ĐOẠN KẾT

Ở tàu xuống, bà Cang và Vinh đến nhà một người quen gửi hành lý rồi cả hai tới nhà Thanh, gian nhà mà chính bà đã mất bao nhiêu công thuê cho chàng. Nhưng khi tới nơi thì người chủ mới cho bà biết Thanh đã dọn đi được gần hai tuần lễ và hiện nay ở trên phố Tiền Quân Thành số nhà... Chỗ ở mới này là của mấy người bạn Thanh, vì thấy chàng mỗi ngày ốm một nặng mà chỉ có một mình thằng bếp trông nom nên đã xuống đón chàng về cùng ở để trông nom chàng cho tiện.

Bà Cang và Vinh tìm đến nơi. Lúc đó chỉ có một mình Khoa, bạn Thanh, ở nhà. Khoa vội cúi đầu rồi hỏi:

- Thưa bà và cô cần hỏi điều gì?

Vinh thẹn thùng không biết nói sao. Bà Cang đưa mắt nhìn gian buồng xuềnh xoàng phía trong chắn một tấm vải chia gian buồng thành hai ngăn. Ngăn ngoài là một bàn học và chỗ tiếp khách. Bà Cang tự giới thiệu:

- Chúng tôi là hai mẹ con ở Sài Gòn mới về. Chúng tôi được tin anh Thanh ở đây là bạn học của Thúc, con giai tôi, bị ốm; chúng tôi lại hỏi thăm.

Khoa lễ phép mời hai người ngồi chơi. Bà Cang nhanh nhảu:

- Chúng tôi xin vô phép.

Bà chắc Thanh nằm ở ngăn trong, có chắn màn, bèn nói:

- Ông cho chúng tôi vào thăm anh Thanh ngay để còn ra tàu về Phúc Yên.

Vẻ mặt buồn rầu, Khoa nghẹn ngào đáp lại:

- Tiếc rằng bà và cô về hơỉ chậm. Anh Thanh đã chết và chôn cất được ba ngày nay.

Bà Cang cảm động hỏi:

- Anh Thanh chết rồi! Sao lại chóng đến thế được!

Khoa lễ phép:

- Xin mời bà và cô ngồi chơi để tôi xin nói chuyện.

Lúc đó bà Cang và Vinh mới chịu ngồi xuống ghế, và Khoa bắt đầu nói:

- Anh Thanh trước vẫn ở một mình. Nhưng vì ốm nặng quá mà anh ấy chỉ có một mình thằng bếp săn sóc, tôi và mấy người bạn nữa đón anh ấy về đây trông nom. Chúng tôi có mời bác sĩ và gắng sức săn sóc, nhưng cũng không sao được. Sau mấy ngày ho dữ dội, rồi chết. Bác sĩ nói là phổi yếu quá, thở không đủ khí trời.

Khoa ngừng một lúc như để cố giấu những hạt nước mắt thầm, rồi lại nói tiếp:

- Trong khi gần chết, anh chỉ nói mê sảng nào Phúc Yên, nào Sài Gòn. Có lúc kêu to lên và chỉ bắt đưa ra ga để lên tàu đi, chẳng biết là định đi đâu. Hai giờ trước khi chết, anh ra vẻ tỉnh táo lắm, và đòi giấy, bút chì rồi viết lại một lá thư. Nhưng vì mệt quá, không đủ sức viết hết nên cả bức thư chỉ có hai câu. Lá thư tôi còn giữ đây.

Khoa cảm động quá, thỉnh thoảng phải ngắt câu để trấn tĩnh. Bà Cang và Vinh yên lặng, vẻ hơi buồn buồn chăm chú nghe. Khi Khoa đứng dậy lấy lá thư, Vinh thở dài đưa mắt nhìn mẹ. Bà nhìn theo Khoa rút ở ngăn kéo bàn lá thư. Khoa vừa giở lá thư gấp tư ra, bà Cang vội hỏi:

- Thư viết cho ai thế ông?

Khoa đưa mắt nhìn lá thư, trả lời:

- Thưa bà viết cho ai tên là Vinh.

Rồi một linh ứng gì đã khiến chàng tin rằng Vinh chính là thiếu nữ mới tới đó, chàng bèn đặt câu hỏi:

- Hay Vinh chính là cô đây?

