GIẢN DỊ…

Ông sống cực kì giản dị.

Hồi về già, ông được nhiều người coi như một nhân vật huyền thoại vì không tưởng tượng được làm sao ông chỉ nhờ suy tư mà tìm được những luật thiên nhiên rất mầu nhiệm rồi chỉ dùng cây bút, chứ không cần có phòng thí nghiệm mà chứng thực được những luật đó. Một nữ sinh có lần viết thư cho ông, bảo: “Con viết thư cho cụ chỉ để xem cụ có thực không”.

Nhưng ai đã gần ông đều thấy ông rất dễ thương “tới nỗi muốn ôm lấy ông, siết tay ông, hoặc vỗ nhẹ vào lưng ông… mà đồng thời vẫn trọng ông vô cùng”.

Một nét đặt biệt của ông là mớ tóc bù xù, không khi nào chải, ngay từ hồi ông còn trẻ, và về già thì có lẽ cả năm không hớt. Ở trong nhà, ông chỉ bận chiếc áo cụt ấm bằng len hay bằng da; đi dự lễ thì bận bộ đồ “complet” chứ không chịu bận “smoking” (lễ phục), ngay cả lần lãnh giải Nobel cũng vậy.

Chỉ mỗi một lần, đúng hơn là hai lần, ông chịu bận đồng phục. Năm 1910, ông được vời làm giáo sư đại học Prague. Theo lệ, giáo sư nào ở Áo cũng phải bận một đồng phục tựa như đồng phục của sĩ quan hải quân: mũ ba sừng cắm lông chim, áo quần có nẹp kim tuyến, gươm đeo bên sườn, để làm lễ tuyên thệ nhậm chức. Ông may bộ đồ đó, bận một lần trong buổi lễ, sau bán lại cho giáo sư Frank. Nhưng trước khi bán, cậu Hans, con lớn của ông bảo:

- Khoan đã ba, ba bận bộ đồ đó, dắt con đi chơi đã.

Ông hiểu ý cậu muốn khoe với bạn trong khu phố, rằng ba cậu “rất oai”.

Bà Mileva can:

- Thiên hạ sẽ nghĩ sao đây?

Ông đáp:

- Sẽ tưởng anh là một vị đô đốc Brésil.

Rồi ông bận bộ đồ đó, dắt con đi chơi, chiếc gươm đeo bên sườn, dài quá, có khi làm cho ông vấp.

Qui tắc của ông là hạn chế nhu cầu để được tự do thêm, bớt tuỳ thuộc tha nhân và ngoại vật. Ông bảo: “Chúng ta là nô lệ cho cả triệu cái, mà cứ mỗi ngày mỗi nô lệ thêm… Nô lệ cho phòng tắm, tủ lạnh, xe hơi, máy thu thanh…”.

Ông để tóc dài cho bớt lệ thuộc người hớt tóc, chỉ dùng một thứ xà bông để giặt, tắm, gội đầu, chỉ bận một chiếc áo cụt bằng da trong mấy năm, muốn bỏ cả vớ nữa. Vì vậy mà nhiều bạn đồng sự cho ông là kì cục.