Chương 6

ĐƯỢC trả tự do về một hôm, thấy Thiện ngồi một mình, hai bố con thủ thỉ nói chuyện với nhau.

Bố - Chuyến con đi thăm nuôi bố vất vả lắm hả?

Con - Sau chuyến đi đó con trưởng thành hẳn đấy bố ạ.

Bố - Lúc con đi, con lấy vé suốt Sài Gòn – Pleiku?

Con - Không, con phải tới nằm ở bến xe Sài Gòn từ nửa đêm mà cũng chỉ mua được vé Sài Gòn – Qui Nhơn. Từ Qui Nhơn con và các bác, các anh chị cùng đi thăm nuôi lại “nhào zô” sắp hàng lấy vé đi Bình Định. Cái gì cũng sắp hàng đăng ký, dây thần kinh căng thẳng thường xuyên.

Bố - Thế con tới Bình Định mới lại “nhào zô” sắp hàng mua vé đi Pleiku hả?

Con - Đúng đó bố!

Bố - Lúc con về cũng theo lộ trình đó?

Con - Lúc về mới thực là cực nhọc. Con thực cảm thấy trưởng thành ở chuyến về. Thoạt từ trại tập trung cưỡng bách lao động của bố ra quốc lộ số 19 bọn đi thăm nuôi trong số đó có con chờ đón xe đi Pleiku để sẽ mua vé suốt Plei- ku – Sài Gòn, nhưng chờ từ mười giờ sáng đến mười hai giờ không hề có xe lên Pleiku, chỉ có một xe xuống Qui Nhơn, cho nên khi thấy chiếc xe thứ hai xuống, cả bọn “nhào lên.” Không phải sắp hàng đăng ký vì đây là trả giá chợ đen, nhưng xe này lại chỉ chở tới An Khê, còn chừng một phần ba đường nữa mới tới Quy Nhơn.

Bố - Thế là con ngủ ở An Khê rồi.

Con - Lạnh kinh khủng bố ơi. Trên đèo mà, bố. Tụi chúng con thoạt định ngủ ngay ngoài bến xe, nhưng sợ mất đồ, chắc chắn sẽ mất đồ. Cả đám người trẻ con có, thanh niên có, trai có, gái có, bu xung quanh tụi con với những con mắt hau háu, ớn xương sống bố ơi. Cái gì cũng ớn xương sống đó, bố. Lo mất đồ cũng ớn xương sống, nhìn tụi trộm cắp lưu manh vì nghèo đói đánh nhau cũng ớn xương sống. Nhìn chúng ngang ngược để sinh sự với mình cũng ớn xương sống; dọc đường cái gì cũng dữ dằn, bố ơi.

Bố - Thế con không ngủ ở bến xe thì con ngủ ở đâu?

Con - Bọn con ngủ ở hành lang một căn nhà mà chủ nhân có hảo tâm cho ngủ nhờ. Tụi con trên mười người nằm úp thìa sát nhau mới bớt lạnh chút ít. Con quen sống ở Sài Gòn, gặp cái lạnh cao nguyên, dễ sợ! Bốn giờ sáng bọn con đã phải nhỏm dậy nhào zô sắp hàng mua vé đi Quy

