- 3 -

Phú cảm thấy hoang mang đến cực độ. "Chết cha! Có đoàn kiểm tra của Trung ương về cơ à? Không khéo phen này bị kỷ luật cả lũ chứ chẳng chơi! - Phú lo nghĩ. - Làm thế nào bây giờ? Sơn không phải là địch! Hú vía! Suýt nữa thì mình lại ra lệnh xử bắn nó! Nhưng mà, làm sao lại có thể như thế được nhỉ?". Phú thấy quay cuồng bao nhiêu là câu hỏi chồng chất trong đầu. Anh ta liếc nhìn đội phó tòa án, thấy anh ta biểu lộ vẻ hoang mang chẳng kém. Anh ta cầm cuốn sổ giở đi giở lại từng trang rồi lại cầm chiếc bút định viết gì lại bỏ xuống. Anh ta lóng ngóng rót nước chè từ trong chiếc ấm tích ủ nóng trong giỏ ra uống, không ngờ nước nóng quá suýt bỏng cả miệng, anh vội vàng để chén nước xuống làm đổ cả ra bàn! Thái độ hách dịch của cả Phú lẫn anh tòa án hàng ngày bỗng biến mất. Phú tỏ vẻ nhũn nhặn, giọng lạc đi nói nhỏ với Thành:

- Ta nên chuẩn bị thế nào chứ, đồng chí Thành? Đồng chí là đội trưởng, đồng chí… sát công việc hơn tôi… đồng chí… nên chuẩn bị… kỹ!... Tôi chỉ đóng vai… chỉ đạo!

Tiếng chuông điện thoại lại réo. Trung Thành cầm lấy ống nghe. Chiếc điện thoại cổ lỗ nhưng mới được thay đôi pin đại Trung Quốc, tiếng nói nghe rất rõ:

"- Alô! Có đoàn ủy viên Lê Phú phụ trách cụm ở đấy không? Cho tôi nói chuyện với đồng chí ấy".

Thành trao ống nghe cho Phú, nhìn thấy nét mặt Phú xanh tái như người vừa qua cơn sốt rét.

"- Alô! Dạ! Dạ! - Phú trả lời lễ phép. - Đồng chí là trưởng ban kiểm tra của Trung ương ạ? Vâng, thưa tôi là đoàn ủy viên phụ trách đây ạ… Chừng bao giờ đồng chí về xã ạ? Vâng, đồng chí đang ở Đoàn ủy… Vâng, vâng… sáng mai đồng chí sẽ về Đội…".

Tiếng nói trong ống nghe vang bên tai Phú: "… Yêu cầu anh chỉ thị cho đội Tân Phong chấp hành triệt để bức điện của khu. Phải săn sóc sức khỏe cho đồng chí Sơn!...". Phú cuống lên hỏi một câu vô nghĩa:

"- Dạ… thưa,… thế… đồ…ồng ch…íí… Sơn… không phải là… địch?". Tiếng trả lời bực bội trong máy vẳng đến tai Phú: "-Không!... Không có địch ở đây! Tôi biết rất rõ đồng chí này! Tôi nắm kỹ lý lịch, quá trình công tác cũng như đạo đức tư cách của đồng chí ấy… Trên Trung ương đã nhận được nhiều đơn từ khiếu oan cho Sơn, có cả đơn của nhiều đảng viên chi bộ Tân Phong! Họ tố giác các anh đã… làm sai! Các anh đã dựa vào những phần tử xấu…".

Tai Phú như ù đi, Phú không còn nghe rõ gì nữa! Anh ta hốt hoảng: "Chết cha! Chi bộ Tân Phong! Đứa nào khiếu oan cho Trần Sơn mà mình không biết! Sao chúng nó vô nguyên tắc, vô tổ chức thế! Cái gì thì nó cũng phải phản ảnh qua Đội, qua Đoàn chứ!". Tiếng hỏi trong máy làm cho Phú bừng tỉnh:

- Này! Alô! Anh còn nghe rõ không?... Sao lại im lặng thế?... Bây giờ đồng chí cho tôi biết qua về tình hình địch ở đó ra sao?

