Tái bút của tác giả

Nét đặc trưng chung của tất cả các câu chuyện trinh thám Trung Hoa cổ chính là vai trò thần thám luôn được đảm nhận bởi quan Tri huyện của địa phương nơi xảy ra tội ác.

Vị quan này chịu trách nhiệm cai quản toàn bộ khu vực huyện lỵ thuộc thẩm quyền của mình, thường bao gồm một trấn có tường bao và vùng nông thôn kéo dài khoảng năm mươi dặm xung quanh đó. Nhiệm vụ của một Huyện quan rất đa dạng. Ông ta chịu trách nhiệm hoàn toàn về việc thu thuế, đăng ký khai sinh, khai tử và kết hôn, cập nhật việc đăng ký đất đai, duy trì hoà bình thịnh trị... Đồng thời, với tư cách chủ toạ phán xử ở nha phủ địa phương, ông ta có nhiệm vụ bắt giữ và trừng phạt bọn tội phạm, cũng như nghe điều trần của tất cả các án dân sự lẫn hình sự. Vì Huyện lệnh giám sát thực tế mọi mặt đời sống thường nhật của người dân theo cách đó, ông ta thường được gọi là "quan phụ mẫu".

Huyện lệnh thường xuyên phải làm việc quá sức. Ông ta sống với gia thất ở những khu riêng biệt ngay bên trong nha phủ và theo nguyên tắc, ông ta phải dùng mỗi giờ không ngủ cho nhiệm vụ chính thức của mình.

Chức Huyện lệnh (hay Tri huyện) nằm dưới đáy trong cấu trúc hình tháp khổng lồ của tổ chức triều đình Trung Hoa cổ đại. Ông ta phải báo cáo với Tri phủ, người giám sát khoảng hai mươi huyện hoặc hơn thế. Sau đó Tri phủ sẽ báo cáo với Tuần phủ, người chịu trách nhiệm cho khoảng một tá Tri phủ. Đến lượt mình, Tuần phủ báo cáo lại cho các nhà chức trách trung ương ở kinh thành, với Hoàng đế ngự trên đỉnh tháp.

Mọi thường dân trong vương triều, giàu có hay nghèo khổ, bất kể xuất thân đều có thể gia nhập bộ sậu quan chức và trở thành một Huyện lệnh bằng cách vượt qua các kỳ thi văn chương. Về phương diện này, hệ thống của Trung Hoa khá dân chủ, cùng thời điểm châu Âu vẫn còn nằm dưới ách cai trị phong kiến.

Một nhiệm kỳ của Huyện lệnh thường kéo dài ba năm. Sau đó ông ta được thuyên chuyển tới một huyện khác, trước khi được thăng chức lên tri phủ vào một thời điểm thích hợp. Sự đề bạt là có chọn lọc, chỉ dựa trên thành tích thực tế. Những người tài năng khiêm tốn thường đảm nhận mãi chức Huyện lệnh trong phần lớn cuộc đời họ.

Khi thực hiện nhiệm vụ công, Huyện lệnh nhận được sự trợ giúp từ bộ máy nhân sự thường trực của nha phủ như Bộ khoái, Lục sự, Ngỗ tác, quản ngục, lính canh và sai nha. Tuy nhiên, những người đó được giao những nhiệm vụ thông thường, họ không liên quan đến việc phát hiện ra các tội ác.

Nhiệm vụ ấy được chính Huyện lệnh thực hiện, với sự trợ giúp của ba hoặc bốn trợ thủ tín cẩn. Ông ta tự chọn những người này từ khi mới bắt đầu sự nghiệp và họ sẽ theo tháp tùng ông ta ở bất cứ vị trí chức quan nào. Những trợ thủ này được đặc cách cao hơn các quan viên khác của nha phủ. Họ không có mối liên hệ trong địa phương, do đó khả năng công vụ của họ ít chịu tác động của các mối quan hệ cá nhân. Cũng vì lý do đó mà có một nguyên tắc bất di bất dịch là không một quan viên nào được bổ nhiệm làm Huyện lệnh ở bản quán.

Cuốn tiểu thuyết này đưa ra một cái nhìn chung nhất về quy trình thủ tục ở các nha phủ Trung Hoa cổ đại. Khi nha phủ đang trong phiên thăng đường, quan án ngồi phía sau bàn xử án, trợ thủ của ông ta và các Lục sự đứng bên cạnh. Bàn xử án là một cái bàn cao được phủ một miếng vải đỏ ở phía trước, nó rủ xuống tận sàn có bục đắp nổi.

Các Bộ khoái xếp thành hai hàng tả hữu phía trước bục, đứng đối diện với nhau. Cả người thưa kiện lẫn bị cáo đều phải quỳ gối trên phiến đá lót trần trụi, giữa hai hàng Bộ khoái, và giữ nguyên như vậy trong suốt phiên xử. Họ ở một vị thế không ai mong muốn, không có trạng sư bào chữa, có thể không có cả nhân chứng. Trên thực tế, toàn bộ thủ tục của phiên xử án nhằm mục đích gây thoái chí, tạo ấn tượng cho thường dân về những hậu quả khủng khiếp khi vi phạm vương pháp. Thông thường, mỗi ngày nha phủ có ba phiên thăng đường xử án vào buổi sáng, trưa và chiều.