Nhơn. Sáu giờ sáng họ mới bán vé. Về tới Qui Nhơn khoảng mười hai giờ trưa, bọn con đã phải zô sắp hàng đăng ký mua vé về Sài Gòn ngay mà cũng không kịp. Họ thông báo hành khách hãy đợi đến ngày hôm sau. Bọn con ai nấy nôn nóng về quá đi, bèn bảo nhau bỏ bến xe đò tìm đường ra ga, sắp hàng dài cả trăm người chờ mua vé xe hỏa, loại tàu chợ, nghĩa là tới ga nào tàu cũng đỗ, hành khách tạp nham kinh khủng, mất cắp kinh khủng. Luật rừng bố ơi. Người đối với người tệ hại hơn cầm thù nhiều, con dám nghĩ thế đó bố. Lừa nhau từng miếng ngay sau khi sắp hàng lấy vé ở bến xe đò cũng như ở ga xa lửa. Mình đương sắp hàng, có người đến cưới nói rất ngọt xin mình tạm dời hàng cho qua nhờ để giặn người nhà bên kia mấy lời. Mình cả in ra khỏi hàng nhường lối cho đi, nó chiếm luôn chỗ mình đứng tỉnh bơ. Đánh lộn không được bởi vì tụi nó là tụi chuyên môn đi mua vé bán chợ đen, nó có cả băng xúm lại đánh mình chết bỏ, nếu cần. Hôm đó chính con chứng kiến cảnh một đứa lừa một người khác. Nó bảo bà ta: “Bà ơi, bà đứng lầm hàng rồi, những người có tuổi như bà được đứng ưu tiên bên hàng công nhân viên, cán bộ kia kìa.” Bà ta ngay tình, bỏ hàng, nó đứng vào chỗ đó, nháy một thằng lưu manh khác cùng băng với nó, cả hai cười đắc thắng. Tất cả những người chung quanh biết vậy mà không ai dám ho he. (Ông Giáo khẽ lắc đầu ngao ngán nghĩ thầm chúng nó đã “ưu việt” kiến tạo được một xã hội cực kỳ đê mạt, trong đó mạnh ai nấy sống, đau khổ, thua thiệt, phẫn nộ, chỉ còn biết kêu trời là… của chung. Chacun pour soi. Dieu pour tous.)

Bố - Mấy giờ tàu chạy, con?

Con - Ba giờ chiều mọi người lên tàu, dĩ nhiên lại một màn chạy ào như đàn vịt chen lấn nhau lên toa giành chỗ trước. Con vừa lên được toa thì một chị phía sau bị móc túi. Chị la lên: “Thằng này móc túi tôi này!” Lập tức chị bị thằng móc túi thẳng tay đấm vào mặt. Nó đấm như vậy để chận họng. Lúc đó con tức uất người, bèn nhanh như chớp phóng chân đạp vào mặt nó một cái cực mạnh rồi lẩn vào đám đông trong toa ngay. Thằng lưu manh không kịp nhận ra con – nó mà nhận được thì con dám chết bỏ xác trên tàu đấy, bố ơi – Nó gầm lên, chỉ vào mặt chị nó vừa móc túi: “Tao sẽ về gọi anh tao đến đánh chết mẹ mày luôn.” Mọi người khuyên nạn nhân nên chuyển sang toa khác. Tránh voi chẳng xấu mặt nào. Người ta nói vậy đó bố! Con lên như vậy mà cũng hết chỗ ngồi rồi, phải ngồi xuống sàn toa.

Bố - Ồ chắc bẩn thỉu dữ?

Con - Dơ dáy lắm, bố. Đủ cả đờm rãi, nước tiểu, phân tha theo giày lên… nhưng còn sạch hơn sân ga nhiều, nhiều lắm. Sân ga cũng có đủ thứ đó và rất… rất nhiều những thứ dơ dáy khác nhưng ngập ngụa hơn nhiều… nhiều lắm! Chỗ ngồi trên sàn toa cũng bị thu hẹp dần, sau cùng con phải co chân lại, ngồi bó củi, đồ của mình phải giữ rịt lấy ở dưới chân, ở trên đầu gối. Xểnh cái là bị cướp dựt đấy. Cướp dựt chứ chẳng còn là ăn cắp đâu bố ạ. (Ông Giáo thấy khuôn mặt đứa con chợt tươi rói) Tàu chật ních như vậy, bố phải được trông thấy những người đi bán hàng cơm bố mới phục.

Con phục họ sát đất (Thiện làm điệu) Một tay họ ôm thúng cơm có thêm thức ăn và đĩa muỗng như thế này, một tay họ xúc cơm, lấy thức ăn trao cho khách mua như thế nào. Làm xiếc đi trên dây cũng chỉ giỏi đến thế thôi bố ạ. Trông những người bán cơm thương và phục bao nhiêu thì nhìn cảnh những tên lái củi quẳng đại những bó củi qua cửa sổ tàu vào toa tởm bấy nhiêu. Bọn lái củi tranh thủ thời gian khi tàu vừa đỗ, quẳng đại những bó củi lên như vậy, rủi vào đầu, cổ, chân, tay ai thì ráng chịu. Người ta kể những tàu chợ này tới ga Phan Thiết cụp lạc một cách khác, đó là những màn quẳng những thùng nước mắm lên, tàn bạo không kém, thiếu gì người lãnh đủ nước mắm từ đầu đến chân, quần áo tẩm đẫm…

Bố - Thôi đành phải rúm người hay gồng mình chịu trận cho đến Sài Gòn vậy chứ biết làm sao con nhỉ?