- Dạ, thưa, địch còn mạnh lắm! Chúng chống phá điên cuồng- Phú trả lời như một cái máy - Nhưng… thưa đồng chí… vẫn… còn bí! Chưa tìm ra manh mối các vụ… chống phá… Chưa tìm ra… đứa cầm đầu… tổ chức… địch.

- Alô! Thôi được rồi!... Tình hình quần chúng thế nào… Đồng chí báo cáo sơ qua xem nào! Có nắm được không?

- Dạ! Dạ!... - Phú cuống lên - Thưa, quần chúng… bị khống chế… nghiêm trọng ạ! Địch nó… mạnh… nên nó nắm… Quần chúng… người tốt thì ít, những phần tử liên quan thì nhiều!

Tiếng hỏi lại vang lên trong máy:

- Thế đồng chí cho tôi biết qua về số lượng địch mà các đồng chí đã phát hiện ra được. Có số tương đối chắc chắn ấy!

Phú lúng túng lo sợ. Thì ra từ hôm về xã đến nay, anh ta vẫn chưa nắm rõ được con số cụ thể. Anh ta ấp úng:

- Dạ… đồng chí để tôi… giở sổ tay ra xem lại… cho chắc chắn!"- Nhưng sổ tay nào có ghi! Phú ngoảnh sang phía đội phó tòa án hét:

- Này, này! Tòa án! Tòa án! Cho biết số lượng phản động Quốc dân đảng đi, cả tổng số địa chủ cho đến hôm nay?

Anh tòa án từ nãy ngồi nghe, biết là cấp trên đang truy Phú, tự nhiên bị Phú khảo lại, anh ta đang cuống càng cuống thêm, tay cứ giở lia lịa những trang sổ tay, nhưng mắt nhìn sang phía Trung Thành cầu cứu. Thành biết ý liền lên tiếng:

- Vấn đề ấy thực tình chưa xác minh rõ được!

Phú bực mình vì chẳng anh nào giúp được Phú. Anh ta nghĩ: "Trả lời theo thằng Thành mà chết à? Mình là Đoàn ủy viên mà lại trả lời như thế!". Bí quá Phú giục bừa:

- Nhanh lên! Các anh là chỉ huy đội, cả đội trưởng lẫn tòa án mà không nắm rõ số lượng địch thì đánh đấm cái nỗi gì!

Anh tòa án lo hết hồn, chỉ sợ phen này mất chức đội phó, liền trả lời mạnh bạo:

- Đã có ba mươi tám tên địa chủ đã bị đấu tố, còn ước chừng… trên ba chục tên còn lọt lưới!

Phú mừng quá hỏi:

- Còn tổng số Quốc dân đảng phản động?

- Ước chừng… trên một trăm tên!

- Sao lại ước chừng? Báo cáo cho ông trên mà ước chừng là không được. Anh nói con số chắc chắn ấy! - Phú hỏi dồn.

Tòa án bị dồn vào thế bí, trả lời liều:

- Dạ! Xin đồng chí cứ trả lời cho là… là… trên tám chục tên là chắc chắn! -(Nghe đâu sau này khi ở trên cử đoàn cán bộ sửa sai về thì trong số 38 địa chủ của xã Tân Phong đã có tới 29 người là trung nông và cá biệt có cả bần nông bị quy oan, kích lên là địa chủ. Còn trong số hàng trăm Quốc dân đảng phản động thì hóa ra toàn đảng viên Đảng Cộng sản Đông Dương cũ, chẳng có tên nào là Quốc dân đảng vì vùng này không phải là vùng ảnh hưởng của phong trào Quốc dân đảng!). Nhưng lúc ấy khi nghe anh tòa án nói thì Phú chẳng hài lòng tí nào. Nó quá ít so với tỷ lệ Phú đã được học tập và được nghe sơ kết, tổng kết qua bao đợt cải cách. Phú liền hỏi lại:

- Xã này rộng và đông dân như vậy mà lại chỉ có ba mươi tám tên địa chủ thôi à? Còn phản động mạnh như thế mà lại chỉ có tám chục tên! Thế còn số nghi vấn là bao nhiêu?

