Bạn sẽ ước gì từ con cá vàng?

Yonatan có một ý tưởng chói sáng cho một phóng sự tài liệu. Anh sẽ đi gõ cửa từng nhà. Chỉ mình anh. Không nhóm quay phim, không trò vớ vẩn. Chỉ mình Yonatan, một mình, cầm trên tay một máy quay nhỏ và hỏi, “Nếu bạn tìm thấy một con cá vàng biết nói cho bạn ba điều ước, bạn sẽ ước gì?”

Người ta sẽ đưa ra câu trả lời của họ, và Yoni sẽ biên tập lại chúng và làm thành các đoạn phim từ những câu trả lời thú vị. Trước mỗi loạt câu trả lời, bạn sẽ thấy người được hỏi đứng im hoàn toàn trên lối vào nhà mình. Trong khuôn hình này, anh sẽ chèn vào tên người được hỏi, hoàn cảnh gia đình, thu nhập hàng tháng, và có thể cả đảng phái người đó bỏ phiếu cho trong cuộc bầu cử gần nhất. Tất cả dữ liệu đó, cộng với ba điều ước, và có thể cuối cùng anh ta sẽ đưa ra một bình luận sâu sắc về xã hội, một minh chứng cho khe vực khổng lồ giữa những giấc mơ của chúng ta với thực tại thường đầy thỏa hiệp nơi chúng ta đang sống.

Đó là một ý tưởng thiên tài, Yoni tin chắc là vậy. Và nếu không, ít nhất nó cũng không tốn kém. Tất cả những gì anh cần là một cánh cửa để gõ lên và một trái tim đang đập đằng sau nó. Với vài đoạn ghi hình tử tế, anh tin chắc mình có thể bán nó cho Channel 8 hay Discovery trong nháy mắt, hoặc như một bộ phim, hoặc như một bộ sưu tập những góc nhìn điện ảnh ngắn nho nhỏ, mỗi đoạn với một con người đứng trong một khung cửa, tiếp theo là ba điều ước chết người, mỗi điều đều quý giá.

Thậm chí còn hay hơn thế, anh ta có thể sẽ bán ra, kèm theo nó một câu khẩu hiệu rồi bán cho một ngân hàng hay một công ty điện thoại di động. Có thể gắn liền nó với khẩu hiệu gì đó đại loại như “Những giấc mơ khác nhau, những ước nguyện khác nhau, một ngân hàng.” Hay “Ngân hàng biến những giấc mơ thành hiện thực.”

Không chuẩn bị, không kịch bản, tự nhiên hết mức có thể, Yoni cầm máy quay lên và ra ngoài gõ lên những cánh cửa. Tại khu dân cư đầu tiên anh tới, những người tử tế tham gia nói chung đều ước những thứ hiển nhiên: sức khỏe, tiền bạc, căn hộ rộng hơn, trẻ ra được vài tuổi hay bớt đi được vài cân. Nhưng cũng có những khoảnh khắc kịch tính. Một bà lão khô héo chỉ đơn giản ước một đứa con. Một người sống sót sau cuộc Thảm sát người Do Thái với một con số xăm trên cánh tay ước thật chậm rãi bằng giọng khẽ khàng – như thể ông đã đợi Yoni tới, như thể đây không phải là một chuyện chơi – liệu (nếu con cá không thấy phiền) có thể bắt tất cả những tên Quốc xã còn sót lại trên thế giới phải trả giá cho những tội ác của chúng hay không? Một anh chàng bộ dạng đào hoa vai rộng đầy tự phụ lấy điếu thuốc ra khỏi miệng và, cứ như thể máy quay không hề ở đó, ước anh ta là một cô gái. “Chỉ một buổi tối thôi,” anh ta nói thêm, giơ một ngón tay thẳng lên trước ống kính.

Và đây là những điều ước thu được chỉ từ một khối nhà ngắn tại một khu ngoại ô nhỏ ngái ngủ của Tel Aviv. Yonatan khó lòng tưởng tượng nổi người ta nghĩ gì tại các thị trấn đang phát triển và các khu dân cư tập trung dọc theo biên giới phía bắc, trong các khu định cư ở Bờ Tây và các ngôi làng Ả rập, những trung tâm thu hút dân nhập cư đầy ắp những máy kéo hỏng và những con người mệt lử bị rang khô dưới ánh mặt trời sa mạc.

