- 3 -

Thành đứng chụm hai chân lại, đầu ngả về một bên, tay trái cầm quạt giơ lên phe phẩy, tay phải khuỳnh vào mạng sườn đoạn tiến lên vài bước, hai mắt đưa đẩy, rồi cất giọng hát theo điệu chèo co:

“Tôi vốn na..ay con nhà hà...àn sĩ. Vợ ngà..ày đêm kim chỉ vá... á ma...ay. Nuôi mẹ...ẹ già vất vả tô...ối ngày. Còn tô...ôi tay cắ..ắp sách the...eo thầy họ...ọc tập.

“Chốn kinh...kỳ… ngư.. ạ xe rầ...ầm râ...ập. Người trư...ờng thì tấp nâ...ập văn nhâ.. ân. Nghểnh cổ trô...ông bảng hổ tre...eo gần...

Tên chẳ...ẳng thấ...ấy, rảo chân cu...út thẳng”.

Bọn tù ngồi chung quanh vừa đánh dịp, vừa khúc khích cười.

Thành lượn vài vòng, quay lại chỗ cũ, đưa ngang ống tay lên mắt, làm như gạt lệ rồi hát tiếp:

“Ối chao.. ôi! thì vỏ chu... ối về nhà vợ mă... ắng. Cầm bát co...ơm lẳng lặ... ặng ra sân..ân. Trách quan trường nghĩ lại tủi thâ...ân. Có lẽ dốt chấ.. ấm nhầ... ầm văn thì phải”.

Bọn tù cười ầm lên.

Chợt Cai Tèo sồng sọc chạy vào, quát:

- Làm gì mà nhặng thế?

Một người tù nói:

- Hôm nay ngày hội cát tó duy dê (14 Juillet) người ta vui thì chúng tôi cũng phải vui chứ?

- Ai cho phép chúng mày hát?

- Hội hè đình đám thì phải có tuồng chèo hát xướng chứ! Các ông vẽ sự lắm,

Cả bọn cũng nhao nhao lên phản đối.

Cai Tèo muốn thị uy nên mắng vờ mấy cáu, chứ thực ra dọng hát trầm bổng của Thành đã quyến rũ được anh chàng rồi. Hắn không nói nữa tựa mình vào cánh cửa xem Thành diễn nốt vở chèo. Thành bỏ cái khăn vuông, rồi bắt chước giọng đàn bà đống vai vợ hàn sĩ:

“Than ôi! thiếp những tưởng nuôi ai ă... ưn họ... ọc.

“Ba nă... ăm giời ti... ền cọc gạ... o thư... ưng.

“Vận chư... a đến xin chà... àng đừng than thở.

“Công danh đã mộ... ột phe... en chă... ắc chở.

“Hãy yên lòng... òng đợi mở kho...oa sa...au

“Thiếp khu... yên chà... àng gọi có mấy câ... âu.

“Tài học ấy chắ...ắc cô... ông hầu kha... anh tư...ướng.”

Mọi người vỗ tay cười như pháo ran.

Cai Tèo đang chăm chú nghe, bỗng một mùi thơm phảng phất đưa đến làm cho hắn phải nghếch mũi lên, mắt chòng chọc nhìn qua hai chiếc chấn song sắt. Không phải lần thứ nhất, hắn ngửi thấy mùi thơm này. Nhiều khi, giữa lúc đêm khuya hắn lảng vảng đi “roỏng” qua các trại giam, thì thường thường được ngửi thấy mùi thuốc phiện không biết ở đâu đưa đến, làm cho hắn tức tối, nhẩy xổ vào, định bắt quả tang. Nhưng không lần nào, hắn tìm thấy một dấu vết bàn đèn. Hắn chịu mất công rình mò, mà thất bại vẫn hoàn toàn thất bại.

