Chương 24 (tt)

Tôi chưa bao giờ mừng vui như vậy, được quay trở về nhà và quay trở lại cuộc đời bình thường. Những người Arkansas vẫn ủng hộ tôi. Những người ủng hộ lúc nào cũng nghi ngờ của tôi cho rằng tôi đã bị cài bởi một ai đó. Phần lớn dân chúng đơn giản nghĩ là tôi đã bỏ đi sự linh động của mình để chọn phát biểu cho một bài diễn văn đã viết trước. Robert "Say" McIntosh, một chủ nhà hàng da đen mà tôi có mối quan hệ bất thường khi có khi không, đứng ra bảo vệ tôi, phê phán giới truyền thông và tổ chức một buổi ăn trưa miễn phí tại tòa nhà quốc hội tiểu bang cho bất cứ ai viết một chi tiết hoặc một lá thư nào đập lại những người phê bình tôi trong giới truyền thông. Hơn 500 người đến dự bữa ăn đó. Tôi nhận được khoảng 700 lá thư về bài diễn văn, 90% trong tổng số là tích cực. Rõ ràng những người viết những bức thư đó đều nghe bài diễn văn qua radio hoặc đã xem trên CBS, ở kênh truyền hình mà Dan Rather ít ra cũng đã chờ đến khi tôi nói xong thì mới đưa ra những lời bình phẩm của mình.

Khoảng hơn một ngày sau khi tôi quay về, tôi nhận được một cú điện thoại của bạn tôi, Harry Thomason, đã tổ chức show trên truyền hình thành công Designing Women mà vợ cứa anh ấy là Linda Bloodworth viết kịch bản. Harry là anh trai của Danny Thomason, người đứng cạnh tôi trong dàn đồng ca nhà thờ. Hillary và tôi biết anh ấy và Linda trong nhiệm kỳ đầu tiên của tôi khi anh ấy về Arkansas để quay một cuốn phim truyền hình về Nội chiến, bộ phim The Blue and the Gray - Quần áo xanh và quân áo xám. Harry bảo tôi rằng tôi có thể thay đổi tình hình, nhưng tôi phải nhanh chóng. Anh ấy đề nghị tôi lên show truyền hình của Johnny Carson, và tự chọc cười mình. Tôi vẫn còn đờ đẫn và bảo anh ấy rằng tôi cần phải có một ngày để suy nghĩ về nó. Carson tha hồ chỉ trích bài diễn văn bằng lối nói độc thoại của ông ấy. Một trong những câu nói dễ nhớ của anh ấy là: "bài diễn văn cũng suôn sẻ giống như bao cao su Velcro". Nhưng thực ra chẳng có gì để xem xét nhiều - thực tình tôi cũng không thể lâm vào tình thế tồi tệ hơn như tôi hiện có. Ngày hôm sau tôi gọi cho Harry và đề nghị anh ấy thử dàn xếp cho tôi xuất hiện ở show của Carson. Carson thường không mời chính trị gia vào các show truyền hình, nhưng rõ ràng anh ấy đã cho phép ngoại lệ vì tôi thực ra là bao cát quá tốt không thể bỏ qua, và bởi vì tôi đồng ý chơi kèn saxo, việc mà anh ấy có thể dùng như một lý do để tiếp tục duy trì quy định của anh ấy, ít nhất không mời các chính trị gia không biết chơi nhạc cụ. Ý tưởng chơi kèn saxo là của Harry, đây cũng không phải là ý tưởng thông minh cuối cùng mà anh ấy nghĩ ra cho tôi.

Vài ngày sau, tôi đáp may bay đi California, cùng với Bruce Lindsey và thư ký báo chí của tôi, Mike Gauldin. Trước show diễn, Johnny Carson ghé qua phòng tôi và chào tôi, một điều hầu như ông ấy không bao giờ làm. Tôi nghĩ ông ấy biết tôi đang đau khổ và muốn làm tôi thấy thoải mái. Tôi được chuẩn bị lên sân khấu không lâu sau khi show bắt đầu, và Carson bắt đầu bằng cách nói với thính giả rằng đừng có lo chuyện tôi xuất hiện vì "chúng tôi còn có rất nhiều cà phê và giường xếp trong hành lang". Sau đó ông ấy giới thiệu tôi. Và lại giới thiệu tôi. Và lại giới thiệu tôi. Ông ấy cứ kéo dài mãi như thế bằng cách nói ra tất cả những thứ gì những người nghiên cứu của ông ấy có thể tìm được về Arkansas. Tôi nghĩ ông ấy còn nói nhiều hơn tôi ở Atlanta. Khi cuối cùng tôi bước ra và ngồi xuống, Carson lấy ra một đồng hồ cát khổng lồ và đặt ngay bên cạnh tôi để cho cả thế giới có thể thấy cát đang chạy từ trên xuống. Lần nói chuyện này sẽ bị giới hạn thời gian. Vui kinh khủng. Đối với tôi nó còn vui hơn vì tôi còn mang theo đồng hồ cát của riêng tôi, nhưng những người ở trong trường quay nói tôi tuyệt đối không được mang ra. Carson hỏi tôi chuyện gì xảy ra ở Atlanta. Tôi nói với ông ấy là tôi muốn làm cho Mike Dukakis, người không nổi danh lắm về tài ăn nói, có ấn tượng tốt, và "tôi đã thành công quá sức tưởng tượng của tôi". Tôi bảo ông ấy rằng Dukakis thích bài diễn văn đến nỗi ông ấy muôn tôi đến đại hội đảng Cộng hòa để đề cử cho Phó Tổng thống Bush nữa. Kế tiếp, tôi bảo tôi đã cô tình làm hỏng bài diễn văn, bởi vì "tôi luôn luôn muôn xuất hiện ở trong show truyền hình này với hình ảnh tệ hại nhất, và bây giờ tôi đã được toại nguyên". Sau đó Johnny hỏi liệu tôi có nghĩ tôi sẽ có một tương lai chính trị hay không. Tôi giả bộ tỉnh bơ và trả lời: "Còn tùy vào chuyện tôi có thành công không ở trong show diễn đêm nay". Sau khi chúng tôi trao đổi vài câu trong vài phút và những người theo dõi trong khán phòng cười thoải mái, Johnny đề nghị tôi thổi kèn saxo cùng với ban nhạc của Doc Severinsen. Chúng tôi chơi bản "Summertime", bài này cũng vui như những lời nói đùa vậy. Sau đó tôi ngồi xuống để theo dõi vị khách kế tiếp, tay chơi nhạc rock người Anh nổi tiếng Joe Cocker, khi anh ấy hát bài hát nổi tiếng gần nhất của anh ây, "Unchain My Heart".