Con - Đúng vậy bố. Còn chuyện mỗi khi xe hỏa vừa cui vô hầm, tụi giựt đồ đã canh chừng con mồi trước, bèn tức khắc giựt đồ rồi chạy, xéo cả lên đầu lên cổ người khác, thây kệ!

Bố - Thế lúc tàu vào hầm họ không bật đèn các toa lên sao?

Con - Làm gì có chuyện đó, bố. Mỗi lần xe sắp chui vào hầm, đặc biệt là hầm Đèo Cả dài nhất, chúng con nhất loạt quàng tay nhau, giữ chặt lấy nhau, giữ chặt lấy đồ.

(Ông Giáo lại ngao ngán lắc đầu). Bố - Chịu hết nổi!

Con - Tinh thần căng thẳng quá bố ơi, vì vậy mà mười hai giờ khuya tàu tới Nha Trang bọn con không ai dám tính chuyện ngồi lì trên chuyến tàu chợ đó đi suốt về Sài Gòn, mà xuống ga tìm tới bến xe đò “nhào zô” sắp hàng đăng ký từ bốn giờ sáng; mặt khác một người của bọn con tìm cách liên hệ với bọn bán vé chợ đen. Bọn này toàn các bà, thu của bọn con mỗi người hai mươi đồng, rồi họ đi thuê trẻ nít bồng trên tay thành các “bà má có con mọn” được sắp hàng ưu tiên. Rủi cho bọn con, bố trí đến như vậy rồi mà vẫn không mua được vé như thường, vì có thông cáo là xe về Sài Gòn không có. Bọn con vọi chận đón các “bà má có con mọn” đòi lại tiền. Họ trả rồi, đi rồi, soạn lại tiền mới hay họ trả thiếu mười đồng. Thôi coi như trả công họ sắp hàng và thuê con mọn vậy.

(Con miết mải kể, ông Giáo lắng nghe, đồng thời ôn thầm những kỷ niệm của chính mình, thỉnh thoảng lại lắc đầu điểm xuyết, tuyệt nhiên không thốt thêm lời nào, bởi tất cả những điều đó bệ rạc ngoài trí tưởng tượng của chính ông, nói chi đến những người bên thế giới văn minh trọng văn hóa, trọng tự do, trọng nhân phẩm).

Bố - Hôm đó con đành ở lại Nha Trang? Con - Không đâu bố. Ai cũng nôn muốn về. Bọn con rời Nha Trang ra Ngã Ba Thành đón xe đò trên Quốc lộ số 1. Đợi từ mười giờ đến hai giờ trưa mới gặp được một xe chở hàng nhận chở bọn con, hai mươi đồng một người. Thoạt còn rộng chỗ, mỗi lần thấy có đám đông bên đường bác tài lại cho xe đi chậm lại, trong khi ét la lên “Xe Sài Gòn đây! Xe Sài Gòn đây!” Hai ba tiếng qua đi chỉ thêm có ba hành khách, xe bỗng cà rịch cà tàng ngừng lại bên vệ đường giữa khoảng đồng không mông quạnh. Anh ét tuyên bố xe bị pan. Anh mang đồ nghề chui vô gầm xe. Một trong ba hành khách lên sau nói với cả bọn: “Xe pan dầu đây.” Quả nhiên ét từ dưới gầm la lên: “Xe pan dầu mất rồi thưa quý vị!” Vẫn người hành khách tiên đoán “phải sửa bộ phận hút dầu!” Quả nhiên anh ét từ gầm xe chui ra tuyên bố: “Xin quý vị cảm phiền cho bọn tôi đi sửa bộ phận hút dầu.” Rồi anh ét vẫy xe lam có mang theo một bộ phận máy. Vẫn người hành khách bình giải: “Nó chỉ đi ăn cơm ở huyện lỵ gần đây rồi mang cơm về cho bác tài ngồi lại đây canh xe, họ sẽ quyên thêm tiền hành khách chúng ta, nói lả để “buốc boa” cho anh công nhân trong xưởng máy sửa xe để anh ta sửa gấp cho bọn mình về, khỏi lỡ độ đường một đêm nữa.” Lại một lần nữa người đó đoán đúng y chang. Bọn con phục quá, sẵn sàng quyên thêm mỗi người năm đồng nữa.