Ban đêm, hắn có thể “đuổi chẳng được tha làm phúc” nhưng giữa ban ngày thì nhất định không làm ngơ được. Vừa hay có hai tên lính vác súng đi qua, hắn vờ lảng đi chơi rồi ra thì thầm với chúng một lúc, Lợi dụng lúc mọi người còn đang mải nghe hát, ba anh xồng xộc đẩy cửa vào từng người. Thế là cuộc lục soát rất tỷ mỉ bắt đầu. Cai Tèo đã chịu khó sờ từng túi quần gấu áo, mà vẫn chưa tìm thấy tang vật. Mùi thuốc phiện đã nhạt, nhưng mùi dầu lạc còn thoang thoảng hơi bay. Hắn tức đỏ mặt, hai hàm răng nghiến vào nhau kêu ken két. Cuộc khám xét cũng khá lâu mà vẫn chưa ra manh mối. Cai Tèo đành quay ra nhưng khi đi qua chỗ hai người tù nằm trên manh chiếu rách hắn vô tình dẫm lên chiếu, bỗng thấy chân thụt xuống. Khả nghi, hắn đẩy hai người ra một bên, lật cái chiếu lên thì chao ôi, trên mặt đất, một cái hình chữ nhật đục sâu độ hai gang tay, trong đó một cái khay đủ cả dọc tẩu, tiêm, móc, đèn xếp gọn gàng cẩn thận. Hắn khà cười, sai tên lính bưng cả lên rồi hai tay nắm lấy hai người tù, thét:

- Đi tắm biển “Măng”

Bọn này vừa ra đến cửa thì Đội Giá cũng vừa tới. Cai Tèo giơ tay chào. Đội Giá sấn lại gần hắn, làm ra vẻ thân mật:

- Phiền bác một chút nhé.

- Chỗ anh em bác cứ nói.

Đội Giá đưa một cái gói giấy nhật trình cho Cai Tèo:

- Tôi muốn đưa cho Quyến gói đồ ăn này.

- Bác quen hắn à?

- Tôi trước có học cụ cử Lương Ngọc Can nên nghĩ tình Quyến là thế huynh, biếu hắn gói bánh này.

- Được bác cứ vào tự nhiên.

Đội Giá rối rít cám ơn, đợi cho Cai Tèo dẫn hai người tù đi rồi, mới tìm đến chỗ Quyến nằm. Bấy giờ là gần về chiều ánh nắng xuyên qua chiếc cửa sổ con, rọi mấy vệt trắng dài xuống ổ rơm đã nát nhầu.

Quyến nằm ngửa, đang ti tỉ ngâm thơ. Đội Giá tiến lại gần, tủm tỉm cười:

- Bác có điều gì khoái trá thế?

Quyến hỏi:

- Anh là ai?

- Đội Giá đây.

- À ông Đội, thất lễ ông nhé.

Đội Giá ngồỉ xuống bên cạnh, giở gói nhật trình bầy ra một nắm cơm và nửa con gà luộc:

- Mời bác sơi.

Quyến cười vang:

- Tôi chưa được quen biết ông bao giờ, sao ông xử với tôi hậu tình như thế? Ông cho tôi ăn nhiều lần mà tôi chưa có dịp đãi ông lại.

- Chỗ anh em có cần chi.

Đoạn Đội Giá khẽ nâng Quyến dậy, thấy hai bàn chân bị giây thép xỏ xưng lên máu mủ đọng lại tanh hôi nồng nực.

Đội Giá ái ngại quá khẽ hỏi:

- Thuốc chữa không khỏi à?

Quyến lắc đầu:

- Chẳng ăn thua gì.

Đoạn Quyến thản nhiên xé thịt gà ăn với cơm nắm.

Đội Giá đợi cho Quyến ăn xong, nói dăm ba câu chuyện, rồi đứng dậy cáo từ. Quyến giữ lại hỏi:

- Bác có đem giấy bút không?

Đội Giá ngạc nhiên hỏi lại:

- Để làm gì?

- Tôi xưa nay không hay làm thơ. Nhân thấy ông đối đãi với tôi rất hậu tình, tự nghĩ chưa có gì trả lại, lòng cũng thấy bứt rứt. Vậy ông lấy giấy bút chép giùm tôi, sau này tôi có chết, thì còn ghi chút kỷ niệm về sau.

