LỜI CẢM ƠN

Tôi xin đặc biệt cảm ơn tới rất nhiều người mà nếu không có họ, tôi đã không thể hoàn thành được cuốn sách này. Justin Cooper đã dành cả hai năm tuổi xuân của anh ấy để hàng ngày làm việc với tôi, và trong rất nhiều dịp vào sáu tháng vừa qua, còn thức nguyên đêm nữa. Anh ấy đã giúp tôi thu thập và sắp xếp hàng núi tài liệu, thực hiện nhiều nghiên cứu sâu hơn, sửa chữa lỗi và đánh máy bản thảo từ những 20 quyển sổ viết tay khó đọc của tôi, mà trong đó rất nhiều phần phải viết đi viết lại gần chục lần. Anh ấy không bao giờ hết kiên nhẫn, nhiệt huyết và đến khi chúng tôi chuẩn bị cho ra bản cuối cùng, anh ấy dường như là quá hiểu tôi và biết cả tôi định nói gì. Những thiếu sót của quyển sách này không phải thuộc trách nhiệm anh ấy; quyển sách này là minh chứng cho tài năng và nỗ lực của anh ấy.

Trước khi chúng tôi bắt đầu hợp tác với nhau, người ta nói với tôi rằng người biên tập quyển sách này, Robert Gottlied, là người rất giỏi nghề. Thế nhưng anh ấy hóa ra còn giỏi hơn thế nữa. Tôi chỉ ước rằng giá như mình gặp được anh 30 năm trước đây. Bob chỉ cho tôi những khoảnh khắc kì diệu và phải cắt bỏ đoạn nào. Phải nói rằng không có những nhận xét và cảm nhận của anh ấy, cuôn sách này sẽ phải dài thêm gấp đôi mà độ hay lại giảm đi một nửa. Anh đọc câu chuyện của tôi với tư cách một người quan tâm nhưng không mê cuồng chính trị. Anh luôn giúp tôi về với mặt đời thường trong cuộc sống của tôi. Và anh ấy đã thuyết phục tôi không nên nhắc tên quá nhiều người đã giúp tôi trong đời vì độc giả không thể nhớ hết được, và nếu bạn là một trong những người đó, mong rằng bạn sẽ tha thứ cho cả tôi và anh ấy.

Một quyển sách dài như thế này đòi hỏi phải xác minh lại rất nhiều sự kiện và thông tin, và công việc vĩ đại đó được thực hiện bởi Meg Thompson, một phụ nữ trẻ thông minh. Trong vòng một năm mà cô ấy tìm hiểu kĩ càng từng khoảnh khắc cuộc đời tôi và sau đó trong sáu tháng thì có thêm Caitlin Klevorick và một vài tình nguyên viên trẻ tuổi khác trợ giúp. Đến bầy giờ họ đã có được nhiều ví dụ cho thấy trí nhớ của tôi không hề hoàn hảo. Và nếu có thông tin gì sai thì đó cũng không phải là do họ không nỗ lực hết mình để sửa chữa.

Tôi không thể cảm ơn cho đủ các nhân viên nhà xuất bản Knoft, đầu tiên là Sonny Mehta, chủ tịch và tổng biên tập. Ông ấy tin tưởng vào dự án này ngay từ đầu và làm hết sức trong vai trò của mình để duy trì dự án này. Ông ấy luôn nhìn tôi một cách bất ngờ bất kể ở đâu và khi nào tôi chạy đến tìm ông ta trong hai năm vừa qua, một cái nhìn dường như muốn hỏi tôi: "Anh có thực sự muốn hoàn thành quyển sách đúng hạn không?", "Tại sao thay vì đến đây, anh không ngồi ở nhà và tiếp tục viết quyển sách của mình đi". Cái nhìn của Sorvny luôn tạo nên sự thúc giục trong tôi.

Tôi cũng muốn cảm ơn những người ở nhà xuất bản Knopf đã giúp đỡ tôi. Tôi cảm kích vì đội ngũ biên tập/xuất bản của Knopf luôn ý thức về sự chính xác và chi tiết như chính tôi (ngay cả khi phải làm cuốn sách khá gấp như cuốn của tôi) và tôi đặc biệt đánh giá cao những nỗ lực không mệt mỏi và công việc tỉ mỉ của chủ biên Katherine Hourigan, của Giám đốc sản xuất Andy Hughes, của người biên tập sản xuất Maria Massey không biết mệt mỏi, của hiệu đính viên trưởng Lydia Buechler, của hiệu đính viên Charlotte Gross, và những độc giả thử nghiệm: Steve Messina, Jenna Dolan, Ellen Feldman, Rita Madrigal, và Liz Polizzi; Phụ trách thiết kế Peter Andersen, Phụ trách mỹ thuật Carol Carson; và các đồng nghiệp tốt bụng Diana Tejerina, Eric Bliss; và Lee Pentea.