Bố - Người khách đó đã có kinh nghiệm về những chuyến xe đò lừa đảo đấy con ạ.

Con - Đúng vậy, bố. Hễ ít khách họ lại dở trò sửa lại bộ phận hút dầu, lần nào cũng chỉ có trò sửa lại bộ phận hút dầu.

Bố - Nhất cử lưỡng tiện, vừa là một dịp bắt bí hành khách quyên tiền thêm, vừa là dịp họ nghỉ ngơi ăn uống và cho máy nghỉ.

Con - Đúng quá bố ơi. Người hành khách vốn là dân đi buôn nên sau đó ông ta kể thêm bao nhiêu là chuyện lừa đảo, ăn cắp của đám tài xế, ét, lơ xe đò. Mở vali lấy cắp quần áo, mở kiện hàng lấy cắp thực phẩm trên mui xe, có người chỉ lên đi một quãng đường, lúc xuống tên lơ quẳng vali xuống trả, xe chạy ngay, người đó hốt hoảng gọi với, hai tay giơ lên cao, chiếc vali mở rỗng.

(Ông Giáo lại lắc đầu ngao ngán)

Bố - Người dân bị tước đoạt quyền tư do kinh tế biến thành đám nô lệ cho chính phủ quản lý, bị bần cùng hóa đến hết mức, xoay ra ăn cắp lẫn nhau. Tội nghiệp, con nhìn xem, cả nước ăn cắp – trực tiếp hay gián tiếp – gặp thời thế, thế thời thế, chẳng có cách nào khác. Tội nghiệp! Thế rồi xe con về thẳng Sài Gòn, không… pan dầu thêm lần nào nữa chứ?

Con – Quyên tiền bọn con xong, đến phiên họ phất. Người vẫy quá giang liên tiếp. Tới hai chục người thêm. Tới Phan Rang họ chở thêm trên hai chục cần xé ớt và cá khô nữa. Chúng con hoàn toàn ngồi bó gối như trên xe hỏa đêm hôm trước, còn ngộp thở và cay mắt nữa; cay mắt kinh khủng, ớt mà, bố! Nhiều người la đòi ngừng lại cho thở, tài xế làm thinh, mặc kệ, chỉ ngừng một chút khi qua trạm kiểm soát. Nhưng tới một trạm kia thì một chị trong đám đi thăm nuôi không chịu được nữa, vùng đứng dậy nhảy xuống để thở. Thêm mấy người nữa vừa nhảy xuống theo thì có tiếng kêu: “Cô Quang bị xỉu nè.” Quang là cong bác Khánh bạn bố, nhốt cùng chỗ với bố đó. Con vội nhảy xuốn nhảy lẹ và vụng nên bị trật cẳng.

Con tập tễnh tới thấy mặt Quang xanh lè, mọi người đương, kẻ thì thoa đầu, kẻ thì dựt tóc mai. Chính công an trạm kiểm soát đó cũng phải mắng tài xế là chở đông người, nhiều hàng như vậy mà không mở cửa sổ xe cho người ta thở.

(Chẳng nói sao hết được vẻ ngao ngán của ông Giáo, lắc đầu lần này.)

Bố - Rồi con cũng về được đến Sài Gòn! Con – Vâng, về tới xa cảng miền Đông bên kia cầu Sài Gòn trên xa lộ Biên Hòa khoảng bốn giờ sáng thôi, bố. Trong chuyến đi đó con còn đường chứng kiến và nghe kể nhiều… nhiều chuyện khủng khiếp nữa về cảnh tàu hỏa, xe đò, đường xa, nhung bây giờ con quên mất rồi. Con cũng chẳng muốn nhớ làm gì bố ạ.

Bố - Con nói đúng đấy. Nhớ lại làm gì!