Khi show diễn kết thúc, tôi thây nhẹ nhõm và nghĩ rằng show diễn đã diễn ra như có thể. Harry và Linda tổ chức một bữa tiệc cho tôi cùng với một số người bạn của họ, trong đó có hai người Arkan¬sas khác, nữ diễn viên đoạt giải Oscar Mary Steenburgen và Gil Gerard, người nổi tiếng đầu tiên vào vai diễn của mình trong phim Buck Rogers in the 25th Century - Buck Rogers trong thế kỷ 25.

Tôi bay đêm về nhà. Ngày hôm sau, tôi biết show diễn Carson đã được đánh giá tốt trên toàn quốc và được dân Arkansas đánh giá rất cao. Thông thường không có nhiều người Arkansas thức khuya để xem show diễn và đưa ra những lời bình phẩm, nhưng rõ ràng ở đây là chuyên danh dự của tiểu bang. Khi tôi bước vào tòa nhà quốc hội của tiểu bang, một đám đông dân chúng địa phương có mặt ở đó để vỗ tay, cổ vũ và ôm hôn tôi. ít ra ở Arkansas, show của Carson đã làm cho chuyên rắc rối ở Atlanta trở thành quá khứ.

Mọi việc có vẻ như sáng sủa đối với tôi, và phần còn lại của nước Mỹ cũng vậy. CNN bầu tôi là người chiến thắng trong chính trị của tuần, sau khi tuần trước gọi tôi là người thất trận lớn nhất. Tom Shales nói tôi đã "hồi phục một cách thần kỳ" và rằng "dân chúng xem tivi rất thích kiểu hồi phục như vậy". Nhưng mọi chuyện vẫn chưa hết. Vào tháng 8, Hillary, Chelsea, và tôi đi Long Island, New York, để nghỉ một vài ngày với người bạn của chúng tôi là Liz Robbins. Tôi được yêu cầu làm trọng tài cho trận đấu bóng mềm hàng năm vì từ thiện giữa các nghệ sỹ và các nhà văn đi nghỉ hè ở đó. Tôi vẫn còn giữ một bức hình tôi đang làm trọng tài trong cú giao banh của Mort Zuckerman, bây giờ là chủ bút tờ Daily News của New York và tờ us News & World Report. Khi tôi được giới thiệu ra trận đấu, xướng ngôn viên đùa rằng ông ấy hy vọng tôi sẽ không phải mất thời gian lâu để đưa ra quyết định trên sân như tôi đã làm với bài diễn văn ở Atlanta. Tôi phá lên cười, nhưng bên trong tôi rên rỉ. Tôi không biết đám đông nghĩ gì cho đến khi trận đấu gần kết thúc. Một người đàn ông cao đứng trên hàng ghế khán giả bước ra sân và đến cạnh tôi. Ông ấy nói: "Đừng nghĩ đến mây lời phê phán, thực ra nghe bài diễn văn đó tôi rất thích". Đó là Chevy Chase. Tôi luôn luôn rất thích phim của ông ấy. Bây giờ ông ấy có người hâm mộ đến suốt đời.

Cả bài diễn văn tồi tệ của tôi lẫn show diễn Carson chẳng liên quan gì đến những công việc thực sự mà tôi làm với tư cách thống đốc, nhưng chuyện đó đã dạy tôi thêm một lần nữa rằng cách nhìn nhận của người ta về các chính trị gia như thế nào sẽ ảnh hưởng lớn đến những việc các chính trị gia đó có thể làm gì. Nó cũng cho tôi sự hiểu biết đúng mực về sự khiêm nhường. Tôi biết trong suốt cuộc đời còn lại tôi sẽ nhạy cảm hơn đối với những người lâm vào những tình huống gây bối rối hoặc nhục nhã. Tôi phải thú nhận với Pam Strickland, một phóng viên của tờ Arkansas Democrat mà tôi thật sự kính trọng, "thỉnh thoảng các chính trị gia bị đá đít cũng đâu phải luôn luôn là điều tồi tệ".

Thật không may, trong khi mọi việc có vẻ sắp sửa đối với tôi thì với Mike Dukakis lại không được như vậy. George Bush có bài diễn văn chấp nhận đề cử tuyệt vời tại đại hội của ông ấy, hứa rằng sẽ có một chủ nghĩa Reagan "tốt bụng hơn, nhẹ nhàng hơn" và nói với chúng tôi "nghe cho rõ: không đưa ra thêm thuế mới nào cả". Hơn nữa, cách tiếp cận nhẹ nhàng hơn của ông Phó tổng thống lại không áp dụng với Mike Dukakis. Lee Atwater và công ty của ông ta tấn công Mike Dukakis như một đàn chó dại, nói rằng Mike không tin vào chuyện tuân thủ trung thành với lá cờ cũng như không quá cứng rắn với tội phạm. Một nhóm "độc lập" không có quan hệ gì rõ ràng với chiến dịch tranh cử của Bush tung ra một đoạn quảng cáo có chiếu một người bị kết tội sát nhân tên Willie Horton từng được thả trong một chương trình tạm tha của bang Massachusetts. Không phải ngẫu nhiên Horton là người da đen. Những đối thủ của Dukakis đã chơi trò giải phẫu thẩm mỹ ngươc ông ấy, mà Dukakis lại không tự giúp mình khi không đáp trả nhanh chóng và mạnh mẽ sự công kích và tự cho phép mình được chụp ảnh mình đang ngồi trên một chiếc xe tăng đội mũ sắt làm cho ông ấy giống như nhân vật Alfred E. Neuman trong phim MAD Magazine hơn là vị Tổng tư lệnh tối cao tương lai của các lực lượng vũ trang.

Vào mùa thu, tôi bay lên Boston để xem mình có thể giúp gì không. Đến lúc đó, Dukakis đã bị tụt xa lại phía sau trong các cuộc tranh cử. Tôi khẩn khoản với những người trong chiến dịch vận động phải giáng trả; cũng phải nói cho cử tri biết rằng chính quyền liên bang, mà Bush là một phần, cũng có các chương trình tạm tha cho các tù nhân. Nhưng họ đã không làm điều đó đến mức như tôi muốn. Tôi gặp Susan Estrich, người quản lý của chiến dịch, người tôi thích và người tôi nghĩ đã chịu quá nhiều trách nhiệm trong các rắc rối của Mike, Madeleine Albright là một giáo sứ ở đại học Georgetown từng làm việc trong Nhà Trắng dưới thời Carter. Bà ấy là cố vấn về chính sách ngoại giao. Tôi rất ấn tượng với sự trong sáng và cứng rắn trí thức của bà ấy và quyết tâm phải giữ liên lạc với bà.

