VÀI NÉT VỀ ĐỜI TƯ CỦA EINSTEIN

Ông dậy vào lúc tám giờ sáng, chơi đàn piano một lát, tắm rửa xong, ăn điểm tâm, rồi nhồi một ống điếu, vô phòng làm việc.

Nhiều người thường hỏi ông làm việc mấy giờ một ngày. Ông không biết trả lời ra sao. Ông hỏi lại những người khác làm việc bao nhiêu giờ một ngày. Người ta đáp: tám hay chín giờ. Ông nhún vai: “Tôi không thể làm việc nhiều như vậy được. Mỗi ngày tôi chỉ làm bốn, năm giờ thôi. Tôi ngại rằng tôi không siêng năng lắm”. Làm việc đối với ông là suy nghĩ, là làm toán. Ông nói như vậy chớ thực sự óc ông không lúc nào được nghỉ ngơi. Cho nên cả những ngày chủ nhật, đương lúc ông thả thuyền buồm, hễ[30] nghĩ ra một ý nào, ông cũng trở vô làm việc liền.

Có người hỏi ông:

- Chủ nhật giáo sư cũng làm việc sao?

Ông đáp:

- Chính Thượng đế cũng làm việc ngày chủ nhật kia mà.

Một lần Philippe Frank và ông rủ nhau đi thăm viện Thiên văn vật lí Potsdam, hẹn đợi nhau ở một chiếc cầu nào đó. Frank không biết đường phố Berlin, sợ tới trễ. Einstein bảo: “Ông tới trễ thì tôi đứng đó đợi ông chứ có gì đâu”. Frank bảo như vậy làm mất thì giờ của ông. Ông đáp: “Công việc của tôi làm ở đâu mà chẳng được. Tại sao đứng ở cầu thì tôi lại không suy nghĩ về các vấn đề của tôi như ở nhà tôi được?”.

Einstein đang thả thuyền buồm của mình trên hồ Saranac

Trong khi làm việc ông không ngại bị người khác quấy rầy. Một bọn sinh viên sau giờ học, hỏi ông:

- Xin thầy cho chúng con biết giờ nào thầy làm việc ở nhà.

Ông đáp:

- Ban ngày, các anh tới giờ nào cũng được.

- Như vậy chúng con sợ làm ngưng công việc của thầy chứ.

- Có ngưng lại một chút đấy. Nhưng các anh về rồi thì tôi lại làm việc.

Tư tưởng của ông như một dòng nước chảy xiết. Liệng một hòn đá xuống, nước toé lên rồi lại tiếp tục chảy.

Nhưng ông sợ nhất là người trạm mang thư lại. Có lần ông bảo: “Kẻ thù đáng ghê nhất của tôi đấy. Không làm sao tránh khỏi nanh vuốt của chú ấy được”.

Là vì thư từ của mọi hạng người khắp nơi trên thế giới gởi tới nhà ông hằng chồng mỗi ngày. Bà Elsa phải lựa trước liệng một số lớn đi, tự trả lời một số khác, chỉ giữ lại một số ít đưa ông đọc. Thực là một cực hình đối với ông. “Ban đêm tôi nằm mê thấy tôi bị thiêu ở dưới âm ti, mà tên quỉ sứ hành hình tôi chính là chú trạm đưa thư”. Nội cái việc đọc thư và trả lời đó nuốt của ông mất mấy giờ mỗi ngày rồi.

[30] Sách ghi: hể (Ca_kiem)