- Nhiều lắm!- Anh tòa án trả lời ngay - Số nghi vấn có vấn đề liên quan đến địch thì nhiều lắm.

- Nhiều lắm là bao nhiêu?

Bị hỏi dồn đến nước bí, anh tòa án cứ há hốc mồm chẳng biết trả lời ra sao. Tiếng nói trong máy đã giục:

-Thế nào? Đồng chí cho biết qua thôi mà!

Phú ấp úng, xấu hổ đến đỏ ửng cả mặt, nhưng như nước đã đến chân y không còn chần chừ được nữa, Phú ước lượng một con số theo mình là gần đúng:

- Thưa đồng chí, con số phản động… đã tìm ra mới được… một trăm sáu mươi… mốt tên - Phú khôn ngoan thêm con số một đằng sau cho có vẻ chính xác.

Tiếng nói sửng sốt từ trong máy vọng đến tai Phú:

- Sao? Bao nhiêu? Một trăm sáu mươi mốt tên à? Thế số người còn bị nghi ngờ là bao nhiêu?

- Dạ, cũng… cũng còn… nhiều đấy ạ- Phú ngập ngừng trả lời. Có tiếng cười gằn ở đầu máy bên kia lọt đến tai Phú. Y nín thở chờ đợi. Hình như có nhiều người đang bàn tán gì đó. Rồi Phú nghe tiếp:

- Đồng chí Đoàn ủy viên vẫn nghe đấy chứ?... Tôi đề nghị đồng chí xem lại những con số ấy nhé. Tôi nói để đồng chí hiểu thêm: trước cách mạng cả tỉnh này chỉ có chưa đầy ba chục đảng viên cộng sản, thế mà hoạt động của họ đã làm cho chính quyền thực dân Pháp phải điêu đứng! Ngày nay, sau mười hai năm cách mạng thắng lợi, chỉ trong một xã mà đồng chí đã báo cáo là có tới một trăm sáu mươi mốt tên phản động có tổ chức, lại còn hàng trăm tên khác còn nghi vấn chưa phát hiện hết! Nếu con số của đồng chí mà đúng thì hỏi rằng chính quyền của ta còn đâu đến ngày nay? Làm sao nó lại là một xã anh hùng trong chống giặc càn quét trước kia, gương mẫu trong phong trào dân công chiến dịch và ngày nay lại có nhiều thành tích trong thuế nông nghiệp được? Hỏi rằng ai làm nên sự nghiệp kháng chiến vừa qua? Ai sản xuất, đóng thuế cho chúng ta ngày nay?".

Những lời nói trong máy như những tia sáng chói bắn vào chiếc đầu mê muội của Phú, Phú thấy choáng váng! Chẳng lẽ những điều Phú vẫn tin lại là sai toẹt cả sao? Chẳng lẽ Phú đã mê muội trông gà hóa cuốc? Phú cảm giác thấy những lời lẽ phê bình phía bên kia đầu dây là xác đáng, nhưng làm sao từ trước tới nay, đã qua mấy đợt cải cách Phú không thấy ai nhắc tới mà Phú cũng không một lần nghĩ ra! Phải rồi, Phú đã được học tập khác cơ. Phú phải nói lại, phải cãi lại xem đúng sai ra sao, không thể nghe theo dễ dàng như thế được. Phú mạnh dạn lên tiếng:

- Dạ, báo cáo đồng chí, chúng tôi thực hiện đúng chính sách phát động quần chúng của Đảng! Dạ, vâng! Tài liệu hoàn toàn do quần chúng phát hiện… một cách tự nguyện! Chúng tôi tin ở quần chúng! Chúng tôi làm đúng chỉ thị của Đảng là… là tin tưởng vào quần chúng, dựa hẳn vào bần cố nông!...

