm, nhưng sợ tốn.”

– Cũng chả tốn mấy. Độ dăm sáu trăm thôi. Lần đầu tiên trong đời anh, anh biết nghĩ đến tương lai. Anh đã dành được một món tiền nghìn rưởi để chi tiêu vào việc lập gia đình của chúng ta.

Lan sung sướng bẽn lẽn cúi xuống nhìn những kiểu ghế, kiểu giường với những chiếc nệm êm ấm. Và cũng lần đầu tiên trong đời nàng, nàng nghĩ dến ý nghĩa vợ chồng,

– Thế nào,em có ưng những kiểu này không?

Lan nũng nịu ngước nhìn Nam:

– Nam đã chế ra thì cố nhiên Lan ưng, ưng lắm.

Nam chợt nhớ, bảo Lan:

– À! sáng hôm nay, Lan ở đây ăn cơm với anh nhé? Chả nói giấu gì Lan, hôm nay thằng nhỏ của anh ốm, không có người làm cơm, anh toan lên phố ăn cao lâu đây.

Lan vội gạt ;

– Đừng đi cao lâu. Để em làm cơm, cùng ăn ở nhà thú hơn.

Rồi nàng vui mừng nhanh nhẹn chạy xuống bếp. Một lát nàng lên bảo Nam:

– Chẳng có một tí gì ráo. Để em lên phố mua cái ăn nhé? Ăn muộn có đưọc không anh?

– Được chứ!

– Vậy chờ em nhé?

Và Lan ra đi.