Dukakis bắt đầu quay lại làm chủ tình hình trong ba tuần cuối cùng của chiến dịch, nhưng ông ấy không bao giờ khôi phục lại được người Dân chủ Mới mà những quảng cáo tiêu cực cũng như việc tranh luận không tích xực đủ mức của ông ấy đã triệt tiêu đi. Vào tháng 11, Phó tổng thống Bush đánh bại ông với tỷ lệ 54/46% số phiếu. Chúng tôi cũng không thắng ở Arkansas, mặc dù tôi đã cố gắng. Dukakis là một người tốt và một thống đốc giỏi. Ông ấy và Lloyd Bentsen lẽ ra có thể đã phục vụ tốt cho đất nước của chúng ta trong Nhà Trắng. Nhưng phe Cộng hòa đã đánh bại ông ấy ngay từ đầu cuộc đua. Tôi không thể trách họ vì đã lúng túng trong một chiến dịch có hiệu quả, nhưng tôi không nghĩ điều đó là tốt cho nước Mỹ.

Vào tháng 10, khi chiến dịch tranh cử tổng thống vào giai đoạn nước rút, tôi tham gia vào hai diễn biến về chính sách đầy khuyến khích. Tôi bắt đầu một sáng kiến mới với các thống đốc của các bang lân cận: Ray Mabus của bang Mississippi và Buddy Roemer của bang Louisiana, nhằm cứu vãn tình thế của chúng tôi. Cả hai người đều là những người tiến bộ trẻ tuổi giỏi ăn nói và đã học Harvard. Để nhấn mạnh cam kết của chúng tôi, chúng tôi đã ký một hiệp ước trên một cái phà ở giữa dòng sông Mississippi ở Rosedale. Không lâu sau, chúng tôi cùng nhau dẫn một phái đoàn sang Nhật.

chúng tôi ủng hộ nỗ lực thành công của Thượng nghị sĩ Bumpers,và Dân biểu Mike Epsy của bang Mississippi nhằm thành lập ra ủy ban phát triển đồng bằng hạ Mississippi để nghiên cứu và đưa ra Các kiến nghị nhằm cải thiện nền kinh tế của các hạt nghèo ở hai kên bờ sông, từ miền nam Illinois đến New Orleans, nơi dòng Mississippi chảy vào vịnh Mexico. Các hạt người da trắng ở phía bắc ở vùng đồng bằng này cũng nghèo khó như các hạt nhiều dân da đen ở miền nam. Cả ba thống đốc đều tham gia vào ủy ban này: Trong một năm, chúng tôi đã tổ chức các buổi điều trần ở thượng và hạ nguồn sông ở các thị trấn nhỏ dường như đã bị bỏ quên, và chúng tôi đưa ra một báo cáo dẫn đến việc thành lập một cơ quan hoạt động đầy đủ cũng như đưa ra một nỗ lực nhằm cải thiện kinh tế và chất lượng sống ở khu vực nghèo khổ nhất của nước Mỹ bên ngoài các khu vực của người Mỹ thổ dân.

Vào ngày 13 tháng 10, tôi được mời đến Nhà Trắng dự lễ kí dự luật cải cách an sinh đã được mong đợi từ lâu của Tổng thống Reagan. Đó thực sự là thành tích của cả hai đảng, nhờ công việc của các thống đốc đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa; dân biểu Dân chủ Harold Ford của bang Tennessee và dân biểu Cộng hòa Carroll Campbell của bang Nam Carolina; Chủ tịch ủy ban Tài chính và Chứng khoán hạ viện Dan Rostenkowski và Chủ tịch của ủy ban Tài chính thượng viện Pat Moynihan, người biết về lịch sử của an sinh hơn bất cứ ai khác; và của nhân viên Nhà Trắng. Tôi rất ấn tượng và đánh giá cao cung cách mà quốc hội cũng như Nhà Trắng đã làm việc với các thống đốc. Harold Ford thậm chí còn mời thống đốc Cộng hòa Mike Castle bang Delaware và tôi đến tham dự cuộc họp của tiểu bang nhằm thúc đẩy dự luật vào phiên bản cuối cùng để có thể đưa ra bỏ phiếu. Tôi hy vọng và tin rằng đạo luật này sẽ giúp thêm nhiều người khỏi phải nhận an sinh xã hội để có việc làm đồng thời ủng hộ thêm nữa con cái của họ.

Tôi cũng thấy vui vì Tổng thống Reagan sẽ kết thúc nhiệm kỳ của mình bằng một việc làm tích cực. Ông ấy cũng bị rắc rốỉ ghê gớm với vụ Iran - Contra bất hợp pháp, mà Nhà Trắng đã chấp thuận, và có thể cũng đã dẫn đến việc ông bị phế truất nếu như những người phi dân chủ chỉ cần tàn nhẫn bằng một nửa Newt Gingrich. Bất chấp nhiều điều không đồng ý, nhiều bất đồng giữa tôi và Reagan, tôi thích ông ấy về mặt con người, và tôi thích nghe chuyện của ông ấy khi tôi ngồi ở bàn của ông ấỵ tại Nhà Trắng dành cho các thống đốc và khi một sô thống đốc ăn trưa với ông ây sau khi ông phát biểu trước chúng tôi lần cuôi cùng vào năm 1988. Reagan là một người bí ẩn đối với tôi, vừa thân thiện vừa xa cách. Tôi không bao giờ biết chắc ông ấy biết rõ những hậu quả đối với con người của những chính sách khắc nghiệt nhất của ông ấy hay ông ấy đang sử dụng phe cánh tả hay là bị họ sử dụng; những cuốn sách viết về ông ấy không đưa ra một câu trả lời rõ ràng và vì ông ấy mắc bệnh Alzheimer, có lẽ chúng ta sẽ chẳng bao giờ biết. Dù vậy, cuộc đời của ông ấy thú vị và bí ẩn hơn là những cuốn phim ông ấy đã làm.