Phú hồi hộp chờ đợi câu trả lời. Yên lặng! Hình như ai đó phía đầu dây bên kia cũng lúng túng! Phú hồi hộp pha chút phấn khởi vì phút tấn công lý luận sắc bén của mình! Nhưng, Phú bỗng cụt hứng vì những lời nói chắc nịch vẳng đến tai:

- Tốt! Tốt! Biết dựa vào quần chúng là tốt! Nhưng phải dựa vào những quần chúng tốt, quần chúng giác ngộ và có tổ chức! Nhớ nhé! Chớ có dựa vào những quần chúng chậm tiến, lạc hậu, chưa được giác ngộ, những quần chúng xấu ở ngoài tổ chức! Có làm đúng như thế không? Nói đơn giản thế này này: ta phải dựa vào con người tốt, tập thể tốt, không được dựa vào ma quỷ! Dựa vào ma quỷ là hỏng đấy! Sai to đấy!

Nghe xong những lời nói đó Phú toát cả mồ hôi! Quả thật Phú chưa nghĩ được kỹ như thế! Phú như người mù trông thấy ánh sáng! Chỉ từng ấy lời nói đã làm cho phú hình dung được tất cả những sai lầm nghiêm trọng của bản thân từ suốt mấy đợt cải cách đến nay. Quả thật Phú chưa làm đúng như thế. Cũng chả thấy ai nhắc cho Phú những lời lẽ như thế! Chỉ toàn là những câu khẩu hiệu, những chỉ dẫn một chiều, những lời hò hét về cảnh giác, về âm mưu địch, về sự chống phá điên cuồng của chúng, về những xấu xa của tổ chức cũ! Rõ ràng Phú đã đả kích vào bộ phận quần chúng có giáo dục và được tôi luyện trong chiến đấu và sản xuất! Phú đã bắt rễ vào những thanh niên mới lớn lên, những phần tử ở ngoài tổ chức, cả những kẻ chây lười, cả những đứa trẻ chưa có chút gì là kinh nghiệm cuộc sống! Phú đã cho như thế là "trong sạch"! Phú đã tin vào chúng, tin vào sự thiếu hiểu biết, tin vào sự dốt nát của chúng! Phú đã học được một cách mù quáng và truyền bá nhanh chóng cái quan niệm mơ hồ về quần chúng ấy cho hàng trăm cán bộ, cốt cán ở các đội, các xã! Đã bao nhiêu đợt, hễ cứ xuống xã là bước đầu Phú phải tóm cổ hoặc phế truất cho được bí thư chi bộ, chủ tịch ủy ban, bí thư nông hội, xã đội trưởng dân quân, là những người cầm đầu tổ chức cũ mà Phú đinh ninh là địch hoặc tay chân địch đã lũng đoạn tổ chức của ta. Rõ ràng là Phú đã đánh vào tổ chức, đánh vào cán bộ, đánh vào bộ phận ưu tú nhất trong nhân dân. Trên vầng trán mê muội của Phú lấm tấm những giọt mồ hôi. Phú nói lát gừng qua máy:

- Thưa… đồng chí… kiểm tra… nếu như vậy… thì quả thật… cũng có sai!... Nghe đồng chí… phân tích… lần đầu… vâng lần đầu… tôi cũng… sáng ra…

Phú nghe tiếng nói oang oang trong máy:

- Phải giữ vững quan niệm "dựa vào bần cố nông". Ai dựa? Ta dựa! Đảng dựa. Vì vậy trong khi dựa phải giữ vững cương vị lãnh đạo của mình, không đi theo đuôi họ, không a dua theo những quan niệm sai lầm và lạc hậu của họ, không thủ tiêu vai trò lãnh đạo của mình. Có làm đúng thế không?... Nhưng thôi, chúng ta sẽ nói sau… Đồng chí chú ý việc bảo vệ cho Trần Sơn… nghe không?

