Cheesus Christ(1)

Đã bao giờ bạn băn khoăn tự hỏi những người sắp chết vì bạo lực hay nói từ gì nhất chưa? MIT (2) đã tiến hành một nghiên cứu toàn diện về câu hỏi này trong các cộng đồng đa sắc tộc ở Bắc Mỹ và khám phá ra rằng từ đó không gì khác ngoài từ “đ.”. 8% những người sắp chết nói “cái đ. gì thế này”, 6% chỉ nói “đ.”, và có thêm 2,8% nữa nói “đ.m. mày” - trong trường hợp này, tuy “mày” là từ cuối cùng, nhưng rõ ràng từ “đ. m.” vẫn mang tính lấn át hơn. Còn Jeremy Kleinman thì nói gì trước khi chết? Anh ta nói, “Không pho mát.” Jeremy nói thế vì anh ta đang gọi món trong một nhà hàng hamburger pho mát có tên là Cheesus Christ. Họ không có món hamburger chay trong thực đơn, vậy nên Jeremy, vốn theo chế độ ăn kosher (3) , gọi một chiếc hamburger pho mát nhưng không có pho mát. Người phụ trách ca trong nhà hàng không làm to chuyện việc này. Nhiều khách hàng đã từng yêu cầu cô như thế, nhiều đến mức cô đã phải gửi hàng loạt email chi tiết về việc này tới CEO của chuỗi nhà hàng Cheesus Christ có văn phòng tại Atlanta. Cô đề xuất ông thêm hamburger chay vào thực đơn. “Rất nhiều người hỏi tôi món đó, nhưng hiện tại họ buộc phải gọi hamburger pho mát không có pho mát, một việc có phần mánh khóe và đáng xấu hổ. Chuyện này khiến tôi - xin ngài thứ lỗi nếu tôi có quá lời - và cả chuỗi cửa hàng này phải xấu hổ. Nó làm tôi cảm thấy mình như một nhà kỹ trị, và với khách hàng, chuỗi nhà hàng này là một tổ chức cứng nhắc mà họ buộc phải giở mánh khóe ra đối phó để có được thứ họ muốn.” Vị CEO chẳng bao giờ hồi đáp các email của cô, và với cô, điều này còn mất mặt và ê chề hơn tất cả những lần khách hàng yêu cầu cô phục vụ hamburger pho mát không pho mát. Khi một nhân viên mẫn cán trao đổi với người lãnh đạo về một vấn đề, đặc biệt là một vấn đề liên quan tới nơi làm việc, điều tối thiểu người lãnh đạo có thể làm là thừa nhận sự tồn tại của người nhân viên đó. Vị CEO kia đáng lẽ có thể viết thư để nói vấn đề đang được giải quyết, hoặc là tuy ông ta đánh giá rất cao việc cô báo cáo lên với mình, thật không may ông ta không thể đưa ra bất cứ thay đổi nào về thực đơn, hay có thể là cả triệu câu trả lời mắc dịch kiểu đó. Nhưng ông ta không làm thế. Ông ta chẳng viết gì cả. Và điều đó làm cô phụ trách cảm thấy mình như vô hình. Cũng hệt như buổi tối đó ở quán bar New Haven khi anh bạn trai Nick của cô tán tỉnh cô nàng phục vụ bàn trong khi cô đang ngồi sờ sờ ngay bên cạnh. Lúc ấy cô đã khóc và Nick thậm chí còn chẳng biết vì sao, và trong buổi tối đó, cô thu dọn đồ và bỏ đi. Vài tuần sau đó, những người bạn chung của cả hai gọi điện báo cho cô biết Nick đã tự tử. Không ai trong họ công khai trách cứ cô về chuyện đã xảy ra, nhưng có điều gì đó trong cách họ nói với cô, điều gì đó như buộc tội, tuy cô không biết đó là tội gì. Dù thế nào đi nữa, khi ngài CEO không trả lời các email