- Được cứ đọc:

Quyến rung đùi ngâm:

Chót đã kề vai gánh núi song!

Quản chi xiềng xích với cùm gong!

Phù tang ngán nơi câu tâm sự,

Hướng Cảng buồn nghe chuyện viển vông

Đất Thái mòn chân người nghĩa sĩ

Núi rừng rạng mặt khách anh hùng.

Xem trang sử cũ càng thêm tủi,

Còn nhớ hay quên giống Lạc Hồng?

Đội Giá lẩm nhẩm đọc.

- Bác nhắc lại vài ba lượt nữa để tôi khỏi quên. Quyến ngâm đi ngâm lại mãi, bao giờ cho Đội Giá thật thuộc mới thôi.

Ở trại giam ra, Đội Giá đi thẳng đến nhà Đội Cấn (tức Trịnh Văn Cấn) định rủ đi chơi. Vừa bước vào nhà, Giá đã thấy Bếp Đen ngồi xổm ở sân đang chẻ lạt, còn Đội Cấn đứng nhìn con sáo nhảy nhót trong lồng. Đội Giá cười nói:

- Anh sắp về hưu trí, nên bắt đầu làm quen với cảnh này là phải lắm.

Đội Cấn thở dài không đáp. Đội Giá vỗ vai bạn:

- Cái tin anh phải về hưu trí non có đúng không?

- Chắc chắn rồi.

- Anh có thể làm đơn khiếu nại được.

Đội Cấn chép miệng:

- Khiếu nại làm quái gì. Không có số lương đó cũng chẳng chết đói mà sợ.

- Bác có hiềm gì với Đội Hạnh?

Đội Cấn quắc mắt nhìn bạn:

- Anh còn lạ gì tính tôi, mà phải hỏi. Nó chỉ quen xu nịnh, nên mới có 3 năm mà từ cái chức cai hạng nhì đã nhẩy lên Đội nhất, rồi năm nay lại đặc cách lên phó quản. Còn tôi bướng bỉnh nên bị lão Giám ghét, tuy đã gần hai chục năm “sơ vít” mà vẫn lẹt đẹt Đội nhì. Nó thù tôi, vì tôi hay chửi nó, rồi nó tức xúc xiểm lão Giám bắt tội phải về hưu non.

Bếp Đen đang chẻ lạt cũng dừng tay lại, nói xen vào một câu:

- Thằng ấy thì không chê được. Thế nào tôi cũng cho nó nếm vài cái cẳng tay.

Đội Giá tiếp:

- Có phải hôm nay nó đặt tiệc ở dưới xóm khao được thăng thưởng phải không?

- Khi nào nó chịu bỏ tiền ra khao ai?

Nghe đâu nó bắt tụi lính đóng tiền mừng nó được ăn lên, mỗi xuất ít nhất là hai đồng.

- Sao không thấy ai đến thu tiền của chúng mình?

Đội Cấn nhếch mép cười:

- Đối với chúng ta, ngoài mặt thì nó làm ra vẻ thân thiện nhưng trong bụng ghét lắm chỉ rình làm hại. Nó khôn khéo viết giấy mời chúng ta, chứ không dám bắt đóng tiền.

Đội Giá tỏ vẻ ngạc nhiên:

- Tôi chưa nhận được giấy mời.

- Nó mời chung cả 3 người vào một thiếp.

- Ba người là ai?

- Tôi, bác và cai thơ lại Trương.

- Bác có đi không?

- Tôi cũng muốn đến xem nó bày những trò gì.

Bếp Đen nói:

- Ngài Đội có đi để cháu trông nhà cho.

Đội Giá cười hỏi:

- Anh có phải đóng tiền không?

Bếp Đèn giơ cao con dao chém dứ vào không khí mấy cái.

- Có đóng vài nhát.

Trời đã tối, ngoài phố những cột đèn dầu tây đã bắt đầu nhả ánh sáng vàng vọt xuống mặt đường gồ ghề, khúc khuỷu. Sau dẫy nhà lá liền với dinh quan Tuần Phủ, tiếng trống sư tử bỗng vang lên từng hồi nhịp nhàng, lẫn với tiếng thanh la, nạo bạt.