Tôi dành ba tháng cuối năm 1988 chuẩn bị cho phiên họp lập pháp tiếp theo. Cuối tháng 10 tôi phát hành một cuốn sách dày 70 trang, Moving Arkansas Forward into the 21th Century - Hướng Arkansas đến thế kỷ 21, vạch ra kế hoạch tôi sẽ đề xuất với cơ quan lập pháp vào tháng 1. Cuốn sách phản ánh công sức và những đề xuất của hơn 350 công dân và công chức làm việc trong các hội đồng ủy ban giải quyết các thử thách phức tạp nhất của chúng tôi. Cuốn sách chứa đầy những sáng kiến cụ thể, bao gồm các phòng khám ở trường học nhằm hạn chế tình trạng có thai ở trẻ vị thành niên; bảo hiểm y tế học đường cho trẻ em chưa có bảo hiểm; quyền của phụ huynh và học sinh theo học bất cứ trường công lập nào chứ không chỉ buộc phải học trường trong khu vực cư trú của mình; mở rộng chương trình trước tiểu học HIPPY đến hơn 70 hạt; đặt ra báo cáo của từng trường hàng năm nhằm so sánh kết quả học tập của học sinh với năm trước và với các trường khác trong bang; một điều khoản cho phép tiểu bang tiếp quản lại việc giáo dục của các hạt thất bại; và đẩy mạnh chương trình xóa mù chữ ở người lớn nhằm đưa Arkansas trở thành bang đầu tiên "xóa sạch tình trạng mù chữ ở người dân thuộc độ tuổi lao động".

Tôi đặc biệt phấn khích với sáng kiến xóa mù chữ và triển vọng biến nạn mù chữ từ một điều đáng xấu hổ trở thành một thử thách. Mùa thu năm trước, khi tôi và Hillary đến họp phụ huynh ở trường của Chelsea, một người đàn ông đến gặp tôi và nói anh ta đã xem tôi phát biểu về xóa mù chữ trên truyền hình. Anh ta bảo mình có một công việc tốt nhưng chưa bao giờ học để biết đọc. Sau đó anh ta hỏi liệu tôi có thể cho anh ta tham gia vào một chương trình xóa mù chữ mà không để ông chủ của anh ta biết. Tinh cờ tôi quen biết ông chủ đó và tôi chắc chắn rằng ông chủ tự hào về anh ta, nhưng vì anh ta vẫn e ngại nên nhân viên của tôi sắp xếp để anh ta học chữ mà ông chủ của anh ta không hay biết. Kể từ sau chuyên này tôi bắt đầu nói mù chữ không phải là chuyện đáng xấu hổ, nhưng sẽ thật xấu hổ nếu bạn không làm gì để khắc phục điều này.

Dù có nhiều thay đổi lớn từ khái quát đến chi tiết, nội dung chính của chương trình đó vẫn chính là công việc tôi gắng sức thực hiện sáu năm nay: "Hoặc chúng ta đầu tư nhiều hơn vào nguồn nhân lực và nâng cao khả năng hợp tác của con người, hoặc chúng ta sẽ phải đối mặt với sự suy yếu lâu dài". Chiến lược quảng bá Arkansas như một vùng đất tươi đẹp với người dân chăm chỉ cần cù, nhân công rẻ, thuế thấp đã không còn thích hợp từ một thập kỷ trước do thực trạng mới của nền kinh tế toàn cầu. Chúng ta phải tiếp tục cố gắng để thay đổi nó.

Sau khi đi tuyên truyền trên toàn bang trong nửa năm còn lại, tôi trình bày chương trình trước cơ quan lập pháp ngày 9.1.1989. Trong bài phát biểu, tôi dẫn ra những người Arkansas ủng hộ chương trình và chỉ ra các khoản thuế cần tăng để chi phí cho chương trình này: một hiệu trưởng trường học chưa từng bỏ phiếu cho tôi nhưng tán thành cải cách giáo dục; một người mẹ nhận trợ cấp xã hội từng tham gia chương trình việc làm của chúng tôi, tốt nghiệp trung học, học đại học và tìm được việc làm; một cựu binh Thế chiến hai vừa mới học đọc học viết; và quản lý của xưởng Nekoosa Paper mới trị giá 500 triệu đôla ở Ashdown, người nói với các nhà lập pháp rằng anh ta cần có đội ngũ công nhân có tri thức hơn vì "chỉ tiêu năng suất của chúng tôi đòi hỏi công nhân hiểu môn số học, trong khi rất nhiều người trong số họ không biết".

Tôi lập luận rằng chúng ta có thể tăng thuế. Tỷ lệ thất nghiệp của chúng ta vẫn cao hơn mức trung bình cả nước, giảm từ 10.6% sáu năm trước xuống 6.8%. Chúng ta xếp thứ 46 về thu nhập bình quân đầu người nhưng vẫn đứng thứ 43 về tổng thu nhập toàn bang và thu thuế địa phương.

Cuối bài diễn văn, tôi đề cập rằng, một vài ngày trước, báo chí trích dẫn lời Dân biểu John Paul Capps, một người bạn và người ủng hộ nhiệt tình chương trình của tôi rằng dân chúng đã "chán ngấy Bill Clinton cứ nói đi nói lại mãi một bài diễn văn". Tôi nói với quốc hội tiểu bang rằng tôi biết chắc nhiều người chán phải nghe tôi nói đi nói lại một vấn đề, nhưng "cốt lõi của trách nhiệm chính trị là tập trung vào những gì thực sự quan trọng trong thời gian dài cho đến khi vấn đề được giải quyết". Tôi bảo tôi sẽ nói đến những chuyên khác khi "tỷ lệ thất nghiệp của bang chúng ta thấp hơn và thu nhập cao hơn mức trung bình cả nước... khi không có công ty nào bỏ qua chúng ta vì họ nghĩ chúng ta không thể chịu được gánh nặng công việc trong nền kinh tế thế giới mới... khi không có thanh niên nào phải xa gia đình mới tìm được việc làm tốt". Cho đến khi đó, "chúng ta phải thực hiện nhiệm vụ của mình".

Tôi được truyền cảm hứng để nói đi nói lại những bài phát biểu cũ khi Tina Turner đến Little Rock biểu diễn. Sau khi biểu diễn hết các tiết mục, Tina kết thúc chương trình bằng bài hit topten đầu tiên của cô, "Proud Mary". Ngay khi ban nhạc bắt đầu chơi, đám đông trở nên điên cuồng. Tina bước đến bên micro và nói "Các bạn biết đấy, tôi đã hát bài hát này 25 năm nay. Nhưng mỗi lần hát tôi đều hát hay hơn!".