của cô, cô đã nghĩ tới chuyện bỏ việc. Nhưng điều xảy đến với Nick lúc trước đã ngăn cô không làm điều đó, và dù có thể cô không nghĩ rằng CEO của Cheesus Christ sẽ tự sát khi ông ta biết tin người phụ trách ca của một nhà hàng chi nhánh vớ vẩn nào đó ở vùng đông bắc đã bỏ việc, nhưng đúng là ông ta sẽ làm thế đấy. Sự thật là, nếu vị CEO biết cô bỏ việc vì ông ta, hẳn ông ta sẽ tự sát. Sự thật là, nếu vị CEO biết loài sư tử trắng châu Phi bị tuyệt chủng vì nạn săn bắn trái phép, hẳn ông ta đã tự tử. Thậm chí ông ta còn có thể tự tử vì những điều còn vặt vãnh hơn – như việc ngày mai trời mưa chẳng hạn. Chả là CEO của chuỗi nhà hàng Cheesus Christ này bị mắc chứng trầm cảm lâm sàng nghiêm trọng. Các đồng nghiệp tại công ty của ông ta biết thế, nhưng thận trọng không làm sự thật đáng phiền muộn này lan rộng, phần lớn vì họ tôn trọng sự riêng tư của ông, nhưng cũng còn vì điều đó có thể làm giá cổ phiếu rơi tự do ngay lập tức. Nói cho cùng, thị trường chứng khoán bán gì cho chúng ta nếu không phải là hy vọng vô căn cứ về một tương lai trải đầy hoa hồng? Và một CEO mắc chứng trầm cảm lâm sàng không phải là vị đại sứ lý tưởng cho loại thông điệp đó. Vị CEO của Cheesus Christ, người hoàn toàn hiểu tình trạng cảm xúc của mình phiền toái tới mức nào, cả về mặt tư lẫn mặt công, đã thử dùng thuốc. Chẳng ích gì. Các loại thuốc được kê đơn bởi một bác sĩ người Iraq đang tị nạn tại Mỹ. Xe của nhà ông này đã bị một chiếc F-16 vô tình làm nổ tung khi đang truy sát các con trai của Saddam Hussein. Vợ, bố đẻ và hai đứa con trai nhỏ của ông ta bị giết, và chỉ đứa con gái đầu, Susha còn sống sót. Trong một cuộc phỏng vấn trên CNN, người bác sĩ nói bất chấp bi kịch cá nhân của mình, ông ta không oán giận người Mỹ.

Nhưng sự thật là ông ta có oán giận. Thậm chí còn hơn cả oán giận. Ông bác sĩ sôi sục căm phẫn người Mỹ. Nhưng ông ta biết nếu muốn có được thẻ xanh (4) , ông ta phải lấp liếm chuyện đó đi. Trong khi nói dối, ông ta nghĩ tới gia đình đã chết và cô con gái còn sống của mình. Ông ta nói dối vì ông ta tin một nền giáo dục Mỹ sẽ tốt cho cô gái. Người bác sĩ đã nhầm lẫn biết chừng nào. Con gái ông ta có thai với một thằng nhóc da trắng rác rưởi béo phị học trên một khóa ở trường, thằng này không chịu thừa nhận đứa bé. Do những biến chứng khi sinh, đứa trẻ sinh ra bị chậm phát triển. Tại Mỹ, cũng giống như tại hầu hết mọi nơi khác, khi bạn là một người mẹ đơn thân mười lăm tuổi với một đứa con chậm phát triển, muốn nói gì thì nói, số phận của bạn coi như đã bị phán quyết. Có thể vài bộ phim truyền hình tuyên bố không phải thế, rằng bạn vẫn có thể tìm thấy tình yêu và có một sự nghiệp cùng những gì nữa có trời mới biết. Nhưng đó chỉ là trong phim. Ngoài đời thực, khoảnh khắc người ta nói cho cô gái biết con cô bị chậm phát triển, điều đó cũng giống như thể một thông điệp “trò chơi