Vinh cảm động quá, khẽ nói: “Vâng”. Khoa đưa lá thư cho nàng. Trên giấy Vinh đọc thấy mấy dòng chữ sau đây:

“Em Vinh,

Anh chỉ yêu có một em; và tới khi anh biết rằng anh sẽ chết, anh cũng chỉ nghĩ đến một mình em...".

Tất cả lá thư chỉ có mấy câu đó, viết nguệch ngoạc bằng bút chì, phải cẩn thận mới đọc được. Vinh vừa xem xong, bà Cang khẽ hỏi:

- Anh ấy viết gì lại đấy?

Vinh cảm động không trả lời. Bà lại ngọt ngào hỏi gặng:

- Gì thế con?

Vinh cố trấn tĩnh đáp:

- Thưa mợ chả có gì.

Bà Cang, vẻ không tin:

- Sao lại chẳng có gì?

Khoa ngồi bên, tưởng rằng giữa Thanh và Vinh đã có tình yêu đằm thắm mà tình yêu đó còn giấu giếm bà Cang; và khi nàng trả lời mẹ như vậy là nàng không muốn để cho mẹ biết mình đã yêu Thanh, nên chàng tìm cách chống đỡ cho Vinh:

- Vâng, không có gì đâu ạ.

Mấy câu trong lá thư của Thanh viết trong khi chàng gần chết với sự sung sướng trong lòng. Chàng đã tự an ủi trước khi nhắm mắt, bằng cách tưởng tượng trong óc một cảnh gia đình sau đây: Bà Cang, Vinh và chính chàng. Ba người sum họp, sống với nhau trong một cảnh xuềnh xoàng, giản dị, không giàu sang, nhưng cũng chẳng đến nỗi thiếu thốn vì chàng đã ra công làm việc để mưu sự sống cho gia đình chàng mới có. Bà Cang, người mẹ vợ, mà chàng vẫn tôn kính yêu đương như người mẹ đẻ, luôn luôn khuyên nhủ an ủi chàng như đã săn sóc đến chàng từ khi mới được gặp chàng; Vinh, người vợ hiền lành mà chàng đã tha thiết yêu, luôn luôn ấp ủ, chiều chuộng chàng như một đứa trẻ.

Mới tưởng tượng trong trí có thế thôi mà chàng tưởng như mình đã được sống trong gia đình đó trong cuộc đời thực. Vì thế mà trước khi nấc lên một cơn ho rồi chết hẳn, chàng còn sung sướng mỉm cười.

Bà Cang và Vinh ngượng ngùng khó chịu, không biết hỏi thêm gì, cứ ngồi yên. Khoa muốn phá tan cái yên lặng đó, nói thêm:

- Đám ma anh Thanh đã cất được ba ngày. Xuềnh xoàng lắm. Và có vẻ trơ trọi cũng như đời anh vậy. Chỉ có một người cậu và một người chú là chỗ ruột thịt đi đưa, còn thì toàn là bạn. Mà kể cả bạn bè có lẽ cũng chỉ được mươi người.

Tất cả những lời nói đó đánh mạnh vào trí óc bà Cang và Vinh, làm cho hai người nhìn rõ thấy cuộc đời cô độc, vất vả của chàng từ khi lớn lên cho đến khi từ giã hẳn cõi đời. Đối với hai người, gian buồng như chật chội khó thở. Bà Cang đứng dậy xin về. Khi ra tới phố, bà thấy trong người như nhẹ nhàng, vừa thoát khỏi được một nơi ghê gớm, một cái nghĩa địa thanh vắng nào. Trong lòng bà nôn nao, một tính tình là lạ, gần như sự... vui sướng! Vì khi đặt chân tới chỗ nhà cũ của Thanh, bà còn đang lưỡng lự chưa biết nên cho Thanh biết là bà đã gả chồng cho Vinh hay nên giấu giếm rồi “cứ để mặc”, không nói rõ ra sao.

"Nói ra, bà nghĩ thầm, thì cũng chỉ sượng ý một tý thôi, chứ sự thực, nào mình đã hứa gì với anh ấy, chẳng qua cũng chỉ mới bắn tin gọi là. Có trách móc gì, thì mình có thể cãi lại được rằng tại anh ấy không nói năng gì đến việc muốn lấy con Vinh cả."