Tôi hi vọng bài hát xưa của mình vẫn còn hiệu quả, nhưng có bằng chứng ủng hộ khẳng định của John Paul Capps rằng người Arkansas, trong đó có cả các thành viên quốc hội tiểu bang, đã chán ngấy những lời thúc giục triền miên của tôi. Cơ quan hành pháp thông qua hầu hết những đề nghị cải cách cụ thể của tôi, nhưng không chịu tăng các khoản thuế cần thiết để chi trả cho chương trình y tế và giáo dục tốn kém, bao gồm khoản tăng lương lớn cho giáo viên và mở rộng giáo dục trước tiểu học cho trẻ em 3, 4 tuổi. Một cuộc trưng cầu đầu tháng 1 cho thấy đa số cử tri tán thành chi nhiều hơn cho giáo dục và tôi dẫn trước các ứng cử viên tiềm năng khác cho cương vị thống đốc năm 1990, nhưng cuộc trưng cầu cũng cho thấy một nửa số cử tri muốn có một thống đốc mới.

Trong khi đó một vài nhân vật hàng đầu của tôi cũng trở nên mệt mỏi và mong muôn tiếp tục giải quyết sang các thách thức khác. Trong số này có vị lãnh đạo tiểu bang cởi mở nhiệt tình của đảng Dân chủ là Lib Carlisle, một doanh nhân mà tôi đã thuyết phục nhận vị trí này khi tôi nói với ông rằng công việc chỉ chiếm của ông nửa ngày trong một tuần. Sau đó ông nói đùa chắc là tôi nói đến thời gian còn lại ông dành cho việc kinh doanh của mình.

May mắn thay, những người tài giỏi mới vẫn muốn đứng ra phục vụ. Một trong những bổ nhiệm tốt nhất và gây nhiều tranh cãi nhất của tôi là chỉ định bác sĩ Joycelyn Elders làm Bộ trưởng Y tế. Tôi bảo Elders tôi muốn làm một điều gì đó cho tình trạng có thai ở trẻ vị thành niên, một vấn đề lớn ở Arkansas. Tôi ủng hộ đề xuất của cô ấy về việc thành lập phòng y tế ở trường học và dạy môn giáo dục giới tính, cổ vũ không quan hệ tình dục và tình dục an toàn nếu được sự cho phép của trường học địa phương. Đã có vài phòng y tế đi vào hoạt động có tiếng tăm và thành công trong việc giảm tỷ lệ sinh con ngoài giá thú.

Những nỗ lực của chúng tôi vấp phải sự phản đối kịch liệt từ những người theo trào lưu chính thống ủng hộ chính sách "chỉ cần nói không là đủ". Trong mắt họ việc bác sĩ Elders ủng hộ quyền phá thai đã là một điều vô cùng tồi tệ. Bây giờ họ cho rằng cố gắng thành lập phòng y tế học đường sẽ dẫn đến quan hệ tình dục trong số đông thanh thiếu niên vốn không bao giờ nghĩ đến chuyện này nếu Joycelyn không xây dựng phòng y tế. Tôi ngờ rằng sáng kiến của bác sĩ Elders cũng như ý tưởng của cô ấy cũng đâu cõ thể làm gì được mấy cô cậu nóng bỏng trên các băng ghế sau xe hơi. Cuộc chiến này xứng đáng để đấu tranh.

Khi trở thành tổng thống tôi chỉ định Joycelyn Elders làm bác sĩ phẫu thuật trưởng, và cô ấy trở nên nổi tiếng trong giới y tế vì sự sẵn sàng đấu tranh không ngừng cho những chính sách y tế phù hợp và đôi khi gây tranh cãi. Tháng 12 năm 1994, sau khi chúng tôi bị thua nặng trong đợt bầu cử quốc hội giữa kì trước cánh hữu phe Cộng hòa, bác sĩ Elders lại nổi đình nổi đám khi đưa ra những gợi ý rằng dạy trẻ em thủ dâm có thể là biện pháp tốt để giảm khả năng có thai ở tuổi vị thành niên. Vào thời điểm đó, tôi làm hết sức mình để duy trì sự ủng hộ của những đảng viên Dân chủ đỏng đảnh trong quốc hội, và quyết tâm đấu với phe Cộng hòa khi họ đưa ra các đề nghị cực đoan đòi cắt giảm chi phí giáo dục, y tế và bảo vệ mồi trường. Bây giờ tôi phải đối mặt với nguy cơ Gingrich và đồng sự có thể làm chệch hướng chú ý của báo chí và dư luận khỏi việc cắt giảm ngân sách của họ bằng cách giễu cợt chúng tôi. Vào bất cứ thời điểm nào khác, chúng tôi có lẽ có khả năng đương đầu với việc đó, nhưng lúc ấy tôi đã đè nặng đảng Dân chủ với ngân sách gây tranh cãi của tôi, NAFTA, nỗ lực về y tế không thành công, dự luật Brady và lệnh cấm sử dụng vũ khí tấn công mà Hiệp hội Súng trường Quốc gia đã dùng để đánh bại hơn 10 hạ nghị sĩ của chúng tôi. Tôi quyết định yêu cầu cô ấy từ chức. Tôi ghét phải làm điều đó vì cô ấy là người thật thà, có năng lực, can đảm nhưng chúng tôi đã chơi trò giả câm giả điếc về chính trị đủ cho vài nhiệm kỳ tổng thống rồi. Tôi hi vọng một ngày nào đó cô ấy sẽ tha thứ cho tôi. Cô ấy đã làm được rất nhiều với hai chức vụ tôi bổ nhiệm.

Tổn thất về nhân viên lớn nhất của tôi năm 1989 là Betsey Wright. Đầu tháng 8 cô ấy xin nghỉ trong vài tuần. Tôi yêu cầu Jim Pledger ở bộ phận Quản trị và Tài chính cáng đáng luôn để tạm thời thay thế cô ấy. Việc Betsey xin nghỉ kéo theo rất nhiều lời đồn đại và thêu dệt vì ai cũng biết cô ấy giữ vai trò quan trọng trong văn phòng thống đốc và giám sát mọi thứ ở chính quyền trong bang. John Brummett, người giữ chuyên mục châm biếm tờ Arkansas Gazette viết một bài tự hỏi việc ly thân của chúng tôi có kết thúc bằng ly hôn không. Anh ta cho là không vì chúng tôi quá quan trọng với nhau. Đúng là chúng tôi rất quan trọng đối với nhau, nhưng Betsey cần phải tạm nghỉ. Cô ấy đã làm việc không tiếc sức mình kể từ khi tôi thất bại năm 1980, và điều đó bắt đầu cho thấy hậu quả của nó. Chúng tôi đều nghiện công việc và hay cáu bẳn khi làm việc kiệt sức. Năm 1989, chúng tôi cố gắng làm việc quá sức trong thời kỳ khó khăn, và chúng tôi thường xuyên trút căng thẳng của mình lên người kia. Cuối năm đó, Betsey chính thức từ chức chánh văn phòng sau một thập niên cống hiến hết mình. Đầu năm 1990, tôi chỉ định Henry Oliver, một nhân viên FBI nghỉ hưu và cựu cảnh sát trưởng ở Fort Smith làm người kế nhiệm Betsey. Henry thực ra cũng không muốn làm, nhưng anh ấy là bạn tôi và tin tưởng vào những gì chúng tôi đang phấn đấu vì thế anh đã có một năm công tác tốt.