Bếp Đen reo to:

- Đám rước sư tử.

Đội Giá hỏi:

- Cơ quan nào tổ chức đám rước này?

Đội Cấn tiếp:

- Lính Lê Dương.

- Sao không có kèn tây?

- Có chứ, nhưng chưa đến.

Năm phút sau thì quả nhiên có tiếng kèn tây và trống “cà rùng” trước còn xa, sau gần. Đám rước như một con rồng lửa, chuyển mình giữa làn sóng người đen ngòm.

Đi đầu là một toán âm nhạc của đệ nhị đơn vị lục quân thuộc Đệ Nhất sư đoàn. Rồi đến hai dẫy đèn giấy, hình ngôi sao, quả bóng, hay một vài giống vật nhỏ như thỏ, cóc, gà. Vượt hẳn lên trên là bức tượng một người đàn bà Pháp bằng giấy cao độ hai thước tây đặt trên một cái bệ cũng bằng giấy có hai người khênh. Bức tượng này tay phải cầm cờ, tay trái đặt lên đầu, một người đàn ông áo the, khăn xếp quỳ dưới chân ngửa mặt nhìn lá cờ.

Bếp Đen ngạc nhiên hỏi Đội Cấn:

- Người đàn bà kia là ai?

- Là bà đầm xoè.

- Thế còn người đàn ông đội khăn xếp đang quỳ ở dưới chân?

- Là tôi hay anh cũng được,

Bếp Đen ngẩn người hỏi:

- Tôi có quỳ như thế bao giờ đâu.

Đội Giá phì cười:

- Anh ngu lắm! Người đàn bà tay cầm lá cờ tượng trưng cho nước Pháp. Còn người đàn ông khăn xếp quỳ dưới chân, tượng trưng cho dân Việt Nam. Thế mà hỏi mãi?

Bếp Đen vẫn chưa hiểu:

- Đành là thế, nhưng sao lại quỳ?

- Người Pháp sang đây bảo hộ khai hóa cho dân ta. Bàn tay người đàn bà đặt trên đầu người đàn ông hàm súc một ý nghĩa thương yêu dìu dắt. Người đàn ông quỳ như thế kia mắt nhìn lá cờ tỏ ý thần phục và chịu an phận sống dưới sự che chở của Mẫu Quốc.

- À ra như vậy.

Ba người còn đang nói chuyện, bỗng thấy tiếng trẻ con reo hò ầm ĩ:

- Sư tử đớp cầu! Sư tử đớp cầu!

Sau lưng bức tượng giấy, tiến từ từ giữa đám người đông như kiến, dưới ánh sáng rực rỡ của hàng chục bó đuốc ngạo nghễ cháy, một cái đầu sư tử nhẩy múa theo nhịp trống và nạo bạt, thỉnh thoảng lại cúi rạp xuống lễ bức tượng. Cứ mỗi lần cái đầu sư tử phục xuống dưới bệ, là đám người đi xem lại reo ầm tán thưởng, rồi một nắm tiền trinh Minh Mệnh do người Pháp đi gần đấy tung vào giữa đám dân chúng để cho mọi người tranh nhau cướp. Trò chơi này cứ diễn đi diễn lại mãi, làm cho đám rước đã lộn xộn, lại lộn xộn thêm nhưng lôi cuốn được rất nhiều người theo sau.

Đội Giá xem chừng đã ngán, lôi tay Đội Cấn:

- Ta xuống dưới xóm đi.

Hai người thủng thỉnh theo con đường hẹp một lúc thì đến dẫy nhà lá ở vào một phố đông nhất của tỉnh Thái Nguyên. Gọi là đông nhất, nhưng cũng chỉ có một tiệm tạp hóa bằng gạch của khách trú, vài tiệm ăn, một rạp tuồng, còn phần nhiều là nhà của thường dân thấp lụp xụp, cống rãnh bẩn thỉu. Hôm ấy nhằm ngày hội tây, nên phố này cũng đông hơn mọi bữa, đặc biệt nhất là ba nhà cô đầu chen chúc những binh lính ra vào.

