Savitri

Sau lễ hỏa táng đạo sư, trở về thành Rajagaha, chị Juhi mới trình bày:

- Nhiều năm rồi ta đã muốn quy y Phật pháp. Nhưng ta không thể bỏ công chúa lại một mình trong cảnh trốn tránh truy nã. Nay thì chị em ta ra được tự do. Xin công chúa cho phép ta đi.

Đây chắc hẳn là điều bất ngờ cuối cùng của đời ta. Lần lượt từng người đàn ông đến rồi đi. Đi hết. Rồi người đàn bà duy nhất cũng bỏ đi nốt. Juhi mà cũng bỏ đi là khép trọn một cuộc đời cô độc. Ta cô độc, chứ đâu phải chị. Mấy chục năm đi đâu cũng có nhau. Sống cải trang ẩn mình. Chạy trốn hết từ kinh thành này sang kinh thành khác. No đói có nhau, buồn vui có nhau, hiểm nguy cứu nhau. Mấy chục năm sóng gió thì chẳng làm sao. Giờ yên lành thì chị bỏ ta. Lẽ ra lúc này chị em được yên hưởng tuổi già, bao nhiêu tài sản làm ăn gom góp được đem ra chung hưởng mới phải.

- Chị bỏ đi nốt ta biết sống với ai đây?

Ta chỉ hỏi, không ra giọng ngăn cản.

- Tinh xá các sư nữ cũng chẳng xa, hàng ngày công chúa có thể đến thăm ta. Thỉnh thoảng ta cũng có thể về thăm công chúa. Juhi buồn, nhưng cũng không giấu được giọng đã quyết.

- Gần thì gần vậy, nhưng cũng là khoảng cách giữa đạo và đời, chị ơi.

- Công chúa này, người đời đau khổ vì thích quyền sở hữu, yêu mến một cái gì là thích ràng buộc vào đó. Gỡ được ra khỏi mọi ràng buộc và sở hữu là được giải thoát. Chị nói như là Đấng Giác Ngộ của chị vậy.

- Từ lâu ta đã tự coi là khất sĩ trong giáo hội của Người. Chỉ còn chờ đến lúc này nữa thôi. Xin công chúa đừng nặng lòng để ta được nhẹ bước.

Ta tự bảo không được khóc. Nhưng nước mắt cứ tự nhiên trào ra. Người già. Đã đến tuổi chỉ một việc kìm nén mà cũng không làm nổi.

Lâu nay hai chị em thỉnh thoảng vẫn đến các tinh xá. Đi chung. Bàn bạc thời sự. Gỡ rối riêng tư cho nhau. Luận đàm lý thuyết. Như là hội đoàn hội quán giải trí chia sẻ. Ta từ bụng ta suy ra bụng người. Ta tưởng chị Juhi cũng chỉ một mục đích như ta. Hóa ra chị đã tiếp xúc với bà trưởng giáo đoàn sư nữ Pajapati từ dăm bảy năm trước, khi bà còn sống. Bà chấp nhận thỉnh cầu quy y của Juhi. Bà cũng ưng thuận chừng nào chị lo xong cho ta thì quy y cũng được. Đường đến chân lý không bao giờ quá muộn.

Bà Pajapati tiếp nhận Juhi bằng cảm thông như chính đời bà. Là dì ruột của giáo chủ, lại phải sớm thay chị ruột làm kế mẫu cho hoàng tử Siddhattha, bà còn hơn người mang nặng đẻ đau. Ngày Siddhattha nổi danh là nhà đại hiền triết về thăm lại quê hương, bà đã xin gia nhập giáo đoàn. Giáo chủ không cho. Giáo hội của người chưa sẳn sang lập giáo đoàn khất sĩ nữ. Hầu hết nam nhân trong thành dều gia nhập giáo hội hoặc xin làm cư sĩ tại gia. Đến cả con trai Rahula của giáo chủ cũng được chấp nhận. Nữ thì không. Nguyện vọng của bà và nàng Yasodhara vợ giáo chủ tạm thời chưa được đáp ứng.