Betsey quay trở lại vào chiến dịch tranh cử năm 1992 để bảo vệ tôi khỏi những tấn công vào những hoạt động trong quá khứ và cuộc sống riêng của tôi. Sau khi hoàn thành công việc vận động hành lang ở Washington với Anne VVexler, trong giai đoạn tôi mới nhậm chức tổng thống cô ấy trở về nhà tại Arkansas và sống ở vùng Ozarks. Hầu hết người dân Arkansas sẽ không bao giờ biết cô ấy đóng vai trò quan trọng thế nào trong việc đem đến cho họ những trường học tốt hơn, thêm nhiều việc làm, và một chính phủ trung thực hiệu quả; nhưng họ nên biết điều này. Không có cô ấy, tôi dã không bao giờ có thể đạt được nhiều thành tựu như vậy. Và không có cô ấy, tôi đã không bao giờ có thể sống sót qua những trận chiến chính trị ở Arkansas để trở thành tổng thống.

Đầu tháng 8, Tổng thống Bush thông báo mời các thông đốc trong cả nước tham dự cuộc họp thượng đỉnh về vấn đề giáo dục vào tháng tới. Cuộc họp tổ chức tại trường Đại học Virginia, Charlottesville vào ngày 27 - 28.9. Nhiều đảng viên đảng Dân chủ nghi ngờ về cuộc họp vì Tổng thống và Bộ trưởng Giáo dục Lauro Cavazos khẳng định cuộc họp không phải là khúc dạo đầu cho việc tăng hỗ trợ của liên bang cho giáo dục. Tôi thông cảm với những lo lắng của họ, nhưng tôi lạc quan với triển vọng cuộc họp thượng đỉnh có thể vạch ra chiến lược phát triển tiếp theo trong cải cách giáo dục, như trong báo cáo Quốc gia đang lâm nguy năm 1983. Tôi tin tổng thống thực sự hứng thú với cải cách giáo dục, và tôi đồng ý với ông rằng chúng ta có thể làm nhiều việc quan trọng mà không cần tiền của liên bang. Chẳng hạn chính quyền ủng hộ việc cho phép phụ huynh và học sinh tự do chọn thêm một trường công lập khác chứ không nhất thiết là trường được chỉ định. Arkansas vừa trở thành bang thứ hai sau Minnesota thông qua đề xuất này, và tôi muốn 48 bang còn lại thi hành theo. Tôi cũng tin rằng, nếu hội nghị đưa ra bản báo cáo chính xác, các thống đốc có thể sử dụng để có được sự ủng hộ của công chúng nhằm đầu tư nhiều hơn cho giáo dục. Nếu người ta biết tiền của mình bỏ ra sẽ đem lại điều gì, họ sẽ bớt đi ác cảm với các loại thuế mới. Với tư cách đồng chủ tịch Nhóm đặc nhiệm về giáo dục của các thống đốc cùng với thống đốc Carroll Campbell bang Nam Carolina, tôi muốn đạt được sự đồng thuận trong số các thống đốc Dân chủ, rồi sau đó cùng với các thống đốc Cộng hòa đưa ra một tuyên bố phản ánh kết quả hội nghị.

Tổng thống Bush mở đầu cuộc họp bằng một bài phát biểu ngắn nhưng hùng biện. Kế tiếp chúng tôi cùng nhau đi dạo quanh thảm cỏ trung tâm để các phóng viên chụp ảnh cho tin tức buổi tối và báo buổi sáng, rồi trở lại làm việc. Tổng thống Bush và phu nhân chiêu đãi bữa tối hôm đó. Hillary ngồi cùng bàn với tổng thống và tranh luận với ông về tỉ lệ tử vong trẻ sơ sinh ở Mỹ nghiêm trọng như thế nào. Tổng thống đã không tin khi Hillary cho ông biết 18 nước thực hiện việc nuôi sống trẻ sơ sinh đến năm hai tuổi tốt hơn chúng ta. Khi cô ấy đề nghị đem cho ông chứng cứ, ông nói ông sẽ tự tìm lấy. Ồng đã làm, hôm sau ông nhờ tôi chuyển cho Hillary lời nhắn công nhận cô ấy đúng. Cử chỉ lịch thiệp đó gợi cho tôi nhớ lại sáu năm trước ở Kennebunkport khi ông tự mình dẫn Chelsea, lúc đó mới ba tuổi, đến phòng vệ sinh.

Khi Carroll Campbell phải quay về Arkansas có việc đột xuất, tôi phải chuẩn bị chi tiết tuyên bố của hội nghị với chủ tịch Hiệp hội Thống đốc Quốc gia (NGA) là thống đốc đảng Cộng hòa Terry Branstad bang Iowa; Mike Cohen, nhân viên giáo dục của NGA; và phụ tá của tôi, hạ nghị sĩ Gloria Cabe. Sau khi làm việc đến quá nửa đêm, chúng tôi đưa ra một tuyên bố buộc các thống đốc và Nhà Trắng cam kết đặt ra một loạt các mục tiêu về giáo dục phải đạt được cho đến năm 2000. Không như những hoạt động tiêu chuẩn của thập kỉ trước, những mục tiêu này tập trung vào đầu ra thay vì đầu vào, đòi hỏi tất cả chúng tôi phải đạt được những kết quả cụ thể. Tôi lập luận rằng tất cả chúng tôi trông sẽ thật ngớ ngẩn trừ khi chúng ta rời khỏi Charlottesville với cam kết táo bạo đầu tư nhiều sức lực hơn vào cải cách giáo dục.

Ngay từ đầu, hầu hết các thống đốc ủng hộ sự nghiệp này và tán thành ý kiến biến cuộc họp thượng đỉnh thành sự khởi đầu cho một điều gì đó lớn lao. Một số người của tổng thống do dự. Họ e ngại sẽ gắn tổng thống vào một ý tưởng lớn có thể đem đến cho ông nhiều phiền toái khi tạo kì vọng vào việc tăng đầu tư liên bang. Điều này không có trong ý đồ của họ do thâm hụt ngân sách và lời cam kết "không có thuế mới" của tổng thống. Cuối cùng nhờ chánh văn phòng Nhà Trắng lúc đó là John Sununu mà Nhà Trắng đã thay đổi ý kiến. Sununu thuyết phục các đồng nghiệp của mình ở Nhà Trắng rằng các thống đốc không thể trở về tay không, và tôi hứa làm giảm tối thiểu áp lực công chúng mà các thống đốc có thể gây nên nhằm đòi thêm tiền liên bang. Tuyên bố cuối cùng của cuộc họp thượng đỉnh viết rằng: "Lần đầu tiên trong lịch sử nước Mỹ, đã đến lúc chúng ta thiết lập các mục tiêu quốc gia cụ thể, các mục tiêu giúp chúng ta tăng khả năng cạnh tranh trên trường quốc tế".