Tôi cũng muốn gửi lời cảm ơn tới rất nhiều người khác nữa ở Knopf đã giúp tôi hoàn thành cuốn sách như: Tony Chirico vì những hướng dẫn rất quý báu của anh ấy, Jim Johnston, Justine LeCates, Anne Diaz; Carol Janeway, Suzanne Smith; Jon Fine; và những nhân viên tiếp thị tài năng: Pat Johnson, Paul Bogaards, Nina Bourne, Nicho¬las Latimer, Joy Dallanegra-Sanger, Amanda Kauff, Anne-Lise Spitzer, và Sarah Robinson.

Tôi cũng cảm ơn đội ngũ nhân viên của Vintage: Anne Messitte Russell Perreault, Roz Parr, Stephen McNabb, Barbara Richard, Nicole Pedersen, Marla Jea, Daniel Gillespie, John Gall, Chris Zucker và Quinn O'Neill. Và cám ơn nhân viên của North Market Street Graphics, Coral Graphics, và Berryville Graphics.

Robert Bamett, một luật sư tài ba và là một người bạn lâu năm của tôi, đã thương lượng hợp đồng với Knopf. Anh ấy và đồng nghiệp Michael O'Connor đã tham gia trong suốt dự án này khi các nhà xuất bản nước ngoài góp chân vào. Tôi rất biết ơn họ. Tôi cũng đánh giá cao vai trò kiểm tra lại về pháp lý và kĩ thuật trong bản thảo của David Kendall and Beth Nolan.

Khi tôi còn ở Nhà Trắng, vào khoảng đầu năm 1993, tôi gặp người bạn cũ là Taylor Branch và ôn lại lịch sử bằng miệng với nhau cứ một tháng một lần. Những cuộc đối thoại như vậy đã giúp tôi nhớ lại những khoảnh khắc đặc biệt trong thời gian làm tổng thống. Còn sau khi tôi rời Nhà Trắng, Ted Widmer, một nhà sử học rất giỏi làm việc ở Nhà Trắng với tư cách là người soạn các bài phát biểu, đã giúp tôi nhớ lại về quãng thời gian cuộc đời tôi trước khi là tổng thống. Janis Kearney, người ghi nhật ký của Nhà Trắng, đã cho tôi xem những ghi chép đồ sộ và phong phú giúp tôi kết nối lại các sự kiện hàng ngày đầy đủ hơn.

Những bức ảnh trong cuốn sách này được chọn lựa với sự trợ giúp của Vincent Virga và Carolyn Huber, một người đã gắn bó với chúng tôi khá lâu từ khi còn ở dinh thự thống đốc đến khi vào Nhà Trắng. Trong khi tôi còn đương nhiệm, Carolyn cũng giúp tôi sắp xếp tất cả các giấy tờ riêng và thư từ trong khoảng thời gian từ lúc tôi còn nhỏ cho đến năm 1974. Đó là công việc khó khăn mà không có nó thì phần đầu của cuốn sách này không thể hoàn thành được.

Tôi muốn gửi lời cảm ơn sâu sắc tới tất cả các độc giả của một phần hay toàn bộ cuốn sách này, những độc giả đã có những gợi ý rất quý báu để bổ sung, trích dẫn, sắp xếp, tạo văn cảnh, biên dịch cho cuốn sách này, trong đó có: Hillary, Chelsea, Dorothy Rodham, Doug Band, Sandy Berger, Tommy Caplan, Mary DeRosa, Nancy Hemreich, Dick Holbrooke, David Kendall, Jim Kennedy, Ian Klaus, Bruce Lindsey, Ira Magaziner, Cheryl Mills, Beth Nolan, John Podesta, Bruce Reed,

Steve Ricchetti, Bob Rubin, Ruby Shamir, Brooke Shearer, Gene Sperling, Strobe Talbott, Mark Weiner, Maggie Williams, và những người bạn của tôi: Brian và Myra Greenspun đã ở bên tôi khi trang đầu tiên của cuốn sách này được viết.

Rất nhiều bạn bè và đồng nghiệp của tôi đã dành thời gian để giúp tôi nhớ lại các câu chuyện trước kia, đó là Huma Abedin, Madeleine Albright, Dave Barram, Woody Bassett, Paul Begala, Paul Berry, Jim Blair, Sidney Blumenthal, Erskine Bowles, Ron Burkle, Tom Campbell, James Carville, Roger Clinton, Patty Criner, Denise Dangremond, Lynda Dixon, Rahm Emanuel, A1 From, Mark Gearan, Ann Henry, Denise Hyland, Harold Ickes, Roger Johnson, Vernon Jordan, Mickey Kantor, Dick Kelley, Tony Lake, David Leopoulos, Capricia Marshall, Mack McLarty, Rudy Moore, Bob Nash, Kevin O'Keefe, Leon Panetta, Betsey Reader, Dick Riley, Bobby Roberts, Hugh Rodham, Tony Rodham, Den¬nis Ross, Martha Saxton, Eli Segal, Terry Schumaker, Marsha Scott, Michael Sheehan, Nancy Soderberg, Doug Sosnik, Rodney Slater, Craig Smith, Gayle Smith, Steve Smith, Carolyn Staley, Stephanie Street, Larry Summers, Martha Whetstone, Delta Willii, Carol Willis, và một vài độc giả khác nữa. Tôi chắc chắn rằng còn nhiều người nữa mà tôi quên mất; nếu vậy tôi xin lỗi và tôi cũng đánh giá cao sự giúp đỡ của họ.