Khi giáo chủ rời đi, bà Pajapati đi theo. Bà dẫn đầu một đoàn phụ nữ muốn xuất gia đi suốt một quảng đường dài. Họ cũng cạo tóc, mặc áo cà sa, đi chân trần trên những con đường bụi đất. Đến thành Vesali, bà gặp tôn giả Anan da. Bà vừa khóc vừa nhờ thuyết phục them giáo chủ. Ananda là một bậc thuyết phục tài giỏi. Ngài nêu vấn đế ra với giáo chủ. Giáo chủ phải thừa nhận phụ nữ có thể chứng quả thành đạo. Người đã từng nói với đại vương Pasenadi khi hoàng hậu sinh con gái rằng một nữ nhân còn đáng quý hơn nam tử, nếu như nữ nhân giỏi giang đức hạnh, thờ cha kính mẹ, tôn kính chồng cùng gia đình chồng.

- Này Ananda, nữ nhân có đủ điều kiện thành người học rộng tài cao. Nhiều nữ nhân còn hơn cả nam nhi về lòng nhân từ và đức hy sinh nữa.

- Đa tạ Đấng Giác Ngộ. Đệ tử tin rằng kế mẫu Pajapati của Người sẽ quản lý tốt giáo đoàn sư nữ.

Giáo chủ trầm ngâm hồi lâu. Người nghĩ về ơn nghĩa với bà dì, đồng thời là kế mẫu. Bà từng đau như đứt từng khúc ruột khi Siddhattha bỏ nhà đi tìm chân lý. Bao nhiêu năm trời lo lắng kiếm tìm.Bao nhiêu nước mắt đã đổ khicó tin đồn chàng đã chết ở đâu đó. Nhưng đời giảng đạo thuộc về chính pháp, giáo chủ không còn là của riêng một sự ràng buộc nào.

Quyết định rồi, giáo chủ vẫn bảo Ananda:

- Nếu giáo hội không có nữ giới xuất gia, chính pháp có thể tồn tại một nghìn năm. Nhưng nay có nữ giới được phép xuất gia, giáo hội sẽ không bền vững được như vậy, chính pháp sẽ chỉ tồn tại năm trăm năm mà thôi.

- Xin Đấng Giác Ngộ giảng cho rõ hơn.

- Những gia đình có nhiều nữ giới mà ít nam nhân dễ trở thành nạn nhân cho bọn trộm cướp tài sản. Giống như vậy là giáo hội có nữ giới xuất gia.

Giáo đoàn nữ khất sĩ của bà Pajapati mở rộng nhanh chóng. Phật tỏ ra hài lòng với cách quản lý của các trưởng lão là nữ nhân. Người xin xuất gia ngày càng đông, phần lớn là nữ nhân thuộc những đẳng cấp võ tướng, thương nhân và thợ thủ công.

Bây giờ đến Juhi của ta.

Chia tay giữa đạo và đời mà bao nhiêu nước mắt. Thế mà người ta vẫn bảo con đường nối giữa đạo và đời chỉ là một quãng ngắn. Thế mà bao nhiêu gia đìnhđã khóc than khi con cái họ quy y. Người hiểu biết gọi đó là vô minh, là thiển cận. Giờ thì ta đang gỡ không ra cái vô minh thiển cận ấy.

- Phần tài sản công chúa cho ta, ta sẽ gửi hết vào giáo hội. Từ nay ta không cần gì cho ta nữa. Đói thì khất thực. Rét thì thí chủ cho y.

Juhi dặn.

- Chị không cần thêm gì nữa hay sao?

- Từ nay nếu có lúc nào công chúa thương ta, muốn cho ta cái gì, công chúa cứ gửi hết vào làm phúc cho thiên hạ. Ta cũng có phần ở trong ấy.