Con - Con về tới nhà, hôm trước hôm sau thì bà nội thằng bạn cùng lớp con (cũng ở hẻm gần nhà ta thôi) chết. Cụ cũng cỡ tuổi bằng bà nội nhà ta. Cụ tức cười lắm bố ơi, suốt ngày cụ cầu Trời khấn Phật cho mình chết sớm để bớt gánh nặng cho con cháu. Cụ biết con cháu sẽ vất vả lắm nếu phải sắm áo quan cho cụ nên cụ dặn là hãy lấy cái sập hộp cụ đương nằm làm áo quan. Nhưng bố có thấy không, nếu lật ngược cái sập lên thì thiếu nắp. Một lần cụ đứng trước một đống rác lớn ngoài đường, loay hoay cúi xuống lấy ra được một tấm ván ngắn. Con và bạn con vừa đi học về tới đấy, hỏi cụ lấy tấm ván bẩn thỉu đó làm gì, cụ cười bảo bẩn gì mà bẩn, về rửa là sạch ngay. Chỉ cần kiếm năm cái như vậy là thay được nắp quan tài. Dễ sợ!

(Lần này ông Giáo cất tiếng cười cố cho giảm bớt vẻ ngao ngán.)

Bố - Ừ, dễ sợ! Tội nghiệp cụ!

Con - Ngoài Bắc quan tài cũng là cả một vấn đề đó bố. Lần trước khi cô Chu vào đây bố đã bị bắt, nhốt ở trại Lê Văn Duyệt, Gia Định. Cô làm đơn bao nhiều lần xin được gặp mặt bố vào mỗi kỳ thăm nuôi mà không được. Cô nói cho tụi con hay là quan tài ở ngoài Bắc mua ở tiệm quốc doanh không phải là luôn luôn được đúng với thành ngữ là “bốn tấm dài hai tấm ngắn” mà nhiều khi là năm sáu tấm dài, ba bốn tấm ngắn. Đóng quan tài bằng ván ghép đấy bố ơi. Cô kể một lần chứng kiến cảnh nhập quan, người chết nằm trong cỗ áo quan trống hốc trống hoác, lòi ái ra ngoài, cô sợ quá bắt chú Ba lúc đó đương công tác ở Hòa Bình, nơi có sẵn gỗ, phải lập tức thuê đóng hai cỗ áo quan thật tốt mang về để sẵn trong nhà. Do đó, ông nội mất mới có cỗ áo quan tốt làm cả nhà yên trí, còn một cỗ áo quan nữa của bà nội đó bố!

(Lần này ông Giáo không có một lời hoặc một cử động nào để điểm xuyết lời con; ông ngồi lặng đó như tượng, bảo là suy tư vào chiều sâu, không đúng hẳn, bảo là tâm trí trống rỗng cũng không đúng. Vào lúc đó Thiện có liếc nhiền bố rồi tiếp nối câu chuyện.)

Con - Vào mấy ngày con vừa đi thăm nuôi bố về này, xóm nhà dồn dập nhiều cảnh bất hạnh dễ sợ, điều này giúp con quên được những gian nan vất vả dọc đường vừa qua. Cô con Bo-Bo trong vườn trẻ của mẹ đó bố.

(Ông Giáo mỉm cười nghĩ đến tinh thần hài hước đáng yêu của gia đình, đứa nhỏ nào nhận vào vườn trẻ, y như hôm trước hôm sau đã nhận được một biệt hiệu têu tếu. Con bé xinh xinh mắt thao láo đen tròn, trông dễ thương như những hạt bo bo.)

Bố - Ừ, sao con? Con - Tự tử chết.

Bố - Tội nghiệp chưa, sao vậy con?

Con - Nhà nghèo quá, túng quá, anh em cãi nhau, người anh tát cho một cái sưng mặt. Tối cô ta uống liền khoảng hai chục viên Tylenol, sáng sớm nhà biết, xe vào nhà thương cứu không kịp. Người ta kể khi người anh đánh cô hôm trước bước vào, quai hàm cô động đậy trong tưởng như đương nghiến răng kèn kẹt. Dễ sợ! Người ta bảo gái hai mươi mốt tuổi chết trẻ như vậy thiêng lắm, có thể thành ma thành quỷ tác hại cho cả gia đình.