Những lời nói bên kia đầu máy cứ như những phát đại bác liên tiếp công phá pháo đài tư tưởng của đoàn ủy viên Lê Phú. Giá như những lý luận đó là một đội viên nào trong đội thì Phú cũng như Hùng trước kia sẽ mỉa mai ngay: "Lý luận suông, trơn đáo để, nhưng rõ ràng biểu hiện tư tưởng không tin tưởng vào bần cố nông!". Lần này lại là ý kiến của một cán bộ kiểm tra của Trung ương, lôi thôi có thể mất chức đoàn ủy viên như chơi, nên Phú chỉ biết luôn mồm "Dạ! Dạ!... vâng, vâng!". Phú đặt ống nghe xuống chiếc máy, thở dài mệt mỏi. Sáng mai đoàn kiểm tra sẽ về Đội. Làm thế nào bây giờ? Phen này khéo sai to chứ chẳng chơi! Phú như người ngồi trên đống lửa. Y nghĩ đến Trần Sơn, người cán bộ trong đoàn bị bắt giải về xã hai tháng nay mà y chưa tốn một giờ nào để thẩm tra lại! Cũng như hàng chục trường hợp kẻ địch là địa chủ cường hào gian ác hay những phần tử bị quy là cốt cán phản cách mạng. Phú chỉ dựa trên hồ sơ ghi đầy tội ác mà kiên quyết duyệt án "tử hình" không chút do dự. Phú cho như thế là mình vững vàng, lập trường dứt khoát, đứng hẳn về phía bần cố nông! Lần này thì Phú cảm thấy lo sợ. Phú lên tiếng hỏi Trung Thành:

- Còn cô Hoan, anh đã cho cô ấy nghỉ để kiểm điểm à?

- Vâng! Đấy là theo lệnh của đồng chí. Đã đình chỉ công tác của cô Hoan từ hôm qua. - Trung Thành trả lời.

- Thôi khoan! - Phú nói. - Tôi đề nghị triệu tập ngay đồng chí Hoan về đây để… để làm lại… hồ sơ Trần Sơn… gấp đi! Cho gọi cả anh Tiến du kích, bộ đội phục viên lên nữa. Có lẽ mấu chốt ở chỗ này! Ta phải dựa vào họ thôi!

Đội trưởng Trung Thành cảm thấy vui mừng nhưng anh cũng vờ nhắc lại:

- Hôm qua tôi đề nghị làm như thế, anh lại cho là tôi hữu khuynh mất cảnh giác! Nếu ta chủ động báo ngay lên Đoàn ủy từ hôm qua có phải hay không?

Cứ như mọi lần thì chắc chắn Phú đã chỉnh cho Trung Thành một trận. Cớ sao một anh đội trưởng lại dám hỗn với Đoàn ủy, dám ngang nhiên vặn lại Phú! Lần này thì Phú đang như người chết đuối, bao nhiêu cái hãnh tiến, cái hống hách, cái khinh người cũ bỗng rút lui vào bí mật hết. Phú trở thành mềm nhũn như con chi chi. Giọng Phú nhỏ hẳn đi chẳng ăn khớp gì với cái dáng người cộc cằn và nét mặt xám ngoét luôn luôn để lộ hai chiếc răng vàng của y.

- Không phải tôi muốn đình chỉ công tác đồng chí Hoan, Phú thanh minh, mà là do đồng chí Hùng! Cái thằng cha Hùng nó cứ phê phán gay gắt các đồng chí về… về "lập trường"!

Ngoài sân, những cán bộ phụ trách các xóm về văn phòng đội hội ý đã mỗi lúc đến một đông. Họ bàn tán về tin Trần Sơn được thả. Trần Sơn không phải là địch! Không khí bỗng trở nên náo nhiệt và sôi nổi lạ thường. Rồi họ thì thầm về thái độ của Lê Phú và về anh đội trưởng Trung Thành. Trong lòng họ nửa mừng nửa lo. Họ chờ đợi những cái bất ngờ sắp xảy đến.