Tôi cũng đã tham khảo nhiều cuốn sách của các thành viên chính phủ và nhiều người khác nữa, và tất nhiên cả hồi kí của Hillary và của mẹ tôi.

Tôi cũng xin cảm ơn tới David Alsobook và tất cả nhân viên của Dự án Tư liệu về Tổng thống Clinton đã rất kiên trì và vất vả để có được những tư liệu này: Deborah Bush, Susan Collins, Gary Foulk, John Keller, Jimmie Purvis, Emily Robison, Rob Seibert, Dana Simmons, Richard Stalcup, Rhonda Wilson. Và nhà sử học Arkansas David Ware; và cả những người thu thập tài liệu và các nhà sử học ở Georgetown và Oxford nữa.

Khi tôi phải tìm hiểu rất nhiều thứ để viết quyển sách này trong vòng hai năm rưỡi qua, đặc biệt là trong sáu tháng gần đây, quỹ Clinton vẫn hoạt động để xây dựng được thư viện và theo đuổi các mục tiêu của quỹ là: Chống đại dịch AIDS ở châu Phi và vùng biển Caribe, cung cấp thuốc và xét nghiệm trên toàn thế giới, tạo cơ hội vê kinh tế cho các cộng đồng dân cư nghèo ở nước Mỹ, Ấn Độ, và châu Phi, tăng cường giáo dục và dịch vụ dân sự cho thanh niên trong nước và nước ngoài, thúc đẩy hòa giải tôn giáo, chủng tộc, và dân tộc trên toàn thế giới. Vì vậy, tôi muốn cảm ơn tới tất cả mọi người đã viện trợ cho quỹ của tôi và công trình xây dựng Thư viện tổng thống, trường Công quyền Clinton thuộc Đại học Arkansas. Tôi xin biết ơn sâu sắc tới Maggie Williams, chánh văn phòng của tôi, vì tất cả những gì cô ấy đã làm để mọi hoạt động được diễn ra suôn sẻ và sự đóng góp của cô ấy trong cuốn sách này. Tôi cũng muốn gửi lời cảm ơn tới tất cả các thành viên làm việc ở quỹ của tôi trong thời gian tôi viết cuốn sách. Và một lời cảm ữn đặc biệt tôi xin dành cho Doug Band, một tư vấn viên của tôi đã giúp tôi từ ngày tôi rời Nhà Trắng đến khi bắt đầu cuộc sống mới và anh ấy cũng là người đã giúp tôi dành được thời gian để viết sách trong các chuyến đi của tôi khắp nước Mỹ và thế giới.

Tôi cũng mang ơn Oscar Flores đã giúp mọi việc trong nhà tôi ở Chappaqua êm xuôi. Rất nhiều đêm, khi Justin Cooper và tôi làm việc tới muộn, Oscar luôn nhắc nhở chúng tôi ăn bữa tôi và có đủ cà phê.

Lời kết, tôi không thể nêu hết được những người đã giúp tôi có thể kể lại biên niên sử đời mình trong cuốn sách này: đó là những người thầy và người đỡ đầu tôi, những người đã đóng góp công sức trong các chiến dịch hoạt động của tôi, những đồng nghiệp cùng làm với tôi ở Hội đồng Lãnh đạo đảng Dân chủ, Hiệp hội Thống đốc Quôc gia và tất cả các tổ chức khác đã dạy tôi về chính sách công; những người đã làm việc cùng tôi vì nền hòa bình, an nirih, và hòa hợp trên toàn thế giới; những người đã duy trì hoạt động của Nhà Trắng và các chuyến đi của tôi; hàng ngàn người đã làm việc trong chính quyền của tôi khi tôi làm bộ trưởng tư pháp, thống đốc, và tổng thông mà nếu không có họ, tôi sẽ chẳng có gì nhiều để nói về nghiệp chính trị của mình; những người đã đảm bảo an toàn cho tôi và gia đình tôi, và bạn bè tôi. Không ai trong số họ phải chịu trách nhiệm về những sai lầm hay thất bại trong cuộc đời tôi, mà chính những kết quả tốt đẹp trong cuộc đời tôi là nhờ có công lao của họ.

HẾT