Yonatan biết nếu muốn dự án này có chút sức nặng, anh cần phải tìm đến mọi loại người, tới những người thất nghiệp, những người sùng tín cao độ, tới những người Ả rập, người Ethiopia và người Mỹ di cư. Anh bắt đầu lên kế hoạch cho lịch trình ghi hình trong những ngày sắp tới: Yaffo, Dimona, Ashdod, Sderot, Taibe, Talpiot. Thậm chí có thể cả Hebron nữa. Nếu anh có thể lỉnh qua bức tường, Hebron sẽ là lựa chọn rất tuyệt. Biết đâu ở chỗ nào đó trong thành phố này, một người Ả rập bị bao vây sẽ đứng trên ngưỡng cửa nhà anh ta, nhìn qua Yonatan và máy quay của anh, nhìn ra ngoài chốn vô định, chỉ dừng lại trong một phút, gật đầu và ước cho hòa bình – đó sẽ là một thứ đáng xem.

Sergei Goralick không thích lắm chuyện những người lạ mặt đấm cửa nhà mình. Nhất là khi những kẻ lạ mặt đó đưa ra câu hỏi. Tại Nga, khi Sergei còn trẻ, chuyện đó xảy ra khá nhiều. KGB cảm thấy có quyền thoải mái đập cửa nhà ông. Bố ông là người theo chủ nghĩa Zionism, cũng đồng nghĩa như một lời mời họ ghé qua bất cứ lúc nào.

Khi Sergei tới Israel, rồi sau đó chuyển tới Yaffo, gia đình ông đã không thể hiểu nổi chuyện đó. Họ hỏi ông, ông hy vọng tìm thấy gì ở một nơi như thế chứ? Chẳng có ai ở đó ngoài những gã nghiện, dân Ả rập và người hưởng trợ cấp. Nhưng điều tuyệt hảo nhất ở những gã nghiện, đám dân Ả rập và những người hưởng trợ cấp là họ không mò đến gõ cửa nhà Sergei. Nhờ vậy Sergei có thể ngủ và tỉnh dậy khi trời còn tối. Ông có thể chèo con thuyền nhỏ của mình ra biển và đánh cá cho tới khi kết thúc việc đánh cá. Một mình. Trong im lặng. Theo cách đáng ra phải thế. Giống như trước kia.

Cho tới một ngày một thằng nhóc đeo khuyên tai, trông ít nhiều có vẻ đồng tính, tới gõ cửa. Mạnh như thế – đấm thình thình vào cửa nhà ông. Đúng kiểu Sergei không thích. Và gã nhóc nói cậu ta có vài câu hỏi muốn đưa lên truyền hình.

Sergei nói với cậu nhóc, nói theo cách mà ông nghĩ là thẳng thắn, rằng ông không muốn chuyện đó. Không quan tâm. Sergei đẩy máy quay một cái để giúp làm rõ thêm ý này. Nhưng gã nhóc đeo khuyên tai thật bướng bỉnh. Cậu ta nói đủ chuyện, nói rất nhanh. Và thật khó để Sergei theo kịp; ông không thông thạo tiếng Do Thái lắm.

Cậu nhóc nói chậm lại, bảo với Sergei là ông có một khuôn mặt mạnh mẽ, một khuôn mặt tử tế, và cậu ta chỉ muốn quay ông cho bộ phim này. Sergei cũng có thể nói chậm lại, ông cũng có thể diễn đạt rõ hơn. Ông bảo cậu nhóc biến đi. Nhưng cậu nhóc trơn tuột như bôi dầu, và bằng cách nào đó giữa hai thời điểm ông nói không và đóng cửa lại, Sergei nhận ra cậu ta đã ở trong nhà mình. Cậu ta đã khởi sự quay phim, bấm máy quay mà không cần được cho phép, và từ đằng sau máy quay, cậu nhóc tiếp tục nói với Sergei về khuôn mặt của ông, rằng nó đầy cảm xúc, rằng nó thật nhân hậu. Đột nhiên, cậu nhóc phát hiện thấy con cá vàng của Sergei đang lượn lờ vòng quanh trong cái bình thủy tinh lớn trong bếp nhà Sergei.

Cậu nhóc đeo khuyên tai bắt đầu reo lên, “Cá vàng, cá vàng,” cậu ta thật kích động. Và chuyện này, chuyện này thực sự gây áp lực với Sergei, ông liền nói với cậu nhóc đó chẳng là gì cả, chỉ là một con cá vàng bình thường thôi, ngừng quay nó đi. Chỉ là một con cá vàng, Sergei nói với cậu ta, chỉ là một con cá ông tìm thấy đang giãy trong lưới, một con cá vàng dưới biển sâu. Nhưng cậu nhóc không nghe. Cậu ta tiếp tục quay phim, bước lại gần hơn và nói gì đó về biết nói, cá và một điều ước kỳ diệu.