Cuối hội nghị, Tổng thống Bush viết tay cho tôi một lời nhắn thân mật, cám ơn tôi làm việc trong hội nghị cùng nhân viên của ông, và rằng ông muốn giữ vấn đề cải cách giáo dục "nằm ngoài chuyện tranh chấp vặt vãnh" khi chúng tôi tiến gần tới kỳ bầu cử giữa kỳ năm 1990. Tôi cũng muốn như thế. Ủy ban Giáo dục của các thống đốc lập tức bắt đầu quy trình phát triển mục tiêu, cùng với cố vấn chính sách đối nội Nhà Trắng Roger Porter, từng nhận học bổng Rhodes và đến học ở Oxford sau tôi một năm. Chúng tôi làm việc cật lực bốn tháng tiếp theo nhằm đạt đến thỏa thuận với Nhà Trắng vừa kịp cho Thông điệp liên bang của tổng thống.

Tới cuối tháng 1 năm 1990, chúng tôi đã nhất trí sáu mục tiêu cho năm 2000:

• Đến năm 2000, tất cả trẻ em trên nước Mỹ sẽ đến trường trong tình trạng sẵn sàng học.

• Đến năm 2000, tỷ lệ tốt nghiệp trung học sẽ tăng lên ít nhất là 90%.

• Đến năm 2000, học sinh Mỹ sẽ kết thúc các lớp 4, 8 và 12 với học lực khá trong những môn học thử thách như tiếng Anh, toán, khoa học, lịch sử và địa lý; và tất cả các trường ở Mỹ sẽ đảm bảo mọi học sinh học cách tư duy để chuẩn bị trở thành công dân có trách nhiệm, học cao hơn và làm việc có năng suất trong nền kinh tế mới.

• Đến năm 2000, học sinh Mỹ sẽ phải đứng nhất thế giới về khoa học và toán học.

• Đến năm 2000, tất cả người trưởng thành ở Mỹ đều biết chữ, có kiến thức và kĩ năng cần thiết để cạnh tranh trong nền kinh tế toàn cầu cũng như thực thi quyền và nghĩa vụ công dân.

• Đến năm 2000, mọi trường học ở Mỹ hoàn toàn thoát khỏi tình trạng bạo lực và ma túy và có một trường học kỷ luật cao.

Ngày 31 tháng 1, tôi đang ngồi trong phòng triển lãm của hạ viện khi Tổng thống Bush công bố những mục tiêu này và nói rằng chúng sẽ được kết hợp phát triển bởi Nhà Trắng và Nhóm đặc nhiệm về Giáo dục của các thống đốc, và tuyên bố các mục tiêu này sẽ là một phần của một tuyên bố mục tiêu toàn diện hơn để chúng ta có thể đưa ra trước các thống đốc tại kì họp mùa đông vào tháng tới.

Văn kiện được các thống đốc thông qua cuối tháng 2 đó là sự kế thừa có giá trị của báo cáo Quốc gia đang lâm nguy năm 1983. Tôi tự hào có đóng góp một phần và ấn tượng với kiến thức và sự tận tụy của những thống đốc khác, tổng thống, John Sununu, và Roger Porter. Trong 11 năm tiếp theo, khi làm thống đốc hay làm tổng thống, tôi cố gắng hết sức để giành được những mục tiêu giáo dục quốc gia. Chúng tôi đề ra mục tiêu cao. Một khi bạn đặt mục tiêu cao và cố thực hiện nó, kể cả nếu bạn không hoàn tất hết, bạn cũng đã tiến xa hơn nhiều so với điểm xuất phát của mình.

Tôi dành những tháng cuối năm 1989 cố gắng quyết định phần còn lại của cuộc đời mình sẽ làm gì. Có nhiều lý do để không ra tranh cử tiếp nhiệm kỳ thứ năm. Tôi thấy nản vì đã không thể tìm được nguồn tài chính cần thiết để phát triển giáo dục, phát triển chương trình nhi đồng và y tế. Tôi có thể dừng lại sau 10 năm, nhìn lại những thành quả thực sự trong điều kiện khó khăn, và để ngỏ quyết định tranh cử tổng thống năm 1992. Cuối cùng, nếu tôi lại ra tranh cử, tôi có thể không thắng được. Tôi đã phục vụ lâu hơn bất kì thống đốc nào khác ngoại trừ Orval Faubus. Và cuộc thăm dò cho thấy rất nhiều người muốn có một thống đốc mới.

Mặt khác tôi yêu thích cả chính trị lẫn chính sách. Tôi không muốn rời cương vị với cảm giác cay đắng của những thất bại về tiền bạc của năm 1989. Tôi vẫn còn một đội ngũ những người có khả năng, lòng nhiệt huyết và vô cùng trung thực. Trong suốt thời gian tôi làm thống đốc, chỉ có duy nhất hai lần bị đưa tiền ra mua chuộc để thực hiện một quyết định đặc biệt. Một công ty muốn thắng thầu cung cấp dịch vụ y tế cho hệ thống nhà tù đề nghị với tôi một khoản tiền đáng kể thông qua một bên trung gian. Tôi gạch tên công ty đó khỏi danh sách đấu thầu. Một thẩm phán hạt yêu cầu tôi gặp một người đàn ông lớn tuổi đang muốn tôi ân xá cho cháu trai ông ta. Ông già này đã hàng chục năm không liên hệ với chính quyền, rõ ràng ông ta nghĩ mình đang làm những việc nên làm khi biếu tồi 10.000 USD cho vụ ân xá này. Tôi bảo ông ấy rằng ông ta thật may mắn khi tôi bị lãng tai, vì tôi nghe như có vẻ ông ấy vừa phạm vào một tội. Tôi khuyên ông nên về nhà và quyên góp số tiền đó cho nhà thờ hoặc làm từ thiện, và hứa sẽ xem xét trường hợp của cháu ông ta.