‘‘ Tom! Chat!tom!

Phình, phình, phình!’’

Quản Hạnh đi lại luôn luôn mời chào các quan khách lúc ở nhà này, lúc ở nhà khác, thôi thúc mấy tên lính rót rượu. Ở mỗi nhà đã đặt sẵn một bàn tiệc, đĩa chén bày la liệt, mấy dãy ghế đông đủ khách ngồi. Hầu hết các công chức đều có mặt ở đây.Một nhà riêng để cho mấy quan Huyện, quan đốc thú y, quan đốc tờ và các thầy đề. Một nhà để cho các ông phán tòa sứ, kho bạc, giây thép. Còn một nhà nữa thì dành cho mấy tay thương gia và một số binh sĩ đại diện sở Giám Binh.

Tuần thứ nhất vừa xong, thì Đội Giá và Đội Cấn mới lù lù đến. Muốn lấy lòng bạn, quản Hạnh mời hai người vào ngồi cùng bạn với các quan Huyện. Hai người không từ chối kéo ghế ngồi. Quản Hạnh dỉ tai một cô đầu trẻ và đẹp thì cô nàng ra lấy hai cái cốc nhỏ síu, rót đầy rượu hai tay bưng hai cốc lại gần chỗ Đội Cấn và Đội Giá ngồi.

Quản Hạnh giơ tay nói:

- Hãy khoan, trước khi mời rượu phải có câu hãm.

Cô ả nũng nịu:

- Em không biết đặt câu hãm.

- Đừng có vờ.

- Quan cho em biết đại ý phải nói như thế nào?

- Em mừng hai ngài đội đến chơi và mời rượu, gọi là một chút làm duyên thôi mà.

Cô ả toét miệng cười.

- Hễ không hay thì đừng trách nhé.

Đoạn cô ả kề hai chén rượu vào miệng hai chàng rồi ngâm:

‘‘ Nay mừng thầy đội tới đây,

Yêu nhau gọi có chén này làm duyên.

Chúc phận thuyền quyên.

Cử tọa cười ầm khen hay. Hai người uống cạn chén rượu rót đầy rồi gọi cô ả bảo:

- Em mời Quan Quản uống hộ anh.

- Có phải hãm không?

- Có chứ.

- Ngài Đội cho biết đại ý phải hãm như thế nào?

- Đại ý năm nay ăn mừng phó quản, sang năm ăn mừng chánh quản rồi lại có phen gặp gỡ.

Cô ả gật đầu cất giọng ngâm:

‘‘ Chén mừng phó quản năm nay

Chén mừng chánh quản ngày rày năm sau

Xin nhớ nhời nhau.’’

Quan huyện sở tại gật gù khen:

- Chị này đáng mặt là thi sĩ.

Thế rồi mọi người lại bắt đầu uống rượu và gắp thức ăn. Rượu ngà ngà say, ông Đốc tờ kéo cô ả vào lòng. Ông Thú y cũng lôi tay cô ả lại. Đội Giá vốn tinh nghịch hỏi cô đầu rượu:

- Trong hai quan, em thích ai?

Ông Thú y vừa trẻ lại đẹp trai. Cô ả xem chừng cũng thích, liền cười đáp:

- Em thích ông này.

Đội Cấn tiếp:

- Em hãm một câu, ngụ ý yêu quan thú y hơn quan đốc tờ hễ hay thưởng.

- Quản Hạnh cũng hưởng ứng:

- Phải đấy.

Cô ả nghĩ một lúc rồi ngâm:

‘‘Hoài đời mà lấy mết sanh (médecin)

Vì tình em chỉ theo anh đốc bò

Quan ấy mới to.’’

Ai nấy đều cười như nắc nẻ, đang lúc vui vẻ chợt cai thơ lại Trương mặt đỏ gay ngất ngưởng bước vào.

Quản Hạnh ngạc nhiên hỏi:

- Sao bảo bác đi coi đê?

Cai Trương nhếch mép cười:

- Vâng tôi coi đê về đây.