Công chúa. Ngày cuối cùng chị vẫn gọi ta là công chúa. Sau mấy năm ta lấy chồng, thoát ra rồi, chị vẫn gọi ta là công chúa. Chị không gọi ta là hoàng hậu. Dường như tiếng hoàng hậu chị không chấp nhận. Quãng đời lấy chồng u ám của ta chị cũng muốn quên. Chi sợ tiếng hoàng hậu làm tổn thương ta. Giờ đây đã là chị em, ngày ra đi chị vẫn gọi ta là công chúa.

* *

Sáng sáng, chàng trai bán sữa tươi mang bình sữa đến đổi lấy bình cạn của ngày hôm trước. Bao giờ chàng cũng dừng ở nhà ta lâu hơn thường lệ. Lúc ấy ta chưa mở cửa hàng. Không có khách khứa gì. Chàng trai thăm hỏi sức khỏe. Ta bảo chàng xoa bóp. Toàn thân. Bà già có hơi hướm trai trẻ sẽ kéo dài sinh lực. Thiên hạ bảo vậy. Ta cũng nói với anh chàng như vậy. Chẳng biết có tin, nhưng chàng cũng cần mẫn làm. Ta trả cho chàng gấp năm lần tiền mua sữa. Tối tối, ta có một chàng trai khác. Người này không biết xoa bóp. Chàng chỉ có việc nằm ôm ta, vỗ về cho ta ngủ. Vua chúa có các tì thiếp non tơ ôm ấp cho ngủ. Sức sống của các nàng làm cho các ngài trường thọ. Sức trai của các chàng làm cho ta trường thọ. Chàng trai này người Varanasi. Trai tráng vùng ấy hễ phong lưu là phong tình. Chàng đến đây lập nghiệp trong ngành ngân hàng. Có bạn cũ giới thiệu đến ta. Ta cho chàng ở lại. Có chỗ ở chỗ ăn. Có hướng dẫn giới thiệu khách hàng. Còn gì bằng. Chàng cũng thích ôm ấp vỗ về ta. Đêm đêm. Chàng làm việc ấy hào hứng tự nguyện, không vụ lợi.

Chàng thương nhân trẻ thích giao du với giới thượng lưu. Một tối chàng bảo mới nghe tin có một kỹ nữ ngày mai mở tiệc ở vườn mận hồng đào. Vua quan đều dự. Nghe nói Đấng Giác Ngộ cũng nhận lời đến. Một dịp hiếm có để tăng cường giao du. Chàng nói với vẻ thèm ước. Sáng hôm sau, ta hỏi ra mới biết kỹ nữ tên là Usa. Nàng Usa bắc bậc diễm lệ ngày trước ở thành Varanasi. Nàng đã mua vườn doi ở đây từ lâu bây giờ muốn hiến tặng cho Đức Phật. Ta không phải là Phật tử, ta không bao giờ gọi Siddhattha và Đức Phật hoặc Đấng Giác Ngộ, đấy là cách người đời gọi mà thôi.

Nàng Usa bây giờ phải gọi là bà. Bà cỡ ngang tuổi ta. Mỹ nhân khi cao tuổi vẫn đằm thắm. Nét đẹp xưa không phai nhạt mà đậm đà tôn lên. Vườn doi của bà rộng mênh mông, đi cho hết dễ chừng phải mất nửa ngày trời. Quan khách ra vào tấp nập. Đám ca vũ nhạc công hát múa tưng bừng. Rượu đổ tràn ly. Thức ăn bánh ngọt không ngơi tiếp đến. Đồ ăn mặn cho người đời. Đồ ăn chay cho người đạo. Không thiếu thứ gì.

Ta khoác tay chàng thương nhân đi giới thiệu với các quan khách. Mới nhìn ai cũng nghĩ là bà với cháu. Hoặc là mẹ với con út. Nghĩ sao mặc lòng, miễn là ta giúp chàng thõa nguyện ăn tiệc làm quen. Lợi thế của việc đi với một bà già là như vậy.