Một nguyên tắc cơ bản của luật pháp Trung Hoa là không tội phạm nào có thể bị thông cáo là phạm pháp trừ khi kẻ ấy thú nhận tội ác của mình. Để ngăn chặn bọn tội phạm ngoan cố thoát khỏi sự trừng phạt bằng cách từ chối thừa nhận, ngay cả khi chúng đối mặt với bằng chứng không thể chối cãi, vương pháp cho phép áp dụng các biện pháp nghiêm khắc hợp pháp, như đánh bằng roi và gậy tre, kìm kẹp tay chân vào dụng cụ tra tấn. Bên cạnh các biện pháp tra khảo được cho phép này, các Huyện quan thường áp dụng các biện pháp khác hà khắc hơn. Tuy nhiên, nếu một bị cáo chịu tổn thương thân thể vĩnh viễn hoặc chết vì đòn tra tấn nghiêm trọng, Huyện lệnh và toàn thể quan viên nha phủ sẽ bị trừng trị, thường hình phạt rất nặng. Do đó, hầu hết các quan án, phụ thuộc vào sự hiểu biết tâm lý sắc sảo của mình và kiến thức của các đồng liêu nhiều hơn là lạm dụng những biện pháp tra khảo hà khắc.

Nhìn chung, hệ thống Trung Hoa cổ đại đã hoạt động tốt ở mức chấp nhận được. Sự kiểm soát chặt chẽ của các vị quan cấp cao hơn đã ngăn ngừa tính lạm quyền, dư luận bách tính cũng là một cách để hạn chế các Huyện quan đồi bại hoặc tắc trách. Các bản án của triều đình phải được phê chuẩn bởi ngôi vua cửu ngũ chí tôn, mỗi bị can đều có thể kháng cáo lên các cấp xét xử cao hơn cho đến tận Hoàng đế. Thêm nữa, Huyện lệnh không được phép thẩm vấn riêng bị cáo. Tất cả những phiên xử án của ông ta về sự vụ, bao gồm cả việc khảo án sơ bộ, phải được tiến hành trong các phiên xử công khai của nha phủ trước bàn dân thiên hạ. Hồ sơ vụ án bao gồm tất cả các thủ tục tố tụng phải được lưu trữ cẩn thận. Các báo cáo này sẽ được chuyển tiếp tới các cấp có thẩm quyền cao hơn để thẩm tra.

"Địch Công" là một trong những thần thám vĩ đại của Trung Hoa cổ đại. Ông là một nhân vật lịch sử, một trong những chính khách nổi tiếng của triều đại nhà Đường. Tên họ đầy đủ của ông là Địch Nhân Kiệt, sống từ năm 630 đến năm 700. Thời trai trẻ, khi còn là Huyện lệnh ở các phủ, ông tạo dựng được tên tuổi nhờ giải quyết nhiều vụ án phức tạp. Chủ yếu nhờ danh tiếng thần thám mà Địch Công trở thành nhân vật trong các tiểu thuyết Trung Quốc về sau, vốn chỉ dựa rất ít vào thực tế lịch sử hoặc hư cấu hoàn toàn.

Sau đó, Địch Nhân Kiệt trở thành Đại lý tự khanh, quan viên đứng đầu Đại lý tự. Ông đưa ra những lời khuyên khôn ngoan tạo ảnh hưởng có lợi cho chuyện quốc gia đại sự. Chính nhờ sự phản đối mạnh mẽ của ông mà Võ Hậu (Võ Tắc Thiên) đang ngự trên ngai vàng quyền lực đã từ bỏ kế hoạch đưa người bà yêu thích, thay vì người thừa kế hợp pháp, lên kế vị ngôi Hoàng đế.

Trong hầu hết tiểu thuyết trinh thám Trung Quốc, huyện quan đồng thời tham gia giải quyết ít nhất là ba vụ án hoàn toàn khác nhau. Tôi đã giữ lại đặc điểm thú vị đó trong cuốn truyện này, bày ra ba âm mưu để tạo nên một câu chuyện xuyên suốt. Theo ý kiến cá nhân, về mặt này, tiểu thuyết trinh thám Trung Quốc theo sát hiện thực hơn các quốc gia khác. Dân chúng sinh sống trong một huyện khá đông đúc, việc thụ lý vài vụ án cùng một lúc là hợp lý.

Tôi học theo thói quen của các nhà văn Trung Hoa thời Minh: đặt hình ảnh con người và cuộc sống thế kỷ XVI vào tiểu thuyết của mình, mặc dù bối cảnh câu chuyện thường diễn ra trước đó vài thế kỷ. Điều tương tự cũng áp dụng cho những hình minh hoạ, chúng phỏng theo các phong tục và phục trang của thời Minh hơn là của triều Đường. Lưu ý rằng vào thời điểm đó, người Hán không hút tẩu cũng như hút thuốc phiện, họ cũng không để tóc đuôi sam - luật này do người Mãn Châu ban hành sau năm 1644. Những người đàn ông nuôi tóc dài rồi buộc cao lên thành búi tóc. Họ đội mũ khi ở ngoài trời lẫn trong nhà.

.