Quan huyện sở tại vội hỏi:

- Nước có to không?

- Cũng khá.

Câu trả lời cộc lốc của Trương làm quan huyện cũng hơi phật ý nhưng ngài chỉ ngồi im không nói gì. Kép lên dây đàn đào hát dạo mấy tiếng phách, cai Trương vồ lấy cái trống rồi cầm roi đánh mấy tiếng.

Hường, hường, tuyết tuyết …

Cai Trương vẫy tay cho thôi, đoạn nói:

- Tôi mới làm được bài hát nói, chị hát để các quan nghe.

Ông thú y tiếp:

- Mừng quan quản phải không?

- Không, nhân tôi đi coi đê, thấy nước to, sợ có nạn thủy tai, nên cảm hứng làm bài hát nói. Xin các quan phủ chính cho.

Đoạn cai Trương móc một tờ giấy ở trong túi ra đưa cho đào hát.

- Chị đọc qua vài lượt rồi hát thử nghe.

Đào hát lẩm nhẩm đọc, rồi gõ phách hát. Cai Trương ung dung ngồi cầm roi chầu, thỉnh thoảng lại điểm vài tiếng tom chat.

Mưỡu

Mưa sao mưa mãi thế này?

Chân đê mặt nước, càng ngày càng cao.

Anh em liệu tính làm sao?

Càng trông thấy nước càng ngao ngán lòng.

Hát nói

Nước ôi là nước!

Làm bao người vội bước lánh nơi xa.

Nước réo ầm đe dọa ngập cửa nhà,

Trông thấy nước xót xa cho nòi giống.

Bởi chểnh mảng chẳng đắp đê ngăn sóng.

Nên ngày nay mới hư hỏng cơ đồ.

Kìa đoàn người sợ nước chạy nhấp nhô,

Sự thành bại đừng cho là may rủi.

Hãy vì nước đứng lên mà xẻ núi.

Lấy đất kia ngăn giữ cảnh nguy tai,

Mới là đáng mặt làm trai.

Nghe hết bài mọi người đều có vẻ sợ sệt, ông nọ nhìn ông kia như thầm hỏi nhau. Thế rồi họ bỏ bàn tiệc, lục tục kéo nhau về. Đầu tiên là các quan huyện, rồi đến các thầy thông, thầy đề. Ông thú y đang tri kỷ với cô đầu rượu đành phải đứng dậy cút thẳng. Quản Hạnh nài giữ thế nào cũng không được.Mấy ông khách nhà bên cạnh chẳng hiểu sao, kéo nhau sang hỏi dò, và sau khi đã đầu đuôi câu chuyện, cũng tìm đường bước sớm. Không đầy mười lăm phút, ba nhà đã vắng tanh, thức ăn chưa dùng hết một nửa, bát đũa lổng chổng ở bàn. Quản Hạnh vò đầu vò tai đay nghiến cai Trương.

- Anh giết tôi.

Cai Trương thản nhiên đáp:

- Bài hát ấy có xúc phạm đến ai đâu, mà họ sợ thế?

- Nhưng mà có mấy câu nguy hiểm vô cùng: nào ‘‘ nòi giống’’ ‘‘đáng mặt làm trai’’ ‘‘Càng trông thấy nước càng ngao ngán lòng’’. Chữ nước chứa ngầm hai nghĩa rõ ràng là tư tưởng nổi loạn rồi còn gì?

- Việc quái gì mà sợ.

- Cứ là tù rũ xương, không sợ à?

Đội Cấn đâm ngang một câu:

- Nó bị tù chớ anh thì việc gì?

- Nhưng tôi cũng bị liên can đến.

Trong lúc Quản Hạnh, kêu khổ chạy tung tăng như người mất trí, thì Đội Giá kéo hai bạn ra về, vừa đi vừa khúc khích cười với nhau.

Sáng hôm sau, ở trại khố xanh, đội Cấn vừa điểm lính xong, thì có lệnh gọi lên buồng giấy ông Giám có việc cần. Cấn vừa lên tới nơi đã thấy Đội Giá và cai thơ lại Trương đứng vơ vẩn ở ngoài hành lang. Cấn hỏi ngay:

- Lại việc hôm qua chứ gì?