Bố - (Cười hiền hòa như tia nắng sớm.) Nhưng cũng có thể thành phúc thần che chở cho cả gia đình! Linh hồn người chết, nếu quả thực sau khi chết linh hồn còn, không nô lệ cho thể xác nữa, tất nhiên nhìn vấn đề sáng suốt hơn, thấy rõ vì sao và tự đâu có cái nghèo làm mình chết. (Ông Giáo nói với con mà như nói với mình). Còn bao nhiêu cái chết tức tưởi vì cùng khốn như vậy mà mình không biết. Kể từ 1946 đến 1954 chỉ có tám năm kháng chiến chống thực dân Pháp này là có chính nghĩa thôi con ạ. Sau đó đấu tố, nội chiến; sau nội chiến đất nước thống nhất, lại đấu tố địa chủ, đánh tư sản, kiểm kê văn hóa, chiến tranh biên giới với Cao Miên, chiến tranh biên giới Hoa Việt, người chết, dân nghèo, trí thức tàn lụi. Sau năm năm thống nhất, thế giới phê bình Việt Nam theo đuổi một chính sách ngu xuẩn, điều đó đâu có oan gì. Lãnh đạo đất nước cho đến nay ba mươi sáu năm chiến tranh liên tục, nước mình quả là một… siêu cường về chiến tranh. Vậy mà giới lãnh đạo không hề xét lại đường lối chính sách của mình đủ biết họ ích kỷ và bất nhân tàn nhẫn đến mực nào. Họ đâu còn là người Việt mà đòi họ thương người Việt, họ đâu còn nhân tính, hay đúng hơn tiêu chuẩn về đạo đức nhân tính của họ đâu có giống của mình mà đòi hỏi ở họ sự xót xa cho tình người. Con ơi, cô con Bo Bo mới hai mươi tuổi, cái tuổi dễ vui nhưng cũng dễ hờn tủi, chết như vậy quả là tội lắm, tội lắm!

Con – Đến Xuyến, em gái anh Huỳnh cùng học một lớp với con, bị nạn mới lãng xẹt. Đêm đương ngồi học trên gác, công an phường rượt đuổi thanh niên trốn nghĩa vụ quân sự trong lối xóm bắn chỉ thiên thế nào viên đạn xuyên qua phổi Xuyến, mang đến nhà thương mổ lấy viên đạn ra, khi khâu lại xong xuôi, ông bác sĩ “quốc doanh” (danh từ quốc doanh được dân chúng dùng thành phẩm từ để chỉ mọi thứ quá kém sút về phẩm của “cách mạng”) bỗng hỏi: “Ủa, lưỡi dao số 10 đâu rồi?” Mấy cô y tá quốc doanh phụ tá mổ cũng giật mình, một cô nói: “Bỏ quên trong bụng bệnh nhân rồi, đồng chí!” Mổ lại. Lấy lưỡi dao ra. Bố thấy không? Dễ sợ! tài C.

Bố - Chết chưa con, vài tháng nữa thi tú

Con – Phải bỏ thi thôi, biết sao, bố, mà bỏ cả học luôn. Bây giờ Xuyến như người mất trí.

“Thằng bé thật thông minh,” - ông giáo tự nhủ thầm khi ôn lại một số kỷ niệm gần đây về Thiện, thằng con trai áp út sắp ra đi của ông – nó nhận xét nhiều khi tinh tế đáo để!

Ánh, đứa con gái thứ hai, cô giáo Vũng Tàu, thực hiền hậu nhưng tinh thần hài hước lại vô cùng sắc bén. Ánh đã đặt cho Thiện cái biệt danh “thằng trùm cu li xóm chùa.” Nguyên trong hẻm này có ngôi chùa Cao Đài nên dân chúng vẫn gọi hẻm là xóm chùa, một xóm lao động nghề chính là vò xương xâm. Thiện tính tình hồn nhiên giao du thân mật với hầu hết đám trẻ cùng lứa tuổi trong xóm mà còn gần gũi cả với đám nhóc chín, mười tuổi lúc nhúc trong xóm nữa. Mỗi lần nhà tổ chức buổi văn nghệ bỏ túi tối, luôn luôn có mặt Thiện ở ngoài đường hẻm ngay trước cửa nhà. Vì nghe tiếng đàn hát, lũ trẻ lối xóm bèn bu lại ngay trước cửa ra vào và cửa sổ, chen nhau, cãi nhau chí chóe để giành chỗ nhìn vào. Lúc đó nếu không có Thiện đứng đấy vừa ngọt vừa sẵng, dàn xếp thì sẽ cản trở không ít cho đám khán thính giả bên trong. Trùm cu li xóm chùa là thế!