Rồi bà sung sướng rằng trước kia bà đã khôn ngoan chỉ nhờ bà Hiến bắn tin, chứ chính bà, bà đã không tự ý nói điều gì thẳng ngay với Thanh.

Trước kia thì bà cố gây tình thân mật với Thanh để tìm cách gả Vinh cho chàng, nhưng bây giờ thì bà lại hối hận... đã trót quá thân mật và một đôi khi đã quá thực thà với chàng để đến nỗi câu chuyện thành ra khó xử. Cái chết của Thanh đã làm bà ra khỏi cái băn khoăn, cái khó xử đó.

Bà Cang vẫn chưa yên tâm về lá thư của Thanh để lại. Bà chỉ e rằng Thanh đã được biết rõ ràng những sự thay đổi của bà, và lá thư để lại chỉ là lá thư trách móc. Bà lại hỏi Vinh:

- Thư gì của anh Thanh đấy con?

Vinh không muốn nhắc lại những lời đã làm mình đau đớn, bèn tìm cách nói dối mẹ:

. - Anh ấy viết lại rằng anh ấy biết mình không thể nào sống được nữa nên có lời chào, mợ và con.

Nghe câu nói đó, bà khẽ thở dài, giọng thản nhiên:

- Lại còn chào với hỏi! Rõ lắm chuyện!

Và bà điềm tĩnh đặt bước. Vinh đi thong thả bên mẹ. Nàng thấy lòng nàng buồn chán vô cùng; một nỗi buồn gây nên bởi sự thương pha với tình yêu chân thật của nàng đối với Thanh. Cái tình yêu chân thật, yêu ra ngoài mọi điều kiện, lúc ấy nàng mới thấy nẩy rõ ràng trong lòng. Nàng đã thừa hiểu Thanh yêu nàng; và trước kia nàng vẫn ao ước chàng nói ra với nàng mối tình đó; nào ngờ đâu, lúc nàng được như ý thì lại là lúc chàng đã qua đời và nàng đã ruồng bỏ chàng.

Nghĩ lại rằng vì sự suy tính mà nàng đã phụ tình một người yêu mình tha thiết, yêu mình cho tới khi chết, lòng nàng như tưới đầy nước mắt ngấm ngầm. Bỗng nhiên nàng cho rằng tất cả mọi cái mẹ nàng đã xếp đặt, và chính nàng cũng đã xếp đặt lấy để kiếm một tương lai chắc chắn đều là tầm thường nhỏ nhen, không có nghĩa lý gì. Đến mãi khi người yêu của nàng đã không còn nữa, nàng mới biết được rằng chỉ có tình yêu là cao quý, là đáng kể và bằng tình yêu ta có thể khinh thường được hết mọi sự trong cuộc đời. Nàng đánh bạo đưa mắt nhìn mẹ như để dò lòng mẹ trước cái chết của Thanh. Bà đang bước một, cúi đầu đi, vẻ suy nghĩ. Nhớ lại những điều bà đã dàn xếp để gây dựng cho con gái, bà cũng mang máng thấy mình hơi tàn ác với Thanh. Nhưng bà vội che đậy cái tàn ác của bà bằng ý nghĩ sau đây:

- Chẳng qua là số kiếp cả!

Rồi ngay từ lúc đó, bà cố tin ở số kiếp để khỏi phải hối hận, để tỏ với chính mình rằng đối với Thanh bà không hề có một tội lỗi gì. Bà không có đủ can đảm để tự thú với chính mình rằng tuy Thanh chết không phải vì bà, nhưng đối với người đến khi chết vẫn còn tin tưởng ở sự trung thành của bà, mà đã là người thay đổi, thì bà cũng là người có tội.

Sự tin tưởng ở số kiếp như đã làm bà được yên tâm. Bà thấy lòng bớt khó chịu và bà lại nghĩ thầm:

- Chẳng qua là số kiếp cả!

Thế là bà không còn bận lòng gì về Thanh nữa. Bà bắt chéo hai tay, quéo sau lưng; rồi thủng thỉnh bước một, bà điềm tĩnh mơ màng đến cái đám cưới của con gái bà nay mai, bừa bộn nào bánh dầy, nào bánh chưng, nào chè, nào lợn quay... Và rồi thiên hạ sẽ bao nhiêu người ca tụng cái tài gây dựng của bà. Họ sẽ thì thầm bảo nhau:

- Thực là đảm đang có một!