Sergei không thích chuyện này, không thích việc cậu nhóc gần như đã tới nơi, đã chạm vào cái bình. Trong khoảnh khắc này Sergei hiểu ra cậu nhóc không tới vì truyền hình, điều cụ thể khiến cậu ta tới là để cướp con cá của Sergei, để đánh cắp nó mang đi. Trước khi tâm trí Sergei Goralick thực sự hiểu điều thân thể ông đã làm, ông dường như đã lấy cái chảo trên bếp và nện vào đầu cậu nhóc. Cậu ta ngã vật xuống. Cái máy quay rơi theo cậu ta. Cái máy quay vỡ toang ra trên sàn nhà, cùng xương sọ cậu nhóc. Rất nhiều máu trào ra từ cái đầu, và Sergei thực sự không biết phải làm gì.

Nghĩa là ông biết chính xác phải làm gì, nhưng điều đó sẽ thực sự làm tình hình phức tạp. Bởi vì nếu ông đưa cậu nhóc này tới bệnh viện, người ta sẽ hỏi chuyện gì đã xảy ra, và điều đó sẽ làm mọi thứ đi theo hướng Sergei không muốn rơi vào.

“Dù sao cũng không có lý do nào để đưa cậu ta tới bệnh viện cả,” con cá vàng nói bằng tiếng Nga. “Cậu ta đã chết rồi.”

“Cậu ta không thể chết được,” Sergei vừa nói vừa rên lên. “Tao mới chỉ vừa chạm vào cậu ta. Đó chỉ là một cái chảo thôi. Một vật nhỏ xíu.” Sergei giơ nó lên cho con cá xem, gõ cái chảo vào chính đầu mình để chứng minh những gì vừa nói. “Thậm chí nó còn chẳng cứng là mấy.”

“Có thể là không,” con cá nói. “Nhưng dường như nó vẫn cứng hơn đầu cậu nhóc đó.”

“Cậu ta muốn mang mày đi khỏi tao,” Sergei nói, gần như òa khóc.

“Vớ vẩn,” con cá nói. “Cậu ta chỉ tới đây để quay phim một chút cho truyền hình thôi.”

“Nhưng cậu ta nói…”

“Cậu ta đã nói,” con cá cắt ngang, “đúng những gì cậu ta đang làm. Nhưng ông không hiểu. Thành thật mà nói, tiếng Do Thái của ông đúng là kinh khủng.”

“Còn của mày thì khá hơn à?” Sergei hỏi. “Của mày khá đến thế cơ à?”

“Phải. Tiếng Do Thái của tôi siêu tuyệt vời,” con cá vàng nói, nghe có vẻ sốt ruột. “Tôi là một con cá có phép màu. Tôi thông thạo mọi thứ.” Trong suốt thời gian đó, vũng máu chảy ra từ đầu cậu nhóc đeo khuyên tai ngày càng loang rộng hơn và Sergei cố kiễng các đầu ngón chân, đứng áp người vào tường bếp, cố hết sức không dẫm vào nó, không để máu dính vào bàn chân mình.

“Ông vẫn còn lại một điều ước,” con cá nhắc nhở Sergei. Nó bình thản nói thế, như thể Sergei không biết – như thể có một người trong hai từng quên đếm.

“Không,” Sergei nói. Ông lắc đầu từ bên này qua bên kia. “Tao không thể,” ông nói. “Tao đã để dành nó. Để dành cho một điều gì đó.”

“Cho cái gì cơ?” con cá hỏi.

Nhưng Sergei không trả lời được.