kết thúc” bằng đèn neon sáng rực đang bật lên ngay trên đầu cô. Có thể nếu bố cô nói ra sự thật và hai bố con họ không đến Mỹ, số phận cô biết đâu đã khác đi. Và nếu Nick không ve vãn cô nàng phục vụ tóc vàng đó ở quầy bar, tình trạng của anh ta và cô phụ trách ca biết đâu cũng đã tốt hơn nhiều. Và nếu vị CEO của chuỗi nhà hàng Cheesus Christ được dùng đúng thuốc, tình trạng của ông ta biết đâu cũng đã sáng sủa rồi. Và nếu gã điên rồ đó trong nhà hàng hamburger pho mát không đâm Jeremy Kleiman, thì Jeremy Kleinman hẳn sẽ vẫn còn sống, một trạng thái, trong quan điểm của phần lớn mọi người, rõ ràng tốt hơn nhiều so với tình trạng chết mà anh ta rơi vào lúc này. Anh ta không chết ngay lập tức. Anh ta há hốc miệng, cố gắng nói gì đó, nhưng cô phụ trách ca, người đang nắm tay anh ta, yêu cầu anh ta đừng nói để giữ sức. Anh ta không nói, và cố giữ sức. Đã cố, nhưng không thể. Có một lý thuyết, tôi nghĩ cũng lại xuất phát từ MIT, về hiệu ứng cánh bướm: một con bướm đập cánh trên một bãi biển ở Brazil, và kết quả là một vòi rồng xuất hiện ở đầu bên kia của trái đất. Vòi rồng được lấy làm ví dụ minh họa khi thuyết này được giới thiệu lần đầu. Người ta đã có thể nghĩ ra một ví dụ khác, chẳng hạn cú đập cánh của con bướm tạo ra cơn mưa đang cực kỳ cần thiết, thế nhưng các nhà khoa học phát triển lý thuyết này chọn vòi rồng, và họ chọn thế không phải vì, như vị CEO của Cheesus Christ, họ bị chứng trầm cảm lâm sàng. Nguyên do là vì các nhà khoa học chuyên về lý thuyết xác suất này biết cơ hội để một điều gì đó tai hại xảy ra cao hơn cả nghìn lần so với cơ hội để một điều gì đó có lợi xảy ra. “Nắm lấy tay tôi,” là những lời Jeremy Kleinman muốn nói với cô phụ trách ca trong khi sự sống đang chảy ra khỏi anh ta như chocola sữa tuôn từ một hộp giấy bị chọc thủng. “Nắm lấy nó và đừng buông, dù chuyện gì xảy ra.” Nhưng anh ta đã không nói ra điều đó vì cô này yêu cầu anh ta không nói. Anh ta không nói vì anh ta không cần phải nói – cô gái đã nắm lấy bàn tay ướt đẫm mồ hôi của anh ta cho tới khi anh ta chết. Thực ra là tới tận một lúc lâu sau đó. Cô giữ lấy bàn tay anh ta cho tới khi nhân viên cấp cứu hỏi cô có phải là vợ anh ta không. Ba ngày sau, cô nhận được một email từ vị CEO. Thông báo rằng biến cố xảy ra từ chi nhánh của cô đã khiến ông ta quyết định bán chuỗi nhà hàng và nghỉ hưu. Quyết định này đưa ông ta rời đủ xa khỏi căn bệnh trầm cảm để bắt đầu trả lời các email của mình. Ông ta trả lời chúng từ chiếc laptop của mình, trong khi ngồi trên một bãi biển đẹp mê hồn ở Brazil. Trong bức email dài của mình, ông ta nói cô hoàn toàn có lý và ông sẽ chuyển đề xuất được lập luận chu đáo của cô cho vị CEO mới. Khi bấm nút “Gửi”, ngón tay ông ta chạm vào cánh một con bướm đang ngủ trên bàn phím. Con bướm vẫy cánh. Ở đâu đó phía đầu bên kia trái đất, những cơn gió xấu xa bắt đầu thổi.