Phần lớn thời gian, tôi vẫn mong ngóng đi làm, và tôi chẳng biết sẽ làm gì nếu mình bỏ cuộc. Cuối tháng 10, tôi đi dự hội chợ tiểu bang như thông lệ hàng năm. Năm đó tôi ngồi ở một quầy hàng và nói chuyện với tất cả những ai muốn gặp tôi. Đến cuối ngày, một người đàn ông trong bộ quần áo rộng thùng thình tình cờ đi ngang qua và ghé vào. Đó là một trường hợp làm tôi sáng tỏ nhiều thứ. "Bill, anh có ra tranh cử lần nữa không?", ông ta hỏi. "Tôi không biết", tôi trả lời. "Nếu tôi ra tranh cử, ông có bầu cho tôi không?". "Chắc là có. Tôi vẫn luôn bầu cho anh", ông ta đáp. Tôi hỏi "Bao nhiêu năm qua như vậy ông không thấy chán tôi à?". Ông ta cười và nói "Tôi thì không, nhưng tất cả mọi người tôi biết thì có đấy". Tôi cười và trả lời, "Họ không cho là tội làm tốt à?". Ông ta đáp "Có chứ, nhưng cứ nửa tháng anh vẫn lãnh lương đều đều mà?". Đó là một ví dụ kinh điển về luật chính trị của Clinton: Tất cả các cuộc bầu cử đều nhắm về tương lai. Tôi xem như đã làm tốt công việc như tất cả những người làm việc để kiếm sống khác. Bảng thành tích tốt chỉ hữu ích chủ yếu trong việc chứng minh bạn sẽ thực hiện những điều mình nói nếu bạn tái cử.

Tháng 11, Bức tường Berlin, biểu tượng của sự chia rẽ thời Chiến tranh Lạnh, sụp đổ. Giống như tất cả những người Mỹ khác, tôi vui mừng trước cảnh tượng những thanh niên Đức kéo đổ nó và nhặt những mảnh vỡ làm kỉ niệm. Sự đối đầu lâu nay của chúng ta với sự bành trướng của cộng sản ở châu Âu đã kết thúc bằng thắng lợi của tự do nhờ mặt trận liên kết của NATO và sự kiên trì của các nhà lãnh đạo Mỹ, từ Harry Truman đến George Bush. Tôi nhớ lại chuyến du lịch của mình đến Moscow 20 năm trước, sự hào hứng của thanh niên Nga với thông tin và âm nhạc từ phương Tây, và sự khao khát tự do mà điều đó tượng trưng. Không lâu sau, tôi nhận được hai mảnh của Bức tường Berlin từ một người bạn lâu năm là David Ifshin, người đã ở Berlin vào đêm định mệnh 9.11 đó cùng với người Đức và tham gia đập đổ bức tường. David từng phản đối kịch liệt chiến tranh ở Việt Nam. Sự phấn khích của anh ấy trước bức tường sụp đổ là biểu tượng cho những hứa hẹn mà tất cả người Mỹ thấy được trong thời kỳ hậu Chiến tranh Lạnh.

Tháng 12, mục sư và là người cố vấn đầy kinh nghiệm của tôi, W. O. Vaught thua trận trong cuộc chiến chống căn bệnh ung thư. Ông ấy đã nghỉ hưu ở hội thánh Immanuel một vài năm trước và được thay thế bởi tiến sĩ Brian Harbour, một mục sư trẻ tuổi tài giỏi, người đại diện cho số người Baptist phương Nam ngày càng ít đi mà tôi nhận mình là một trong số đó. Tiến sĩ Vaught vẫn tiếp tục hoạt động sau khi nghỉ hưu cho đến khi bệnh tật khiến ông quá yếu không thể đi lại và nói chuyện. Hai năm trước, ông đến thăm tôi ở dinh thự thống đốc. Ông nói ông muốn cho tôi biết ba điều. Đầu tiên, ông bảo ông biết tôi lo ngại về khía cạnh đạo đức của hình phạt tử hình, mặc dù tôi luôn ủng hộ nó. Ông nói với tôi lời răn dạy của Kinh thánh "không được giết người" không ngăn cấm được việc hành quyết đúng luật pháp, vì từ Hi Lạp gốc không bao gồm tất cả các hành động giết chóc. Ông nói, nghĩa đen của lời răn là "anh không được phạm tội giết người". Thứ hai, ông lo lắng về các cú tấn công của những người thuộc trào lưu chính thống đối với tôi do quan điểm cho phép lựa chọn phá thai của tôi. Ông muốn tôi biết rằng, trong khi ông tin phá thai thường là sai lầm, Kinh thánh không lên án nó, hoặc cũng không nói rằng cuộc sống bắt đầu từ sự thụ thai, mà là từ lúc sự sống được "thổi vào" một đứa trẻ khi nó bị vỗ vào mông sau khi ra khỏi bụng mẹ. Tôi hỏi ông về đoạn Kinh thánh viết Chúa biết về chúng ta ngay từ khi chúng ta còn trong bụng mẹ. Ông trả lời câu Kinh thánh đó đơn giản để chỉ sự thông suốt của Chúa, cũng giống như nói Chúa biết chúng ta từ khi chúng ta thậm chí chưa ở trong bụng mẹ, thậm chí trước khi những người sinh ra chúng ra chào đời.

Điều cuôi cùng mục sư Vaught nói khiến tôi ngỡ ngàng. Ông bảo, "Bill, tôi nghĩ anh sẽ trở thành tổng thống vào một ngày nào đó. Tôi nghĩ anh sẽ làm tốt, nhưng có một điều trên hết anh phải nhớ: Chúa sẽ không bao giờ tha thứ cho anh nếu anh không đứng về phía người Israel". Ông tin rằng Chúa sắp đặt người Do Thái phải trở về nhà ở Đất thánh. Dù ông không bất đồng với ý kiến rằng người Palestine bị ngược đãi, ông nói chìa khóa cho vấn đề của họ phải bao gồm cả hòa bình và an ninh cho Israel.

Giữa tháng 12 tôi đến thăm tiến sĩ Vaught. Ông gầy hơn, ốm yếu iến mức không thể dậy khỏi giường. Ông yêu cầu tôi đem cây thông Noel vào phòng ngủ để ông có thể nhìn ngắm nó vào những ngày cuối cùng. Thật trùng khớp, mục sư Vaught mất đúng ngày giáng sinh. Chúa Jesus chưa bao giờ có một bề tôi trung thành đến thế. Và tôi cũng chưa bao giờ có một mục sư và một cố vấn trung thành hơn. Bây giờ tôi phải bước đi con đường ông đã dự đoán và vượt qua những hiểm họa của tâm hồn tôi mà không có ông.