Điều ước đầu tiên, Sergei đã dùng khi người ta phát hiện ra chị gái ông bị bệnh ung thư. Ung thư phổi, loại không thể bình phục được. Con cá đã xóa đi căn bệnh trong nháy mắt – khi lời ước chỉ vừa kịp phát ra khỏi miệng Sergei. Điều ước thứ hai Sergei dùng năm năm trước, cho con trai của Sveta. Thằng bé hồi ấy vẫn còn nhỏ, chưa đến ba tuổi, nhưng các bác sĩ đã biết. Có thứ gì đó không ổn trong đầu con trai cô ta. Cậu bé sẽ lớn lên, nhưng bộ óc thì không. Cậu bé sẽ chỉ thông minh như đứa trẻ ba tuổi. Sveta khóc lóc với Sergei trên giường suốt đêm. Sergei đi bộ về nhà dọc theo bãi biển khi mặt trời lên, và ông gọi con cá, yêu cầu con cá vàng chữa khỏi khuyết tật đó ngay khi vừa bước qua ngưỡng cửa. Ông không bao giờ nói với Sveta. Và vài tháng sau, cô ta bỏ ông vì một tay cảnh sát, một tay người Maroc có chiếc Honda bóng lộn. Trong tim, Sergei luôn tự nhủ rằng ông làm việc đó không phải vì Sveta, rằng ông đã ước điều ước của mình hoàn toàn vì cậu bé. Trong đầu, ông ít chắc chắn hơn, và đủ loại ý nghĩ về những việc khác ông đã có thể làm với điều ước ấy tiếp tục gặm nhấm hành hạ ông, làm ông nửa muốn phát điên. Điều ước thứ ba, Sergei vẫn chưa ước đến.

“Tôi có thể cứu sống cậu ta,” con cá vàng nói. “Tôi có thể làm cậu ta sống lại.”

“Đâu có ai yêu cầu,” Sergei nói.

“Tôi có thể quay ngược thời gian,” con cá vàng nói. “Về trước khi cậu ta gõ cửa nhà ông. Tôi có thể đưa cậu ta về đúng lúc đó. Tôi có thể làm vậy. Ông chỉ cần yêu cầu thôi.”

“Ước điều ước của tao,” Sergei nói. “Điều ước cuối cùng.”

Con cá quẫy tới quẫy lui trong nước, Sergei biết như nó vẫn làm khi thực sự kích động. Con cá vàng đã có thể cảm nhận thấy tự do. Sergei có thể thấy điều này ở nó.

Sau điều ước cuối cùng, Sergei sẽ không có lựa chọn. Ông sẽ phải để con cá vàng ra đi. Con cá vàng màu nhiệm của ông. Bạn ông.

“Có thể khắc phục,” Sergei nói. “Tao sẽ chỉ phải lau máu đi. Một miếng lau nhà tốt và sàn nhà sẽ như chưa bao giờ xảy ra chuyện gì.”

Cái đuôi vẫn tiếp tục đung đưa, đầu con cá vẫn đứng yên.

Sergei hít một hơi thật sâu. Ông bước ra giữa căn bếp, bước vào giữa vũng máu. “Khi tao đi đánh cá, trong lúc trời còn tối và mọi người còn ngủ,” ông nói, nửa với mình, nửa với con cá, “tao sẽ buộc cậu nhóc vào một tảng đá và ném nó xuống biển. Không thể có chuyện, dù trong cả triệu năm nữa, là ai đó tìm thấy nó.”

“Ông đã giết cậu ta, Sergei,” con cá vàng nói. “Ông sát hại một người – nhưng ông không phải là một tên sát nhân.” Con cá vàng thôi không quẫy đuôi nữa. “Nếu trong chuyện này ông không muốn lãng phí một điều ước, thì hãy nói cho tôi biết, Sergei, điều ước đó còn có nghĩa gì chứ?”

Thực ra, Yonatan đã tìm ra người Ả rập tại Bethlehem, một người đàn ông điển trai sử dụng điều ước của mình để ước hòa bình. Tên ông ta là Munir; ông ta béo tròn với bộ ria rậm bạc trắng. Quả là ăn hình. Cách ông ta nói thật cảm động. Cách Munir ước điều ước của mình quả là hoàn hảo. Yoni biết ngay trong khi đang quay ghi hình là người đàn ông này hẳn sẽ là nhân vật chính của anh.

Hoặc ông ta, hoặc người đàn ông Nga đó. Người đàn ông có những hình xăm đã phai mà Yoni gặp ở Yaffo. Ông này nhìn thẳng vào máy quay và nói, nếu có lúc nào đó ông ta tìm thấy một con cá vàng biết nói, ông ta sẽ không ước gì hết. Ông ta sẽ chỉ giữ nó trên một cái giá trong một bình thủy tinh to và trò chuyện với nó cả ngày, không quan trọng là về cái gì. Có thể là thể thao, hay chính trị, bất cứ điều gì một con cá vàng có thể có hứng thú tán chuyện.

Bất cứ điều gì, người đàn ông Nga nói, để không phải cô độc một mình.