Đội Giá mỉm cười:

- Thế nào lão Giám cũng xát sà phòng chúng mình.

- Sao nó biết sớm thế?

Cai Trương đưa mắt làm hiệu:

- Thiếu gì anh ton hót.

Còn đang bàn tán, thì thấy một tên lính mở cửa buồng vẫy ba người vào. Viên Giám Binh đứng khoanh tay tựa lưng vào thành bàn, nhìn ba người bằng con mắt nẩy lửa, rồi dằn từng tiếng:

- Các anh giỏi lắm.

Đội Cấn làm vẻ mặt thản nhiên:

- Ông dạy gì chúng tôi.

- Không, tôi đâu dám dạy các anh.

- Dạ!

Viên Giám Binh chỉ Cai Trương mỉa mai ;

- Anh là một nhà thi sĩ có biệt tài.

- Dạ.

- Anh xúi dân làm loạn. Đấy cũng là một cách anh trả ơn cho chúng tôi.

Cai Trương cãi lại:

- Tôi không hề xúi dân làm loạn bao giờ.

Có lẽ người ta đã dịch sai bài hát đó.

- Không có ai có thể dịch nổi bài hát chứa ngầm hai nghĩa đó. Tôi rất thông thạo tiếng Việt, xem nổi báo Việt, thì cũng có thể hiểu được bài hát của anh.

Viên Giám Binh ngừng một lát rồi tiếp:

- Qua bài hát rất hay đó, tôi đã thừa biết các anh sẽ làm gì rồi. Các anh sẽ khởi loạn, có biết không? Các anh đừng chối cãi nữa, vì chối cãi lúc này là hèn nhát. Hiện nay tôi chưa đủ chứng cớ cụ thể để đưa các anh ra tòa án quân sự. Nhưng các anh sẽ phải hối hận vì đã chót lầm lỡ...

Đội Giá nói:

- Ông kết tội oan chúng tôi. Tiếc rằng tôi không đủ lời lẽ để phân trần với ông.

Viên Giám Binh nhếch mép cười:

- Các anh không oan đâu. Tôi đã đi sâu vào tư tưởng của các anh rồi. Tôi cám ơn các anh đã cho tôi biết trước mà đề phòng. Sau này nếu thời cơ cho phép các anh hành động theo như ý muốn, thì chúng ta sẽ gặp nhau trên bãi chiến trường và lúc đó hoặc tôi, hoặc các anh sẽ có dịp trả xong món nợ máu cho Tổ Quốc. Thôi mời các anh đi ra, cho tôi yên tâm làm việc:

Ba người lững thững đi ra đến sân thì gặp Quản Hạnh. Hắn nhìn trước nhìn sau tỏ vẻ sợ sệt, rồi hỏi:

- Quan Giám biết chuyện rồi chứ ?

Đội Giá nheo cặp mắt, đáp:

- Rõ khéo vờ vĩnh mãi.

Quản Hạnh cau nói:

- Không biết đứa chết tiệt nào mách lẻo thế Tôi đã bị quan Giám mắng như tát nước vào mặt sáng hôm nay.

Mặc cho hắn nói, ba người đi xuống phòng giấy làm việc, thản nhiên như không có chuyện gì vừa xẩy ra.

Chiều hôm ấy, Đội Cấn về nhà, tiu nghỉu như mèo bị cắt tai. Con trai là Trịnh văn Đào thấy vẻ mặt buồn thiu của bố, vội hỏi:

- Thày hôm nay làm sao thế?

Cần vứt cái mũ xuống giường:

- Tao đang tức mình đây.

Đoạn kể hết chuyện cho con nghe, rồi tiếp ;

- Tao khó lòng yên với tụi này.

Đào nóng tính đáp:

- Đàng nào mình cũng bị ngờ oan rồi, bất nhược ra tay trước đi, cho chúng nó khỏi lôi thôi.

- Mày biết gì, bước đi.