Giữa cả trăm quan khách, ta tìm được trưởng lão Yasa. Sau lần bị ta lôi kéo phá giới, chàng xin được quy y trở lại gắng công tu học. Rồi cũng thành một bậc trưởng lão. Hồi ấy nhờ có những người phá giới như chàng, giáo hội mới bổ sung điều luật đối với tăng sĩ phạm tội tà dâm phá giới. Yasa và ta gặp lại nhau vui vẻ. Vui vẻ nhắc lại chuyện cũ. Chàng trai đi cùng ta cũng là người Varanasi đồng hương trưởng lão. Hai người đàn ông hai thế hệ dính với một người đàn bà. Một người kể chuyện xưa. Một người kể chuyện nay. Xem như đó chỉ là chuyện thường tình ở đời.

Rồi ta kéo trưởng lão đến diện kiến kỹ nữ Usa. Mỹ nhân gặp lại công tử.

- Bà có còn nhớ chăng?

Ta hỏi.

- Công tử Yasa đây chứ còn ai. Ta có nghe rằng ngài đã quy y Phật, nhưng không nghĩ được gặp ngài hôm nay.

Usa thực sự bất ngờ.

- Mỹ nhân có nhớ ai đây không?

Đến lượt Yasa chỉ tay vào ta mà hỏi Usa.

Usa nhìn ta. Chắc là khó nhận ra đấy. Đêm ấy ta đội khăn xếp đàn ông. Ta đeo râu. Bây giờ ta là đàn bà. Một bà già. Ta thấy để lâu cho Usa đoán thì thật bất tiện, ta hát khe khẻ:

Núi xa xa

Nước thu ba

Chàng hãy đi đi

Mật lạy này xin chàng nhận

Cho một đời biệt ly

Usa càng bối rối. Trí nhớ tuổi già. Vả lại đời bà có lẻ đã hát không biết bao nhiều lần bài ca ấy. Với bao nhiêu chàng trai. Thế là ta phải nhắc đến những chuyện khác. Đêm ấy ta được quyền ở lại uống trà qua đêm với nàng Usa. Rồi chàng Yasa quay lại cứu ta. Chàng bảo ta là cậu em họ bị ngã ngựa, bị cành cây xuyên qua chỗ hiểm của đàn ông.

- Trời đất ơi. Có những sự thật mà đến hết đời mới sáng tỏ.

Usa ôm lấy ta mà nói.

- Chàng trai ngày ấy đây thật sao?

Usa hỏi lại.

Hôm ấy chúng ta đã thức uống trà thâu đêm suốt sang. Cảm thương cho nhau. Hai người đàn ông và một người đàn bà. Giờ thì hóa ra hai người đàn bà một người đàn ông.

Phần chính của bữa tiệc, Usa tuyên bố làm lễ hiến tặng vườn doi cho giáo hội. Bà rót nước xuống hài lòng bàn tay của giáo chủ. Nước tràn qua hai bàn tay khum lại, rơi xuống một cái bát bằng vàng.

Pháo bông pháo hoa nổ đùng đùng sáng rực cả khu vườn. Tiếng reo hò. Tiếng trống tiếng chiêng rộn rã. Quan khách nắm tay nhau nhảy múa. Vui bất tận.

Khi trò vui tạm lắng, Usa lại từ đâu đó phía trong nhà bước ra. Không còn là bà Usa thí chủ. Bà đã cắt tóc cạo đầu. Mình khoác y vàng.

- Kể từ nay ta xin gia nhập giáo đoán sư nữ, Ta đã được Phật chấp thuận thọ lễ.

Bà quỳ xuống dưới chân Phật. Trưởng lão Yasa và cácnhà sư đứng sau lưng người. Usa tuyên thệ.

Buddham Saranam Gacchami.

Dhammam Saranam Gacchami.

Sangham Saranam Gacchami.

Cả tăng đoàn và các tín đồ hòa theo vang rền::

Đệ tử nương tựa Phật.

Đệ tử nương tựa Pháp.

Đệ tử nương tựa Tăng.

Không một tiếng reo hò như làm lễ cúng dường. Một sự im lặng tôn nghiêm trùm khắp. Nghe rõ tiếng gió thổi ào ào quà vườn cây. Lắng thì nghe được cả tiếng đêm. Rất sâu.