- Con biết lắm. Con đã cãm thấy từ lâu cái nhục của kẻ mất nước. Trước những cảnh bất công của xã hội, máu con đã sôi lên sùng sục. Con biết rằng: muốn được sống tự do trên mảnh đất yêu quý này, dân ta chỉ còn có một đường, ấy là liều chết để tìm lấy cái sống.

Thằng này điên chắc?

- Con điên vì thấy đồng bào khổ lắm rồi, cho nên con phải tìm một bài thuốc để chữa bệnh điên. Bài thuốc này đủ hết các vị chỉ còn thiếu mấy thứ thôi.

- Thứ gì?

- Là lòng cương quyết, là chí dũng cảm, là sự hành động mau lẹ để đoạt lấy vài thắng lợi ban đầu.

Đào muốn nói nữa, nhưng nghe thấy chân người thình thịch đi ở ngoài sân vào, lại thôi. Đội Cấn nhìn ra là Đội Giá và Cai Trương.

Đội Cấn chỉ vào mặt Cai Trương:

- Chỉ tại thằng ôn con này.

Cai Trương khì khì cười:

- Chẳng phải tại tôi.

- Mày còn cãi.

- Tôi đã chán với thực trạng xã hội, muốn làm một cái gì có ích cho đời. Dù thành dù bại, cũng phải ra tay phen này.

Bếp Đen ở đâu sồng sộc chạy vào:

- Anh Trương nói đúng. Chế thôi cần gì?

Đội Giá giơ tay nói:

- Các anh nóng nảy vô ích. Trước khi hành động phải suy tính kỹ càng. Hiện nay chúng ta còn thiếu hai yếu tố cần thiết cho sự thành công.

- Là những yếu tố nào?

- Khí giới và quân lính.

Đào xen vào một câu:

- Chiếm Thái Nguyên rồi, thì khí giới ở trong kho tha hồ mà dùng, hễ thiếu thì cho người sang Tàu mua. Còn quân lính thì sẽ mộ ở dân chúng

Đội Cấn ngần ngừ đáp:

- Chỉ sợ không đủ lực lượng.

Bếp Đen vung tay:

- Không đủ cũng cứ chơi.

- Có chắc chắn thì hãy nên gây cuộc đổ máu, chứ làm liều thì chỉ có hại.

Đội Giá ngắt lời:

- Tôi đã biết rõ hiện thời quân Pháp bên này cũng không bao nhiêu. Một nửa lực lượng phải đem về nước để đánh với quân Đức. Ở các tỉnh chỉ có lính khố xanh và một ít lính khố đỏ thì làm gì được.

Đội Cấn vẫn chưa quyết định, chỉ ừ hữ cho qua loa.

Hai người đứng dậy ra về.

Bếp Đen theo sau. Ra ngoài sân, đội Giá nói nhỏ với Cai Trương:

- Anh Cấn nhút nhát lắm, hay ta cứ làm bừa đi.

Cai Trương đáp:

- Phải để anh Cấn quyết định mới được. Đại đa số lính khố xanh ở đây đều tín nhiệm lính anh Cấn. Nếu anh có đứng lên thì chúng mới theo, à còn anh Trần lập Thành thế nào?

- Thành đã gây được cảm tình với bọn tù chính trị. Hễ khởi sự thì bọn này sẽ làm hậu thuẫn.

- Còn lang Trung?

- Lang Trung đã liên lạc được với bọn thổ phỉ ở biên thùy. Chúng có một ít súng trường, còn thì toàn là súng hỏa mai và tên nỏ.

Bếp Đen ra vẻ nóng ruột:

- Đánh ngay đi, nếu dùng dằng bị lộ tẩy thì chết nút.

Đội Giá vỗ vai hắn:

- Anh vừa vừa cái mồm chứ! Phải hết sức thận trọng từ cư chỉ đến lời nói. Mật thám đã để ý chúng ta, hễ sơ suất một chút là đại sự hỏng bét.

Đoạn Bội Giá khoác tay cai Trương rảo bước đi, và biến dần vào trong bóng tối.